ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥΣ Θυσίες των Μάγια στα βάθη υγρών σπηλαίων

ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥΣ

Θυσίες των Μάγια στα βάθη υγρών σπηλαίων

Οι αρχαιολόγοι - σπηλαιολόγοι βαδίζουν προσεκτικά μέσα στο υπόγειο ποτάμι του σπηλαίου, που εκβάλλει από την είσοδό του

Μέσα στο Ακτούν Τουνιτσίλ Μουκνάλ, ένα γιγαντιαίο ασβεστολιθικό σπήλαιο στη ζούγκλα του δυτικού Μπελίζ, βρέχει συνεχώς επί χιλιάδες χρόνια. Το νερό στάζει αργά από τις άκρες των σταλακτιτών, σχηματίζοντας ένα ποτάμι που ρέει μέσα από το σπήλαιο. Τετρακόσια μέτρα από την είσοδο, περνώντας από ένα γλιστερό περβάζι, βρίσκεσαι σε μια μεγάλη αίθουσα, διάσπαρτη με εκατοντάδες αρχαία πορτοκαλί και μαύρα κεραμικά. Ανάμεσά τους υπάρχουν και μερικά μικρά εργαλεία από οψιδιανό λίθο, μικρές πέτρινες φιγούρες και καθρέφτες φτιαγμένοι από πυρίτη. Σε ένα μικρότερο υπερυψωμένο θάλαμο της σπηλιάς κείτεται ένας ανθρώπινος σκελετός, καλυμμένος από ασβεστίτη. Είναι τα υπολείμματα μιας εικοσάχρονης γυναίκας, που ονομάστηκε από τους αρχαιολόγους «Κρυστάλλινη Κόρη». Η κοπέλα θυσιάστηκε από έναν αρχαίο Μάγια ιερέα, στο πλαίσιο ενός τελετουργικού που πραγματοποιήθηκε εκεί πριν από 1.000 χρόνια.
Τα τελευταία 50 χρόνια ίχνη θρησκευτικών τελετουργιών ανακαλύφθηκαν σε εκατοντάδες σπηλιές σε όλη την έκταση που κάλυπτε ο αρχαίος πολιτισμός των Μάγια, από τη χερσόνησο Γιουκατάν στο Μεξικό, έως το Ελ Σαλβαδόρ. Μερικές σπηλιές, όπως η Ακτούν Τουνιτσίλ Μουκνάλ, γνωστή και ως «Σπήλαιο του Κρυστάλλινου Μνήματος», περιέχουν λείψανα ανθρώπων ή ζώων, μαζί με κεραμικά, μουσικά όργανα, κοσμήματα και σπονδύλους από σαλάχια, που χρησιμοποιούνταν για αφαίμαξη. Αλλα σπήλαια περιέχουν μυστηριώδεις πέτρινες δομές: βωμούς, πλατφόρμες, μονοπάτια και μνημεία, όλα κατασκευασμένα μέσα σε συνθήκες απόλυτου σκότους, αφού βρίσκονται βαθύτερα από την περιοχή όπου υπάρχει το μισοσκόταδο, από το φως που διαχέει το άνοιγμα του σπηλαίου.

Ερωτήματα

Σταλαγμίτες υψώνονται για να συναντήσουν τους σταλακτίτες στην κύρια αίθουσα του Ακτούν Τουνιτσίλ Μουκνάλ

