Το Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας και οι στόχοι της άρχουσας τάξης

Το Νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας και οι στόχοι της άρχουσας τάξης

Η άρχουσα τάξη προωθεί αλλαγές στη χωρική πολιτική και νομοθετικές πρωτοβουλίες σχετικά με τη δασική πολιτική, τη χρήση των αιγιαλών, τους οικοδομικούς συνεταιρισμούς μέχρι και αλλαγές στο πλαίσιο υλοποίησης των τεχνικών έργων, με γνώμονα την ενίσχυση των επιχειρηματικών ομίλων

«

Ο (χωροταξικός) σχεδιασμός αποτελεί τη χωρική έκφραση των προγραμμάτων οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης». Αυτή η τοποθέτηση αποτελεί την εναρκτήρια πρόταση της εισηγητικής έκθεσης του νόμου - πλαισίου για το χωροταξικό σχεδιασμό που ψηφίστηκε στη Βουλή τη βδομάδα που μας πέρασε.

Η θέση αυτή είναι θεμελιακή, για να κατανοήσουμε τη στόχευση της σχετικής κυβερνητικής πολιτικής. Ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι πολιτικό και όχι τεχνοκρατικό ζήτημα, αναπόσπαστα δεμένος με τις κυρίαρχες σχέσεις παραγωγής. Γι' αυτό και κρίνουμε το χωροταξικό σχεδιασμό στη βάση του ερωτήματος «χωροταξικός σχεδιασμός για ποιον; Για το λαό ή για τα μονοπώλια».
Ουσιαστικά, οι διάφορες «χωρικές» ρυθμίσεις είναι η αποτύπωση στο χώρο της αντιλαϊκής πολιτικής της άρχουσας τάξης. Στο κυνήγι της μεγαλύτερης κερδοφορίας, της διασφάλισης της ανταγωνιστικότητας των μονοπωλιακών ομίλων, που σε συνθήκες όξυνσης του διεθνούς ανταγωνισμού αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία, η κρατική πολιτική «απαντά» με διασφάλιση φθηνότερης εργατικής δύναμης, απ' τη μια, και με διασφάλιση νέων επενδυτικών πεδίων για τα υπερσυσσωρευμένα κεφάλαια, απ' την άλλη. Οι αλλαγές στη «χωρική πολιτική» στοχεύουν στην κερδοφορία των ομίλων, μέσα από τη διασφάλιση νέων επενδυτικών πεδίων, την άρση περιορισμών στη χρήση γης προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου, την επιτάχυνση της συγκέντρωσης γης και τεχνικών έργων, την προώθηση των ιδιωτικοποιήσεων και την προώθηση του γενικότερου αστικού σχεδίου για την καπιταλιστική ανάπτυξη της επόμενης μέρας, σε επίπεδο κλαδικών και εδαφικών προτεραιοτήτων.

Συγχρόνως, η κυβερνητική χωρική πολιτική υπηρετεί την επιτάχυνση της μετάβασης σε μια νέα φάση αναιμικής ανάπτυξης, στην οποία περνά σταδιακά η καπιταλιστική οικονομία.
Η άρχουσα τάξη προωθεί αλλαγές στη χωρική πολιτική της, αξιοποιώντας ένα ολόκληρο φάσμα παρεμβάσεων, που εκτείνονται από την αλλαγή στο πλαίσιο του χωροταξικού σχεδιασμού μέχρι τα νέα χωροταξικά σχέδια για διάφορες περιφέρειες της χώρας, με χαρακτηριστικότερο το Νέο Ρυθμιστικό Αθήνας. Στην ίδια γενική κατεύθυνση, τοποθετούνται κυβερνητικές νομοθετικές πρωτοβουλίες σχετικά με τη δασική πολιτική, τη χρήση των αιγιαλών, τους οικοδομικούς συνεταιρισμούς μέχρι και αλλαγές στο πλαίσιο υλοποίησης των τεχνικών έργων.

