Αιολικά-Ανεμογεννήτριες: Μύθοι και πραγματικότητες

Αν δεν καταλάβουμε «τι» και «γιατί», θα μας δουλεύει ο κάθε ΑΠΕτζής, η κάθε ειρηνοδίκης, ο κάθε Υπουργός του ΥΠΕΝ και ο κάθε παπαγάλος...  Για να καταλάβουμε, χρειάζεται λίγη προσπάθεια:

Τα αιολικά , στην σημερινή τους μορφή, είναι τεχνολογία του 1960 που δοκιμάστηκε στις πετρελαϊκές κρίσεις μεταξύ 1983 και 1987 και ενώ τότε απέτυχε, τα αιολικά και οι άλλες ΑΠΕ έγιναν υποχρεωτικά στην δεκαετία του 1990, με υποχρεωτικές επιδοτήσεις, με στόχο να μειωθούν οι ανθρωπογενείς εκπομπές CO2 από την χρήση ορυκτών καυσίμων.

25-30 χρόνια αργότερα υπάρχουν διαμορφωμένες απόψεις, αλλά και διεθνής εμπειρία για τα αιολικά. Το σημείωμα αυτό είναι η επιγραμματική παρουσίαση των απόψεων και της εμπειρίας, με όσο το δυνατόν λιγότερες τεχνικές λεπτομέρειες.

Α. Η άποψη που έχει ο πολύς κόσμος

Ο πολύς κόσμος νομίζει ότι :

1. Τα αιολικά παράγουν πολλή και καθαρή ενέργεια
2. Ο αέρας είναι το φθηνό, ατέλειωτο εγχώριο «καύσιμο»
3. Τα αιολικά μειώνουν τις εκπομπές CO2 προς όφελος του Κλίματος της Γης
4. Τα αιολικά βοηθούν στην απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα
5. Τα αιολικά βοηθούν στην ενεργειακή ανεξαρτησία
6. Τα αιολικά κάνουν καλό στο περιβάλλον
7. Τα αιολικά είναι απάντηση στο πρόβλημα της ρύπανσης ή υγείας στην Πτολεμαΐδα
8. Τα αιολικά είναι σαν τους παραδοσιακούς ανεμόμυλους
9. Τα αιολικά μπαίνουν σε ξένες χώρες και επομένως πρέπει και σε εμάς
10. Τα αιολικά είναι αειφόρα 

Η πραγματικότητα (στο τέλος αυτού του σημειώματος), είναι διαφορετική από αυτές τις απόψεις και υπάρχει σε έγκριτες μελέτες, σε αναφορές στα διεθνή ΜΜΕ και σε δηλώσεις επωνύμων.

Για να γίνει όμως κατανοητή η πραγματικότητα, χρειάζεται μία επισκόπηση του θέματος της «ηλεκτροδότησης», λίγη υπομονή, παρακαλώ:

Β. Λίγα βασικά για την «ηλεκτροδότηση»

