Ο κοσμοπολιτισμός του κεφαλαίου

Ο κοσμοπολιτισμός του κεφαλαίου

Ιδού λοιπόν και μια άλλη, μια "ιστορική αρχή" που μας παρουσιάζει η σοφιστική ιδεολογικήυπεράσπιση της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς. Κι αυτή η αρχή πάλι που κυβερνά την ανθρώπινη ιστορία, με τον τρόπο που διατυπώνεται, δεν είναι άλλο παρά μόνο ένα κενό αφηρημένο σχήμα, όπως η προηγούμενη. Ούτε η πορεία προς τις μεγάλες ενότητες είναι πάντοτε προαγωγική, ούτε πάλι το πλήθος των ανεξαρτήτων εθνών σημαίνει έναν αντιπροοδευτικό κερματισμό. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως όλα τα ελεύθερα πνεύματα ποθούν και ζητούν τη μεγαλύτερη, την οικουμενική ενότητα της ανθρωπότητας. Πρέπει όμως να λογαριάζει κανείς κάθε φορά τη συγκεκριμένη κατάσταση, τον πραγματικό χαραχτήρα που έχει ο κάθε ορισμένος κοινωνικός και πολιτιστικός σχηματισμός. Δίχως άλλο, η εθνική ενότητα της θρυμματισμένης σε άπειρα φέουδα Γαλλίας ήταν ένα τεράστιο άλμα προς τα εμπρός, πραγματοποιούσε το επιταχτικό ιστορικό αίτημα που πρόβαλε η ανερχόμενη αστική τάξη. Δίχως άλλο και μια πολυεθνική ενότητα που υποστηρίζει την ισότιμη συμβίωση, την ελεύθερη ανάπτυξη, την προαγωγή όλων των συστατικών μελών της, βρίσκεται πάνω στην ανοδική ιστορική γραμμή. Και το εναντίο, οι αποικιοκρατικές μεγάλες ενότητες και η σημερινή Ενωση της Ευρώπης με τη μορφή που πραγματώνεται, αντιστρατεύονται στην παραπέρα ανάπτυξη της ανθρωπότητας. Η Κοινή Ευρωπαϊκή Αγορά δεν ενώνει, αλλά διαιρεί, ουσιαστικό σκοπό έχει μια πιο μεθοδική από πρωτύτερα εκμετάλλευση των εργαζομένων λαών και την πολεμοκαπηλεία. Από το άλλο μέρος πάλι τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα που θρυμματίζουν τους αποικιοκρατικούς σχηματισμούς, δεν εναντιώνονται σε κανένα ιστορικό αίτημα. Δεν επιτρέπεται να εφαρμόζει κανείς μια πολύ γενική αρχή σε ιστορικά φαινόμενα που παρουσιάζουν μόνο εξωτερικές τυπικές ομοιότητες, ενώ μέσα τους έχουν βαθύτατες ουσιαστικές διαφορές, και να κάνει την αξιολόγησή τους.