Νέο πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού

Κορωνίδα των νέων ρυθμίσεων είναι το νέο πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού που ψηφίστηκε από τη Βουλή τη βδομάδα που μας πέρασε. Βασικό του σημείο είναι η διάκριση του σχεδιασμού σε δύο επίπεδα, στο «Στρατηγικό» σχεδιασμό που είναι ενδεικτικός και στο «Ρυθμιστικό» σχεδιασμό που είναι υποχρεωτικός. Η διάκριση αυτή σημαίνει στην πράξη ότι η αγορά θα αποφασίζει για τη χωρική (και όχι μόνο) κατανομή και το είδος των επενδύσεων. Στόχος της συγκεκριμένης εξέλιξης είναι η διευκόλυνση των επενδυτικών σχεδίων των ομίλων.
Η σημαντικότερη αλλαγή, που προωθεί ο νόμος αυτός, είναι μια δραστική μεταβολή στις κατηγορίες χρήσεων γης, με γνώμονα την κερδοφορία των μονοπωλιακών ομίλων, που αποτελεί τεράστιο χτύπημα στα λαϊκά δικαιώματα, στην υγιεινή και την ασφάλεια, στις τοπικές οικονομίες. Επιτρέπει τη χωροθέτηση μέσα σε περιοχές κατοικίας μιας σειράς χρήσεων (από εκθεσιακά κέντρα και ξενοδοχεία, μέχρι πρατήρια καυσίμων και κέντρα διασκέδασης) που οδηγεί σε δραστική επιδείνωση για τα λαϊκά στρώματα.
Συγχρόνως, εντάσσει εγκαταστάσεις ανακύκλωσης απορριμμάτων, καύσης τοξικών στερεών απορριμμάτων, εγκαταστάσεις ΑΠΕ κ.λπ. στην κατηγορία «Εγκαταστάσεων Αστικών Υποδομών Κοινής Ωφέλειας» και όχι σε κατηγορία υψηλής όχλησης (που θα έπρεπε να εντάσσονται), ανοίγοντας το δρόμο για τη χωροθέτησή τους μέσα στον αστικό ιστό. Πρόκειται σχεδόν για φωτογραφικές ρυθμίσεις που υπηρετούν κυρίως τα διάφορα επενδυτικά σχέδια στον τομέα διαχείρισης απορριμμάτων.

