Ιστορικές αναλογίες

 Ιστορικές αναλογίες

Περιμένοντας το (κάτι σαν) ντιμπέιτ του μέλλοντός μας, με τις παράλληλες σχεδόν συνεντεύξεις βαρουφάκη και τσίπρα, μπορούμε να δούμε κάποιες ιστορικές αναλογίες. Οι οποίες είναι πάντα σχετικές, γι’ αυτό και δεν αποτελούν τον καλύτερο σύμβουλο. Μπορούν όμως να μας δείξουν πως κάποια πράγματα επαναλαμβάνονται στην ιστορία κι ενίοτε μάλιστα ως φάρσα.

Ιουλιανά: κόσμος στους δρόμους, ανησυχία και αναστάτωση, αρκετές ανοιχτά φιλοκυβερνητικές διαδηλώσεις και η σκιά της αποστασίας, μόνο που αυτή τη φορά η σια έπαιζε άλλο παιχνίδι, ενώ η «αποστασία» θα ερχόταν «εξ αριστερών», απ’ όσους ψήφισαν «παρών» (η νέα δημαρ) στην εν λευκώ εξουσιοδότηση του πρωθυπουργού (του νέου πασόκ). Και όσο πιο αριστερά (σχηματικά ή μη) στέκεις στο πολιτικό σκηνικό, τόσο πιο γερμανόφιλος καταλήγεις να θεωρείσαι. Το μαύρο μνημονιακό μέτωπο κατηγορεί τη νεομνημονιακή κυβέρνηση πως θέλει να μας βγάλει από το ευρώ (κρυφή ατζέντα) κι ότι είναι ο καλύτερος φίλος του σόιμπλε, που έχει παρόμοια επιδίωξη. Το μαξίμου θεωρεί πως οι «παρόντες» (αν και ποτέ άλλοτε ένα «παρών» δεν έκρυβε τόσο πολλή απουσία) αδυνατίζουν το αρραγές, κυβερνητικό μέτωπο απέναντι στους δανειστές (πολύ καλό), ευνοώντας αντικειμενικά τους τελευταίους. Και όλοι μαζί πιπιλάνε πως το κουκουέ με το άκυρο τάχθηκε στην ουσία με το «ναι» στην πρόταση των δανειστών (που τη φέρνει τώρα ο σύριζα).

Κι η επαναστατική κατάσταση –που έβλεπαν κάποιοι στα ιουλιανά; Η κρίση κορυφών και οι δυσκολίες «αναπαραγωγής» του αστικού πολιτικού συστήματος; Οι κορυφές πάντα θα βρίσκουν διέξοδο όσο παραμένει ακίνητη η βάση κι ακλόνητα τα θεμέλια της κυριαρχίας τους. Κι αν μας διδάσκει κάτι η ιστορική πείρα των ιουλιανών είναι ότι καμία ριζική (ή κι επιμέρους) αλλαγή δεν μπορεί να επιτευχθεί, εφόσον οι μάζες δε βγουν αυτοτελώς στο προσκήνιο και δεν πάψουν να γίνονται ουρά της εκάστοτε ένωσης κέντρου.

Γερμανία, 1918: μετά τις διπλές εκλογές του 12’, η κομεπ είχε κυκλοφορήσει ένα διπλό τεύχος, με ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο, που παραλλήλιζε τις περιπτώσεις του σύριζα και του γερμανικού spd, εντοπίζοντας το κοινό, συνδετικό νήμα στη μετεξέλιξη ενός οπορτουνιστικού αναχώματος σε αμιγώς αστικό, σοσιαλδημοκρατικό (με την τρέχουσα σημασία) κόμμα. Μπορεί ο σύριζα να μην έχει αποκηρύξει επισήμως το μαρξισμό –αν και δε νιώθει πλέον καμία πολιτική ανάγκη να τον επικαλείται προγραμματικά- και να μην έχει να αντιμετωπίσει ένα ισχυρό και απειλητικό επαναστατικό κίνημα, όπως το spd του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, αλλά η μετεξέλιξή του είναι εξίσου αισχρή και ταχύτατη. Κι ας μη χρειάζεται (ακόμα) να χτυπήσει στο ψαχνό –πέρα από κάποιες «συμβατικές», «συνηθισμένες» επεμβάσεις των ματ.

Επειδή όμως δεν είμαστε στην εποχή της ρόζας, των σπαρτακιστών και των πρώτων, βασανιστικών βημάτων του (οργανωτικά αυτοτελούς) κομμουνιστικού κινήματος, σήμερα θα ήταν πολύ πιο τραγικές κι ασυγχώρητες οι αυταπάτες για την αριστερή πτέρυγα του ελληνικού spd, για το λαφαζάνη και το ρεύμα του, που τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών είναι το u-spd (ανεξάρτητοι σοσιαλδημοκράτες) του καρλ κάουτσκι –που κάποτε ήταν μαρξιστής, αλλά...

Κι εδώ προκύπτει η εξής τραγική ιστορική ειρωνεία. Ενώ η ρόζα μιλούσε για τη συμπεριφορά πτώματος του ευρωπαϊκού προλεταριάτου, που είχε αφήσει μόνους τους μπολσεβίκους στη ρωσία, κάποια στελέχη του σύριζα φέρνουν παρόμοια επιχειρήματα, για να κρύψουν πίσω τους τις δικές τους μεγάλες ευθύνες. Δε φταίμε εμείς, αλλά ο κόσμος που δεν τραβά... Ο κόσμος που τους πίστεψε και τους έδωσε ό,τι ακριβώς ζήτησαν, ακόμα και το «διαπραγματευτικό χαρτί» του δημοψηφίσματος. Κι αν φταίει για κάτι, είναι ακριβώς επειδή τους πίστεψε.