Η "ιστορική αυτή αρχή" ή το "ιστορικό αίτημα" που συζητούμε υποστηρίζεται σήμερα με ιδιαίτερη θέρμη και παρουσιάζεται σαν ακαταμάχητη δικαιολόγηση της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς. Μα η υπεράσπιση δεν περιορίζεται εδώ, απλώνει πολύ το οπτικό της πεδίο, μακραίνει την πρόσβαση από τις μικρότερες στις μεγαλύτερες ενότητες, την πηγαίνει ως το τελικό της τέρμα, ως την οικουμενική ένωση της ανθρωπότητας. Από τούτη την υψηλότατη τώρα σκοπιά σαλπίζει ένα νέο σύνθημα που κάτω από την ωραία του εντυπωσιακή ονομασία σκεπάζει ένα πολύ ύποπτο περιεχόμενο, τον κοσμοπολιτισμό, σαν την ανώτατη ιδεολογία της σημερινής εποχής. Το νέο σύνθημα, αμερικανικής κατασκευής, made in USA, βρίσκει απήχηση στον "Ελεύθερο Κόσμο". Ζητεί την κατάργηση ή τουλάχιστο την ελάττωση των εθνικών συνόρων, αλλά στο βάθος σημαίνει τη συνένωση των εθνών κάτω από την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Οι ιδεολόγοι οπαδοί του θεωρούν αναχρονιστική τη διατήρηση της απόλυτης ανεξαρτησίας των κρατών. Με την καταπληχτική σήμερα ανάπτυξη της τεχνικής, λέγουν, έχει στενέψει πολύ ο χώρος, όπου δρα ολόκληρη η ανθρωπότητα, κάθε απόσταση πάνω στη γη έχει μικρύνει σε αφάνταστο βαθμό, οι άνθρωποι βρίσκονται πια πολύ κοντά ο ένας στον άλλο κι· η ζωή τους ξετυλίγεται σ' ένα στενότατο πλέγμα σχέσεων και συνθηκών. Επιταχτικό, άρα, αίτημα της εποχής είναι η ένταξη όλων σ' ένα ενιαίο σχηματισμό, όπου αυτόματα θα επικρατήσει η συνεννόηση, η συναδέλφωση, η ειρήνη, η πανανθρώπινη προκοπή. Μα τα ωραία τούτα κηρύγματα προδίνουν αμέσως τον ύποπτο σκοπό τους, τη στιγμή που ο κοσμοπολιτισμός δεν αποβλέπει να κλείσει όλη την οικουμένη μέσα του, παρά μόνο ένα μέρος της και μάλιστα ενάντια στο άλλο. Κι αυτός διαιρεί και δεν ενώνει, υπηρετεί την ιμπεριαλιστική κυριαρχία κι εναντιώνεται σε κάθε ιστορικό προοδευτικό αίτημα.

Ο κοσμοπολιτισμός προπαγανδίζεται από πολλούς υπέρμαχους του "Ελεύθερου Κόσμου" γενικά και της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς ιδιαίτερα. Το έθνος προβάλλεται απ' αυτούς - τουλάχιστον από μερικούς - σαν ξεπερασμένη πολιτική, κοινωνική και ηθική μορφή που δεν ανταποκρίνεται στις σημερινές ανάγκες για μια πλατύτερη ενότητα, που σίγουρα βρίσκεται πάνω σε πολύ ανώτερη βαθμίδα της ανάπτυξης της ανθρωπότητας. Ο "εθνισμός", η "εθνική συνείδηση", πρέπει τουλάχιστο να μειωθεί, να υποχωρήσει - αν δε λείψει ολότελα - εμπρός στην "ευρωπαϊκή" ή και την "οικουμενική" συνείδηση των ανθρώπων. Η αρχή των εθνοτήτων έχει κάνει πια τη ζωή της και δεν πρέπει να στέκει εμπόδιο στην παραπέρα πρόοδο. Ο "Ευρωπαίος" ή ο "Οικουμενικός άνθρωπος" πρέπει να προβάλλει σήμερα σαν το υψηλότατο ιδανικό.

