Η ΣΥΜΠΟΝΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Ο Κ. Μητσοτάκης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μοιάζει να επαίρεται που «Κατοχυρώνουμε συνταγματικά το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, δηλαδή το δίχτυ ασφαλείας για τους πιο αδύναμους», ενώ δεν παραλείπουν πηγές της Ν.Δ, κατά την ειδησεογραφία,  να τονίζουν πως  με την πρότασή της στα πλαίσια της συνταγματικής αναθεώρησης για κατοχύρωση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος  στο Σύνταγμα, αποδεικνύεται στην πράξη, και όχι στα λόγια, ότι η κυβέρνηση και ο Πρωθυπουργός νοιάζονται πραγματικά για τους κοινωνικά πιο ευάλωτους συμπολίτες μας. 

        Η ιδέα του εγγυημένου  εισοδήματος, με διάφορες μορφές,  είναι παλιά όσο η ίδια η βιομηχανική  επανάσταση. Έχει σαν στόχο να κάνει κοινωνικά πιο ανεκτή την εξάπλωση της ανεργίας και της φτώχειας, να αναδειχθεί ως  πολιτική απάντηση στο πρόβλημα της συνεχιζόμενης υπερπροσφοράς εργατικού δυναμικού, που είναι όμως ένα απαραίτητο χαρακτηριστικό του καπιταλισμού, και της επισφάλειας και της φτώχειας που συνδέεται με αυτό.  

        Το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, προωθήθηκε από την κυρίαρχη εξουσία ως λύση στα συμπτώματα και τις πληγές του καπιταλιστικού συστήματος, πολλαπλασιάζοντας τα ερωτήματα για τις αιτίες που απέκτησε τέτοια εξέχουσα θέση και κυρίως ποιους στην πραγματικότητα ωφελεί. Στο βαθμό που δημιουργεί μια εναλλακτική λύση στην μισθωτή εργασία, ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θεωρείται συχνά από προοδευτικούς υποστηρικτές ως εργαλείο για να υπονομεύσει την διαπραγματευτική δύναμη του κεφαλαίου πάνω στην εργασία, αναγκάζοντας βελτιώσεις στις αμοιβές και τις συνθήκες εργασίας, ή ακόμα και προκαλώντας τον ίδιο τον καπιταλισμό. Για όσους μάλιστα δηλώνουν αριστεροί, σοσιαλδημοκράτες και σοσιαλίζοντες το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα προτείνεται ως προοδευτικό αίτημα, ενώ  και εξέχοντες αστικοί οικονομολόγοι όπως ο Μ. Φρήντμαν έχουν κάνει παρόμοιες προτάσεις.  

Στη θεωρία, η ιδέα πίσω από το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα είναι ότι θα σπάσει τη σχέση εργασίας και αμοιβής, παρέχοντας  αφενός σε  εργαζομένους που έχουν απολυθεί εξ αιτίας της  αυτοματοποίησης της εργασίας ένα δίχτυ ασφαλείας για να μπορούν να  επιβιώνουν και να  προσφέρουν την εργασία τους όποτε το σύστημα τους χρειάζεται, επιτρέποντας ταυτόχρονα τη μετάβαση από τις απαρχαιωμένες βιομηχανίες σε νέους, πιο παραγωγικούς τομείς. Και  αφετέρου  επιτρέπει στους καπιταλιστές να επενδύσουν στην αυτοματοποίηση και τη νέα τεχνολογία χωρίς τη μεγάλη ανησυχία για την αύξηση στρατιών ανέργων. Κι ήταν κι αυτός ένας τρόπος ώστε οι τροχοί του καπιταλισμού να λιπανθούν,  οι επενδύσεις ν’ ανέβουν,   όπως και η αύξηση της παραγωγικότητας, ενώ οι εργαζόμενοι  να μπορούν να μετακινούνται ομαλά από τη μια θέση στην άλλη για το υπόλοιπο της ζωής τους.

Στην πραγματικότητα, η  παραγωγική επένδυση είναι σε χαμηλά επίπεδα λόγω των τεράστιων επιπέδων υπερπαραγωγής που πιέζει την παγκόσμια οικονομία. Οι καπιταλιστές δεν επενδύουν για παροχή θέσεων εργασίας ή για την κάλυψη αναγκών ή για ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, αλλά μόνο για αύξηση των κερδών. Εάν όμως τα αγαθά δεν μπορούν να πουληθούν επειδή οι αγοραστές δεν έχουν χρήματα τότε οι επενδύσεις θα παγώσουν. Κι επειδή οι καπιταλιστές μπορούν να έχουν περισσότερα κέρδη  από δέκα εργαζόμενους που εκμεταλλεύονται παρά από ένα μηχάνημα, είναι προτιμότερο γι’ αυτούς να  στρατολογούν από τις τάξεις αυτών που αναζητούν απεγνωσμένα μια δουλειά παρά να επενδύουν σε μηχανήματα που μειώνουν πραγματικά την ανάγκη για εργασία. Η   εργασία από την αμοιβή τείνει να αποσυνδεθεί, με αρνητικό πρόσημο για τους εργαζόμενους, ενώ παραμένουν στάσιμοι οι πραγματικοί μισθοί παρά την αύξηση του ΑΕΠ και η εβδομάδα εργασίας όλο και αυξάνεται. Η εγγύηση ενός μίνιμουμ επιβίωσης, ενώ συγχρόνως σταδιακά καταργείται  κάθε άλλη μορφή κοινωνικής προστασίας, είναι προϋπόθεση για να μπορεί η αγορά εργασίας να λειτουργήσει χωρίς εμπόδια, και να μπορεί να διοχετεύεται και ο όγκος των παραγομένων προϊόντων

