ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟΣ Το σύγχρονο δουλεμπόριο στην «ατμομηχανή της οικονομίας»

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ - ΕΠΙΣΙΤΙΣΜΟΣ

Το σύγχρονο δουλεμπόριο στην «ατμομηχανή της οικονομίας»

Ο κλάδος αναπτύσσεται στα συντρίμμια των εργασιακών - ασφαλιστικών δικαιωμάτων

Από παλιότερη κινητοποίηση των ξενοδοχοϋπαλλήλων της Αττικής

Ο κλάδος του Τουρισμού - Επισιτισμού δεν «χτυπήθηκε» από την καπιταλιστική κρίση όπως οι επιχειρήσεις σε άλλους κάδους της οικονομίας. Παρ' όλα αυτά, αποτελεί πεδίο «πιλοτικών» εφαρμογών όλων των ελαστικών μορφών απασχόλησης, πριν ακόμη κατοχυρωθούν στην αγορά εργασίας με νόμο του κράτους.
Φέτος, τη χώρα επισκέφτηκαν 25 εκ. τουρίστες, ενώ η ανάπτυξη των ξενοδοχειακών μονάδων, αλλά και των καταστημάτων εστίασης - ανάμεσά τους μεγάλες αλυσίδες - καλπάζει τα τελευταία χρόνια. Τα παρακάτω στοιχεία, που ταυτόχρονα δείχνουν την αύξηση της εντατικοποίησης, της ελαστικής δουλειάς, την ένταση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, είναι αποκαλυπτικά:

• Μελέτη του ΙΤΕΠ (Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων) φανερώνει πως από το 1990 το ξενοδοχειακό δυναμικό αυξήθηκε κατά 51% σε μονάδες, κατά 79% σε δωμάτια και κατά 84% σε κλίνες.
• Ο κύκλος εργασιών των μεγαλύτερων ξενοδοχειακών μονάδων που λειτουργούν όλο το χρόνο (το 45,4% των μονάδων της χώρας) έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια: Το 2013 κατά 4,8% και το 2014 κατά 13,7%, με αντίστοιχη - ίσως και μεγαλύτερη - αύξηση το 2015.
• Την ίδια στιγμή, έχει δραστικά μειωθεί σχεδόν στο μισό το ποσοστό των εργαζομένων με συμβάσεις αορίστου χρόνου. Για παράδειγμα, σε μεγάλο κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, τη δεκαετία του '90 υπήρχαν 650 εργαζόμενοι με σταθερή εργασία και σήμερα είναι περίπου 300. Αντίστοιχα στα μεγάλα εποχικά ξενοδοχεία παλιότερα υπήρχαν λίγοι μαθητευόμενοι που έκαναν την πρακτική τους, τώρα απασχολούνται ...καραβιές ολόκληρες με σπουδαστές των ΙΕΚ.

Ενα σύγχρονο σκλαβοπάζαρο τροφοδοτεί την ...«ατμομηχανή της οικονομίας»

Πού στηρίζεται όλη αυτή η γιγάντωση των καπιταλιστικών επιχειρήσεων του Τουρισμού; Αναμφίβολα, στα χρηματοδοτικά, φορολογικά και άλλα προνόμια που αφειδώς τους παρέχει το καπιταλιστικό κράτος. Αλλά και στα συντρίμμια των εργασιακών κι ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων. Στο χαντάκωμα της ζωής εκατοντάδων χιλιάδων εργατοϋπαλλήλων, νέων, σπουδαστών που δουλεύουν σαν σύγχρονοι σκλάβοι, «ξεκρέμαστοι», δίχως αύριο, ανασφαλείς, απλήρωτοι, χωρίς κάλυψη στην ασθένεια, χωρίς προστασία της μητρότητας.
Κράτος κι επιχειρηματίες, με την ανοχή και τη στήριξη των συνδικαλιστικών πλειοψηφιών στην Ομοσπονδία και σε επιχειρηματικά σωματεία του κλάδου, έχουν καταφέρει καίρια χτυπήματα ακόμη και στα λιγοστά δικαιώματα που έχουν απομείνει από τις αντεργατικές πολιτικές των τελευταίων χρόνων. Τα κέρδη είναι τρομαχτικά για τους μεγαλοεργοδότες, ενώ το κράτος απαλλάσσεται από ένα σημαντικό μέρος του λεγόμενου «μη μισθολογικού κόστους», από αυτές τις ελάχιστες υποχρεώσεις του σε ό,τι αφορά την Κοινωνική Ασφάλιση, τις παροχές Υγείας - Πρόνοιας.