Ολη αυτή η υψηλή διδασκαλία δεν αναφέρεται στον πραγματικά στενό σωβινισμό, στον εθνικισμό, αλλά σε κάθε εθνισμό και σ' εκείνο που συμβιβάζεται και βρίσκεται σε στενή διαλεκτική σχέση με το διεθνισμό και δεν εναντιώνεται, παρά απεναντίας επιδιώκει την πανανθρώπινη συνεννόηση, συνεργασία, ειρηνική συνύπαρξη. Εδώ πρέπει να πούμε πως το έθνος είναι βέβαια ένα ιστορικό φαινόμενο κι όχι καμιά αιώνια κατηγορία, έχει μιαν αρχή και κάποτε θα έχει κι ένα τέλος. Το κυριώτερο έχει προβάλει και τονωθεί από την ανερχόμενη αστική τάξη μέσα σε ορισμένες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, αποκρινόταν στην επιταχτική ανάγκη της δημιουργίας μιας πλατειάς ενιαίας αγοράς μέσα σε μια χώρα αντί των πολλών τοπικών αγορών που ήταν σκορπισμένες στα πολλά φέουδα. Μα ακόμα, αντίθετα από όσα λέγει ο κοσμοπολιτισμός, δεν έχει κάνει τη ζωή του, διατηρεί και τώρα όλο το ζωντανό δυναμισμό του, όπως αποδείχνεται με τα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Το "έθνος" παίρνει μάλιστα σήμερα μια νέα ανώτερη μορφή μέσα στο σοσιαλιστικό κόσμο. Στην πολυεθνική Σοβιετική Ενωση, τα έθνη, ελευθερωμένα από ταξικούς ανταγωνισμούς, από την εκμετάλλευση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, απ' όλα τα κακά που κατατρώγουν τις αστικές κοινωνίες, συμβαδίζουν όλα ισότιμα με θαυμαστή αλληλεγγύη και το καθένα τους προάγει τον υλικό και πνευματικό πολιτισμό του και μπορεί να συμβιβάζει τον ανώτερο τούτον εθνισμό με το γόνιμο διεθνισμό, να επιδιώκει τη φιλία των άλλων λαών, να υποστηρίζει τους καταπιεζόμενους από τον ιμπεριαλισμό, να θέλει και να ζητεί την παγκόσμια ειρήνη. Οι Ελληνες ιδεολόγοι της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς κακίζουν τους άκρους αριστερούς που μιλούν για εθνική αυτοτέλεια και ανεξαρτησία, για εθνική συνείδηση και πατριωτισμό, δεν πιστεύουν στην ειλικρίνειά τους, θεωρούν υποκριτικά τα κηρύγματά τους, τους αποδίνουν οπισθόβουλους προπαγανδιστικούς σκοπούς. Ομως οι άκροι αριστεροί πιστεύουν στον εθνισμό, γιατί του δίνουν ένα πολύ ανώτερο περιεχόμενο. Πατριωτισμός δεν είναι μόνο η αγάπη στην πατρίδα, στο γεωγραφικό τόπο, στη γλώσσα, στον πολιτισμό της, την κληρονομημένη παράδοση, στην ιστορία και τα παρόμοια, παρά σημαίνει και την αγωνιστική στάση ενάντια σε κάθε καταπίεση που προέρχεται από την τοπική ολιγαρχία κι από τον ξένο παράγοντα, ζητεί την απαλλαγή του λαού από την απαθλίωση, από την εξουσίαση των λίγων, όπως και την εθνική αυτοτέλεια. Αλλοτε ο ανερχόμενος καπιταλισμός είχε μορφώσει και διαδώσει έναν αγωνιστικό πατριωτισμό μέσα στην πάλη του ενάντια στο φεουδαρχισμό. Επειτα με την επικράτησή του και με το πέρασμά του στο ιμπεριαλιστικό στάδιο αλλοίωσε τον αγωνιστικό πατριωτισμό, καλλιέργησε το σωβινιστικό εθνικισμό κι όρμησε στην κατάχτηση ξένων λαών και στην αποικιοκρατική εκμετάλλευση. Σήμερα αλλάζει ταχτική, κηρύττει σαν μια ξεπερασμένη συναισθηματική ιδεολογία κάθε πατριωτισμό κι αντί γι' αυτόν προβάλλει το "συγχρονισμένο" ιδανικό του κοσμοπολιτισμού. Η αλλαγή αυτή στα συνθήματα με την πρώτη ματιά παρουσιάζεται σαν ολωσδιόλου αντιφατική, η αντίφαση όμως είναι μόνο φαινομενική. Και στη μια και στην άλλη περίσταση, ο ιμπεριαλισμός είναι ολότελα σύμφωνος με τον εαυτό του, δε ζητεί άλλο παρά την κυριάρχησή του μέσα στον κόσμο. Προπάντων ο αμερικάνικος μονοπωλιακός ιμπεριαλισμός που φανερώνεται σαν κατεξοχήν κοσμοπολιτικός, δεν κάνει άλλο παρά να δίνει μια νέα μορφή στην παλιά αποικιοκρατική πολιτική. Σήμερα δεν μπορεί κανείς να ζητεί να καταχτά ξένες χώρες με τον ίδιο τρόπο, όπως άλλοτε, καταφεύγει σε νέα μέσα, στην οικονομική υποδούλωση, στην πολιτική πίεση, στην εξαγορά συνειδήσεων, στη δημιουργία ψυχροπολεμικής ατμόσφαιρας και αντικομμουνιστικής υστερίας και σε άλλα παρόμοια και κηρύττει τη μείωση της εθνικής ανεξαρτησίας. Με τέτοιους τρόπους προσπαθεί ο ιμπεριαλισμός να εξουσιάζει τους άλλους και προπάντων τις υποανάπτυκτες σαν την Ελλάδα χώρες.