 Γι’ αυτό και το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα ασκεί έλξη σε φιλελεύθερους καπιταλιστές που κηρύσσουν τις μετασχηματιστικές δυνάμεις της δημιουργικής καταστροφής. Και το όνειρό τους,  να παρέχεται ένα πρωτογενές δίχτυ ασφαλείας, να εξαλείφονται τα εμπόδια στη δημιουργία θέσεων εργασίας όπως είναι ο ελάχιστος μισθός ή οι συλλογικές συμβάσεις, να αφήνεται η αγορά ελεύθερη για να καταστρέφονται βιομηχανίες και θέσεις εργασίας χωρίς να σχεδιάζεται ή να προσφέρεται εκπαίδευση ή επανεκπαίδευση στους εργαζόμενους, γίνεται εφιάλτης για την εργατική τάξη. Οι φανατικοί μάλιστα της ελεύθερης αγοράς υποστηρίζουν ακόμα και ένα κάπως υψηλότερο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, υπό τον όρο ότι οι ενοχλητικές κοινωνικές δημόσιες υπηρεσίες, όπως η υγειονομική περίθαλψη και η εκπαίδευση να διαλυθούν,  δηλαδή να ιδιωτικοποιηθούν με στόχο το κέρδος.

Και καταλήγει, από τις κατακτήσεις μέσα από αγώνες των προηγούμενων γενεών για τη βελτίωση των όρων εργασίας και διαβίωσης, η κατοχύρωση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος να γίνεται το φύλο συκής  για την άγρια καπιταλιστική επίθεση, προκειμένου να μειωθεί ο αντίκτυπος της χαμηλής αμοιβής και των επισφαλών συνθηκών εργασίας αλλά  και της ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών υπηρεσιών και να ενισχύεται η καπιταλιστική αγορά αντί να την εξασθενήσει.

Η απαίτηση για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα θέλει να εμφανίζεται σαν η τελευταία ουτοπική  πρόταση από ένα υποτιθέμενα αφελές στρώμα προοδευτικών  που φαντάζεται ότι η λιτότητα είναι ιδεολογική και ότι μπορούμε  με κάποιο τρόπο να πείσουμε τους πλούσιους να προσφέρουν ευγενικά και ήσυχα χρήματα για το καλό της κοινωνίας. Γιατί  αυτό κατά βάση είναι που υποστηρίζουν και ελπίζουν οι υποστηρικτές του, τη φιλανθρωπία των καπιταλιστών και των πολιτικών που τους εκπροσωπούν. Γιατί ακριβώς αποσιωπάται ότι έχουν πάρει το δικό τους πλούτο από τους εργαζόμενους, για να τους δώσουν ελάχιστα πίσω, εν είδει μάλιστα μεγάθυμης προσφοράς.

Ο μόνος τρόπος με τον οποίο μια τέτοια μεταρρύθμιση θα μπορούσε να είναι προς όφελος των εργαζομένων θα ήταν  αν δεν διαχωρίζονταν από το ζήτημα της ταξικής πάλης,  αν οι καπιταλιστές αισθάνονταν απειλημένοι, δηλαδή εάν ο ταξικός αγώνας είχε τόσο οξυνθεί, ώστε οι κυβερνώντες να προσέφεραν μεταρρυθμίσεις από πάνω για να αποτρέψουν την απώλεια περισσότερων προνομίων τους από κάτω.  

Διαφορετικά, δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στον αλτρουισμό των πλουσίων και στη συμπόνια του καπιταλιστικού κράτους. Γι’ αυτό και το ΚΚΕ καταψήφισε το άρθρο 21 παρ. 1 για την εγγύηση του κράτους σε ένα «ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα» ή «αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης» για όλους, γιατί «προωθείται η συνταγματοποίηση της στρατηγικής που σαρώνει εργατικά και κοινωνικά δικαιώματα για την ενίσχυση της κερδοφορίας του κεφαλαίου, περιορίζεται μόνον σε ορισμένα ανεπαρκή μέτρα για την αντιμετώπιση των ακραίων φαινομένων φτώχειας και λειτουργεί ως εργαλείο συμπίεσης προς τα κάτω του λαϊκού εισοδήματος και των παροχών».