Μια αποκαλυπτική και διδακτική ιστορία

«(...) μονίμως εις την διάθεσιν του ΓΕΣ/ Δ.Υ.Πλ προκειμένου ούτος να χρησιμοποιηθή δι' εμπιστευτικήν υπηρεσίαν»

O Θανάσης Λυκογιάννης στην περίοδο της μεταξικής δικτατορίας

Tο ΚΚΕ, στα 100 χρόνια πάλης του ενάντια στο εκμεταλλευτικό σύστημα, αντιμετώπισε και τον συνεχή διωγμό, την κατασταλτική δράση των ελληνικών κρατικών μηχανισμών, σε στενή συνεργασία και με ξένους κατασταλτικούς μηχανισμούς. Αυτή η αντικομμουνιστική δράση έχει πολλές φανερές αλλά και αθέατες όψεις, δράσεις που έμειναν στο σκοτάδι για μεγάλο διάστημα, πολλές φορές και για πάντα.

Η καταστολή με τη μορφή των φυλακίσεων, των βασανισμών, των εκτελέσεων και δολοφονιών αγωνιστών συνοδευόταν απαραίτητα και με την προσπάθεια συκοφάντησης του αγώνα των κομμουνιστών, την ιδεολογική δολιοφθορά και διάβρωση. Αυτή η προσπάθεια των αστικών μηχανισμών εκτείνεται και σε περιόδους σχετικής νομιμότητας, όπου δεν είναι στην πρώτη γραμμή οι ωμές διώξεις. Το ΚΚΕ έχει πολύχρονη πείρα, παλιότερη και νεότερη, στην αντιμετώπιση της δράσης τέτοιων μηχανισμών, ούτε στιγμή δεν πτοήθηκε. Φρουρός του ΚΚΕ είναι η συλλογική του λειτουργία, η επαγρύπνηση, η πολύχρονη πείρα του, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που αναγνωρίζουν ότι με ανιδιοτέλεια παλεύει για το δίκιο τους.
Οι μηχανισμοί που κινούνται στο σκοτάδι, σταθερά εκπαιδεύονται, εξελίσσουν μεθόδους και διαχρονικά επιδίδονται σε μια πολύπλευρη δραστηριότητα, σε μια μελετημένη «λεπτοδουλειά» προβοκάτσιας, έντεχνης αξιοποίησης αδυναμιών, αλλά και ενίσχυσης κάθε αντιπάλου του ΚΚΕ.
Σε έγκυρα κρατικά αρχεία που παραθέτουμε, υπάρχει το εξής χαρακτηριστικό απόσπασμα:
«(...) Προς τούτο ενδείκνυται η δημιουργία μονίμου υπευθύνου επιτελικού οργάνου συγκροτουμένου εξ αντιπροσώπων των αρμοδίων Υπηρεσιών Εθνικής Ασφαλείας του κράτους των οποίων αρμοδιότης θα είναι η βάσει σχεδίου αντιμετώπισις όλων των προβλημάτων των δημιουργουμένων εκ της παρουσίας και δράσεως των Ελλήνων κομμουνιστών εντός και εκτός της χώρας, η λήψις των επιβαλλομένων προς τούτο μέτρων, ο συντονισμός των ενεργειών των Υπηρεσιών Εθνικής Ασφαλείας (επισήμανσις στελεχών των διαφόρων παρατάξεων, παρακολούθησις, διάβρωσις, προσεταιρισμός, σκοπιμότης συλλήψεως, εκτοπισμού ή μη, χρεοκοπία ή ηρωοποίησίς των, αποφυλάκισις κλπ. κλπ.) καθώς και ο έλεγχος της επιτυχούς ή μη εφαρμογής των μέτρων υπό των υπευθύνων οργάνων της Εθνικής Ασφαλείας μετά κυρώσεων»¹.