Ο κοσμοπολιτισμός, λοιπόν, έχει τους ίδιους σκοπούς με τον εθνικισμό και καταπολεμά σαν ξεπερασμένο τον αγωνιστικό πατριωτισμό που είναι ο πιο επικίνδυνος αντίπαλός του. Το "έθνος", ο κοινωνικοοικονομικός και πολιτικός αυτός σχηματισμός δεν έχει ακόμα τελειώσει την ιστορική αποστολή του και δε μπορεί να σβήσει μέσα σε μιαν "οικουμενική" ενότητα. Ακόμα δεν έχει έλθει το πλήρωμα του χρόνου. Τούτο μπορεί να γίνει μέσα σε μια κατάσταση ολωσδιόλου από τη σημερινή διαφορετική, όπου θα κρατήσει μια παγκόσμια σοσιαλιστική οικονομία. Μα ως τότε μένει ακόμα να γίνει μια μακρότατη ιστορική ανάπτυξη. Και τα σημερινά έθνη στην ανώτερη μορφή τους βρίσκονται πάνω στη γραμμή που φέρνει σ' εκείνο το απώτερο τέρμα και δεν εναντιώνονται στην προοδευτική πορεία της ιστορίας.

Στη σφαίρα του θυμικού, αυτή η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο εθνικό και στο διεθνικό στοιχείο βρίσκει την έκφρασή της σ' ένα ιδιότυπο συναίσθημα, όπως μας το παρουσιάζει ένα εξαίσιο ατομικό παράδειγμα που παίρνει μια πολύ πλατειά, μια γενική σημασία και γίνεται καθολικό. Ο κοσμοναύτης Τιτώφ, καθώς βρίσκεται σε υψηλότατη κοσμική σκοπιά και περνά πάνω από τη Σοβιετική Ενωση, δοκιμάζει ένα ζωηρό συναίσθημα περηφάνιας γι' αυτή, στοχάζεται όλη τη δημιουργική ορμή της, που την εκφράζει αυτός ο ίδιος τούτη τη στιγμή με τον άθλο του, μα από το άλλο μέρος, καθώς με τη ματιά του αγκαλιάζει ολόκληρη τη γη, μας λέει: "Ενοιωθα τον εαυτό μου περήφανο για την πατρίδα μου, μα μαζί είχα και μια μεγάλη νοσταλγία ολόκληρης της γης", όλης της ανθρωπότητας. Μέσα σ' ένα συναίσθημα έκλεινε το μερικό μαζί με το γενικό.