• Η ηλεκτροδότηση περιλαμβάνει την ηλεκτροπαραγωγή, την μεταφορά, την διανομή και την ζήτηση ρεύματος.
• Η ζήτηση ρεύματος αλλάζει στο 24ωρο, εποχικά και διαχρονικά
• Στην ηλεκτροδότηση υπάρχουν ορισμένοι απαρέγκλιτοι κανόνες, η παραβίαση των οποίων συνεπάγεται υποχρεωτικές διακοπές στην ηλεκτροδότηση:  1) η ηλεκτροπαραγωγή πρέπει να είναι πάντα ίση με την ζήτηση, 2) η τάση του ρεύματος (τα βολτ), πρέπει να είναι σταθερή, και 3) ειδικά η συχνότητα του ρεύματος (σε χερτζ) επίσης πρέπει να είναι σταθερή.
• Τυπικά, η ηλεκτροπαραγωγή είναι με «μονάδες βάσης» που καλύπτουν την ζήτηση που υπάρχει περίπου συνέχεια και «μεταβλητές μονάδες» και «μεταβλητές μονάδες αιχμής» που καλύπτουν την μεταβλητή ζήτηση όπως πχ σε ώρες αιχμής. Αυτές οι συμβατικές μονάδες βάσης και αιχμής είναι «ελέγξιμες» (ή «ρυθμιζόμενες» ή «κατανεμόμενες») από τον διαχειριστή του συστήματος, όταν η ζήτηση τις χρειάζεται.
• Γενικά, οι μεγάλες «μονάδες βάσης» λειτουργούν αποδοτικότερα, οικονομικότερα και «καθαρότερα» όταν λειτουργούν περίπου σταθερά (όπως το αυτοκίνητο σε αυτοκινητόδρομο σε σχέση με κίνηση πόλης). Παράγουν φθηνότερο ρεύμα, επειδή ακριβώς το τυπικά υψηλό αρχικό κόστος τους επιμερίζεται σε μεγάλη και μακροχρόνια ηλεκτροπαραγωγή. Τυπικά, οι μεγάλες μονάδες βάσης, παγκοσμίως, καίνε κάρβουνο ή είναι πυρηνικές. Πρόσφατα, καίνε και φυσικό αέριο. Χώρες όπως η Νορβηγία, οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν και υδροηλεκτρικές μονάδες βάσης.
• Οι μικρότερες μεταβλητές μονάδες καίνε τυπικά φυσικό αέριο ή είναι υδροηλεκτρικές και σε λιγότερο συχνές περιπτώσεις, καίνε πετρέλαιο. Η ηλεκτροπαραγωγή, συνολικά, δεν χρησιμοποιεί πετρέλαιο. 
• Το κόστος του ρεύματος είναι πολύπλοκο θέμα. Περιλαμβάνει τα σταθερά κόστη (κόστος μονάδων, γης και άλλων παγίων), μεταβλητά λειτουργικά κόστη (κυρίως καύσιμα και εργατικά) και «ρυθμιζόμενες χρεώσεις», που αφορούν άλλα κόστη λειτουργίας του συνολικού δικτύου, τα πιο γνωστά από τα οποία είναι η εξασφάλιση περίπου ενιαίου τιμολογίου στην χώρα, κάποιων διευκολύνσεων με κοινωνικά κριτήρια και πρόσφατα χρεώσεις που έχουν σχέση με ΑΠΕ. 
• Το κόστος από μόνο του δεν αρκεί για την αξιολόγηση των επιλογών ηλεκτροδότησης. Οι επιλογές πρέπει να αντανακλούν την (μετρήσιμη) «ασφάλεια» και «επάρκεια» της ηλεκτροδότησης και τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις πολλές από τις οποίες είναι πραγματικές, αλλά μερικές είναι υποκειμενικές και διαστρεβλωμένες. Πιο λαϊκά, πρέπει να αξιολογούμε τι δίνουμε και τι παίρνουμε, για αυτό που δίνουμε.

Γ. Λίγα για την ηλεκτροδότηση με (μεταβλητές) ΑΠΕ

Οι ΑΠΕ είναι τυπικά τα αιολικά, τα φωτοβολταϊκά, τα μικρά υδροηλεκτρικά, η βιομάζα και άλλα εξειδικευμένα και εξεζητημένα. Και τα μεγάλα υδροηλεκτρικά είναι ΑΠΕ στον υπόλοιπο κόσμο, αλλά κάπως εμείς δεν τα αναφέρουμε. Σαν «ΑΠΕ» σε αυτό το σημείωμα, θεωρούμε τα αιολικά και τα φ/β που είναι μεταβλητές ΑΠΕ και τις παρενέργειές τους στο σύστημα ηλεκτροδότησης.

• Οι ΑΠΕ, ασχέτως διαχρονικών βελτιώσεων, είναι τυπικά μεταβλητές με τον καιρό, και όχι με την ζήτηση. Από τις ΑΠΕ, ειδικά τα αιολικά, είναι και "στοχαστικά", δηλαδή τυχαία, όπως ο τυχαίος αέρας. Και δεν «ελέγχονται», ή δεν «κατανέμονται» από τον διαχειριστή του συστήματος.
• Αντίθετα από αυτό που νομίζει πολύς κόσμος, το ρεύμα δεν αποθηκεύεται σε ποσότητα σημαντική για ένα δίκτυο ή με ανεκτό κόστος. Μερικές μορφές αποθήκευσης σαφώς και είναι τεχνικά εφικτές, αλλά το εφικτό, δεν είναι αναγκαστικά πρακτικό, ή συμφέρον.
• Η μεταβλητότητα, η τυχαιότητα και η αδυναμία «κατανομής» σύμφωνα με την ζήτηση αντιμετωπίζεται με διάφορα τεχνικά και διοικητικά μέτρα και έτσι το ρεύμα από ΑΠΕ «ενσωματώνεται» στο δίκτυο. 
• Η ενσωμάτωση γίνεται με: 1) μεταβλητή λειτουργία των συμβατικών μονάδων, σε «θερμή» κυρίως εφεδρεία (δηλαδή σε συνεχή λειτουργία), παράλληλα με τις ΑΠΕ, 2) απόρριψη (ή διάχυση) ρεύματος που δεν μπορεί να ενσωματωθεί με (μεταβλητή λειτουργία) σε γείτονες, 3) αποθήκευση ρεύματος που δεν μπορεί να ενσωματωθεί, κυρίως σε μονάδες «αντλησιοταμίευσης» και με άλλους πειραματικούς τρόπους, 4) περιορισμό της έγχυσης ρεύματος από ΑΠΕ όταν δεν υπάρχουν άλλα μέσα ενσωμάτωσης.
• Όλα αυτά είναι απαραίτητα για την τήρηση των απαρέγκλιτων κανόνων που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Αλλά με σημαντικές γνωστές συνέπειες: 1) Η μεταβλητή λειτουργία συμβατικών μονάδων μειώνει την ενεργειακή τους αποδοτικότητα και αυξάνει τις εκπομπές CO2. Επίσης, η μεταβλητή λειτουργία κάνει αυτές τις συμβατικές μονάδες οικονομικά ζημιογόνες και ασύμφορες. 2) Η απόρριψη τυχαίου και μεταβλητού ρεύματος ενοχλεί τους γείτονες και είτε την «μπλοκάρουν» είτε πληρώνονται για αυτήν. 3) Η αποθήκευση, περαιτέρω ακριβαίνει το κόστος και μειώνει την ενεργειακή αποδοτικότητα (και τυπικά είναι ασήμαντη). 4) Ο περιορισμός της λειτουργίας μονάδων ΑΠΕ δεν ενοχλεί, τεχνικά, αλλά τυπικά οι περιοριζόμενες μονάδες ΑΠΕ, πληρώνονται ούτως ή άλλως.
• Οι ΑΠΕ, καθ’ εαυτές, παράγουν ακριβό ρεύμα, παρά το μηδενικό κόστος του αέρα ή του ήλιου. Το κόστος τους είναι το κόστος του κεφαλαίου τους συν τις επιδοτήσεις που λαμβάνουν, υποχρεωτικά.
• Το κόστος ενσωμάτωσης (εφεδρείες, παρεμβάσεις στο δίκτυο κλπ) εύκολα υπερδιπλασιάζει το κόστος των ΑΠΕ 