Οι Μάγια έφταναν σε αυτά τα σημεία με μεγάλο κίνδυνο, σε ορισμένες περιπτώσεις ταξιδεύοντας μέσα στη γη σε βάθος 1,5 χιλιομέτρου, κολυμπώντας μέσα σε υπόγεια ποτάμια, σκαρφαλώνοντας γλιστερά και επικίνδυνα υψώματα, ή κατεβαίνοντας μέσα από πολύ στενά περάσματα. Ακόμα και για τους σημερινούς ανθρώπους που έχουν τα μέσα που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία, οι διαδρομές αυτές είναι πολύ δύσκολες. Τι ήταν εκείνο που τους ωθούσε στα βάθη της Γης; Πολλοί αρχαιολόγοι, ανάμεσά τους και η Χόλι Μόγιες, του πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, προσπαθούν να δώσουν απάντηση σε αυτό το ερώτημα.
Ο πολιτισμός των Μάγια είχε το επίκεντρό του στο σημερινό Μπελίζ και τη γειτονική περιοχή στη σημερινή Γουατεμάλα. Μεταξύ του 250 μ.Χ. και του 950 μ.Χ., στη λεγόμενη Κλασική Περίοδο των Μάγια, ευημερούσαν εκεί πολλές πόλεις, όπως η Κοπάν, με πληθυσμό 30.000 κατοίκους, η Τικάλ με 100.000 και η Καρακόλ με 180.000. Σ' αυτές, οι βασιλιάδες και το ιερατείο έβαζαν το λαό να χτίζει πυραμίδες και άλλα μεγαλειώδη μνημεία. Οι Μάγια ανέπτυξαν την αστρονομία, τη μουσική και κατέγραψαν στοιχεία από τη ζωή τους σε βιβλία με μορφή περγαμηνής, χρησιμοποιώντας περίτεχνα ιερογλυφικά, το πιο προχωρημένο σύστημα γραφής στην αμερικανική ήπειρο, πριν την ανακάλυψή της από τον Κολόμβο. Ξαφνικά, όμως, στο τέλος του 10ου αιώνα, οι πόλεις εγκαταλείφθηκαν, με αποτέλεσμα να τις καταπιεί η ζούγκλα, ο πολιτισμός των Μάγια χάθηκε χωρίς να αφήσει άλλα σημάδια.

Μανία με τα σπήλαια

Λόγω του ασβεστολιθικού εδάφους της περιοχής των αρχαίων Μάγια, υπάρχουν χιλιάδες μικρά ή μεγαλύτερα σπήλαια. Οι πρώτοι αρχαιολόγοι που ασχολήθηκαν με αυτόν τον αρχαίο πολιτισμό τα παρατήρησαν, αλλά είχαν πολύ σημαντικότερα ευρήματα για να συγκεντρώσουν το ενδιαφέρον και τις προσπάθειές τους. Ολα άλλαξαν, όταν τυχαία αποκαλύφθηκε ένα σκοτεινό πέρασμα σε σπήλαιο κοντά στο Τσιτσέν Ιτζα, στη χερσόνησο Γιουκατάν. Ενας αρχαιολόγος σύρθηκε μέσα σ' αυτό για 160 μέτρα, φτάνοντας σε ένα χώρο γεμάτο με κεραμικά. Τι άλλα μυστικά των Μάγια να έκρυβαν οι σπηλιές;

Η «Κρυστάλλινη Κόρη», ο σκελετός μιας εικοσάχρονης κοπέλας των Μάγια στα βάθη του σπηλαίου Ακτούν Τουνιτσίλ Μουκνάλ

