Το House of Cards και η ενσάρκωση του νεοφιλελεύθερου αμερικάνικου όνειρου
Μισώ τα spoiler. Αν τα μισείς κι εσύ κλείσε τώρα το κείμενο γιατί θα έχει αρκετά.
Σε γενικές γραμμές το στόρι της σειράς, για όσους δεν την έχουν δει, είναι το εξής: ο Φρανκ Αντεργουντ είναι ένας αδίστακτος πολιτικός, ο οποίος από Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Δημοκρατικών αναρριχάται σταδιακά και μεθοδικά στην Προεδρία των ΗΠΑ, έχοντας στο πλευρό του την φιλόδοξη σύζυγό του Κλερ και τον πιστό του υπάλληλο Νταγκ.
Ενώ αρχικά η σειρά μοιάζει να προσφέρει μια σημαντική –ειδικά για τα επίπεδα των ΗΠΑ- κριτική της πολιτικής κατάστασης της υπερδύναμης στη συνέχεια περνάει σε μια ολοφάνερη ιδεολογική και προπαγανδιστική παρέμβαση. Άλλες φορές αυτό γίνεται με πρωτότυπο τρόπο και άλλες μοιάζει σαν μια κουραστική επανάληψη παλαιότερων ιδεολογημάτων που περνάν από ταινίες και σειρές. Ας τα δούμε λίγο πιο αναλυτικά:
America Works ή αλλιώς voucher για όλους
Στον τρίτο κύκλο της σειράς, ο Πρόεδρος –πλέον- Φρανκ Άντεργουντ προσπαθεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της ανεργίας. Του έρχεται η ιδέα να βάλει σε λειτουργία το πρόγραμμα America Works σύμφωνα με το οποίο το κράτος, παίρνοντας κονδύλια τα οποία προορίζονται για την κοινωνική ασφάλιση, την υγεία και τις έκτακτες ανάγκες, για να επιδοτήσει επιχειρήσεις ώστε να προσλάβουν άνεργους. Στα διαγγέλματα και τις ομιλίες του Φράνκ ακούμε πολλές φορές το “you are entitled to nothing” (δεν δικαιούστε τίποτα) να επαναλαμβάνεται μάλιστα με φανατισμό από το κοινό. Δηλώνεται το τέλος του New Deal και η αρχή της εργατικότητας. Δεν δικαιούστε τίποτα, πρέπει να δουλέψετε για να ζήσετε με αξιοπρέπεια και όχι να περιμένετε από το κράτος να σας ζήσει. Και μαντέψτε: στην μοναδική πολιτεία που εφαρμόζεται αυτό το πλάνο φαίνεται να έχει μεγάλη επιτυχία, την οποία πιστοποιούν εχθροί και φίλοι του Προέδρου Φρανκ. Με λίγα λόγια η σειρά μας λέει ότι αν το κράτος κόψει συντάξεις, πρόνοια, υγεία, παιδεία και άλλα …περιττά έξοδα και αρχίσει να δίνει λεφτά στις επιχειρήσεις για να προσλάβουν κόσμο τα αποτελέσματα θα είναι εντυπωσιακά. Κάτι σαν τα voucher δηλαδή, αλλά εδώ ούτε σποτάκι δεν μπήκαν στον κόπο να κάνουν.
