«Εργαλεία» κερδοφορίας και ιδεολογικής χειραγώγησης

«ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ»

«Εργαλεία» κερδοφορίας και ιδεολογικής χειραγώγησης

Αποκαλυπτικές πλευρές των προγραμμάτων των «Πολιτιστικών διαδρομών» με αφορμή πρόσφατη σχετική πρωτοβουλία του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού

Σήμερα ολοκληρώνεται το πρόγραμμα του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού (ΥΠΠΟ-Τ) με τον τίτλο «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές», με δηλωμένο στόχο την «προαγωγή της βιώσιμης ανάπτυξης μέσα από το τρίπτυχο Εκπαίδευση - Πολιτισμός - Τουρισμός». Αν και το συγκεκριμένο πρόγραμμα «έτρεξε» για πρώτη φορά και πιλοτικά μόνο σε Αττική, Λέσβο και Ρέθυμνο, ωστόσο, η λογική και πρακτική των «Πολιτιστικών διαδρομών» είναι παλιά και αρεστή μέθοδος εφαρμογής της αντιδραστικής πολιτικής της ΕΕ στον πολιτισμό.

Στην προκειμένη περίπτωση επρόκειτο για μια σειρά εκδηλώσεων που ξεκίνησαν την 1η Ιούνη και περιελάμβαναν περιπάτους και θεματικές ξεναγήσεις σε αρχαιολογικούς χώρους, φυσικούς τόπους και μουσεία, εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολικές ομάδες και οικογένειες, διαλέξεις και ενημερωτικές παρουσιάσεις. Τα πράγματα όμως δεν είναι ποτέ «αθώα» στον καπιταλισμό. Διότι σύμφωνα με το ΥΠΠΟ-Τ, οι «Πράσινες Πολιτιστικές Διαδρομές ενθαρρύνουν τη συνέργεια μεταξύ μαθητών, φοιτητών και πολιτών σε τοπικές εκδηλώσεις που καλλιεργούν το σεβασμό στο φυσικό περιβάλλον και στις ιστορικές και πολιτιστικές παραδόσεις, τη σύμπραξη φορέων και τοπικών οργανώσεωνγια την εναρμόνιση της τουριστικής ανάπτυξης με το φυσικό και πολιτιστικό πλούτο της χώρας, τη διαμόρφωση τοπικών δικτύων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινωνίας των πολιτών σε θέματα που αφορούν στην κατανόηση της πολιτιστικής ταυτότητας, στο σεβασμό της βιοποικιλότητας και στην προστασία των φυσικών τοπίων, την ενεργοποίηση των κοινωνικών ομάδων και την ενίσχυση των θεσμών του εθελοντισμού και της πολιτιστικής χορηγίας, προκειμένου να γίνει συνείδηση και καθημερινή πρακτική η στροφή προς την «πράσινη κατεύθυνση», δηλαδή την εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον, τις κοινωνικές αξίες και την πολιτιστική ποικιλότητα» (σ.σ. οι υπογραμμίσεις δικές μας).

Το παραπάνω περιεχόμενο, που προσδίδει το ίδιο το ΥΠΠΟ-Τ στο πρόγραμμά του, αποτελεί την «επιτομή» των αντιδραστικών και επικίνδυνων ιδεολογημάτων και θεσμικών πλαισίων της ΕΕ στον πολιτιστικό τομέα. Ετσι, το ΥΠΠΟ-Τ προβάλλει την «πολιτιστική χορηγία», δηλαδή τον πλέον γνωστό τρόπο εμπλοκής του κεφαλαίου στον πολιτισμό, και τον «εθελοντισμό», τον πλέον γνωστό τρόπο τζάμπα δουλειάς στον καπιταλισμό, ως εκείνους τους «θεσμούς» που η ενίσχυσή τους θα κάνει «συνείδηση»... την «εναρμόνιση με το φυσικό περιβάλλον», τις «κοινωνικές αξίες» και την «πολιτιστική ποικιλότητα».