«Δεσμεύονται» για μια μέρα εργασία!

Οι αυξημένες ανάγκες των ξενοδόχων και των επιχειρήσεων επισιτισμού σε προσωπικό καλύπτονται στην πλειοψηφία τους με ελαστική εργασία, όπως οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, που ενδέχεται να επαναλαμβάνονται για χρόνια. Οι πιο δημοφιλείς όμως στους επιχειρηματίες είναι εκείνες της «διαλείπουσας απασχόλησης» και της «μιας μέρας».
Με τη σύμβαση της διαλείπουσας απασχόλησης η μοναδική «υποχρέωση» του εργοδότη είναι να απασχολήσει έναν εργαζόμενο μία μέρα τη βδομάδα για όσο διάστημα καθοριστεί. Π.χ. για τους επόμενους 8 μήνες, ο εργαζόμενος τουλάχιστον μια μέρα τη βδομάδα θα απασχοληθεί στη συγκεκριμένη επιχείρηση. Κι αν εκείνη τη μέρα δεν μπορέσει να πάει ο εργαζόμενος, είναι σαν να καταγγέλλει τη Σύμβαση.
«Είσαι όμηρος του εργοδότη, που καθορίζει πότε και πόσο θα δουλέψεις. Αν το πρόγραμμα είναι μηνιαίο καθορίζεται ανά μήνα, αν είναι εβδομαδιαίο, ανά βδομάδα. Μεγάλα ξενοδοχεία, εταιρείες κέτερινγκ λειτουργούν με τέτοιους εργαζόμενους, αυξομειώνουν το προσωπικό τους με βάση τις ανάγκες τους. Φυσικά για ωράριο, σταθερό εργάσιμο χρόνο, ούτε λόγος. Ενώ παλιότερα τα ξενοδοχεία είχαν σταθερό προσωπικό ανάλογα με τη μέση πληρότητα, τώρα παίρνουν λίγους μόνιμους κι εξασφαλίζουν μια πλειάδα ομήρων όποτε τους χρειαστεί ο εργοδότης. Μεγάλα κεντρικά ξενοδοχεία της Αθήνας έχουν εκατοντάδες εργαζόμενους με διαλείπουσα και τους καλούν όποτε θέλουν», σημειώνει στον «Ριζοσπάστη» ο Νίκος Παπαγεωργίου, πρόεδρος του σωματείου Επισιτισμού - Τουρισμού - Ξενοδοχείων Αττικής.
Οσοι δουλεύουν με σύμβαση μιας μέρας, η σύμβασή τους ξεκινάει το πρωί και τελειώνει το βράδυ. Αυτοί πληρώνονται με μεροκάματο και οι εργοδότες δεν έχουν καμιά υποχρέωση να τους ξαναπάρουν την άλλη βδομάδα ή τον άλλο μήνα. Είναι πάνω από ένα τηλέφωνο και περιμένουν. «Είναι γραμμένοι σε λίστες προϊσταμένων, μετρ κ.λπ. και τρέχουν από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο, από επιχείρηση σε επιχείρηση. Ετσι τον έχουν και εκπαιδευμένο, και πάμφθηνο, και ευέλικτο. Αυτοί είναι πιο ευάλωτοι κι από τους προηγούμενους. Για παράδειγμα, στα μεγάλα κεντρικά ξενοδοχεία όπου οι καμαριέρες τακτοποιούν 14 δωμάτια, αυτές τακτοποιούν τα διπλάσια για να τις πάρει ο εργοδότης και την επομένη», συμπληρώνει.