Πουτινιές στον Πούτιν;
Από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου κάθε αμερικάνικη ταινία που σέβεται τον εαυτό της πρέπει να έχει ορισμένες μπηχτές ή ξεκάθαρες αναφορές στους κακούς Σοβιετικούς/Ρώσους. Δεν ξέρω πόσοι Αμερικάνοι πραγματικά γνωρίζουν ότι η Ρωσία δεν είναι πια κομμουνιστική χώρα, πάντως πολλοί φαίνεται να την αντιμετωπίζουν σαν τον μεγάλο εχθρό. Στον τρίτο κύκλο της σειράς εμφανίζεται η κλασική εικόνα για τη Ρωσία: ένας πρόεδρος που μοιάζει εμφανισιακά με τον Πούτιν αλλά λέγεται Πέτροφ, που γυμνάζεται, χωρίζει τη γυναίκα του, είναι αδίστακτος δικτάτορας, καταπιέζει τα δικαιώματα του λαού του, είναι γέννημα του κακού κομμουνισμού, κακός και αδιάλλακτος. Την ίδια ώρα ο αμερικανός πρόεδρος μαζί του ξαναγεννιέται: ενώ γενικά παρουσιάζεται ως πανίσχυρος, πονηρός, άνθρωπος που δεν κάνει πίσω, όταν διαπραγματεύεται με τον Ρώσο ομόλογό του γίνεται ψυχούλα, χαλί να τον πατήσεις. Οι κακοί Ρώσοι όμως δεν είναι εύκολος αντίπαλος: Δεν διστάζουν να σκοτώσουν τους ίδιους τους στρατιώτες τους για να πετύχουν κάτι, την ώρα που οι αμερικανοί ούτε να το σκέφτονται αυτό δεν μπορούν. Με αφορμή την Ρωσία εμφανίζεται μέσα στη σειρά ένας χαζός πατριωτισμός που όμοιό του έχουμε ξαναδει πολλές φορές. Είναι δε τόσο κακοπαιγμένος που θυμίζει περισσότερο b-movies παρά μια εξαιρετικού επιπέδου σειρά.
Εξωτερική πολιτική: Οι Ισραηλινοί δεν είναι φίλοι μας
Σε μια προσπάθεια να εμφανιστούν οι ΗΠΑ ως δημοκρατική δύναμη που δεν κάνει τίποτα άλλο από το να προστατεύει την παγκόσμια ειρήνη, και προφανώς σε μια προσπάθεια να αποσείσουν οι παραγωγοί της σειράς την οποιαδήποτε σχέση με το ισραηλινό λόμπι, το Ισραήλ παρουσιάζεται στη σειρά από ανεξάρτητη χώρα που καμία σχέση δεν έχει με τις ΗΠΑ έως και χώρα αντιτιθέμενων συμφερόντων. Βλέπουμε τις ΗΠΑ να τηρούν ουδέτερη σχέση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, γεγονός που θα μπορούσε να κατατάξει την σειρά στην κατηγορία «επιστημονικής φαντασίας».
Πολιτική κάνουν οι πολιτικοί
Αν δει κανείς την εξέλιξη της σειράς θα νομίζει ότι δεν υπάρχουν συμφέροντα, λόμπι, επιχειρηματίες που επηρεάζουν τις πολιτικές αποφάσεις. Πολιτική κάνουν μόνο οι πολιτικοί. Και ενώ κάπου στον δεύτερο κύκλο εμφανίζεται ένας πολυδισεκατομμυριούχος φίλος του προέδρου που θέλει να επηρεάσει τον Λευκό Οίκο για δικά του οφέλη, αυτός χάνει στην διελκυνστίδα της δύναμης από τον πολιτικό Φρανκ Αντεργουντ. Οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται μόνο από τους πολιτικούς. Από το κάδρο έχουν εξαφανιστεί οι επιχειρηματίες, αλλά και οι σύμβουλοι, θεσμικοί παράγοντες και λοιποί παίκτες του παιχνιδιού.