Ομως, η «πολιτιστική ποικιλότητα» απειλείται ευθέως από την πολιτιστική ομογενοποίηση που επιχειρεί το ίδιο το κεφάλαιο μέσω της ΕΕ, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση της υψηλής του ανταγωνιστικότητας, τους ιμπεριαλιστικούς στόχους του και την εξασφάλιση υψηλής κερδοφορίας μέσω της πλήρους εμπορευματοποίησης του πολιτισμού. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, από το πλήθος των «πολιτιστικών διαδρομών» που εφαρμόζονται σε εθνικό και διακρατικό επίπεδο και που το περιεχόμενό τους είναι ουσιαστικά οι στόχοι του κεφαλαίου, αποτελεί το «Κοινό Πρόγραμμα» του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Πολιτιστικές Διαδρομές που «τρέχει» μέχρι και το Μάρτη του 2013. Οι σκοποί αυτού του προγράμματος είναι επί της ουσίας οι ίδιοι: Ενίσχυση του κεφαλαίου στον τουρισμό, «ενίσχυση της εμπορικής ταυτότητας των Πολιτιστικών Διαδρομών» και «αξιοποίηση κοινών και έγκυρων στρατηγικών και εργαλείων του μάρκετινγκ»! Δηλαδή, μετατροπή της πολιτιστικής κληρονομιάς σε πολλαπλή πηγή κερδοφορίας για το κεφάλαιο, σε συνδυασμό με χυδαία ιδεολογική χειραγώγηση, αφού τα παραπάνω εντάσσονται στο αντιδραστικό ιδεολόγημα περί δημιουργίας «κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας», δηλαδή το να έχουν οι λαοί «κοινές» «αξίες»... με τους εκμεταλλευτές τους!

Η ΕΕ κάθε άλλο παρά κρύβει τους πόθους της για την πολιτιστική κληρονομιά. Θυμίζουμε χαρακτηριστικά το διαγωνισμό που προκήρυξε τον Αύγουστο του 2011... η Γενική Διεύθυνση Επιχείρησης και Βιομηχανίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (σ.σ. και μόνο ο φορέας αρκεί για να εξαχθούν εύλογα συμπεράσματα) με θέμα «Διακρατικά προγράμματα συνεργασίας στις Ευρωπαϊκές Πολιτιστικές Διαδρομές» και ανάλογους στόχους: «Διαφοροποίηση του ευρωπαϊκού τουριστικού "προϊόντος" κεφαλαιοποιώντας την κοινή πολιτιστική κληρονομιά» και «ενοποίηση του κλάδου του πολιτιστικού τουρισμού».

«Πολιτιστικές διαδρομές» = τουριστικό προϊόν

Το 2010 πραγματοποιήθηκε διεθνής συνάντηση στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών με τη συμμετοχή της ΕΕ, της ΟΥΝΕΣΚΟ, του ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών), υπουργείων Πολιτισμού της ΕΕ... και του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού. Σε αυτή τη συνάντηση, η εμπορευματοποίηση της πολιτιστικής κληρονομιάς και η παράδοσή της στο κεφάλαιο του τουρισμού «ντύθηκε» με «ηθικό» μανδύα. Ετσι, ενώ στη θεματική της συνάντηση ήταν οι «μπίζνες» τύπου «τα σύγχρονα εργαλεία και τα τουριστικά προϊόντα των πολιτιστικών διαδρομών», προστέθηκε και η «συζήτηση»... «για τον ηθικό και υπεύθυνο τουρισμό που σέβεται τις τοπικές κοινωνίες και την πολιτιστική ταυτότητα»!

Το 2007 το ΥΠΠΟ θα «γιόρταζε» τον ένα χρόνο «ζωής» του έργου «Εγερία - Μεσογειακά Μεσαιωνικά Προσκυνήματα: Δίκτυο για τεκμηρίωση, αποκατάσταση και ανάδειξη μνημείων στο μεσογειακό χώρο», που χρηματοδοτήθηκε από το κοινοτικό «Interreg III - ArchiMed».