«Κοκτέιλ» εκμετάλλευσης

Τα δουλεμπορικά γραφεία νοικιάζουν εργαζόμενους σε επιχειρήσεις του κλάδου, κυρίως ξενοδοχεία. Αυτοί που νοικιάζονται είναι καθαρίστριες και καμαριέρες, αλλά σιγά σιγά «απλώνεται» και στην υποδοχή, σε αχθοφόρους. Aλλα έχουν θεωρητικά από το νόμο κάποιες «υποχρεώσεις» που διέπουν τη λειτουργία τους, σε άλλα «θερίζει» η απλήρωτη και μαύρη εργασία.
Οι επιλογές των εργοδοτών είναι ποικίλες. Πρόκειται για ένα «κοκτέιλ» εκμετάλλευσης που ο καθένας επιλέγει όποιο μείγμα τον βολεύει τη συγκεκριμένη στιγμή. Συμβαίνει συχνά ο ίδιος εργαζόμενος να εργάζεται με όλες τις παραπάνω εργασιακές σχέσεις. Αρχικά ως ορισμένου χρόνου, έπειτα να τον στέλνει ο εργοδότης στο δουλεμπορικό και τον προσλαμβάνει μέσω αυτού ή με συμβάσεις μιας μέρας, με διαλείπουσα κ.λπ.
Το βασικό «συστατικό» όμως παραμένει το ίδιο: Η απαλλαγή κράτους κι εργοδότη από τα ελάχιστα δικαιώματα που απορρέουν ακόμα κι απ' αυτήν την «κουτσουρεμένη» εργατική νομοθεσία. Με όλες τις παραπάνω μορφές απασχόλησης οι μεγαλοεπιχειρηματίες απαλλάσσονται από τη χορήγηση δικαιωμάτων όπως άδεια - επίδομα μητρότητας, κυοφορίας και λοχείας, άδεια ασθένειας, επίδομα αδείας, δώρα, αποζημίωση, ασφαλιστικές εισφορές, δεν πληρώνουν τίποτα.
Στο μεταξύ, οι εργαζόμενοι καλύπτουν πάγιες ανάγκες των ξενοδοχείων ή των επιχειρήσεων επισιτισμού, κάτι που καταμαρτυρεί η επαναλαμβανόμενη σύναψη των συμβάσεων ελαστικής απασχόλησης...

Αυτή είναι η ζωή των εργαζομένων στον Τουρισμό

Συνδικαλιστές και εργαζόμενοι μιλάνε στον «Ριζοσπάστη» για τις συνθήκες δουλειάς στον κλάδο

Ωρες ατελείωτες στο πόδι, για ένα μισθό που τις περισσότερες φορές δε φτάνει ούτε για τα αναγκαία...

Ολα αυτά που αποτελούν μοχλό ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας, της καπιταλιστικής οικονομίας, που διαμορφώνουν «ευνοϊκό περιβάλλον» για τις επενδύσεις, είναι ταυτόχρονα «ταφόπλακα» για τους εργαζόμενους. Για τέτοιες θέσεις εργασίας, λοιπόν, μιλάνε όλοι αυτοί που καμαρώνουν για την ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα, εννοώντας φυσικά τα παχιά «πορτοφόλια» των τουριστών και των επιχειρηματιών και όχι τη δυνατότητα των οικογενειών, των εργαζομένων, των νέων, για διακοπές, ταξίδια, αναψυχή. Γι' αυτή την ανάπτυξη καλούν το λαό να κάνει θυσίες.