Δ. Λίγα βασικά για την ενέργεια

Η «συνολική ενέργεια» που χρησιμοποιούμε είναι περισσότερη από την ηλεκτροδότηση. Η ηλεκτροδότηση αφορά μόνο το περίπου 1/3 της συνολικής χρήσης ενέργειας. Η περισσότερη ενέργεια είναι από πετρέλαιο για μεταφορές (και για βιομηχανική και οικιακή χρήση). Η χρήση πετρελαίου στην ηλεκτροδότηση είναι σχετικά ασήμαντη. Η ηλεκτροδότηση είναι περίπου 80% από κάρβουνο και αέριο, και περίπου 15% από υδροηλεκτρικά και πυρηνικά. Περίπου 3% είναι από αιολικά και 4% από όλες τις άλλες ΑΠΕ. Η ενέργεια από καυσόξυλα και κοπριές είναι περίπου 20 φορές όσο η ενέργεια από όλα τα αιολικά και όλα τα φ/β παγκοσμίως! Τα αιολικά και τα φ/β είναι 1% της παγκόσμιας ενέργειας.

Κάθε μορφή ενέργειας και κάθε ηλεκτροδότηση έχει «συνέπειες στο περιβάλλον». Η αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων κάθε ενεργειακής και κάθε ηλεκτροδοτικής επιλογής πρέπει να γίνεται πάντα συνεκτιμώντας τι πραγματικά παίρνουμε και πόσο κοστίζει η κάθε επιλογή. Τα αιολικά πχ, προωθούνται σαν "καθαρά"και σίγουρα είναι "καθαρά", σε σχέση με άλλης μορφής ηλεκτροδοτήσεις. Αλλά αν τα "καθαρά" αιολικά 1) δεν ηλεκτροδοτούν, 2) δεν υποκαθιστούν κάτι άλλο και 3) δεν εξοικονομούν καύσιμα, πληρώνουμε για άχρηστη "καθαρότητα": Ακριβό δώρον-άδωρον.


Ε. Η σημερινή πραγματικότητα για τα αιολικά και τις άλλες «ΑΠΕ»

 Από το 1990 μέχρι σήμερα, οι ΑΠΕ έχουν γίνει υποχρεωτικές σε πολλές χώρες. Με υποχρεωτικές και πολλαπλές φανερές και αφανείς επιδοτήσεις, υποχρεωτική και κατά προτεραιότητα απορρόφηση του ρεύματος από ΑΠΕ στα δίκτυα κλπ.

Το γνωστό αποτέλεσμα είναι ότι: 

• έχουν μπει πάρα πολλά αιολικά και φ/β. Μόνο στην Ελλάδα, «5.500 εγκατεστημένα μεγαβάτ» περίπου όσο η ζήτηση για ρεύμα.
• αναφέρονται μεγάλοι αριθμοί «έγχυσης» ρεύματος από ΑΠΕ ή συμμετοχής τους στα λεγόμενα ενεργειακά μείγματα.
• η Ελλάδα ήδη δηλώνει πάνω από 30% ρεύμα από ΑΠΕ (περίπου 20-21% από αιολικά και φ/β, το υπόλοιπο από υδροηλεκτρικά της ΔΕΗ, αλλά: 1) δεν έχει υπάρξει, πουθενά, υποκατάστασησυμβατικών θερμικών μονάδων από ΑΠΕ. Το αέριο έχει υποκαταστήσει κάρβουνο, το κάρβουνο έχει υποκαταστήσει πυρηνικά, αλλά οι ΑΠΕ προστίθενται χωρίς να υποκαθιστούν κάτι. Απεναντίας, επιβάλλουν περισσότερες μονάδες αερίου. 2) δεν έχει υπάρξει μετρήσιμη εξοικονόμηση καυσίμων από αιολικά ή φ/β. Τα αιολικά φαίνεται ίσως και να αυξάνουν την χρήση καυσίμων. Αυτό το τεκμηριωμένο παράδοξο οφείλεται στο ότι οι ΑΠΕ επιβάλλουν μεταβλητότητα και επομένως μειωμένη αποδοτικότητα (όπως η κατανάλωση καυσίμων σε αστικό οδήγημα)
• η μη εξοικονόμηση καυσίμων σημαίνει ότι δεν μειώνουν εκπομπές CO2. Η μείωση κατανάλωσης, η ύφεση ή φτώχεια μειώνουν εκπομπές CO2. Και η χρήση περισσότερου αερίου και πυρηνικών.
• οι χώρες με τις πιο πολλές ΑΠΕ έχουν το ακριβότερο ρεύμα! Η Δανία και η Γερμανία έχουν το ακριβότερο στην ΕΕ και η Νότια Αυστραλία στον κόσμο.
• η Γερμανία δεν έχει μειώσει εκπομπές CO2 (λόγω ανάπτυξης) η Δανία τις έχει μειώσει (λόγω ύφεσης). Σχεδόν άσχετα με το πόσες ΑΠΕ έχουν... Για την Γερμανία, οι ΑΠΕ είναι εξαγωγική δραστηριότητα. Η Γερμανία και η Δανία είναι παραδείγματα του πώς οι ΑΠΕ ενσωματώνονται μεν, είναι ατελέσφορες δε.
• Τα αιολικά δεν συμβάλλουν στην εξασφαλισμένη επάρκεια ισχύος. Απλά, επειδή δεν ξέρουμε αν θα φυσάει τα επόμενα Χριστούγεννα, ή όταν θα χρειαστούμε ρεύμα επειγόντως. «Κάτι άλλο» πρέπει να συνυπάρχει.
• Οι ξένες ειδήσεις είναι πλέον γεμάτες αναφορές στην «αποτυχία της ενεργειακής μετάβασης σε ΑΠΕ», ότι οι ΑΠΕ είναι σκέτη «αναδιανομή», «λάθος ενεργειακή πολιτική» κλπ...