Ο Συνδικαλισμός όπως τον ονειρεύεται ο Τζήμερος
Όπως είπαμε πιο πάνω οι φορείς που εμπλέκονται στην πολιτική είναι λίγο πολύ εξαφανισμένοι. Ιδιαίτερα ο συνδικαλισμός. Όπου και όταν εμφανίζεται έχει τη μορφή μιας ομάδας πίεσης που προσλαμβάνει επαγγελματίες spokespersons. Χρωματίζεται αρνητικά και λυγίζει όταν ο Φρανκ και η γυναίκα του απευθύνονται στους συγκεντρωμένους εκπαιδευτικούς κερνώντας τους παϊδάκια. Οι εργαζόμενοι και ειδικά οι συνδικαλιστές εμφανίζονται ως λιγούρια που εμποδίζουν την ανάπτυξη της χώρας. Σας θυμίζει κάτι;
Υπάρχει λόγος που έχει γίνει τέτοιος ντόρος με το House of Cards. Μέχρι και ο πραγματικός πρόεδρος των ΗΠΑ μιλάει για αυτή τη σειρά, σχεδόν τη διαφημίζει. Προφανώς και δεν πρόκειται πια για μια σειρά που φωτογραφίζει τα κακώς κείμενα της αμερικανικής πολιτικής ζωής, αλλά μέσα από μια μυθοπλασία προσπαθεί να εγχαράξει υποσυνείδητα σημαντικά ιδεολογήματα του αστικού τρόπου σκέψης: εργατικότητα, απελευθέρωση από το κράτος, πατριωτισμός, ηγεμονία και άλλα στοιχεία που συνθέτουν το αμερικάνικο όνειρο στην πιο νεοφιλελεύθερη έκδοσή του.
Όχι, ο πραγματικός πρόεδρος των ΗΠΑ δεν πετάει στις ράγες του τρένου μια ενοχλητική δημοσιογράφο, ούτε σκοτώνει έναν αλκοολικό γερουσιαστή. Όμως, μέσα από την κατασκευή ενός πολυσύνθετου χαρακτήρα μπορείς εύκολα να κάνεις προπαγάνδα. Όταν αυτή περνιέται καλυμμένη με ένα πέπλο αγωνίας, μυστηρίου, περιπέτειας γίνεται πιο εύπεπτη και αποτελεσματική. Η στρατευμένη τέχνη άλλωστε δεν ήταν ποτέ προνόμιο μόνο των καταπιεσμένων.
Γράφει ο 2310net //Θα μιλήσουμε για μια από τις πιο δημοφιλείς σειρές των τελευταίων ετών, το House of Cards, και για το ρόλο της ως μηχανισμού προπαγάνδας.
Σε γενικές γραμμές το στόρι της σειράς, για όσους δεν την έχουν δει, είναι το εξής: ο Φρανκ Αντεργουντ είναι ένας αδίστακτος πολιτικός, ο οποίος από Γραμματέας της Κοινοβουλευτικής Ομάδας των Δημοκρατικών αναρριχάται σταδιακά και μεθοδικά στην Προεδρία των ΗΠΑ, έχοντας στο πλευρό του την φιλόδοξη σύζυγό του Κλερ και τον πιστό του υπάλληλο Νταγκ.
Ενώ αρχικά η σειρά μοιάζει να προσφέρει μια σημαντική –ειδικά για τα επίπεδα των ΗΠΑ- κριτική της πολιτικής κατάστασης της υπερδύναμης στη συνέχεια περνάει σε μια ολοφάνερη ιδεολογική και προπαγανδιστική παρέμβαση. Άλλες φορές αυτό γίνεται με πρωτότυπο τρόπο και άλλες μοιάζει σαν μια κουραστική επανάληψη παλαιότερων ιδεολογημάτων που περνάν από ταινίες και σειρές. Ας τα δούμε λίγο πιο αναλυτικά:
America Works ή αλλιώς voucher για όλους