Καμιά προστασία της μητρότητας

Σε όλες τις περιπτώσεις, ακόμη και στην καλύτερη που είναι με συμβάσεις ορισμένου χρόνου ή εποχικός, καταργείται κάθε έννοια προστασίας της μητρότητας. «Οποια εργαζόμενη μένει έγκυος, απομακρύνεται, δίχως πρόσβαση σε επίδομα - άδεια λοχείας και τοκετού. Αν μια εποχική εργαζόμενη μείνει έγκυος π.χ. το καλοκαίρι ή λίγο μετά, την επόμενη σεζόν δε θα μπορέσει να πάει για δουλειά, δε δικαιούται κανένα επίδομα. Αν καταφέρει να πάει για δουλειά τον Ιούλη, το χειμώνα δε θα πάρει εποχικό επίδομα, γιατί δε θα έχει συμπληρώσει τα αναγκαία ένσημα. Στις συμβάσεις μιας μέρας ή διαλείπουσας απασχόλησης; Τέλειωσε, δεν ξαναπάς απλά για δουλειά. Στα δουλεμπορικά σε σχολάνε, στη μαθητεία ούτε λόγος», αναφέρει χαρακτηριστικά ο Ν. Παπαγεωργίου.
Η Αναστασία Δημητριάδη εργάζεται πάνω από 20 χρόνια εποχική υπάλληλος σε μεγάλο ξενοδοχείο της Ρόδου. Λέει στον «Ριζοσπάστη»: «Να κάνεις οικογένεια είναι πολύ δύσκολο. Σκέφτεσαι πάντα το οικονομικό και πως θα είσαι μακριά από τα παιδιά. Γυναίκες που μένουν έγκυοι, τους λένε οι ξενοδόχοι "μείνε εκτός δουλειάς να μεγαλώσει λίγο το παιδί και τα λέμε μετά". Φυσικά, αυτή η γυναίκα δε δικαιούται τίποτα. Γυναίκες που έχουν μεγάλη ανάγκη γυρίζουν αμέσως μετά τη γέννα στη δουλειά και κάνουν μήνες να δουν το παιδί τους. Ζουν στην Αθήνα, έρχονται στη Ρόδο για δουλειά κι αφήνουν το παιδί στις γιαγιάδες για 5-6 μήνες. Μένουν στα ξενοδοχεία, τρώνε εκεί, κάνουν αιματηρές οικονομίες. Αυτό είναι πραγματικά σκλαβιά. Μπορεί για 6 μήνες να μην έχουν βγει από το προαύλιο του ξενοδοχείου».

Τη μισή ζωή στο χώρο δουλειάς

Αυτό, φυσικά, ισχύει για όλους τους εποχικούς, οι οποίοι το μισό χρόνο ζουν για να δουλεύουν «και βλέπεις αβέβαιο το μέλλον το χειμώνα», λέει η Αν. Δημητριάδη και συμπληρώνει: «Πρέπει να μαζέψεις λεφτά για τον υπόλοιπο χρόνο, γιατί αλλιώς με το εποχικό επίδομα (σ.σ. 360 ευρώ για 3 μήνες) δεν μπορείς να ζήσεις. Οπότε είσαι όλη μέρα, κάθε μέρα στο ξενοδοχείο και επειδή δουλεύεις πολλές ώρες και για να μην ξοδεύεις τίποτα».
Στο ίδιο ξενοδοχείο εργάζονται δεκάδες μαθητές - Ελληνες και ξένοι, από Σλοβενία, Σλοβακία, Ουγγαρία κ.α. - κυρίως στην κουζίνα και στο σερβίρισμα: «Κοιμούνται σε κάτι υπόγεια δωμάτια 4-5 άτομα μαζί, τρώνε στο ξενοδοχείο. Δεν έχουν κανένα ωράριο, όποτε τους χρειάζονται, τους φωνάζουν, τους ξυπνάνε μες στη νύχτα για οποιαδήποτε δουλειά, χωρίς καν να σχετίζεται με το αντικείμενο της μαθητείας τους», προσθέτει. Φυσικά, οι μαθητευόμενοι φεύγουν από κει με άδειες τσέπες, αλλά αυτό μπορεί να ισχύει και για τους άλλους, τους «κανονικούς» εργαζόμενους.
Οπως εξηγεί η Αν. Δημητριάδη, «πολλοί εποχικοί στέλνουν τους μισθούς στις οικογένειές τους και δε μένει τίποτα για το χειμώνα. Από την άλλη, δεν είναι απαραίτητο ότι πληρώνεσαι στην ώρα σου. Υπάρχουν ξενοδοχεία που τελειώνει η σεζόν και δεν έχεις πληρωθεί και κάποια στιγμή πληρώνεσαι και συνειδητοποιείς ότι δεν έχεις πάρει αυτά που πρέπει». Ακόμη και στην καλύτερη περίπτωση που έχεις πληρωθεί κανονικά, «δεν έχεις καμιά σιγουριά ότι θα "περάσεις" το χειμώνα, ιδιαίτερα αν συμβεί κάτι, όπως ένα θέμα υγείας».