ΣΤ. Μάθετε να απαντάτε στην αιολική προπαγάνδα

Στην αρχή του σημειώματος αναφέρθηκαν 10 απόψεις που έχουν γίνει αποδεκτές από τον πολύ κόσμο:

1. Παράγουν πολλή ενέργεια; Όχι! Λιγότερο από 1% της συνολικής. Και αυτό το ποσοστό αφορά σε μεταβλητή ενέργεια που χρειάζεται πολλές παρεμβάσεις για να «ενσωματωθεί» και έχει αμφίβολη δυνατότητα υποκατάσταση κάποιας άλλης ενέργειας, ειδικά στην ηλεκτροπαραγωγή. Καθαρή ενέργεια; Ούτε! Παράγουν μη ενέργεια. Πεντακάθαρη διακοσμητική ενέργεια.
2. Ο αέρας είναι το φθηνό, ατέλειωτο εγχώριο «καύσιμο»; Όχι. Ο αέρας είναι δωρεάν, αλλά η μετατροπή του σε ρεύμα και η ενσωμάτωση αυτό του ρεύματος είναι προβληματική και ακριβή. Ο αέρας είναι κατάλληλος για στέγνωμα ρούχων.
3. Τα αιολικά μειώνουν τις εκπομπές CO2 προς όφελος του Κλίματος της Γης; Όχι. Με λιγότερο από 1% της συνολικής ενέργειας και περίπου μηδενική υποκατάσταση καυσίμων ή μείωση CO2, τα αιολικά δεν έχουν κανέναν αντίκτυπο σε κανένα CO2.
4. Τα αιολικά βοηθούν στην απεξάρτηση από ορυκτά καύσιμα; Όχι αφού δεν τα υποκαθιστούν. Τα αιολικά επιβάλλουν χρήση φυσικού αερίου (που είναι ακριβό ορυκτό καύσιμο) και οι μελέτες δείχνουν ότι ούτε αυτό το εξοικονομούν.
5. Τα αιολικά βοηθούν στην ενεργειακή ανεξαρτησία; Όχι. Τα αιολικά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε εκτός από το να ακριβύνουν το ρεύμα. «Προστίθενται χωρίς να υποκαθιστούν».
6. Τα αιολικά κάνουν καλό στο περιβάλλον; Όχι. Τα αιολικά δεν κάνουν την ζημιά που κάνουν οι συμβατικές μονάδες, αλλά δεν μειώνουν τους ρύπους από αυτές . Κάνουν άλλες ζημιές και ίσως ενοχλούν – αλλά χωρίς ενεργειακό ή περιβαλλοντικό όφελος. Μόνο ακριβαίνουν το ρεύμα, χωρίς να το εξασφαλίζουν.
7. Τα αιολικά είναι απάντηση στο πρόβλημα της ρύπανσης ή υγείας στην Πτολεμαΐδα; Όχι. Δεν βελτιώνουν διαχείριση τέφρας, δεν υποκαθιστούν ούτε εξοικονομούν λιγνίτη. Πετώντας λεφτά σε αιολικά, μειώνουμε την δυνατότητα βελτίωσης της Πτολεμαΐδας.
