«Χαλάρωση» για το κεφάλαιο, κλιμάκωση απέναντι στο λαό

«Χαλάρωση» για το κεφάλαιο, κλιμάκωση απέναντι στο λαό

Η υποχώρηση του ευρώ σε σχέση με τα βασικά ανταγωνιστικά νομίσματα, η πτώση στις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων της Ευρωζώνης, ακόμη και σε αρνητικά επίπεδα για τους βραχυπρόθεσμους τίτλους (Γερμανία κ.α.) είναι ορισμένα από τα πρώτα αποτελέσματα των αποφάσεων που πήρε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ). Πρόκειται για το πρόγραμμα της «ποσοτικής χαλάρωσης», το οποίο μάλιστα συνδυάστηκε με την απόφαση για παραπέρα μείωση του βασικού επιτοκίου στο 0,05%, στο ιστορικά χαμηλότερο επίπεδο. Τα παραπάνω συνιστούν ορισμένα από τα «εργαλεία» που διαθέτουν οι κεντρικές τράπεζες, προκειμένου να διαμορφώσουν το μείγμα της νομισματικής πολιτικής, το οποίο κρίνεται ως κατάλληλο ανάλογα με τη συγκυρία και τις εκάστοτε ανάγκες των μονοπωλίων και των ισχυρών επιχειρηματικών ομίλων.

Περί τίνος πρόκειται

Η ΕΚΤ, από τον ερχόμενο μήνα, θα αγοράζει από τις τράπεζες της Ευρωζώνης επιλεγμένους τίτλους και άλλα περιουσιακά στοιχεία του χαρτοφυλακίου τους (όπως ιδιωτικά ομόλογα, τιτλοποιημένα δάνεια της πελατείας τους κ.ά.). Εναντι των συγκεκριμένων επιλέξιμων τίτλων, σε τακτά χρονικά διαστήματα, θα διοχετεύει στους τραπεζίτες τη ρευστότητα που κρίνεται κάθε φορά αναγκαία για την κάλυψη των «αναγκών». Επί της ουσίας, πρόκειται για αύξηση της κυκλοφορίας του χρήματος, για μέτρο που αποσκοπεί στην ενίσχυση της πιστωτικής επέκτασης, δηλαδή της χορήγησης νέων δανείων κυρίως προς τους ισχυρούς επιχειρηματικούς ομίλους. Οι «επιλέξιμοι» τίτλοι θα πρέπει να έχουν επαρκείς εγγυήσεις, ενώ τα κριτήρια επιλογής θα ανακοινωθούν από την ΕΚΤ, στις 2 Οκτώβρη. Αγνωστο παραμένει και το ύψος του προγράμματος, γύρω από το οποίο γίνεται μπόλικη σπέκουλα στα χρηματιστήρια και τις χρηματαγορές. Πάντως, από τις δηλώσεις του επικεφαλής της ΕΚΤ, Μ. Ντράγκι, προκύπτουν ποσά ύψους τουλάχιστον 500 δισ. ευρώ, τα οποία, σύμφωνα με διάφορα σενάρια, μπορεί να φτάσουν στο 1 τρισ. ευρώ. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΤ έχει, ανά πάσα στιγμή, τη δυνατότητα επέκτασης του προγράμματος, τόσο σε διάρκεια χρόνου όσο και σε ποσότητα χρήματος ή και το αντίστροφο, δηλαδή να προχωρήσει στη σταδιακή απόσυρσή του. Να σημειωθεί ότι άλλες κεντρικές τράπεζες έχουν εντάξει στα «προγράμματα χαλάρωσης» και τίτλους όπως κρατικά ομόλογα καθώς και μετοχές ισχυρών επιχειρηματικών ομίλων του χώρου τους. Στο χώρο της Ευρωζώνης δε διαφαίνεται κάτι αντίστοιχο, ειδικά για τα κρατικά ομόλογα, τα οποία βρίσκονται στο επίκεντρο της διαπάλης κρατών και κυβερνήσεων για λογαριασμό των μερίδων του κεφαλαίου που καθένας από αυτούς στηρίζει και εκπροσωπεί. Προγράμματα νομισματικής χαλάρωσης πρωτοεφαρμόστηκαν στην Ιαπωνία στις αρχές της περασμένης δεκαετίας (2000), χωρίς ωστόσο ιδιαίτερα αποτελέσματα σε ό,τι αφορά τους ρυθμούς της καπιταλιστικής ανάκαμψης. Αυτή την πρακτική ακολούθησε το 2008 και η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (FED), η οποία πλέον φαίνεται να περνά στη φάση της σταδιακής απόσυρσης των μέτρων.

