ΧΗΜΕΙΑ Αλματώδης πρόοδος τον 20ό αιώνα

ΧΗΜΕΙΑ

Αλματώδης πρόοδος τον 20ό αιώνα

Η επιστήμη της χημείας ασχολείται με τις ιδιότητες της ύλης στο επίπεδο των ατόμων και των μορίων. Κάθε άλλο παρά στενό είναι το αντικείμενό της. Η χημεία αποκαλύπτει πολλά για τον κόσμο που μας περιβάλλει, μεταξύ των οποίων και την απαρχή της ζωής, πώς λειτουργεί το ανθρώπινο σώμα και πώς μικροσκοπικά μόρια μπορούν να επηρεάσουν καθοριστικά τη γήινη ατμόσφαιρα. Και βέβαια, κάνει δυνατή τη δημιουργία χρήσιμων υλικών, που δεν υπάρχουν στη φύση.

Ο 20ός αιώνας ήταν μια περίοδος ραγδαίας ανάπτυξης της χημείας. Σήμερα ίσως προκαλεί έκπληξη ότι μόλις τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα κατάφεραν οι επιστήμονες να βάλουν σε στέρεη βάση τις αρχικά αφηρημένες έννοιες των ατόμων και των μορίων. Τότε, μελέτες όπως της Μαρίας Κιουρί για τη ραδιενέργεια και του Ερνεστ Ράδερφορντ για τα σωματίδια άλφα, απέδειξαν χωρίς αμφιβολία την ύπαρξη των ατόμων και των μορίων. Εκατό χρόνια μετά, τεχνικές όπως η μικροσκοπία ατομικής δύναμης παράγουν εικόνες μορίων στα οποία τα άτομα και οι μεταξύ τους δεσμοί απεικονίζονται ξεκάθαρα, δίνοντας και οπτική απόδειξη σε εκείνο που ήταν ήδη επιστημονικά γνωστό και αποδεδειγμένο.

Τις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα αναπτύχθηκε η τεχνική της κρυσταλλογραφίας ακτίνων Χ, που επέτρεψε την καταγραφή των πρώτων εικόνων της τρισδιάστατης διάταξης των ατόμων σε διάφορα μόρια. Οπως είχε δηλώσει ο - μετέπειτα νομπελίστας - Τζ. Κέντριου, που μελέτησε με την τεχνική αυτή τη δομή της πρωτεΐνης μυογλοβίνη, η παρατήρηση για πρώτη φορά της τρισδιάστατης δομής του μορίου αυτού μπορεί να συγκριθεί μόνο με τη στιγμή που οι Ευρωπαίοι εξερευνητές αντίκριζαν για πρώτη φορά την Αμερική. Ακόμα και σήμερα, η κρυσταλλογραφία ακτίνων Χ χρησιμοποιείται για την απεικόνιση πρωτεϊνών και άλλων μορίων της ζωής. Στην περίπτωση των ριβοσωμάτων, αποκάλυψε όχι μόνο πώς συντίθενται οι πρωτεΐνες από τα αμινοξέα, αλλά επέτρεψε και την ανάπτυξη αντιβιοτικών που επεμβαίνουν στα ριβοσώματα των βακτηρίων. Το 2011, με την ίδια τεχνική, επιστήμονες ανακάλυψαν λεπτομέρειες της διαδικασίας με την οποία μεταδίδονται χημικά σήματα διαμέσου των κυτταρικών μεμβρανών.

Στην αναζήτηση των απαρχών της ζωής...

Το 1924 ο Σοβιετικός Οπάριν διατύπωσε τη σχετική θεωρία και στα μέσα του 20ού αιώνα οι Αμερικανοί χημικοί Γιούρεϊ και Μίλερ απέδειξαν ότι η πραγματοποίηση ηλεκτρικών εκκενώσεων μέσα σε ένα αέριο μείγμα ανάλογο με εκείνο των αρχικών σταδίων σχηματισμού της Γης, οδηγεί αυτόματα στην παρασκευή αμινοξέων και άλλων οργανικών ενώσεων, από τις οποίες μπορούν να προέλθουν πιο σύνθετα μόρια της βιοχημείας.

Το 1952 ο Γιούρεϊ δημοσίευσε και μια μελέτη για τη χημική σύνθεση της γήινης ατμόσφαιρας πριν την εμφάνιση της ζωής. Στο πέρασμα του χρόνου έγινε ξεκάθαρο πόσο βαθιά και εκτεταμένη είναι η επίδραση στην ατμόσφαιρα των χημικών ουσιών που παράγονται από τον άνθρωπο. Οι χλωροφθοράνθρακες, για παράδειγμα, συνέβαλαν στη μείωση του στρώματος του όζοντος. Η πολύπλοκη χημεία της ατμόσφαιρας συνεχίζει να εκπλήσσει τους επιστήμονες. Μια μελέτη που δημοσιεύτηκε πέρσι επικεντρώνει στην ανακάλυψη μιας ως τώρα άγνωστης ουσίας στην ατμόσφαιρα, που λειτουργεί ως καταλύτης για τη μετατροπή του διοξειδίου του θείου σε θειικό οξύ, συστατικό της όξινης βροχής.

... και στην καθημερινή ζωή

Οι τεχνητές ουσίες που παράγονται με χημικές διεργασίες έχουν συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της καθημερινής ζωής των ανθρώπων (εξαιρουμένων φυσικά των δισεκατομμυρίων που ζουν σε ανείπωτη φτώχεια στην Ασία, την Αφρική και αλλού). Μέσα στον 20ό αιώνα η διαρκώς εξελισσόμενη συνθετική χημεία έδωσε χρήσιμα υλικά και φάρμακα, που δεν υπάρχουν στη φύση. Τα συνθετικά πολυμερή είναι ένα καλό παράδειγμα. Πρόκειται για μεγάλα μόρια που αποτελούνται από επαναλαμβανόμενες μονάδες (τα μονομερή), που συνήθως συνδέονται μεταξύ τους σε αλυσίδες. Τα πιο οικεία πολυμερή είναι αναμφίβολα τα πλαστικά διαφόρων ειδών και χρήσεων.

Λόγω του εύρους του αντικειμένου της χημείας μπορεί κανείς να περιμένει τις επόμενες δεκαετίες νέες συγκλονιστικές ανακαλύψεις. Η κατασκευή ενός πλήρως συνθετικού βιολογικού κυττάρου και ενός τεχνητού φύλλου που θα δεσμεύει περισσότερη ηλιακή ενέργεια σε σχέση με τα φύλλα των φυτών, θα μπορούσαν να είναι δύο από τις πιο εντυπωσιακές. Ηδη υπάρχουν ομάδες επιστημόνων που εργάζονται σε αυτές τις κατευθύνσεις. Οποιεσδήποτε ανακαλύψεις και να γίνουν, θα αποκαλύψουν κι άλλα από τα μυστικά του φυσικού κόσμου και θα βοηθήσουν στη σύνθεση εκείνων που χρειάζονται οι άνθρωποι και η φύση δεν τα προσφέρει. Αρκεί αυτή η νέα γνώση να χρησιμοποιηθεί για το καλό όλων των ανθρώπων και όχι για τον παραπέρα πλουτισμό λίγων εξ αυτών σε βάρος της συντριπτικής πλειοψηφίας και του περιβάλλοντος.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Scientific American»

    

Επιχειρήματα εξ αγνοίας

Από την τηλεόραση δε λείπουν οι εκπομπές για θέματα εξωγήινης παρέμβασης στην ιστορία της Γης και μάλιστα σε ορισμένες χώρες, όπως οι ΗΠΑ, υπάρχουν κανάλια που ασχολούνται με θέματα ανάλογου περιεχομένου και γενικότερα με μεταφυσικά, παραφυσικά και κάθε λογής αντιεπιστημονικά εφευρήματα και δοξασίες. Ασχολούνται, φυσικά, με την έννοια της προαγωγής και διάδοσης τέτοιων αντιλήψεων, όχι της επιστημονικής κριτικής τους. Σκοπός τους πέρα από τον εντυπωσιασμό και την τηλεθέαση, ο αποπροσανατολισμός και η αποχαύνωση των τηλεθεατών, που μπορεί να μην ξέρουν τίποτα για το νέο νόμο που τους κάνει φτωχότερους ή τους περικόπτει δικαιώματα στην Υγεία, στην Παιδεία κ.τ.λ. αλλά είναι πλήρως ενημερωμένοι για οτιδήποτε γράφουν και λένε οι συνεχιστές του Εριχ φον Ντένιγκεν.

Η «θεωρία» των αρχαίων εξωγήινων βασίζεται στο σόφισμα που ονομάζεται «επιχείρημα εξ αγνοίας» (argumentum ad ignorantiam), σύμφωνα με το οποίο αν δεν υπάρχει ικανοποιητική ...γήινη απάντηση για κάτι όπως οι γραμμές Nazca στο Περού, τα αγάλματα στη νήσο του Πάσχα, ή οι αιγυπτιακές πυραμίδες, τότε η θεωρία ότι κατασκευάστηκαν από εξωγήινους πρέπει να είναι αληθής.

Τι κι αν οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν εικόνες που δείχνουν πώς δεκάδες χιλιάδες Αιγύπτιοι εργάτες χρησιμοποιούσαν ξύλινα έλκηθρα για να μετακινούν βράχους από το νταμάρι ως τον τόπο κατασκευής της πυραμίδας και μετά τους ανύψωναν πάνω σε ελαφρά κεκλιμένες ράμπες φτιαγμένες από χώμα, για να κατασκευάσουν κάθε στρώση της πυραμίδας. Χάλκινα τρυπάνια, σμίλες, πριόνια και σουβλιά βρέθηκαν στα ερείπια γύρω από τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας και τα νταμάρια είναι γεμάτα από μισοτελειωμένα μπλοκ και κατεστραμμένα εργαλεία, που δείχνουν πώς οι Αιγύπτιοι δούλευαν την πέτρα. Παραδόξως, στα αρχαιολογικά ευρήματα δεν υπάρχει τίποτε πιο προηγμένο τεχνολογικά από τα τεχνικά μέσα που ήταν εν χρήσει το 3.000 π.Χ.