Μόνο τα ιμπεριαλιστικά κηρύγματα ζητούν να εμποδίσουν αυτό το ρεύμα που κατευθύνεται προς τα εμπρός, να το σταματήσουν ή και να το γυρίσουν πίσω. Και μάταια οι ιδεολόγοι της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς θεωρούν αυτή την οργάνωση σαν ένα βήμα που φέρνει προς την οικουμενική οικονομική και πολιτική συγκρότηση. Απεναντίας, ο "Ευρωπαίος" ή ο "Οικουμενικός άνθρωπος" δεν μπορεί ποτέ να ωριμάσει μέσα σ' ένα τέτιο κλίμα, αυτή η κοινότητα είναι ο χειρότερος από κάθε άποψη χώρος για την καλλιέργεια μιας ανώτερης ανθρωπιάς. Ας θελήσουν αυτοί οι ιδεολόγοι ν' αντικρύσουν κατάματα τη συγκεκριμένη κατάσταση που υπάρχει σήμερα και την ένταση που θα κορυφωθεί αύριο μέσα στην απίθανη ένωση. Η όξυνση προβλέπεται δραματική. Η συγκέντρωση, η συγκεντροποίηση, η συγχώνευση εταιριών σε εθνική και διεθνική κλίμακα μέσα σ' όλο αυτό το χώρο πραγματώνεται κάθε μέρα με απίστευτα γρήγορο ρυθμό, όπως μπορεί κανείς να το ιδεί στις ειδικές οικονομολογικές μελέτες. (Λ.χ. συμφωνία ανάμεσα στις εταιρίες αυτοκινήτων "Ρενώ" της Γαλλίας και "Αλφα - Ρομέο" της Ιταλίας για την κοινή αντιμετώπιση άλλων παρόμοιων επιχειρήσεων κι άπειρα άλλα παραδείγματα). Ο καπιταλισμός πάντοτε, αλλά πολύ περισσότερο τώρα, δε γνωρίζει πατρίδα. Ο διεθνισμός του απλώνεται όλο και πιο πολύ και μέσα σ' αυτόν ριζώνεται κι ο προπαγανδιστικός κοσμοπολιτισμός. Μα αυτός ο πεζότατος συμφεροντολογικός διεθνισμός των μονοπωλίων αντί στην ένωση οδηγεί στην πιο καταστρεφτική διαίρεση, στο ξέσπασμα των άγριων ανταγωνισμών μέσα σε κάθε χώρα, ανάμεσα στα μέλη της Κοινής Αγοράς, με ποικίλες μορφές, με διάφορα παραταξιακά συμπλέγματα, έπειτα κι ανάμεσα σ' όλη την κοινότητα και στους άλλους τους τρίτους έξω. Κι αυτή τη διαίρεση, αυτό το σκόρπισμα, θέλουν στ' αληθινά να συγκρατήσουν, μα κάτω από τη δική τους κυριαρχική εξουσία, τα αμερικανικά μονοπώλια που συνεργάζονται με τα δυτικογερμανικά προπάντων κι έχουν κατορθώσει με ποικίλους τρόπους να εισχωρήσουν σ' όλη τη Δυτική Ευρώπη κι αλλού. Ο "κοσμοπολιτισμός" σκεπάζει όσο μπορεί αυτή την αμερικάνικη ρίζα που τον θρέφει.

Αξεπέραστες αντιφάσεις

Ας αντικρύσουν οι προπαγανδιστές της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς και την όξυνση που θα προέλθει από την πανωλεθρία των μεσαίων και των μικρών επιχειρήσεων. Ας ιδούν και την απαθλίωση όλου του λαού που θα φέρει ο συγκεντρωτισμός της οικονομικής δραστηριότητας στους λίγους επιχειρηματίες. Ενώ η εργασία δε θα πάψει να έχει τον κοινωνικό της χαραχτήρα, η ιδιοποίηση από τα άτομα ή τις λίγες μικρές ομάδες θα γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Κι έπειτα η τεχνική ανάπτυξη, η χρησιμοποίηση του αυτοματισμού, συνοδεύονται μέσα στον καπιταλιστικό κόσμο από άπειρα κακά, από ελάττωση ημερομισθίων, απόλυση εργατών, ανεργία, μετακίνηση, μετανάστευση και τα παρόμοια. Οι αντινομίες που υπάρχουν στην κεφαλαιοκρατική κατάσταση θα φτάσουν στον ανώτατο βαθμό. Ας λογαριάσουν ακόμα και την πνευματική φθορά, τον ηθικό ξεπεσμό που απειλεί ιδιαίτερα την υπανάπτυκτη Ελλάδα. Δε λέμε πως στο δυτικό κόσμο δεν υπάρχει άλλο παρά μόνο διαφθορά και καμιά θετική δημιουργία στην πολιτιστική και στην ηθική σφαίρα. Εδώ εννοούμε μόνο τη φθαρτική αχτινοβολία της δραστηριότητας του μονοπωλιακού κόσμου στην πνευματική και στην ηθική περιοχή. Με άλλους λόγους, ο κόσμος αυτός δημιουργεί σαν μια ορισμένη υλική βάση και το ανάλογο ηθικό εποικοδόμημά του και το προβάλλει και το μεταδίνει σε πλατύτερα κοινωνικά στρώματα. Ο ρατσισμός, ο νεομαλθουανισμός, ο "αμερικάνικος" τρόπος ζωής, η γκαγκστερολογική κινηματογραφική και λογοτεχνική παραγωγή, η προβολή ατόμων του υποκόσμου κι η αναγόρευσή τους σε φωτοστεφανωμένα ινδάλματα που προκαλούν το θαυμασμό και τη μίμηση από τη νεολαία, όλα αυτά τα υπνωτικά φαρμακερά λουλούδια ανθίζουν μέσα στους μονοπωλιακούς κήπους.