Από τις ζωγραφιές πάνω στα κεραμικά και τα ανάγλυφα στην πέτρα, οι αρχαιολόγοι είχαν ήδη καταλάβει ότι οι Μάγια συναρπάζονταν από τα σπήλαια. Ο μύθος της δημιουργίας, που όπως κάθε αρχαίος πολιτισμός είχαν και οι Μάγια, μιλούσε για δύο δίδυμα αδέλφια που ταξίδεψαν στον κάτω κόσμο για να πολεμήσουν με τους κακούς άρχοντες που κατοικούσαν εκεί. Ταυτόχρονα, όμως, οι Μάγια θεωρούσαν τον κάτω κόσμο ως πηγή της ζωής. Στα άκρα του κάτω κόσμου, στις σκοτεινές σπηλιές, πίστευαν πως κατοικούσε ο Τσακ, ο θεός της βροχής.
Η Μόγιες και οι συνάδελφοί της παρατήρησαν ότι τα περισσότερα αφιερώματα δεν ήταν στο εξωτερικό τμήμα αλλά στα βάθη του σπηλαίου Ακτούν Τουνιτσίλ Μουκνάλ. Στη μεγάλη αίθουσα βρήκαν συνολικά 1.000 αντικείμενα και μαζί με την «Κρυστάλλινη Κόρη» 14 ανθρώπινους σκελετούς. Ανάμεσά τους και τους σκελετούς δύο ανδρών που είχαν διαμελιστεί, αλλά και σκελετούς δύο μικρών παιδιών. Τα ευρήματα κοντά στην είσοδο χρονολογούνταν από το 250 μ.Χ. έως τον δέκατο αιώνα. Ομως, στην αίθουσα στο βάθος του σπηλαίου, όλα τα ευρήματα ήταν του 9ου και του πρώτου μισού του 10ου αιώνα. Επί αιώνες, οι Μάγια επισκέπτονταν το σπήλαιο, αλλά η μανία μ' αυτό και ιδιαίτερα με τα βάθη του, τους έπιασε λίγο πριν το τέλος του πολιτισμού τους, οπότε άρχισαν μαζικά να αφήνουν αντικείμενα, να πραγματοποιούν τελετές και θυσίες. Και ξαφνικά, μετά το μέσο του 10ου αιώνα δεν υπάρχει πια κανένα σημάδι των Μάγια. Το ίδιο παρατηρήθηκε και σε άλλα σπήλαια που δέχονταν επισκέψεις ήδη από τον 2ο αιώνα π.Χ.

Λιμός

Ο δέκατος αιώνας ήταν ταραχώδης για τους Μάγια. Ο πληθυσμός σε όλες τις πόλεις περιορίστηκε στο ένα δέκατο εκείνου που είχε φτάσει στο απόγειο. Επαψε η κατασκευή νέων κτισμάτων και η αναγραφή ιερογλυφικών. Το μυστήριο λύθηκε τα πρώτα χρόνια μετά το 2.000. Μελέτη ιζημάτων από το βυθό των λιμνών της περιοχής, δειγμάτων από τους κορμούς των δέντρων και από τους σταλαγμίτες των σπηλαίων έδειξε ότι το δέκατο αιώνα ακόμα και η περίοδος των βροχών (μεταξύ Μάη και Οχτώβρη), ήταν σχεδόν το ίδιο άνυδρη όσο και η περίοδος της ξηρασίας. Οι δεξαμενές και οι στέρνες όπου οι Μάγια φύλαγαν νερό για το ξηρό εξάμηνο, στέγνωσαν και οι σοδειές ξεράθηκαν. Εξαπλώθηκε η πείνα και εκατομμύρια πέθαναν.
Στις περιόδους ανυδρίας, ακόμα και οι σύγχρονοι Μάγια - απόγονοι των αρχαίων που επιβίωσαν της καταστροφής του πολιτισμού τους - παρότι καθολικοί χριστιανοί, συνεχίζουν να πηγαίνουν στα σπήλαια και να προσεύχονται γονατιστοί για να βρέξει. Το ίδιο έκαναν και οι αρχαίοι και το έκαναν όπως φαίνεται όλο και πιο συχνά και με όλο και μεγαλύτερο πάθος τον καιρό της ξηρασίας, παρακαλώντας τον θεό Τσακ για βροχή, αφήνοντας αφιερώματα και σφάζοντας ζώα και ανθρώπους για να τον εξευμενίσουν. Φυσικά, η βροχή δεν ήρθε. Μέχρι που οι επιζώντες αποφάσισαν πια να φύγουν από την περιοχή και να εγκαταλείψουν τις πόλεις και τον πολιτισμό που είχαν αναπτύξει.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»