Επίδομα ή ένσημα;

«Πρέπει να καλύψεις υποχρεώσεις 12 μηνών με μισθούς 6 μηνών», τονίζει ο Μιχάλης Τσουρούτης, εποχικός σερβιτόρος σε μεγάλο ξενοδοχείο της Ρόδου, ενώ «τα εργοδοτικά σωματεία του κλάδου και το Εργατικό Κέντρο Ρόδου, όταν μειώθηκε το επίδομα ανεργίας των εποχικών από 460 ευρώ για 6 μήνες στα 360 ευρώ για 3 μήνες, δεν πίεσαν ουσιαστικά, καθησύχαζαν, πήγαν πίσω το κίνημα».
Μάλιστα, ένας εργαζόμενος που πιάνει δουλειά 1-2 μήνες πριν το άνοιγμα της σεζόν, για να γίνει συντήρηση και προετοιμασία στο ξενοδοχείο, δε δικαιούνται το εποχικό επίδομα γιατί ξεπερνούν τις 230 μέρες ένσημα, όπως προβλέπει ο νόμος! Με άλλα λόγια, αναγκάζουν αυτούς τους εργαζόμενους να δώσουν τη συγκατάθεσή τους για μαύρη εργασία, προκειμένου να πάρουν το επίδομα ανεργίας το χειμώνα. «Ειδικά στην αρχή της σεζόν που γίνεται η προετοιμασία του ξενοδοχείου, πολλοί εργάζονται 4ωροι, εκ περιτροπής ή και τελείως αδήλωτοι. Για εκείνο το διάστημα κατά κανόνα αργείς να πληρωθείς, αν πληρωθείς», λέει χαρακτηριστικά.

Λιποθυμούν από την κούραση

Το ξενοδοχείο όπου εργάζεται ο Μ. Τσουρούτης είναι ιδιοκτησίας μεγάλου ταξιδιωτικού πρακτορείου, τα οποία τα τελευταία χρόνια αγοράζουν μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες στις πιο τουριστικές περιοχές της χώρας. Ακόμη και στις περιπτώσεις όπου τυπικά εφαρμόζεται η νομοθεσία, η εντατικοποίηση της δουλειάς τα τελευταία χρόνια είναι απίστευτη: «Από 7 πόστα σερβιτόρων με βοηθό που υπήρχαν πριν, τώρα είμαστε 3 σερβιτόροι με 3 βοηθούς κι έναν μπαλαντέρ από το πρωί ως το βράδυ, για να εξυπηρετήσουμε 300 άτομα!», τονίζει και προσθέτει:
«Κανονικά μια καμαριέρα κάνει 14-18 δωμάτια στη βάρδια. Ομως υπάρχουν ξενοδοχεία που οι καμαριέρες κάνουν 30 δωμάτια! Εχουμε περιστατικά καμαριέρες να λιποθυμούν από την εξάντληση. Τους λένε "δεν με νοιάζει πόσο χρόνο θα σου πάρει, εγώ θέλω όταν φύγεις να τα έχεις τελειώσει". Κι ας σου πάρει και 10 ώρες. Θα πληρωθείς, βέβαια, τις 8».