Μα ας μη μας απελπίζει η ζοφερή εικόνα που σκιαγραφήσαμε. Ολη η πολυποίκιλη και πολυσύνθετη μονοπωλιακή δύναμη που πάει να εξουσιάσει τα πάντα, δε μένει ελεύθερη στη δράση της. Πρώτα πρώτα σπαράζεται η ίδια από τους σφοδρότατους ανταγωνισμούς κι έπειτα συναντά την πελώρια αντίσταση που προβάλλουν ο σοσιαλιστικός κόσμος, οι αδέσμευτες χώρες, τα αφρικανικά και νοτιοαμερικανικά έθνη που υπερασπίζονται την ανεξαρτησία τους. Μα πρέπει να λογαριάσουμε και κάθε αντίρροπη δύναμη μέσα στον ίδιο το χώρο της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς, τις αγαναχτισμένες εργαζόμενες μάζες, τα προοδευτικά ρεύματα που όλο μεγαλώνουν, επηρεάζουν και μορφώνουν την παραπέρα πορεία της ιστορίας. Κάθε προοδευτική αλλαγή μόνο από τους αντίρροπους αυτούς παράγοντες μπορεί να προέλθει. Πώς θα μπορούσε να γίνει απ' αυτόν τον ίδιο το μονοπωλιακό κόσμο; Μάταια οι υπέρμαχοι της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς, που ομολογούν τις "δυσχέρειες", όπως τις ονομάζουν, που γεννιούνται από τη σύνδεσή μας με την πλατύτατη αυτή οικονομική κοινότητα, ονειρεύονται κάποια μελλοντική εξέλιξη, διαφορετική από τη σημερινή κατάσταση, κάποια μεταρρύθμιση, κάποιον ούριο άνεμο που μπορεί να πνεύσει. Μα την αισιοδοξία τους άλλοι δεν τη σαφηνίζουν κι άλλοι τη στηρίζουν σε αφηρημένους νόμους ή αρχές, στην ετερογονία των σκοπών, στην ιστορική πρόβαση από τη διασπορά στη συνένωση, από τους μικρότερους ολοένα στους μεγαλύτερους σχηματισμούς και σε άλλα παρόμοια σχήματα, χωρίς να βάνουν μέσα τους κανένα συγκεκριμένο ουσιαστικό περιεχόμενο. Δε λογαριάζουν άλλες πραγματικότητες παρά μόνο το μονοπωλιακό κόσμο. Ομως μέσα στον ίδιο χώρο χαράζονται βαθιά κι άλλες πραγματικότητες όλο σφρίγος και υπόσχεση, που αυξαίνουν κι ανεβαίνουν και ζητούν να βάνουν την δική τους τη σφραγίδα στην άμεση και στην κατοπινή ιστορική ανάπτυξη. Σ' αυτές πρέπει να στρεφόμαστε, γιατί αυτές μπορούν να εμποδίσουν, να ματαιώσουν τα σχέδια του ιμπεριαλισμού που αγωνίζεται με νέους τρόπους να υποδουλώνει τους λαούς, να δημιουργεί πολεμική έξαψη, να διαιρεί και να ξεσηκώνει ένα μέρος της Ευρώπης ή και του κόσμου όλου ενάντια στο άλλο, για να μπορεί να επικρατεί. Οι ζωντανές πραγματικότητες, τα προοδευτικά ρεύματα και μέσα στην Κοινή Αγορά κι έξω απ' αυτή θα αντισταθούν και θα προσπαθήσουν να πετύχουν τη συνεννόηση, την ειρηνική συμβίωση, τη συνεργασία όλων των λαών, ανεξάρτητα από τις κοινωνικές και τις ιδεολογικέςδιαφορές τους. Οποιος μιλεί για "Ευρωπαϊκή Ενωση" και λογαριάζει μόνο ένα μέρος κι όχι το όλο, αυτός δεν κάνει άλλο παρά να βοηθεί τα ιμπεριαλιστικά σχέδια ή στην πιο καλή περίπτωση να είναι ένας ανεδαφικός ουτοπικός οραματιστής.