1917, ρωσία: ποια ομοιότητα μπορεί να παρουσιάζει η σημερινή συγκυρία στην ελλάδα με τη μεγάλη οκτωβριανή επανάσταση, που άλλαξε το ρου της παγκόσμιας ιστορίας του 20ού αιώνα; Βασικά καμία. Κι αυτό έχει να κάνει πρωτίστως με τον υποκειμενικό παράγοντα, τον ασύγκριτα υψηλότερο βαθμό οργάνωσης (σοβιέτ) και πολιτικής διαπαιδαγώγησης, απ’ τα ίδια τα γεγονότα, του ρώσικου προλεταριάτου, που δεν έχει καμία σχέση με κάποια σπασμωδικά σκιρτήματα, την αντιφατική αφύπνιση ενός κόσμου και τις πλατείες στα καθ’ ημάς. Υπάρχει όμως η ομοιότητα του πολιτικά συμπυκνωμένου πολιτικού χρόνου, της ταχύτατης φθοράς κι ανακύλωσης αστικών πολιτικών δυνάμεων και (εν μέρει) των ιδεολογημάτων που πρεσβεύουν. Η κρίση δημιούργησε έναν «μινώταυρο» που τρέφεται με αναλώσιμους πολιτικούς ηγέτες και κόμματα. Και μπορεί να απέχουμε αρκετά απ’ όσα περιγράφει ο βλαδίμηρος στην μπροσούρα του από το φλεβάρη στον οκτώβρη. Κάθε πλευρά δοκιμάζει το πολιτικό της σχέδιο (λιτός βίος, ζούμε σε μια ευρώπη που αλλάζει, επαναδιαπραγμάτευση κι άλλα) που τσακίζονται στα βράχια της πραγματικότητας και χρεοκοπούν, εναλλασσόμενα με κινηματογραφικούς ρυθμούς. Και αν υπάρχει κάτι θετικό στη σημερινή μαυρίλα, με τους συντριπτικά αρνητικούς συσχετισμούς, είναι πως ο κόσμος διψά για συζήτηση, ν’ ακούσει καινούρια πράγματα που θα τον πείσουν, κι ας κουβαλά ακόμα τα βαρίδια από τις παλιές του αυταπάτες.

Αβέρωφ: ο αβέρωφ διαδέχτηκε τον καραμανλή, στην ηγεσία της νδ, αλλά το ακόμα ανερχόμενο πασόκ τον εξανάγκασε με την εκλογική δυναμική του σε παραίτηση. Τρεις δεκαετίες αργότερα, ένα παιδί του αβέρωφ, ο σαμαράς, διαδέχεται έναν άλλο καραμανλή, κι εξαναγκάζεται σχετικά σύντομα σε παραίτηση από τη δυναμική του νέου πασόκ, ίσως για να το διαδεχτεί κι αυτόν ένας άλλος μητσοτάκης, όπως και τότε. Όσο για τις ομοιότητες του νέου και του παλιού πασόκ, ας κρατήσουμε τον μπαμπούλα του γκρέξιτ (και της εξόδου από την εοκ τότε), που δεν έγιναν ποτέ πραγματικότητα, ούτε τέθηκαν ποτέ σε δημοψήφισμα. Και αν ποτέ γίνουν σήμερα, δε θα έχει να κάνει σε καμία περίπτωση με τη διάθεση της κυβέρνησης για κάποιου είδους ρήξη.

Αραβική άνοιξη: οι πλατείες (estamos despiertos ya) προετοίμασαν το κλίμα. Ο θίασος «μένουμε ευρώπη» ως πρόβα ενός ελληνικού μεϊντάν, κι οι φιλοκυβερνητικές διαδηλώσεις ως η άλλη όψη του ίδιου νομίσματος, το έθεσαν σε πολύ ανώτερη κλίμακα. Και η προχτεσινή μόδα στο τουίτερ (με την ετικέτα «πραξικόπημα») ίσως να ήταν η πρόβα τζενεράλε, για ένα παρδαλό, αυθόρμητο κίνημα, με απρόβλεπτες διαστάσεις. Η συνέχεια στις οθόνες μας, εκτός και αν κατέβουμε μαζικά κι οργανωμένα στους δρόμους, για να την καθορίσουμε εμείς.

Ιουλιανό υστερόγραφο: όλοι θυμόμαστε που κατέληξαν σε βάθος χρόνου τα αυθεντικά ιουλιανά, ο παραμερισμός κι η ήττα του λαϊκού παράγοντα. Κι αυτός είναι ο πραγματικός κίνδυνος, το πραξικόπημα διαρκείας που απειλεί τις λαϊκές κατακτήσεις και τα δικαιώματα, όσο η δικτατορία του κεφαλαίου γίνεται πιο στυγνή και αποκαλύπτει το πραγματικό της πρόσωπο.

Υγ2: κι από τη βαστίλλη ξεκινάνε οι καρδιές των φοιτητών. Λόγω της ημέρας...