Μια εφιαλτική έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός

Μια εφιαλτική έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ του Νταβός

Ερευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (World Economic Forum) εκτιμά ότι περισσότερες από 7 εκατομμύρια θέσεις εργασίας θα χαθούν και 2 εκατομμύρια θα δημιουργηθούν ως αποτέλεσμα των τεχνολογικών αλλαγών που συντελούνται σε 15 αναπτυγμένες και αναδυόμενες, όπως ονομάζονται, οικονομίες, μέχρι το 2020. Αυτό θα προκύψει λόγω μεγάλων αλλαγών στην αγορά εργασίας, επειδή θα αυξηθεί η χρήση ρομπότ και τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή. Η εφαρμογή των «νέων τεχνολογιών», που αυτοματοποιούν την παραγωγική διαδικασία, κάνει περιττές πολλές ανθρώπινες εργασίες.
Η έρευνα έχει τίτλο «Το Μέλλον των Θέσεων Εργασίας» και έγινε σε 15 οικονομίες που απασχολούν 1,9 δισεκατομμύρια εργαζόμενους ή περίπου το 65% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Ανάμεσα στις χώρες που έγινε η έρευνα είναι οι ΗΠΑ, Κίνα, Μεγάλη Βρετανία, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Αυστραλία, Ινδία, Ιταλία, Τουρκία.
Το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ παρουσιάζει ως επίσημο θέμα της φετινής συνάντησης στο Νταβός, που πραγματοποιείται από προχτές 20 έως αύριο 23 Γενάρη, «την τέταρτη βιομηχανική επανάσταση» με περιεχόμενο τη ρομποτική, τη νανοτεχνολογία, την τρισδιάστατη εκτύπωση και τη βιοτεχνολογία.
Θέσεις εργασίας θα χαθούν σε όλους τους βιομηχανικούς κλάδους. Τις μεγαλύτερες απώλειες, όμως, προβλέπουν στον κλάδο υγειονομικής περίθαλψης λόγω αύξησης της τηλεϊατρικής, και στους τομείς της Ενέργειας και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Τα δύο τρίτα των θέσεων εργασίας που εκτιμάται ότι θα χαθούν θα είναι θέσεις γραφείου και διοικητικών υπηρεσιών αφού «έξυπνα», όπως τα ονομάζουν, μηχανήματα θα αναλάβουν περισσότερες εργασίες σ' αυτούς τους τομείς, ενώ θα υπάρξει αύξηση θέσεων εργασίας στους τομείς της πληροφορικής, των μαθηματικών, της αρχιτεκτονικής, της μηχανικής.
Οι γυναίκες θα χάσουν περισσότερες θέσεις εργασίας σε σχέση με τους άνδρες, λόγω της περιορισμένης δραστηριοποίησής τους σε τομείς όπως η τεχνολογία, η μηχανολογία και τα μαθηματικά, εκτιμά η έρευνα.
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ) προβλέπει αύξηση στην παγκόσμια ανεργία που θα φτάσει στα 11 εκατ. έως το 2020. Η εκτίμηση της έρευνας για απώλειες θέσεων εργασίας έρχεται να προστεθεί στις προβλέψεις της ΔΟΕ.

***

Είναι νομοτελειακό το φαινόμενο; Και ποια η διέξοδος;
Το κεφάλαιο είναι υποχρεωμένο να επαναστατικοποιεί αδιάκοπα τα μέσα παραγωγής, έγραφαν οι Κ. Μαρξ και Φρ. Ενγκελς στο «Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος» το 1848. Επομένως, πρόκειται για μια εξέλιξη νομοτελειακή, οφείλεται στον απόλυτο νόμο του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, το νόμο του κέρδους. Κυνηγώντας το ολοένα και μεγαλύτερο κέρδος οι καπιταλιστές επιδιώκουν να αυξάνουν την παραγωγικότητα της εργασίας. Δηλαδή, να μειώνουν τον αναγκαίο χρόνο για την παραγωγή εμπορευμάτων, να κάνουν πιο γρήγορη την παροχή υπηρεσιών με αποτέλεσμα την αύξηση των περιθωρίων του κέρδους. Η εισαγωγή νέων τεχνολογιών επίσης ωθεί σε αλλαγές στην οργάνωση της παραγωγής, έτσι που να μπορεί η καπιταλιστική επιχείρηση να έχει την ίδια και μεγαλύτερη παραγωγή συγκριτικά με αυτήν που είχε πριν από την αξιοποίηση νέων μέσων παραγωγής. Η εισαγωγή πιο σύγχρονων μέσων παραγωγής εκτοπίζει μέρος της «ζωντανής εργασίας» απ' την παραγωγή. Δηλαδή, χρειάζονται λιγότεροι εργαζόμενοι για την καπιταλιστική επιχείρηση, με τον ημερήσιο εργάσιμο χρόνο να μένει αμετάβλητος.
Η διαδικασία εισαγωγής πιο σύγχρονων μέσων παραγωγής έχει και άλλες επιπτώσεις στην εργατική τάξη εκτός από την ώθηση στην ανεργία: Την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, την ευελιξία στην εργασία, την εντατικοποίησή της, τη μείωση της αξίας της εργατικής δύναμης, αφού η αξία των μέσων για την αναπαραγωγή της μειώνεται λόγω αύξησης της παραγωγικότητας.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι οι προσδοκίες πως η καπιταλιστική ανάκαμψη θα φέρει ριζική μείωση της ανεργίας είναι ουτοπικές. Πολύ περισσότερο τα πράγματα είναι δυσοίωνα εάν προκύψει μια νέα διεθνής καπιταλιστική οικονομική κρίση.

***

Ποια λοιπόν η διέξοδος; Διέξοδος για ποιον; Τους καπιταλιστές ή την εργατική τάξη; Για τους καπιταλιστές η παραπάνω κατάσταση είναι κανονική, φυσιολογική, «προοδευτική», γιατί εφαρμόζουν νέες τεχνολογίες. Προκειμένου να συγκαλύψουν και να διαχειριστούν την πραγματική ανεργία, «οι συντάκτες της μελέτης επισημαίνουν ότι είναι "κρίσιμης σημασίας οι επιχειρήσεις να αναλάβουν ενεργότερο ρόλο στην μετεκπαίδευση του τρέχοντος εργατικού δυναμικού τους, οι εργαζόμενοι να υιοθετήσουν μία θετική προσέγγιση στη διά βίου μάθηση και οι επιχειρήσεις να δημιουργήσουν ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ενίσχυση αυτών των προσπαθειών"» (ιστοσελίδα «capital.gr», 18/1/2016). Δεν πρόκειται βεβαίως για διέξοδο για τους εργαζόμενους αφού στην πράξη σημαίνει μερική απασχόληση, μοίρασμα των θέσεων εργασίας (και της ανεργίας στην πραγματικότητα) με την ανάλογη συμπίεση των μισθών. Πρακτική που και εκτονώνει την πίεση από τη μαζική ανεργία και αυξάνει την εκμετάλλευση για λογαριασμό των κεφαλαιοκρατών. Δεν αποτελούν, επίσης, λύση τα προγράμματα ανακύκλωσης της ανεργίας με επιδοτήσεις των επιχειρήσεων για κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας, δηλαδή η προσφορά τζάμπα εργατών στους καπιταλιστές.
Από τη σκοπιά των εργατικών συμφερόντων προκύπτει το εξής ζήτημα: Οτι όροι και προϋποθέσεις, όπως είναι τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν μείωση του εργάσιμου χρόνου αντί να χαθούν εκατομμύρια θέσεις εργασίας και να αξιοποιηθούν στην κατοχύρωση νέων εργατικών και μισθολογικών δικαιωμάτων με βάση τις σύγχρονες εργατικές ανάγκες, οδηγούν στο ακριβώς αντίθετο, στην αύξηση της ανεργίας και την ένταση της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Προκύπτει, δηλαδή, ως ώριμο, σύγχρονο αίτημα η μείωση του εργάσιμου χρόνου, με σταθερή δουλειά, με αύξηση των μισθών, με ολοκληρωμένα εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα.
Μια τέτοια διεκδίκηση, όμως, αντιβαίνει στις ανάγκες της διευρυμένης αναπαραγωγής του καπιταλιστικού κέρδους, δηλαδή στην ολοένα αυξανόμενη κερδοφορία. Η καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής εμποδίζει μια τέτοια προοπτική. Είναι απόδειξη της βαθιάς και αξεπέραστης αντίθεσης ανάμεσα στις εργατικές - λαϊκές ανάγκες και την καπιταλιστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Συνεπώς, η διέξοδος για τους εργαζόμενους είναι μία: Η κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, η σοσιαλιστική οργάνωση της οικονομίας με κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και κεντρικό σχεδιασμό. Μόνο έτσι τα νέα μέσα παραγωγής θα αξιοποιούνται για την απελευθέρωση του εργαζόμενου ανθρώπου και όχι για την ένταση της εκμετάλλευσης. Μόνο σε τέτοιες συνθήκες η εισαγωγή των μέσων παραγωγής δεν θα αντιφάσκει όχι με τη μείωση αλλά με την εξάλειψη της ανεργίας που, όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά, μπορεί και πρέπει να πραγματοποιηθεί. Αυτό είναι το σύγχρονο, το προοδευτικό ώστε οι εργαζόμενοι να απολαμβάνουν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους, τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας.