ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ «Ατμομηχανή» που κινείται με καύσιμο την εκμετάλλευση των εργαζομένων του κλάδου

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

«Ατμομηχανή» που κινείται με καύσιμο την εκμετάλλευση των εργαζομένων του κλάδου

Πίσω από τη βιτρίνα των πολυτελών ξενοδοχείων βρίσκεται η σκληρή πραγματικότητα για τους εργαζόμενους του κλάδου

Στην «καρδιά» της τουριστικής περιόδου, όλα δείχνουν πως οι μεγαλοξενοδόχοι μετρούν μια ακόμα επιτυχημένη σεζόν που θα αυξήσει σημαντικά τα κέρδη τους. Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Α. Ανδρεάδη, και όσα είπε μιλώντας στο ετήσιο συνέδριο του «Economist» πριν έναν περίπου μήνα, το 2013 ήταν χρονιά με 17,9 εκατομμύρια αφίξεις τουριστών από το εξωτερικό και 12,2 δισ. ευρώ έσοδα. Η όρεξη των μεγαλοξενοδόχων άνοιξε ακόμα περισσότερο, καθώς ο φετινός στόχος είναι τα 19 εκατομμύρια αφίξεις και πάνω από 13 δισ. ευρώ έσοδα. Τα πιο μακροπρόθεσμα σχέδια αποβλέπουν σε προσέλκυση 22 - 24 εκατομμυρίων τουριστών ετησίως και άμεσα έσοδα 19 εκατομμύρια ευρώ, με ορίζοντα το 2021.
Τα ίδια στοιχεία, που κάνουν την κυβέρνηση και τους επιχειρηματίες να αναφέρονται στον κλάδο του τουρισμού ως ένα κλάδο με αλματώδη πορεία, «ατμομηχανή της ανάπτυξης», όπως πολύ συχνά λένε, σκιαγραφούν μια σκληρή πραγματικότητα για τους εργαζόμενους του κλάδου. Από την αύξηση της τουριστικής κίνησης ωφελημένοι βγαίνουν οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι του κλάδου. Στα δικά τους ταμεία καταλήγουν τα δισεκατομμύρια των εσόδων, όπως αυτά που οι ξενοδόχοι αναμένουν να εισπράξουν και φέτος. Οσο για τους εργαζόμενους του κλάδου, η περίφημη «ατμομηχανή» της ανάπτυξης κινείται με καύσιμο τη συρρίκνωση των μισθών τους, τις καθυστερήσεις στην καταβολή των δεδουλευμένων τους, τις ατομικές συμβάσεις και τη «μαύρη» ανασφάλιστη εργασία, την εντατικοποίηση, με ατέλειωτα ωράρια δουλειάς, κάτω από τη συνεχή πίεση και την τρομοκρατία της εργοδοσίας. Στο φόντο αυτό, οι ξενοδοχοϋπάλληλοι στη Ρόδο προχώρησαν σε απεργία την Παρασκευή, ενώ απεργιακή κινητοποίηση έχει προκηρυχθεί για την Τετάρτη στην Κέρκυρα. Πρόκειται για δυο νησιά που «βουλιάζουν» από τη μεγάλη τουριστική κίνηση και αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα, τόσο για τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων όσο και για την εκμετάλλευση που βιώνουν οι ξενοδοχοϋπάλληλοι.

Αυξημένα κέρδη για τις μεγάλες τουριστικές επιχειρήσεις

Τα στοιχεία για τις αφίξεις και τις εισπράξεις από τον τουρισμό, που παρουσίασε πρόσφατα (22/7) η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ), για το πεντάμηνο Γενάρης - Μάης, επιβεβαιώνουν την αισιοδοξία των επιχειρήσεων του κλάδου για μια τουριστική σεζόν που θα γεμίσει τα ταμεία τους. Σύμφωνα με αυτά, οι αφίξεις για το πρώτο πεντάμηνο του 2014 ξεπέρασαν τα 3,5 εκατομμύρια, σημειώνοντας αύξηση 17% σε σχέση με την ίδια περίοδο πέρσι. Το ίδιο διάστημα, οι εισπράξεις αυξήθηκαν κατά 10,6% και το ταξιδιωτικό ισοζύγιο παρουσίασε πλεόνασμα 1,13 δισ. ευρώ, αυξημένο κατά 6,7% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο. Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται τα στοιχεία για τις αφίξεις το μήνα Ιούλιο στα νησιά της Ρόδου και της Κέρκυρας. Στη Ρόδο οι αφίξεις με πτήσεις τσάρτερ αυξήθηκαν κατά 11% περίπου, σε 419.641 από 378.380 τον αντίστοιχο περσινό μήνα. Οσον αφορά την Κέρκυρα οι αφίξεις εξωτερικού στο αεροδρόμιό της καταγράφηκαν αυξημένες κατά 15,2%, φτάνοντας τις 254.515 από 220.886 σε σύγκριση με τον περσινό Ιούλιο. Από τη σημαντική αύξηση της τουριστικής κίνησης ωφελούνται οι ισχυροί μονοπωλιακοί όμιλοι, που κυριαρχούν στον τομέα των ξενοδοχείων, ενισχύουν διαρκώς τη θέση τους και καρπώνονται τη μερίδα του λέοντος όσον αφορά τα κέρδη.
Η θωράκιση και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων περνά μέσα από το τσάκισμα μισθών και δικαιωμάτων, πράγμα που επιβεβαιώνεται και στον κλάδο του τουρισμού, όπου τα κέρδη μπορεί να καταγράφουν χρόνο με το χρόνο νέα ρεκόρ, ενώ η κατάσταση των εργαζομένων συνεχώς επιδεινώνεται. Σύμφωνα με στοιχεία που έχει παρουσιάσει αναλυτικά ο «Ριζοσπάστης» (25/7), το 2013 η απασχόληση στον κλάδο του τουρισμού, παρά την έκρηξη των τουριστών και των δισ. ευρώ, ήταν 3,5% λιγότερη σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, με την πλειοψηφία των εργαζομένων να απασχολείται το πολύ έως 6 μήνες. Το ετήσιο εισόδημα, μετά και από την περικοπή των ταμείων ανεργίας, δεν υπερβαίνει τις 4.000 ευρώ για τη μεγάλη πλειοψηφία. Στον κλάδο ανθεί, επίσης, η ανασφάλιστη - αδήλωτη εργασία.