Ολη η υπεράσπιση, που αναπτύξαμε, δεν κάνει άλλο παρά να βοηθεί αυτό το ένα μέρος, το ιμπεριαλιστικό. Μα ούτε τα πραγματολογικά ούτε τα ιδεολογικά επιχειρήματά της μπορούν να πείσουν, είναι αστήριχτα, κενά, σοφιστικά. Η ιδεολογική προπάντων υπεράσπιση προδίνει ολοκάθαρα το χαραχτήρα της, όταν προβάλει το μεγάλο οικονομικό και πολιτικό σχηματισμό σαν αναγκαίο - κοντά στα άλλα - και για τη "διάσωση του πολιτισμού", που κινδυνεύει να καταποντιστεί από το κύμα της βαρβαρότητας που ξεχειλίζει από την ανατολή και πλησιάζει με ορμή. Πιστεύει πως η Ελλάδα έχει ιερή υποχρέωση - σύμφωνα με την αποστολή που της έχει ορίσει η Μοίρα - να πάρει μέρος σε τούτο τον αγώνα υπέρ βωμών και πολιτιστικών αξιών. Μα ο πολιτισμός κινδυνεύει μόνο από τον ιμπεριαλιστικό κόσμο. Αυτός έχει καταπατήσει κάθε γόνιμη αξία και καλλιεργήσει το δικό του τον "αντιανθρώπινο" πολιτισμό του. Γι' αυτό έχει προκαλέσει κι ο ίδιος τη φθορά του και τώρα κλονίζεται και τρίζει ολόκληρος. Σ' αυτή την κρίση που βρίσκεται, ορθώνει τους πυραυλικούς κεραυνούς του και φοβερίζει να κάψει όλο τον κόσμο. Το υπέρτατο χρέος τώρα είναι να ματαιωθούν αυτές οι απειλές του και να "διασωθεί" ολόκληρη η ανθρωπότητα μαζί με τον άξιο πολιτισμό της. Τούτο είναι το ιστορικό αίτημα που προβάλλει επιταχτικό για όλους τούτη την κρίσιμη στιγμή.

Ας αντικρύσουν οι προπαγανδιστές της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς και την όξυνση που θα προέλθει από την πανωλεθρία των μεσαίων και των μικρών επιχειρήσεων. Ας ιδούν και την απαθλίωση όλου του λαού που θα φέρει ο συγκεντρωτισμός της οικονομικής δραστηριότητας στους λίγους επιχειρηματίες. Ενώ η εργασία δε θα πάψει να έχει τον κοινωνικό της χαραχτήρα, η ιδιοποίηση από τα άτομα ή τις λίγες μικρές ομάδες θα γίνεται όλο και μεγαλύτερη