Εγγραφο του υπαρχηγού ΓΕΣ Στυλιανού Κιτριλάκη σχετικά με τον Λυκογιάννη

Είναι ένα μόνο απόσπασμα από τα πολλά ανάλογα σχέδια. Το συγκεκριμένο είναι γραμμένο την περίοδο μετά την εκδίωξη της οπορτουνιστικής ομάδας των Παρτσαλίδη - Δημητρίου - Ζωγράφου από το ΚΚΕ στη 12η Ολομέλεια του 1968, οι οποίοι μαζί με άλλους δημιούργησαν το λεγόμενο ΚΚΕ (εσωτερικού). Οι υποδείξεις του κυρίου αυτού αξιοποιήθηκαν πολύπλευρα, μόνο που δεν μπόρεσαν σε καμιά περίπτωση να σταθούν εμπόδιο στην ηρωική πορεία του ΚΚΕ, παρά τις επιπτώσεις που είχαν σε ορισμένες περιπτώσεις τα μέτρα της Ασφάλειας.
Ως συγγραφέας του αποσπάσματος εμφανίζεται κάποιος Αθ. Παυλόπουλος, ο οποίος την περίοδο της χούντας και πριν από αυτή είναι συγγραφέας αντικομμουνιστικών βιβλίων («Ιστορία Διεθνούς Κομμουνισμού», «Εθνοπροδοσίαι και Ψευδολογίαι του ΚΚΕ» κ.ά.) χρηματοδοτούμενα από τις κρατικές υπηρεσίες. Ο ίδιος εμφανίζεται ως καθηγητής σε διάφορες σχολές για στελέχη του Στρατού, της Χωροφυλακής κ.λπ.
Ποιος είναι όμως ο Αθανάσιος Παυλόπουλος; Το πραγματικό του όνομα ήταν Θανάσης Λυκογιάννης και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάντιας ορισμένων πρώην στελεχών του ΚΚΕ, τα οποία πέρασαν με το μέρος του ταξικού εχθρού, θλιβερή εξαίρεση δίπλα στη στρατιά ηρώων που διαπαιδαγώγησε και ανέδειξε το ΚΚΕ.
Η πορεία του Λυκογιάννη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δείχνει πώς οι κρατικοί μηχανισμοί αξιοποίησαν στην αντικομμουνιστική τους δράση πρώην στελέχη του ΚΚΕ, που υπέκυψαν στην πολύμορφη πίεση του αντιπάλου. Τους αξιοποίησαν όχι μόνο για τον χαφιεδισμό τους - την άντληση πληροφοριών - αλλά κυρίως ως «γνώστες του χώρου», στους μηχανισμούς ιδεολογικής και πολιτικής δολιοφθοράς που στήνουν οι διάφορες υπηρεσίες.
Ο Λυκογιάννης ήταν μέλος του ΚΚΕ από την περίοδο του Μεσοπολέμου, παλιός Ακροναυπλιώτης, στην περίοδο μετά την Κατοχή υπήρξε στέλεχος της ΚΟΑ στον τομέα της διαφώτισης. Στις αρχές του 1948 ο Λυκογιάννης πιάστηκε στη Θεσσαλονίκη, μαζί με το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Κώστα Φαρμάκη. Και οι δύο στις 12 Φλεβάρη 1949 πέρασαν στρατοδικείο και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ο Φαρμάκης αντιμετώπισε το εκτελεστικό απόσπασμα ηρωικά, ως στέλεχος του ΚΚΕ, εκτελέστηκε λίγες μέρες αργότερα, ξημερώματα 16 Φλεβάρη 1949. Ο Λυκογιάννης είχε ήδη ανταλλάξει τη ζωή του συνεργαζόμενος με τις κρατικές αρχές.

«Εθνοπροδοσίαι και Ψευδολογίαι του ΚΚΕ», ένα από τα πονήματα του Λυκογιάννη

Ορισμένα στοιχεία για την τύχη του Λυκογιάννη πληροφορούμαστε από τα έγγραφα των φακέλων της Ασφάλειας. Στις 11 Φλεβάρη 1949, ο διοικητής της Γενικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, Ταγματάρχης της Αστυνομίας Νικόλαος Μουσχουντής, πληροφορεί με επιστολή του τον Βασιλικό Επίτροπο του Εκτακτου Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης ότι ο Λυκογιάννης πρόδωσε κρίσιμες πληροφορίες για την κομματική δράση και για τον ΔΣΕ. Κλείνοντας την επιστολή του, ο Μουσχουντής εκτιμά: «Γενικώς κρίνομεν τα παρασχεθέντα εις ημάς αρκούντως αξιόλογα και τον πληροφοριοδότην ως σπουδαία πηγήν των πληροφοριών καταπολεμήσεως του ΚΚ». Στις 17 Φλεβάρη 1949 ο διευθυντής της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης, Ταξίαρχος Απόστολος Ξανθόπουλος, με «άκρως απόρρητη - προσωπική επιστολή», ενημερώνει τον υπουργό Δημόσιας Τάξης (Κωνσταντίνο Ρεντή), ότι κατόπιν της 6/16/80.15 τηλεφωνικής διαταγής του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, ο Λυκογιάννης δεν εκτελέστηκε. Και καλεί ώστε να ενεργήσει ο υπουργός Δημόσιας Τάξης στον υπουργό Στρατιωτικών, ώστε ο στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης να παραδώσει τον Λυκογιάννη στη δικαιοδοσία της αστυνομίας.
Τον επόμενο χρόνο, στις 13 Φλεβάρη 1950, απόρρητη επιστολή της Διεύθυνσης Υπηρεσίας Πληροφοριών του ΓΕΣ, που την υπογράφει ο υπαρχηγός ΓΕΣ Στυλιανός Κιτριλάκης, ζητάει από το υπουργείο Δημόσιας Τάξης να θέσει τον κρατούμενο κατάδικο Λυκογιάννη «μονίμως εις την διάθεσιν του ΓΕΣ/ Δ.Υ.Πλ.² προκειμένου ούτος να χρησιμοποιηθεί δι' εμπιστευτικήν υπηρεσίαν» και «η μέριμνα συντηρήσεως και φρουρήσεως τούτου θα ανήκη εις το Γ.Ε.Σ.».
Ο Θανάσης Λυκογιάννης πλέον κινήθηκε στους διαδρόμους των κρατικών μηχανισμών ως αντικομμουνιστής Αθανάσιος Παυλόπουλος.