Μια σεζόν στην εκμετάλλευση και μια στην ανεργία

Οπως εξηγούν ξενοδοχοϋπάλληλοι από τη Ρόδο και την Κέρκυρα, η μη εφαρμογή των Συλλογικών Συμβάσεων είναι γενικευμένη. Καταπατώντας τις Συλλογικές Συμβάσεις, οι εργοδότες πετσοκόβουν ακόμα περισσότερο τους μισθούς. Συχνά αποφεύγουν και το «κόστος» της ασφάλισης, αφού δεν ικανοποιούνται ούτε με τις ατομικές συμβάσεις αλλά αξιοποιούν τη «μαύρη» εργασία. Σε μια σειρά τουριστικές περιοχές, και όχι μόνο στα δυο νησιά, κυριαρχεί η δουλειά με 500 και 600 ευρώ το μήνα. Η καταστρατήγηση της Σύμβασης μαζί με το μισθό συμπαρασύρει και άλλα δικαιώματα, όπως μια σειρά επιδόματα, αλλά και άλλες κατακτήσεις των εργαζομένων, όπως, για παράδειγμα, την πενθήμερη εργασία. Γενικευμένο είναι και το φαινόμενο των καθυστερήσεων στην πληρωμή των δεδουλευμένων, με αποτέλεσμα σε πολλούς εργαζόμενους να οφείλονται μισθοί μηνών. Μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις οι τελευταίοι μισθοί της σεζόν καταβάλλονται όταν ξεκινά η επόμενη.
Επωφελής πρακτική για τους εργοδότες είναι να αντικαθιστούν εργαζόμενους με «καταρτιζόμενους» και «μαθητευόμενους», από σπουδαστές ΙΕΚ και Τουριστικών Επαγγελματικών Σχολών που κάνουν την πρακτική τους άσκηση. Στην πράξη, οι νέοι αυτοί βγάζουν κανονική δουλειά, αμείβονται όμως με 300 - 400 ευρώ το μήνα, ενώ δεν έχουν ένσημα, καθώς ασφαλίζονται μόνο έναντι επαγγελματικού κινδύνου. Οπως καταγγέλλουν οι εργαζόμενοι, οι εργοδότες τους «ισοπεδώνουν» και τους στερούν ακόμα τα στοιχειώδη δικαιώματα, όπως το εβδομαδιαίο ρεπό. Εξάλλου, με βάση την Κοινοτική Οδηγία Μπολκεστάιν και με την κάλυψη της μαθητείας, πολλά ξενοδοχεία γεμίζουν με εργαζόμενους «εισαγόμενους» από άλλες χώρες με μισθούς των 300 ευρώ αλλά και εργαζόμενους από δουλεμπορικά Γραφεία Ευρέσεως Εργασίας. Δίπλα στα παραπάνω, η κυβέρνηση φροντίζει να εφοδιάζει τις επιχειρήσεις του κλάδου με εργαζόμενους για τους οποίους δε χρειάζεται να βάλουν καθόλου το χέρι στην τσέπη, μέσα από τα προγράμματα που στοχεύουν υποτίθεται στην καταπολέμηση της ανεργίας. Ετσι, με το πρόγραμμα «Επιταγή Εργασίας» προσέφερε 10.000 «τσάμπα» εργαζόμενους, επιδοτούμενους δηλαδή ανέργους, σε τουριστικές επιχειρήσεις. Ετοιμάζεται, μάλιστα, να επαναλάβει το πρόγραμμα, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο πακέτο που εξήγγειλε τις προηγούμενες μέρες.
Η εντατικοποίηση μέχρι τα όρια της ανθρώπινης αντοχής είναι ο κανόνας πίσω από την πολυτελή βιτρίνα των μεγάλων ξενοδοχείων, καθώς, παρά την αύξηση της πελατείας τους και των κερδών τους, οι ξενοδόχοι μειώνουν χρόνο με το χρόνο το προσωπικό τους. Οι βάρδιες επιμηκύνονται μέχρι τις 12ωρες βάρδιες, ενώ τα ρεπό «ροκανίζονται». Στις κουζίνες, μια χούφτα εργαζόμενοι ετοιμάζουν πρωινό για εκατοντάδες τουρίστες. Σε κάθε καμαριέρα αναλογούν περισσότερα από 20 δωμάτια. Οι συνθήκες δουλειάς επιβαρύνουν και φθείρουν την υγεία των ξενοδοχοϋπαλλήλων. Οι εργαζόμενοι αναφέρουν πως συχνές είναι οι λιποθυμίες στο χώρο δουλειάς, τα προβλήματα στις αρθρώσεις και στη μέση. Κάτω από το συνεχές τρέξιμο για να βγει πέρα η δουλειά, συχνοί είναι οι τραυματισμοί, οι πτώσεις, τα γλιστρήματα, τα μικροατυχήματα. Δε λείπουν και οι περιπτώσεις εργαζομένων που υποφέρουν από κρίσεις άγχους, καθώς δουλεύουν υπό συνεχή πίεση, με το άγχος της απόλυσης και της ανεργίας.
Στο τέλος της σεζόν τους ξενοχοϋπαλλήλους τους περιμένει η ανεργία. Μάλιστα, πολλοί θα κληθούν και τον επόμενο χειμώνα να τα βγάλουν πέρα χωρίς επίδομα ανεργίας, αφού για να το δικαιούνται πρέπει να μην έχουν ξεπεράσει τις 400 μέρες επιδότησης κατά την τελευταία τετραετία. Πράγμα που αποτελεί σοβαρό περιορισμό για έναν κλάδο όπου κυριαρχεί η εποχιακή απασχόληση για 5-6 μήνες το έτος.