Το «μοντέλο Ισλανδίας» δίνει διέξοδο στο λαό;

Το «μοντέλο Ισλανδίας» δίνει διέξοδο στο λαό;

-- Με αφορμή την πρόσφατη έκθεση του ΔΝΤ για το οικονομικό πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης, επανήλθε στην επικαιρότητα η διαχείριση της κρίσης στην Ισλανδία. Τι επιβεβαιώνεται;

Τον «κώδωνα του κινδύνου» για τη διόγκωση του χρέους των νοικοκυριών στην Ισλανδία και τις συνέπειες που έχει στην οικονομία της χώρας, χτύπησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σε αξιολόγηση του οικονομικού προγράμματος της νέας ισλανδικής κυβέρνησης. «Υπάρχει ελάχιστο δημοσιονομικό περιθώριο για περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους των νοικοκυριών», σημειώνει το Ταμείο, κονιορτοποιώντας τις προεκλογικές εξαγγελίες της νέας κυβέρνησης ότι θα ανακουφίσει τα λαϊκά νοικοκυριά από τα οικονομικά τους βάρη, ζητώντας από τις ξένες πιστώτριες τράπεζες να διαγράψουν μέρος των χρεών τους. Πολλά λαϊκά νοικοκυριά στην Ισλανδία, πασχίζουν να αποπληρώσουν τα στεγαστικά τους δάνεια, το κόστος εξυπηρέτησης των οποίων έχει εκτιναχθεί μετά την κατάρρευση της κορόνας έναντι των υπολοίπων νομισμάτων, όταν η κυβέρνηση της χώρας επέλεξε το 2008 να διαχειριστεί την κρίση με υποτίμηση του εθνικού νομίσματος. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο και συστήνει στις αρχές της χώρας «να εντοπίσουν και να αντιμετωπίσουν τα αδιέξοδα ώστε να επιταχυνθεί η επίλυση του προβλήματος». Εννοείται βέβαια ότι το Ταμείο δεν ανησυχεί για τα αδιέξοδα των υπερχρεωμένων λαϊκών νοικοκυριών, αλλά για τα προβλήματα που δημιουργούν στις τράπεζες, άρα και στην οικονομία, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Παράλληλα, το ΔΝΤ συνέστησε στη νέα κυβέρνηση να προσέξει ιδιαίτερα την πορεία του ελλείμματος, το οποίο εκτίμησε ότι θα διαμορφωθεί φέτος στο 2,3% του ΑΕΠ, έναντι του 1,3% που αρχικά υπολογιζόταν. Στα μαντάτα για την καπιταλιστική οικονομία της Ισλανδίας, προστίθενται και οι εκτιμήσεις του Ταμείου για την πορεία του ΑΕΠ, που αναθεωρούνται καθοδικά, χωρίς όμως το ΔΝΤ να παρουσιάσει ακριβή στοιχεία.

Ολα τα παραπάνω, καμιά σχέση δεν έχουν με τη μαγική εικόνα που προσπαθούν να παρουσιάσουν για την Ισλανδία διάφοροι επίδοξοι διαχειριστές της καπιταλιστικής κρίσης με «άλλο μείγμα», όπως για παράδειγμα ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αξιοποιεί το ισλανδικό παράδειγμα, για να πει ότι υπάρχει δρόμος εξόδου από την κρίση χωρίς δάνεια και ΔΝΤ και ότι μια τέτοια διαχείριση μπορεί να εγγυηθεί λαϊκή ευημερία. Τι έκανε η κυβέρνηση της Ισλανδίας για να διαχειριστεί την κρίση; Το 2008, όταν κατέρρευσαν οι τρεις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας (Glitnir, Landsbanki και Kaupthing, με ενεργητικό ίσο με το 923% του ισλανδικού ΑΕΠ!), η κυβέρνηση, με απόφαση του Κοινοβουλίου και με προσφυγή σε δημοψήφισμα, αποφάσισε να σπάσει κάθε τράπεζα σε «καλή» και «κακή». Στο υγιές κομμάτι μετέφερε τις εγχώριες καταθέσεις, τις οποίες εγγυήθηκε το κράτος και στην «κακή» τράπεζα τις ξένες καταθέσεις και τα χρέη προς τρίτες χώρες, αρνούμενη όμως να αποπληρώσει αυτές τις υποχρεώσεις. Προχώρησε δηλαδή σε ενός είδους στάση πληρωμής των χρεών της προς τρίτους, πολλοί από τους οποίους (Βρετανοί, Ολλανδοί) διεκδικούν τώρα δικαστικά τα χρήματά τους. Το δεύτερο μέτρο που πήρε η τότε κυβέρνηση της Ισλανδίας, ήταν η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος (κορόνα) κατά 65%. Η υποτίμηση (η Ισλανδία δεν είναι μέλος της ΕΕ, άρα ούτε και της Ευρωζώνης), έδωσε ώθηση στην εξαγωγή ψαριών και στον τουρισμό, τομείς που βοήθησαν την ανάκαμψη του ΑΕΠ. Η Ισλανδία δανείστηκε 2,1 δισ. ευρώ από το ΔΝΤ και άλλα 2,5 δισ. από τις σκανδιναβικές χώρες. Ζήτησε δάνειο και από τη Ρωσία, αλλά αυτή αρνήθηκε να της δώσει. Ενα ακόμη μέτρο που έλαβε, ήταν οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, που θα ισχύσουν μέχρι και το 2015, σύμφωνα με το ΔΝΤ.

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση επέβαλε 100 νέους φόρους (!) και έκανε περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, ενώ λόγω των χρεών των λαϊκών νοικοκυριών, έγιναν και κατασχέσεις ακινήτων. Χιλιάδες άνθρωποι που είχαν πάρει στεγαστικά δάνεια σε ξένα νομίσματα, όσο η ισλανδική κορόνα ήταν σκληρό νόμισμα, βρέθηκαν να χρωστούν πολύ περισσότερα χρήματα, και οι κατοικίες τους να αξίζουν πολύ λιγότερο, ενώ έπρεπε να πληρώνουν μεγαλύτερη δόση κάθε μήνα. Σε ακόμη χειρότερη κατάσταση βρέθηκαν οι ιδιοκτήτες κατοικιών που είχαν αγοραστεί με κυμαινόμενο επιτόκιο, καθώς οι τιμές των κατοικιών και οι μισθοί έπεφταν, ενώ ο πληθωρισμός αυξανόταν. Το βιοτικό επίπεδο κατρακύλησε και τα χρέη των λαϊκών οικογενειών στις τράπεζες εκτοξεύθηκαν, προκαλώντας πλέον την ανησυχία του ΔΝΤ για τον κίνδυνο μιας νέας κατάρρευσης του τραπεζικού συστήματος. Οι νέοι άνθρωποι που έχουν πάρει στεγαστικά δάνεια, αντιμετωπίζουν τα σοβαρότερα προβλήματα, ενώ πολλές από τις ισλανδικές οικογένειες έχουν σταματήσει να πληρώνουν τους κάθε είδους λογαριασμούς τους. Το δάνειο από το ΔΝΤ και τις σκανδιναβικές χώρες, έχει φορτώσει σε κάθε Ισλανδό χρέος πάνω από 20.000 ευρώ, όταν το μέσο νοικοκυριό έχει χάσει το 30% της αγοραστικής του δύναμης από το 2008. Τα στεγαστικά δάνεια είναι πάνω από το 200% του διαθέσιμου εισοδήματος. Με υποτίμηση του νομίσματος, η ισλανδική καπιταλιστική οικονομία μπήκε σε αναιμική ανάκαμψη με το λαό στην ψάθα. Κανένα μείγμα αστικής διαχείρισης, μέσα ή έξω από το ευρώ, με ελεγχόμενη ή ανεξέλεγκτη χρεοκοπία, είτε με «σχέδιο α'» είτε με «σχέδιο β'» δεν μπορεί να σώσει το λαό.