8. Τα αιολικά είναι σαν τους παραδοσιακούς ανεμόμυλους; Όχι: Οι ανεμόμυλοι μπορούσαν να λειτουργούν με μεταβλητό αέρα επειδή και το σιτάρι και το αλεύρι αποθηκεύονται. Ο αέρας και το ρεύμα δεν αποθηκεύονται. Οι ανεμόμυλοι ήταν για τοπικές ανάγκες. Τα αιολικά είναι οι εξαγωγικές ανάγκες αυτών που τα εξάγουν.
9. Τα αιολικά μπαίνουν σε ξένες χώρες και επομένως πρέπει και σε εμάς; Όχι. Τα αιολικά προωθούνται από χώρες που εξάγουν αιολικά και από εταιρίες φυσικού αερίου και είναι εισπρακτικό εργαλείο υπέρ αυτών.  Τα αιολικά μπαίνουν επειδή είναι υποχρεωτικά και έχουμε ήδη εκπληρώσει τις υποχρεώσεις μας.  Οι χώρες με πολλά αιολικά είναι η απόδειξη του ότι είναι ατελέσφορα και προβληματικά.
10. Τα αιολικά είναι αειφόρα; Όχι. Κάτι που είναι υποχρεωτικό και υπάρχει μόνο με υποχρεωτικές επιδοτήσεις είναι εξ ορισμού μη αειφόρο. Τα αιολικά είναι τόσο αειφόρα όσο οι κεφαλικοί φόροι.

Τα αιολικά δεν είναι για το Ελληνικό Δημόσιο Συμφέρον.  Είναι για το Γερμανικό Δημόσιο Συμφέρον. Αλλά δίνουν ποσοστά, χάντρες και καθρεφτάκια σε αυτούς που ελέγχουν τα ΜΜΕ, τις δήθεν οικολογικές ΜΚΟ και, δυστυχώς,  τις Κυβερνήσεις μας.

Το θέμα των μεταβλητών ΑΠΕ που είναι στο σύστημα ηλεκτροδότησης παρουσιάστηκε εκτενώς στην δεύτερη και τρίτη εισήγηση ημερίδας της 1ης Δεκεμβρίου 2018 από όπου και η εικόνα αυτής της ανάρτησης.

Ξέρω, ελάχιστοι διαβάζουν κάτι πάνω από μία μικρή παράγραφο. Ακόμα λιγότεροι καταλαβαίνουν την διαφορά μεταξύ ισχύος και ενέργειας, ή την διαφορά κατανεμόμενης και μη κατανεμόμενης ισχύος. Για να μην ρωτήσω τι είναι αειφορία, ή τι είναι δημόσιο συμφέρον...  Οι ΑΠΕτεώνες εκμεταλλεύονται την άγνοια. Και οι Γερμανοί εισπράττουν. Οι ΑΠΕ είναι επιδοτούμενη από εμάς Γερμανική εξαγωγική δραστηριότητα, με ποσοστά σε ντόπιους πονηρούς.