Ετσι είναι, αν έτσι σας αρέσει...

Ενα άλλο υποτιθέμενο δείγμα εξωγήινης παρέμβασης είναι το σύμβολο που βρέθηκε στον αιγυπτιακό ναό Ντέντερα και το οποίο με πολλή φαντασία μοιάζει με σύγχρονη λάμπα πυράκτωσης, με νήμα μορφής ζιγκ - ζαγκ και μια πρίζα στο κάτω μέρος. Οι οπαδοί των θεωριών αρχαίων εξωγήινων πιστεύουν ότι οι θεοί - εξωγήινοι έδωσαν τη δύναμη του ηλεκτρισμού στους αρχαίους Αιγύπτιους, παρότι δεν έχουν βρεθεί αρχαία ηλεκτρικά καλώδια, γυάλινοι γλόμποι, μεταλλικά νήματα πυράκτωσης, αρχαίοι σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής. Αδιαφορούν, φυσικά, για την εξήγηση των αρχαιολόγων που λένε ότι το σύμβολο απεικονίζει ένα μύθο της εποχής για τη δημιουργία του κόσμου (η «πρίζα» είναι το άνθος του λωτού που αντιπροσωπεύει τη ζωή που ξεπηδά από τα προϊστορικά νερά και το «νήμα» συμβολίζει ένα φίδι).

Στο κάλυμμα της σαρκοφάγου του βασιλιά Πακάλ των Μάγια στο Μεξικό υπάρχει μια απεικόνιση στην οποία ορισμένοι βλέπουν έναν πύραυλο. Ο Πακάλ φέρεται να χειρίζεται κάποια όργανα ελέγχου, φοράει κάτι σαν σκάφανδρο, τα πόδια του είναι πάνω σε κάτι σαν πεντάλ και πίσω από τη συσκευή μοιάζει να βγαίνουν καυσαέρια με φλόγες. Οι αρχαιολόγοι εξηγούν ότι ο βασιλιάς Πακάλ κάθεται πάνω στο τέρας του ήλιου και κατεβαίνει στον κάτω κόσμο (όπου ο ήλιος πηγαίνει τη νύχτα) μέσα σε ένα «δέντρο του κόσμου», κλασικό μυθολογικό σύμβολο, με κλαδιά που εκτείνονται προς τους ουρανούς και ρίζες θαμμένες στον κάτω κόσμο.

«Θ»εοί και «θ»εοί

Τα επιχειρήματα εξ αγνοίας περί αρχαίων εξωγήινων μοιάζουν με εκείνα των οπαδών της «έξυπνης σχεδίασης» για τη θεία παρέμβαση, σύμφωνα με τα οποία, όπου υπάρχει ακόμα κάποιο κενό στην επιστημονική γνώση, αυτό αποτελεί απόδειξη του σχεδιασμού του κόσμου από το Θεό. Υπό αυτή την έννοια οι αρχαίοι εξωγήινοι λειτουργούν σαν θεοί με το «θ» πεζό.

Για να γίνει αποδεκτή μια νέα θεωρία στην επιστήμη, δεν είναι αρκετό να εντοπιστούν τα κενά στην ως εκείνη τη στιγμή επικρατούσα θεωρία. Οι υποστηρικτές της νέας θεωρίας πρέπει να δώσουν θετικές αποδείξεις υπέρ της νέας θεωρίας. Πριν πει κανείς ότι κάτι είναι έξω από αυτόν τον κόσμο, πρέπει πρώτα να αποδείξει ότι δεν είναι από αυτόν τον κόσμο.

Δυστυχώς για τις διάφορες αντιεπιστημονικές θεωρίες, τα κενά στην επιστημονική γνώση καλύπτονται αργά ή γρήγορα και τότε οι θεωρίες αυτές πάνε από κει που ήρθαν. Αλλά ποιος απ' αυτούς έδωσε λόγο που ο κόσμος δεν καταστράφηκε το 2012, σύμφωνα με την ερμηνεία τους για το ημερολόγιο των Μάγια; Ποιος από εκείνους που είχαν προφητεύσει επανειλημμένα το τέλος του κόσμου με βάση τις προφητείες του Νοστράδαμου, του Χ ή του Ψ μυθοπλάστη, έδωσαν εξηγήσεις για την απάτη που φόβισε κάποιους ανθρώπους (ορισμένους τους οδήγησε και στην αυτοκτονία); Το παραμύθιασμα στον καπιταλισμό (όπως και στα προηγούμενα εκμεταλλευτικά συστήματα) είναι γενικευμένο σε όλα τα επίπεδα. Εξασθενεί η κοινωνική του βάση μόνο στην επιστημονικά οργανωμένη κοινωνία, που καταργεί την εκμετάλλευση και απαξιώνει θεωρητικά και έμπρακτα τους μύθους και τις φοβίες, που χρησιμοποιούσαν οι εκμεταλλευτές, για να διατηρούν την εξουσία τους.