Στον τρίτο κύκλο της σειράς, ο Πρόεδρος –πλέον- Φρανκ Άντεργουντ προσπαθεί να δώσει λύση στο πρόβλημα της ανεργίας. Του έρχεται η ιδέα να βάλει σε λειτουργία το πρόγραμμα America Works σύμφωνα με το οποίο το κράτος, παίρνοντας κονδύλια τα οποία προορίζονται για την κοινωνική ασφάλιση, την υγεία και τις έκτακτες ανάγκες, για να επιδοτήσει επιχειρήσεις ώστε να προσλάβουν άνεργους. Στα διαγγέλματα και τις ομιλίες του Φράνκ ακούμε πολλές φορές το “you are entitled to nothing” (δεν δικαιούστε τίποτα) να επαναλαμβάνεται μάλιστα με φανατισμό από το κοινό. Δηλώνεται το τέλος του New Deal και η αρχή της εργατικότητας. Δεν δικαιούστε τίποτα, πρέπει να δουλέψετε για να ζήσετε με αξιοπρέπεια και όχι να περιμένετε από το κράτος να σας ζήσει. Και μαντέψτε: στην μοναδική πολιτεία που εφαρμόζεται αυτό το πλάνο φαίνεται να έχει μεγάλη επιτυχία, την οποία πιστοποιούν εχθροί και φίλοι του Προέδρου Φρανκ. Με λίγα λόγια η σειρά μας λέει ότι αν το κράτος κόψει συντάξεις, πρόνοια, υγεία, παιδεία και άλλα …περιττά έξοδα και αρχίσει να δίνει λεφτά στις επιχειρήσεις για να προσλάβουν κόσμο τα αποτελέσματα θα είναι εντυπωσιακά. Κάτι σαν τα voucher δηλαδή, αλλά εδώ ούτε σποτάκι δεν μπήκαν στον κόπο να κάνουν.
Πουτινιές στον Πούτιν;
Από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου κάθε αμερικάνικη ταινία που σέβεται τον εαυτό της πρέπει να έχει ορισμένες μπηχτές ή ξεκάθαρες αναφορές στους κακούς Σοβιετικούς/Ρώσους. Δεν ξέρω πόσοι Αμερικάνοι πραγματικά γνωρίζουν ότι η Ρωσία δεν είναι πια κομμουνιστική χώρα, πάντως πολλοί φαίνεται να την αντιμετωπίζουν σαν τον μεγάλο εχθρό. Στον τρίτο κύκλο της σειράς εμφανίζεται η κλασική εικόνα για τη Ρωσία: ένας πρόεδρος που μοιάζει εμφανισιακά με τον Πούτιν αλλά λέγεται Πέτροφ, που γυμνάζεται, χωρίζει τη γυναίκα του, είναι αδίστακτος δικτάτορας, καταπιέζει τα δικαιώματα του λαού του, είναι γέννημα του κακού κομμουνισμού, κακός και αδιάλλακτος. Την ίδια ώρα ο αμερικανός πρόεδρος μαζί του ξαναγεννιέται: ενώ γενικά παρουσιάζεται ως πανίσχυρος, πονηρός, άνθρωπος που δεν κάνει πίσω, όταν διαπραγματεύεται με τον Ρώσο ομόλογό του γίνεται ψυχούλα, χαλί να τον πατήσεις. Οι κακοί Ρώσοι όμως δεν είναι εύκολος αντίπαλος: Δεν διστάζουν να σκοτώσουν τους ίδιους τους στρατιώτες τους για να πετύχουν κάτι, την ώρα που οι αμερικανοί ούτε να το σκέφτονται αυτό δεν μπορούν. Με αφορμή την Ρωσία εμφανίζεται μέσα στη σειρά ένας χαζός πατριωτισμός που όμοιό του έχουμε ξαναδει πολλές φορές. Είναι δε τόσο κακοπαιγμένος που θυμίζει περισσότερο b-movies παρά μια εξαιρετικού επιπέδου σειρά.
Εξωτερική πολιτική: Οι Ισραηλινοί δεν είναι φίλοι μας
Σε μια προσπάθεια να εμφανιστούν οι ΗΠΑ ως δημοκρατική δύναμη που δεν κάνει τίποτα άλλο από το να προστατεύει την παγκόσμια ειρήνη, και προφανώς σε μια προσπάθεια να αποσείσουν οι παραγωγοί της σειράς την οποιαδήποτε σχέση με το ισραηλινό λόμπι, το Ισραήλ παρουσιάζεται στη σειρά από ανεξάρτητη χώρα που καμία σχέση δεν έχει με τις ΗΠΑ έως και χώρα αντιτιθέμενων συμφερόντων. Βλέπουμε τις ΗΠΑ να τηρούν ουδέτερη σχέση μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης, γεγονός που θα μπορούσε να κατατάξει την σειρά στην κατηγορία «επιστημονικής φαντασίας».