Το έργο διεύθυνε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων του ΥΠΠΟ, με έδρα τη Θεσσαλονίκη, και έφερνε σε επαφή οκτώ χώρες της Ανατολικής Μεσογείου: Ελλάδα, Κύπρο, Ιταλία, Τουρκία, Αίγυπτο, Συρία, Ισραήλ και Λίβανο.

Το όνομα «Εγερία» δόθηκε στο πρόγραμμα προς τιμήν της προσκυνήτριας, η οποία τον 4ο αι. διέσχισε την Ευρώπη με προορισμό τους Αγίους Τόπους. Στα ίδια «βήματα», το τουριστικό και «πολιτιστικό» κεφάλαιο ήθελε να ανοίξει «δουλειές», γι' αυτό και το έργο περιελάμβανε «κατάρτιση καταλόγου με επιλεγμένα προσκυνήματα, επιστημονικές εκδόσεις, δημιουργία ιστοσελίδας με πολιτιστικές - τουριστικές διαδρομές στην Ανατολική Μεσόγειο, οργάνωση σεμιναρίων και εκπαιδευτικών αποστολών, εκπόνηση μελετών και εφαρμογή πιλοτικών προγραμμάτων στην Κρήτη, την Ιταλία και την Αίγυπτο» κ.ά.

Το «ζουμί» ήταν και τότε οι «πολιτιστικές - τουριστικές διαδρομές», αφού το «ArchiMed» είναι ένα χωροταξικό πρόγραμμα της ΕΕ, με στόχο το σχεδιασμό της ενοποίησής της. Η Ευρώπη χωρίζεται σε γεωγραφικές ζώνες, με λιγότερες ή περισσότερες κοινές πολιτιστικές και ιστορικές αναφορές των κρατών που τις απαρτίζουν (π.χ. Βαλτικές, Μεσογειακές χώρες). Ανάλογα προγράμματα είχαν συνταχθεί την περίοδο '89 - '93, με σκοπό να υπάρξει «σύγκλιση» των κρατών σε μια σειρά τομείς όπως ο πολιτισμός, ο τουρισμός κ.ά.

Η ιμπεριαλιστική «πλευρά» των «Πολιτιστικών διαδρομών» φαίνεται στην περίπτωση του «Περιφερειακού Φόρουμ για Πολιτιστικούς Διαδρόμους στη ΝΑ Ευρώπη» που πραγματοποιήθηκε το 2005 στη Βουλγαρία. Εκεί φάνηκε καθαρά ότι ο πολιτιστικός τομέας αποτελεί την αφορμή σε γεωστρατηγικούς - οικονομικούς σχεδιασμούς. Ετσι, εκτός της δημιουργίας «τουριστικών και εμπορικών δρόμων», το «φόρουμ» ασχολήθηκε και με τη «συνεργασία με τα κράτη της περιοχής για την ανάπτυξη περιφερειακής πολιτικής και στρατηγικής επενδύσεων (...)».

Είτε απευθύνονται απευθείας στην «αγορά», είτε εμμέσως διά της «εξ απαλών ονύχων» προπαγάνδας των «αξιών» του καπιταλισμού, οι «πολιτιστικές διαδρομές», σε επίπεδο ΕΕ, διακρατικό ή εθνικό, με κάθε μορφή και κάθε αφορμή, έχουν κοινό παρονομαστή την εξυπηρέτηση των πολύπλευρων συμφερόντων του κεφαλαίου. Οι ευφάνταστες ονομασίες ή τα «ακίνδυνα» περιεχόμενα δεν μπορούν να κρύψουν το παραπάνω γεγονός. Ακόμη και οι καλές προθέσεις - που πάντα υπάρχουν - για την επαφή των νέων με την πολιτιστική κληρονομιά, αφενός υπονομεύονται από το τυχαίο και σποραδικό του χαρακτήρα τους, μέσα σε ένα περιβάλλον συνεχούς υποβάθμισης της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας προς όφελος της «κοινωνίας των πολιτών» («ΜΚΟ» κλπ), αφετέρου εντάσσονται μέσα στο αστικό ιδεολογικό πλαίσιο που λειτουργεί κατασταλτικά στη συνείδηση.