Ευρωενωσιακή - και όχι μόνο - διαπάλη για τα ιδιαίτερα συμφέροντα του κεφαλαίου

Η κάθετη διαφωνία του κεντρικού τραπεζίτη της Γερμανίας, Γ. Βάιντμαν, είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΚΤ δεν περιέλαβε και τις αγορές κρατικών ομολόγων, σύμφωνα με δημοσιεύματα διεθνών ειδησεογραφικών πρακτορείων. Μάλιστα, η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας (Bundesbank) απέρριψε και το συνολικό πακέτο που αποφασίστηκε στην προχτεσινή συνεδρίαση, δηλαδή και το «κόψιμο» των επιτοκίων και το πρόγραμμα χαλάρωσης. Από την πλευρά του το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε ότι συμμερίζεται τις απόψεις του Ντράγκι, σημειώνοντας ότι η ενεργοποίηση της ΕΚΤ είναι απαραίτητη προκειμένου να αναζωογονηθεί η Ευρωζώνη με «περισσότερη ανάπτυξη και πληθωρισμό». Το ΔΝΤ, το οποίο έχει υποδείξει την ανάγκη της «χαλάρωσης», με δήλωση της επικεφαλής, Κρ. Λαγκάρντ, «χαιρετίζει θερμά τα μέτρα, που θα συμβάλουν στην αντιμετώπιση των κινδύνων από την παρατεταμένη περίοδο χαμηλού πληθωρισμού».
Με ρυθμούς ανάκαμψης χαμηλότερους τόσο από τις «εαρινές προβλέψεις» της Κομισιόν όσο και από τις αμέσως προηγούμενες καταμετρήσεις, συνεχίζει το παραγόμενο ΑΕΠ στην ΕΕ. Σύμφωνα με τη νεότερη εκτίμηση της Γιούροστατ, το β' τρίμηνο του 2014 - σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του 2013 - η ανάκαμψη στο πλαίσιο της Ευρωζώνης διαμορφώθηκε στο 0,7% (από 1% το α' τρίμηνο του 2014) και συνολικά στην ΕΕ των 28 κρατών - μελών στο 1,2% (από 1,4%). «Προσγείωση» του ρυθμού ανάκαμψης στο 1,3% (από 2,2% το α' τρίμηνο του 2014) καταγράφηκε στη Γερμανία, ενώ αντίστοιχη είναι η εξέλιξη στη Γαλλία (μόλις 0,1% από 0,8%). Σε πτωτική τροχιά συνεχίζουν οι Ιταλία με 0,32, Ελλάδα με 0,2% και Κύπρος με 2,5%. Κατά την ίδια περίοδο, στις ΗΠΑ εμφανίζεται αύξηση του ΑΕΠ κατά 2,5%. Η Ιαπωνία εμφανίζει απόλυτη στασιμότητα στα επίπεδα που είχαν διαμορφωθεί το β' τρίμηνο του 2013.

Οι ελληνικοί τραπεζικοί όμιλοι

Μέχρι και τα μέσα της περασμένης δεκαετίας οι ρυθμοί της πιστωτικής επέκτασης (νέα δάνεια) στην Ελλάδα έτρεχαν με ρυθμούς πάνω από 1 δισ. ευρώ το μήνα! Η «απελευθέρωση» του τραπεζικού δανεισμού, στις τότε συνθήκες, οδήγησε σε απογείωση των επιχειρηματικών κερδών, στην έκρηξη της κερδοφορίας του τραπεζικού κεφαλαίου, στη μείωση των κρατικών επιτοκίων. Οδήγησε επίσης στην απογείωση του κρατικού χρέους, που με τη σειρά του πήγε για κερδοφόρες επενδύσεις και για άλλα προνόμια στις μερίδες του κεφαλαίου. Ταυτόχρονα οδήγησε και στον υπερδανεισμό των λαϊκών νοικοκυριών, που έγιναν όμηροι στις διαθέσεις των τραπεζών προκειμένου να ικανοποιήσουν ανάγκες τις οποίες δεν μπορούσαν να τις ικανοποιήσουν διαφορετικά. Σήμερα, πλέον, ανοιχτά προβάλλει το ζήτημα των πλειστηριασμών για την πρώτη κατοικία...
Η «χαλάρωση» αφορά αποκλειστικά και μόνο στη διαχείριση των υποθέσεων του κεφαλαίου, τη διοχέτευση φρέσκου πακτωλού στους βιομηχάνους κ.ά., μέσω βεβαίως των τραπεζών. Αλλωστε αυτό το ρόλο παίζουν στην οικονομία. Σήμερα, το μεγαλύτερο μέρος των ενεχύρων που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες δεν γίνεται αποδεκτό από την ΕΚΤ, ενώ ένα μεγάλο κομμάτι έχει ήδη ενεχυριασθεί στην ΕΚΤ, για τις ποσότητες της ρευστότητας που έχουν αντλήσει. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, η ΕΚΤ θα επιχειρήσει να ενισχύσει τις ελληνικές τράπεζες σε ό,τι αφορά τη ρευστότητα, αλλά σε κάθε περίπτωση θα εφαρμόσει στο ακέραιο τις νόρμες που σχετίζονται με τους «εποπτικούς ελέγχους», την «ποιότητα» και την αξιοπιστία των περιουσιακών στοιχείων που εμφανίζουν στους ισολογισμούς τους.