Πολιτική κάνουν οι πολιτικοί
Αν δει κανείς την εξέλιξη της σειράς θα νομίζει ότι δεν υπάρχουν συμφέροντα, λόμπι, επιχειρηματίες που επηρεάζουν τις πολιτικές αποφάσεις. Πολιτική κάνουν μόνο οι πολιτικοί. Και ενώ κάπου στον δεύτερο κύκλο εμφανίζεται ένας πολυδισεκατομμυριούχος φίλος του προέδρου που θέλει να επηρεάσει τον Λευκό Οίκο για δικά του οφέλη, αυτός χάνει στην διελκυνστίδα της δύναμης από τον πολιτικό Φρανκ Αντεργουντ. Οι πολιτικές αποφάσεις λαμβάνονται μόνο από τους πολιτικούς. Από το κάδρο έχουν εξαφανιστεί οι επιχειρηματίες, αλλά και οι σύμβουλοι, θεσμικοί παράγοντες και λοιποί παίκτες του παιχνιδιού.
Ο Συνδικαλισμός όπως τον ονειρεύεται ο Τζήμερος
Όπως είπαμε πιο πάνω οι φορείς που εμπλέκονται στην πολιτική είναι λίγο πολύ εξαφανισμένοι. Ιδιαίτερα ο συνδικαλισμός. Όπου και όταν εμφανίζεται έχει τη μορφή μιας ομάδας πίεσης που προσλαμβάνει επαγγελματίες spokespersons. Χρωματίζεται αρνητικά και λυγίζει όταν ο Φρανκ και η γυναίκα του απευθύνονται στους συγκεντρωμένους εκπαιδευτικούς κερνώντας τους παϊδάκια. Οι εργαζόμενοι και ειδικά οι συνδικαλιστές εμφανίζονται ως λιγούρια που εμποδίζουν την ανάπτυξη της χώρας. Σας θυμίζει κάτι;
Υπάρχει λόγος που έχει γίνει τέτοιος ντόρος με το House of Cards. Μέχρι και ο πραγματικός πρόεδρος των ΗΠΑ μιλάει για αυτή τη σειρά, σχεδόν τη διαφημίζει. Προφανώς και δεν πρόκειται πια για μια σειρά που φωτογραφίζει τα κακώς κείμενα της αμερικανικής πολιτικής ζωής, αλλά μέσα από μια μυθοπλασία προσπαθεί να εγχαράξει υποσυνείδητα σημαντικά ιδεολογήματα του αστικού τρόπου σκέψης: εργατικότητα, απελευθέρωση από το κράτος, πατριωτισμός, ηγεμονία και άλλα στοιχεία που συνθέτουν το αμερικάνικο όνειρο στην πιο νεοφιλελεύθερη έκδοσή του.
Όχι, ο πραγματικός πρόεδρος των ΗΠΑ δεν πετάει στις ράγες του τρένου μια ενοχλητική δημοσιογράφο, ούτε σκοτώνει έναν αλκοολικό γερουσιαστή. Όμως, μέσα από την κατασκευή ενός πολυσύνθετου χαρακτήρα μπορείς εύκολα να κάνεις προπαγάνδα. Όταν αυτή περνιέται καλυμμένη με ένα πέπλο αγωνίας, μυστηρίου, περιπέτειας γίνεται πιο εύπεπτη και αποτελεσματική. Η στρατευμένη τέχνη άλλωστε δεν ήταν ποτέ προνόμιο μόνο των καταπιεσμένων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου