Σχετικά με τη συζήτηση για το «μπουρκίνι» και το πρόσχημα της ισότητας των γυναικών

 Σχετικά με τη συζήτηση για το «μπουρκίνι» και το πρόσχημα της ισότητας των γυναικών

Πολλή συζήτηση προκάλεσε το προηγούμενο διάστημα η απόφαση μιας σειράς δήμων στη Γαλλία να απαγορεύσουν την εμφάνιση με «μπουρκίνι» στις ακτές τους. Οι δημόσιες τοποθετήσεις, οι αντεγκλήσεις και αντιπαραθέσεις γύρω από αυτό το θέμα συνεχίζονται και το ζήτημα των δικαιωμάτων και της θέσης των γυναικών έχει κεντρική θέση σε αυτές. Ωστόσο, η επίκληση και οι αναφορές στη θέση των γυναικών μοιάζει πιο πολύ με ...φερετζέ που καλύπτει διαφορετικούς στόχους, τόσο για τους επικριτές όσο και για τους υποστηρικτές του μέτρου.


Ο όρος «μπουρκίνι» προκύπτει από το συνδυασμό των λέξεων μπούργκα και μπικίνι. Με τον όρο αυτό περιγράφεται το μαγιό που χρησιμοποιείται από τις μουσουλμάνες και καλύπτει το σώμα και το κεφάλι, τα μαλλιά, όχι όμως και το πρόσωπο των γυναικών. Πρόκειται για ένδυμα που μετρά πάνω από μια δεκαετία ύπαρξης, αφού η ιδέα για τη δημιουργία του γεννήθηκε και υλοποιήθηκε το 2004 στην Αυστραλία, από μια γυναίκα λιβανέζικης καταγωγής. Με τη συγκεκριμένη περιβολή, οι μουσουλμάνες έχουν τη δυνατότητα να κολυμπούν στη θάλασσα ή να αθλούνται, τηρώντας τις επιταγές της θρησκείας τους για την εμφάνισή τους.

Το μέτρο της απαγόρευσης ξεκίνησε από το δήμο της Νίκαιας, για να ακολουθήσουν στη συνέχεια μια σειρά δήμοι της Νότιας Γαλλίας και της Κορσικής. Παρά το γεγονός ότι το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας δεν επικύρωσε την εφαρμογή του μέτρου, οι τοπικές αρχές που είχαν λάβει αποφάσεις απαγόρευσης εμφανίστηκαν αποφασισμένες να μην τις ανακαλέσουν. Μάλιστα, το φως της δημοσιότητας είδαν και στιγμιότυπα από την παραλία της Νίκαιας, με αστυνομικούς να προχωρούν σε έλεγχο γυναίκας με «μπουρκίνι», επιβάλλοντάς της πρόστιμο και ζητώντας της να το αφαιρέσει.

Από τα ποικίλα δημοσιεύματα του τελευταίου διαστήματος, το ζήτημα περιγράφεται ως ένα θέμα που «διχάζει την κοινωνία» ή που απειλεί ακόμα και τη «συνοχή» της γαλλικής κυβέρνησης. Η Γαλλία έχει ήδη απαγορεύσει από το 2004 όλα τα θρησκευτικά σύμβολα στα δημόσια σχολεία, ενώ το 2011 απαγορεύτηκε το «νικάμπ», δηλαδή το πέπλο που σκεπάζει το πρόσωπο, σε όλους τους δημόσιους χώρους. Υπολογίζεται ότι το 8-9% των Γάλλων πολιτών είναι μουσουλμάνοι, ποσοστό που καθιστά τη Γαλλία, μαζί με τη Γερμανία, τις χώρες με το μεγαλύτερο μουσουλμανικό πληθυσμό στην Ευρώπη. Στο συντριπτικά μεγάλο μέρος του, ο μουσουλμανικός αυτός πληθυσμός αποτελείται από ανθρώπους που έχουν εγκατασταθεί στις συγκεκριμένες χώρες εδώ και δεκαετίες, από μετανάστες δεύτερης και τρίτης πλέον γενιάς και όχι από ανθρώπους που μετακινούνται μέσα από τις προσφυγικές ροές των τελευταίων ετών.

Υπερασπιστές και πολέμιοι του μέτρου

Από τη μια μεριά, οι υποστηρικτές της απαγόρευσης του «μπουρκίνι» διατείνονται σε όλους τους τόνους ότι πρόκειται για σύμβολο «ισλαμικού εξτρεμισμού» και «σκλαβιάς της γυναίκας». Στο φόντο των δολοφονικών χτυπημάτων και του κλίματος φόβου, ρατσισμού και ξενοφοβίας, επικαλούνται για την απαγόρευσή του λόγους «δημόσιας τάξης». Αναπαράγουν το σχήμα της αντιπαράθεσης ανάμεσα στη «Δύση» και το Ισλάμ, της σύγκρουσης των πολιτισμών, που είναι άλλωστε χρήσιμο για να συσκοτίζουν τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου, των επεμβάσεων σε μια σειρά χώρες σε Ασία και Αφρική, αλλά και των δολοφονικών χτυπημάτων στο έδαφος της Γαλλίας και άλλων χωρών της Ευρώπης ως μέρος του ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Στα παραπάνω συμπίπτουν σοσιαλιστές και φιλελεύθεροι. Για παράδειγμα, ο σοσιαλιστής πρωθυπουργός της χώρας, Μανουέλ Βαλς, χαρακτήρισε το συγκεκριμένο ένδυμα «σύμβολο σκλαβιάς της γυναίκας», ενώ θυμήθηκε ακόμα και τη γυμνόστηθη «Μαριάν», σύμβολο της γαλλικής δημοκρατίας, για να στοιχειοθετήσει τη σύγκρουση ανάμεσα στις γαλλικές αξίες και τον «ακραίο ισλαμισμό». Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Νικολά Σαρκοζί έκανε λόγο για αμφίεση «πρόκληση» και «φυλακή» για τις γυναίκες. Πίσω, όμως, από τα σχόλια αυτά, κάθε άλλο παρά λείπουν οι πολιτικές σκοπιμότητες. Οι εκφραστές των παραπάνω απόψεων έχουν το βλέμμα στραμμένο στις προεδρικές εκλογές του επόμενου χρόνου, στις οποίες εξάλλου ο Σαρκοζί είναι υποψήφιος, και στην προσπάθεια να αντλήσουν ψήφους από τη δεξαμενή των ψηφοφόρων του ακροδεξιού και ξενοφοβικού Εθνικού Μετώπου της Μαρί Λεπέν. Στα ίδια νερά φαίνεται πως προσπαθούν να ψαρέψουν οι εκπρόσωποι των δύο αντίπαλων στρατοπέδων, σοσιαλιστών και φιλελεύθερων.

Από την άλλη, οι επικριτές του μέτρου εγείρουν το ζήτημα του σεβασμού των «ατομικών ελευθεριών». Προτάσσουν τις αξίες της «διαφορετικότητας» και «πολυπολιτισμικότητας». Ανάμεσα στις φωνές που αντιτάχθηκαν στην απαγόρευση, περιλαμβάνονται και τρεις γυναίκες υπουργοί που εξέφρασαν τη διαφωνία τους με το μέτρο υπερασπιζόμενες το «δικαίωμα» των γυναικών στην «επιλογή» να φοράνε «ό,τι θέλουν», δίνοντας ...φεμινιστική χροιά στην αντιπαράθεση.

Κοινή επωδός όλων είναι η ανάγκη να δοθεί η μάχη ενάντια στον κίνδυνο του «τζιχαντισμού», καθώς αυτό που σε καμία περίπτωση δεν διακυβεύεται είναι η συμμετοχή της Γαλλίας στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις. Οι διαφωνίες εστιάζονται στο κατά πόσο η απαγόρευση του «μπουρκίνι» αποτελεί ένα αποτελεσματικό μέτρο στην κατεύθυνση αυτή ή αντίθετα μια κίνηση που ρίχνει «λάδι στη φωτιά» των πρόσφατων επιθέσεων.

Συζήτηση σε ευρύτερο πλαίσιο

Οι συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτύσσεται η όλη συζήτηση δεν είναι τυχαίες. Οι προσφυγικές ροές συνεχίζονται, έστω και με μειωμένη ένταση. Χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, ανάμεσά τους γυναίκες και μικρά παιδιά, συνεχίζουν να διακινδυνεύουν τη ζωή τους για να διασχίσουν το Αιγαίο και τη Μεσόγειο, εγκλωβίζονται πίσω από κλειστά σύνορα σε χώρες όπως η Ελλάδα, αντιμετωπίζουν προβλήματα διαβίωσης που καμιά σχέση δεν έχουν με την περιβολή των λουόμενων στις γαλλικές ακτές. Παράλληλα, οι πολεμικές εστίες που ευθύνονται για τις προσφυγικές ροές παραμένουν ενεργές, οι επεμβάσεις στις οποίες συμμετέχει και η ίδια η Γαλλία, στη Συρία και αλλού, βρίσκονται σε εξέλιξη. Στιγμιότυπα και πλευρές του πολέμου αυτού είναι και οι δολοφονικές επιθέσεις, στο στόχαστρο των οποίων βρέθηκε η Γαλλία. Πρόκειται για επιθέσεις που έδωσαν αφορμή και έναυσμα για να διατυπωθούν νέα προσχήματα για «πόλεμο των πολιτισμών», «πόλεμο ανάμεσα σε φανατικούς Μουσουλμάνους και στους Δυτικούς», «πόλεμο ανάμεσα στο ριζοσπαστικό Ισλάμ και στη Δύση».

Το κλίμα φόβου εντείνεται, ρατσιστικές και ξενοφοβικές απόψεις εμφανίζονται να κερδίζουν έδαφος, ενώ ο «προοδευτισμός» και ο «ριζοσπαστισμός» καταλήγουν να μετριούνται με βάση την ενδυμασία των γυναικών στις παραλίες. Την ίδια στιγμή, τα αστικά κράτη, όπως της Γαλλίας, ευθύνονται για τη - σε μεγάλο βαθμό - γκετοποίηση των μεταναστών και προσφύγων.

Ορισμένα χαρακτηριστικά ένδυσης ή και συμπεριφοράς αποτελούν στοιχεία ενσωματωμένα στον πολιτισμό, στις εθνικές και θρησκευτικές παραδόσεις. Συχνά, κάποια από τα στοιχεία αυτά έχουν ως βάση και αφετηρία τους παρωχημένες και αντιδραστικές αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Ομως, τέτοια ζητήματα δεν αντιμετωπίζονται με αστικές νομικές απαγορεύσεις, ούτε με μια «τεχνητή» μεταφορά θρησκευτικών και πολιτιστικών στοιχείων από τον ένα λαό στον άλλο. Επομένως, το ζήτημα της ένταξης αλλόθρησκων πληθυσμών, προσφύγων και μεταναστών, δεν αντιμετωπίζεται με τέτοιου είδους μέτρα, όπως η απαγόρευση του «μπουρκίνι», αλλά προϋποθέτει τη δημιουργία κατάλληλων κοινωνικών και πολιτιστικών συνθηκών και υποδομών. Αντίστοιχα, η ανισότιμη θέση της γυναίκας στον καπιταλιστικό κόσμο δεν ξεριζώνεται από το «περίβλημα», πολιτιστικό, θρησκευτικό κ.λπ. Προϋποθέτει να τσακιστεί ή να ανατραπεί η κοινωνική ρίζα που αναπαράγει τέτοιες συμπεριφορές και αντιλήψεις για τη θέση της γυναίκας στην κοινωνική ζωή, η οποία βρίσκεται στην ταξική διαίρεση της κοινωνίας.

Ευ.

απο τον Ριζοσπάστη