Το νέο ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνας

Ξεχωριστή σημασία έχει το νέο ρυθμιστικό σχέδιο Αθήνας. Οι στόχοι του αντανακλούν τις οικονομικές επιδιώξεις της άρχουσας τάξης.
Οι βασικοί άξονες του αναπτυξιακού σχεδίου της άρχουσας τάξης για τη Ελλάδα αφορούν στην αξιοποίηση της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας για την ανάδειξή της σε κόμβο μεταφοράς Ενέργειας και εμπορευμάτων, την ναυτιλία, τον κλάδο της εφοδιαστικής (αποθήκευση και διανομή εμπορευμάτων), τον τουρισμό, την εκμετάλλευση εγχώριων ορυκτών πόρων (ενεργειακών και μη), την αγροτική παραγωγή με εξαγωγικό χαρακτήρα, τον τραπεζικό - ασφαλιστικό κλάδο, καθώς και άλλες συνοδευτικές μ' αυτές οικονομικές δραστηριότητες (κλάδος κατασκευών για τις απαραίτητες υποδομές, τελική κατεργασία εμπορευμάτων για να πάρουν ελληνική πιστοποίηση κ.λπ.), ενώ και ορισμένοι παραδοσιακοί κλάδοι κυρίως βιομηχανικής δραστηριότητας που διαδραματίζουν απαραίτητο ρόλο για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης (π.χ. κλάδος τροφίμων) θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.^*
Η στόχευση της άρχουσας τάξης για την επόμενη μέρα της Αττικής αποτελεί την εξειδίκευση αυτού του γενικού στόχου. Εκτός από το φυσικό της ρόλο ως διοικητικού και οικονομικού κέντρου, η Αττική προορίζεται να αποτελέσει τον κατεξοχήν κόμβο συνδυασμένης μεταφοράς εμπορευμάτων και διαχείρισής τους, βασικό ναυτιλιακό κέντρο, ενώ προκρίνεται και η περαιτέρω ανάδειξή της ως τουριστικού προορισμού πολυτελείας.
Το νέο ρυθμιστικό σχέδιο για την Αττική ευθυγραμμίζεται με αυτές τις προτεραιότητες ανάπτυξης για το μεγάλο κεφάλαιο.
Κεντρικό ρόλο στη νέα οικονομική δομή της Αττικής έχει το λιμενικό σύμπλεγμα της Αττικής, οι διασυνδετήριοι άξονές του (οδικοί και σιδηροδρομικοί) και περιοχές στις οποίες θα αναπτυχθούν δραστηριότητες εφοδιαστικής αλυσίδας (αποθήκες, ελαφρά τελική μεταποίηση κ.λπ.). Σε συνθήκες καπιταλιστικής ανάπτυξης, ανάπτυξης με γνώμονα το ποσοστό κέρδους, η στροφή προς μια Αθήνα - διαμετακομιστικό κέντρο δεν θα ωφελήσει τα λαϊκά στρώματα της Αττικής και της χώρας.
Καταρχάς, ο ενδογενώς ανισόμετρος χαρακτήρας της καπιταλιστικής ανάπτυξης θα οδηγήσει σε υπερβολικό βάρος στις συγκεκριμένες δραστηριότητες, καθώς σ' αυτές οι καπιταλιστές θα εξασφαλίζουν μεγαλύτερα κέρδη.
Κυρίως, όμως, σε συνθήκες καπιταλισμού, οι καπιταλιστικές επενδύσεις σε δραστηριότητες της διεθνούς εφοδιαστικής αλυσίδας δεν απαιτούν μεγάλη αύξηση της εσωτερικής αγοράς, προκειμένου να κερδοφορούν. Τα τεράστια κέρδη των μονοπωλιακών ομίλων σ' αυτόν τον κλάδο δεν απαιτούν αύξηση της παραγωγής για την εσωτερική αγορά. Σε συνθήκες καπιταλισμού, τα κέρδη της ναυτιλίας και της διεθνούς εφοδιαστικής αλυσίδας οδηγούν σε συσσώρευση κεφαλαίου χωρίς αναλογική αύξηση του απασχολούμενου εργατικού δυναμικού.
Ταυτόχρονα, σε συνθήκες καπιταλισμού, η ανάδειξη της Αττικής σε τουριστικό προορισμό σημαίνει ότι το θαλάσσιο μέτωπο της Αττικής παραδίδεται σε μονοπωλιακούς ομίλους για την κατασκευή πολυτελών τουριστικών συγκροτημάτων, μαρίνων υποδοχής πολυτελών σκαφών αναψυχής, ενώ και η πολιτιστική δημιουργία και η κληρονομιά εντάσσονται στο πλαίσιο του «πολιτιστικού τουρισμού». Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα είναι ο χώρος του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό και η περιοχή του Φαληρικού Δέλτα. Για τα λαϊκά στρώματα της Αττικής, η εν λόγω εξέλιξη ισοδυναμεί πρακτικά με εξώθησή τους από το θαλάσσιο μέτωπο.
Ο συγκεκριμένος αστικός σχεδιασμός για την Αττική μπορεί να βοηθήσει στην επιτάχυνση της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή δε θα οδηγήσει στον παράδεισο της λαϊκής ευημερίας. Η ανάγκη φθηνής εργατικής δύναμης παραμένει και στη φάση της καπιταλιστικής ανάπτυξης, απ' την οποία οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να προσδοκούν ανάκτηση των τεράστιων απωλειών των τελευταίων ετών. Αλλωστε, οι πρόσφατες εκθέσεις της ΤτΕ και του ΔΝΤ αναφέρονται εμφατικά στην ανάγκη απαρέγκλιτης εφαρμογής των μέτρων και συνέχισης της αντιλαϊκής πολιτικής. Στην πραγματικότητα, στην περιοχή της Αττικής η εφαρμογή του νέου Ρυθμιστικού θα οδηγήσει σε νέα επιβάρυνση του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων της Αττικής. Τα μεταφορικά έργα και οι προτεραιότητες ανάπτυξής τους γίνονται με γνώμονα την εξυπηρέτηση της Αθήνας - διαμετακομιστικό κέντρο, και όχι την ικανοποίηση των διευρυμένων αναγκών μετακίνησης των εργαζόμενων. Προωθείται η ιδιωτικοποίηση των τελευταίων μεγάλων ελεύθερων χώρων της Αττικής στο κατασκευαστικό κεφάλαιο για να κατασκευαστούν τουριστικές υποδομές και εγκαταστάσεις για τη διακίνηση εμπορευμάτων, καταδικάζοντας σε απόλυτη αδυναμία κάλυψης στοιχειωδών αναγκών, όπως διασφάλισης του μικροκλίματος, χώρους λαϊκού αθλητισμού και αναψυχής κ.λπ. Οι ανάγκες των λαϊκών στρωμάτων της Αττικής για φθηνή, ασφαλή κατοικία, με εύκολη πρόσβαση θυσιάζονται στο βωμό αστικών αναπλάσεων που στοχεύουν σε μια Αττική οικονομικό και τραπεζικό κέντρο, ενώ, την ίδια στιγμή, οι αναπλάσεις αυτές οδηγούν σε συγκέντρωση της πίτας των τεχνικών έργων στους ελάχιστους ομίλους που έχουν την τεχνική εμπειρία και την οικονομική δυνατότητα να αναπαλαιώνουν ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα. Οι υποδομές κατασκευάζονται με ΣΔΙΤ και συμβάσεις παραχώρησης που μεταφράζονται σε τεράστια κέρδη για τους ομίλους και πανάκριβα εισιτήρια για τους εργαζόμενους.

Χωροταξικός σχεδιασμός προς όφελος του λαού

Η καπιταλιστική ιδιοκτησία στη γη και στα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, η ανάπτυξη της παραγωγής με κριτήριο το ποσοστό κέρδους, κοντολογίς η οικονομική και πολιτική κυριαρχία των μονοπωλίων, παράγουν τον αντιλαϊκό χωροταξικό σχεδιασμό που προωθεί σήμερα η κυβέρνηση. Η ανάγκη των μονοπωλίων για θωράκιση της κερδοφορίας τους «παράγει» την αντιλαϊκή πολιτική από τους μισθούς μέχρι τις χρήσης γης, απαιτεί μέτρα φθηνότερης εργατικής δύναμης και μέτρα διευκόλυνσης των επενδυτικών σχεδίων των μονοπωλιακών ομίλων.
Ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι πολιτικός, αντανακλά τις σχέσεις παραγωγής, τις ανάγκες της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Αυτόν το χαρακτήρα του χωροταξικού σχεδιασμού συνειδητά συγκαλύπτουν ορισμένες πολιτικές δυνάμεις, όπως τμήματα του ΣΥΡΙΖΑ, που εμφανίζονται να αμφισβητούν φραστικά ορισμένες αντιλαϊκές επιλογές του κυβερνητικού σχεδιασμού, χωρίς να αντιπαλεύουν την αιτία που τις παράγει και χωρίς τελικά να δεσμεύονται για την κατάργησή τους όταν αναλάβουν την κυβερνητική διαχείριση.
Στην πραγματικότητα, ο χωροταξικός σχεδιασμός προς όφελος του λαού απαιτεί έναν ριζικά διαφορετικό δρόμο ανάπτυξης, όπου η γη και τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής θα αποτελούν κοινωνική ιδιοκτησία και η παραγωγή θα αναπτύσσεται με κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο, με αντικατάσταση του ποσοστού κέρδους ως κριτήριο, από τη διευρυνόμενη ικανοποίηση των λαϊκών αναγκών. Στις συνθήκες αυτές, ο χωροταξικός σχεδιασμός θα αντανακλά τις νέες, μη εκμεταλλευτικές σχέσεις παραγωγής, θα αποτελεί τη «χωρική έκφραση» του οικονομικού κεντρικού σχεδίου προς όφελος των λαϊκών αναγκών. Θα εκπληρώνει στόχους που στον καπιταλισμό είναι αλληλοαποκλειόμενοι και γι' αυτό εμφανίζονται από την άρχουσα τάξη ως αντιφατικοί: Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, ισόρροπη ανάπτυξη των κλάδων της οικονομίας και των περιοχών της χώρας, φιλολαϊκή αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου, φιλολαϊκή αξιοποίηση της γεωστρατηγικής θέσης της χώρας με αμοιβαία επωφελείς συμφωνίες, με ταυτόχρονη αναβάθμιση του βιοτικού επιπέδου του συνόλου των εργαζομένων. Καθήκον των εργαζομένων σήμερα είναι η αναγέννηση του εργατικού κινήματος, η οργάνωση της πάλης για ανάκτηση των απωλειών των τελευταίων ετών, για ακύρωση των αντιλαϊκών σχεδιασμών της άρχουσας τάξης, η συγκέντρωση δυνάμεων για το μονόδρομο ικανοποίησης των λαϊκών αναγκών, την αποδέσμευση απ' την ΕΕ και το ΝΑΤΟ και μονομερή διαγραφή του χρέους με εργατική - λαϊκή εξουσία.
Παραπομπή:
* Αναλυτικά: «Τελευταίες εξελίξεις στην Ελληνική Οικονομία» Κείμενο του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ, ΚΟΜΕΠ τ. 3/2014

Του Γρηγόρη ΛΙΟΝΗ*
*Ο Γρηγόρης Λιονής είναι μέλος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