Ορισμένες σημειώσεις

1. Η περίπτωση του Παυλόπουλου ως «συγγραφέα» - τρόφιμου του ΓΕΣ υπενθυμίζει την προέλευση μιας σειράς αντικομμουνιστικών συγγραμμάτων, που και σήμερα μοιράζονται και ξαναμοιράζονται ως ένθετα σε συγκεκριμένες εφημερίδες. Η αξία τους είναι μηδαμινή, καθώς αποτελούν πονήματα κάποιού που αντάλλαξε τη ζωή του με την υποχρέωση να βιοπορίζεται ως επαγγελματίας αντικομμουνιστής λιβελογράφος.
2. Οι βρώμικες υπηρεσίες και τα Γραφεία Τύπου των διωκτικών αρχών φροντίζουν να έχουν ως απαραίτητους συνεργάτες διάφορους «ανανήψαντες» - γνώστες του χώρου - σε διατεταγμένη υπηρεσία. Η ιστορία της ταξικής πάλης γνωρίζει και άλλους, που δίχως να εκβιαστούν για τη ζωή τους (κάτω από την επίδραση των φιλοδοξιών τους και για άλλους λόγους) εγκατέλειψαν την όποια αγωνιστική τους πορεία και πέρασαν στην υπηρεσία τέτοιων μηχανισμών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι οι δημοσιογράφοι Γιώργος Γεωργαλάς και Σάββας Κωνσταντόπουλος, δίχως να είναι φυσικά οι μόνοι.
3. Ποτέ οι ταξικοί και πολιτικοί αντίπαλοι του ΚΚΕ και οι υπηρεσίες τους δεν παραιτήθηκαν από την προσπάθεια εξαγοράς μελών ή και προώθησης στις γραμμές του πρακτόρων και σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν επιτυχίες. Εχει όμως και το Κόμμα τη δική του πείρα, τα μέσα και την ικανότητα να περιφρουρεί και να υπερασπίζεται τη δράση του.
4. Η αστική ιδεολογία και πολιτική, παρόλο που διαθέτει τεράστιες υποδομές και οικονομικούς πόρους για την επεξεργασία και τη διάδοσή της (Πανεπιστήμια, ΜΜΕ, αστικά κόμματα κ.ά.), δεν περιορίζεται μόνο στο πεδίο του ιδεολογικού πολέμου. Η πολεμική αυτή συνοδεύεται μόνιμα, σταθερά και από μια συστηματική εκστρατεία που αξιοποιεί τη συνειδητή διαστρέβλωση, τη συκοφάντηση, το ψέμα, την προβοκάτσια, την εξαπάτηση.
Η ιδεολογική - πολιτική αντιπαράθεση, από όποια σκοπιά και να γίνεται απέναντι στο Κόμμα, είναι ευπρόσδεκτη και εξηγήσιμη, απέχει όμως παρασάγκας από την προσπάθεια ιδεολογικής δολιοφθοράς με τη διασπορά συκοφαντιών, διαστρεβλώσεων, ψέματος. Για παράδειγμα, είναι άλλο πράγμα ο καλοπροαίρετος προβληματισμός για τα αποτελέσματα ενός απεργιακού αγώνα και άλλο η χιλιοειπωμένη βρωμιά που έντεχνα διακινείται από ανθρώπους της εργοδοσίας, αλλά και ΜΜΕ ότι δήθεν το ΚΚΕ πληρώνει τους απεργούς για να καταστρέφει τις βιομηχανίες. Είναι άλλο πράγμα η συζήτηση για το αν αξίζει ένας εργαζόμενος να ενισχύσει οικονομικά το ΚΚΕ και άλλο πράγμα η αναπαραγωγή του αποδεδειγμένου ψέματος ότι το ΚΚΕ είχε μετοχές στην εταιρεία «Γερμανός». Είναι άλλο πράγμα η διαφορετική ιστορική προσέγγιση πάνω σε ένα ζήτημα της Ιστορίας του ΚΚΕ και άλλο το μελάνι της σουπιάς, ότι δήθεν το ΚΚΕ ανακατασκευάζει την Ιστορία του από σκοπιμότητα ή ότι δήθεν ανυψώνει τη μια ιστορική μορφή και αποκαθηλώνει την άλλη.
Παραπομπές:
1. Από Εισηγητικό Σημείωμα προς τη Γενική Διεύθυνση Εθνικής Ασφαλείας στις 3/6/1968 με θέμα: «Επί της διασπάσεως του ΚΚΕ και της αντιμετωπίσεως των εκ ταύτης δημιουργουμένων προβλημάτων»
2. ΓΕΣ/Δ.Υ.Πλ: Διεύθυνση Υπηρεσίας Πληροφοριών του Γενικού Επιτελείου Στρατού