ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

 ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΥΜΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ

Μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, όλοι οι πολιτικοί ηγέτες εκφράζουν την αλληλεγγύη στο γαλλικό λαό και όλοι συμφωνούν με τη Α. Μέρκελ πως οι τρομοκρατικές επιθέσεις  έχουν σαν στόχο να πλήξουν την ελευθερία που απολαμβάνουν οι πολίτες στη Δυτική Ευρώπη, ενώ ο πρόεδρος Μπ. Ομπάμα τις θεωρεί πλήγμα εναντίον «όλης της ανθρωπότητας και των οικουμενικών μας αξιών». Και ο ΑΡΚΑΣ στο Facebook γράφει ««Ο διαφωτισμός σκοτείνιασε. Ο μεσαίωνας προελαύνει. Η Ευρώπη πενθεί» ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ στην ανακοίνωσή του τονίζει πως «οι χθεσινές τρομοκρατικές επιθέσεις είναι ένα τραύμα στην καρδιά της ανθρωπότητας, του πολιτισμού, των αξιών που ενσάρκωσε ο Διαφωτισμός και η Γαλλική Επανάσταση».

       ¨Όλες οι ανακοινώσεις και δηλώσεις συμπαράστασης εμφορούνται από το πνεύμα ανωτερότητας  της Ευρώπης  και τονίζουν πως οι επιθέσεις στοχεύουν στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και τον τρόπο ζωής. Οι έννοιες του ουμανισμού και διαφωτισμού επιστρατεύονται, σε μια αφηρημένη και υπερταξική προσέγγιση των πραγμάτων,  για να τονίσουν την ποιοτική διαφορά ανάμεσα στην Ευρώπη και τους υπόλοιπους  που κάνουν το λάθος να μη ενστερνίζονται τις ευρωπαϊκές αξίες.

Μόνο που  οι ιδέες του διαφωτισμού και ουμανισμού δίνουν στοιχεία για εκλογίκευση και θεωρητική δικαίωση της επιβολής της αστικής τάξης. Εδώ και ενάμιση αιώνα οι Μαρξ και Ενγκελς έδειξαν ότι η ιδεολογία του διαφωτισμού εμφανίζεται στην περίοδο γένεσης, μέσα στους κόλπους της φεουδαρχίας, των κεφαλαιοκρατικών σχέσεων παραγωγής που γέννησαν νέες μορφές ταξικής πάλης, και ότι «αυτό το βασίλειο του λογικού  δεν ήταν τίποτε άλλο, παρά το εξιδανικευμένο βασίλειο της αστικής τάξης». Ο διαφωτισμός, και μάλιστα ο γαλλικός, εξέφρασε την άρνηση της ιεραρχίας που χαρακτήριζε τη φεουδαρχία, στο κοινωνικό και εννοιολογικό επίπεδο και τεκμηριώνει θεωρητικά την αναγκαιότητα των αστικοδημοκρατικών σχηματισμών. Κι έτσι δικαιώνεται η αστική δικαιοσύνη σαν πραγμάτωση της αιώνιας δικαιοσύνης, ενώ  περιορίζεται η  ισότητα στην ισότητα των πολιτών έναντι του νόμου και ανακηρύσσεται από τα ουσιαστικότερα δικαιώματα του ανθρώπου η ατομική ιδιοκτησία. Και  αν η ανάπτυξη της αστικής τάξης είναι συνυφασμένη με το αίτημα της νομικής ισότητας και την αμφισβήτηση της παραδοσιακής φεουδαρχικής κοινωνικής ιεραρχίας είναι επειδή  η ανάπτυξη της χρηματικής οικονομίας τείνει να παραμερίσει την αίσθηση του ποιοτικού, γιατί το αντικείμενο που αντικαθίσταται με ένα χρηματικό ποσό χάνει με την αντικατάσταση αυτή τον ποιοτικά ετερογενή χαρακτήρα του και παίρνει  καθαρά ποσοτικό και αφηρημένο χαρακτήρα.

Από κοντά και όλο το σύστημα των ουμανιστικών αντιλήψεων, που σε συνθήκες ανερχόμενου καπιταλισμού ενώ  αποτέλεσε κατάκτηση της ανθρώπινης σκέψης, επειδή στηρίζεται στην ατομικιστική θεωρία της προσωπικότητας και σε μια αφηρημένη ιδέα για τον άνθρωπο καταλήγει αντιφατικό. Η αντιφατικότητά του αποκαλύφθηκε με την εδραίωση του καπιταλισμού στον οποίο, σε άμεση αντίθεση  με τα ιδανικά του ουμανισμού, (δικαίωμα για ελευθερία, ευτυχία, το καλό του ανθρώπου  κριτήριο της αξιολόγησης των κοινωνικών θεσμών, ο επιθυμητός κανόνας σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους στηρίζεται στις αρχές της ισότητας και δικαιοσύνης)  ο άνθρωπος μετατρέπεται σε μέσο παραγωγής  κεφαλαίου, υποτάσσεται στον καπιταλιστικό  καταμερισμό της εργασίας που παραμορφώνει την προσωπικότητα και γεννά διάφορα είδη αλλοτρίωσης.

Κατά συνέπεια, η πεποίθηση για την ύπαρξη ενός αφηρημένα λογικού  ατόμου ή αφηρημένων ατομικών δικαιωμάτων που είναι συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση, όπως εκδηλώνεται στην αστική κοινωνία,   και είναι ανεξάρτητα  από την ιστορική εξέλιξη ή τη σχέση του ανθρώπου με ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον ενισχύουν ηθικολογικές αξιολογήσεις εν κενώ, έξω από την ιστορική εξέλιξη, αποκτώντας μεταφυσικό περιεχόμενο.

Η συνεχής λοιπόν αναφορά σε ανθρωπιστικά ιδανικά μεταθέτει τη σύγκρουση στο ηθικό πεδίο αποσιωπώντας τα πολύ υλικά συμφέροντα που πυροδοτούν συγκρούσεις στις χώρες της Μ. Ανατολής. Η βολική θεωρία που περιφέρει ένα τέταρτο του αιώνα ο κυρίαρχος λόγος για σύγκρουση των πολιτισμών δίνει  μια βολική εξήγηση για τις αντιθέσεις που εκδηλώνονται ανά τον κόσμο, τις επιθέσεις και τους πολέμους. Έτσι αποφεύγεται να συνδέονται οι αντιθέσεις και συγκρούσεις με αναλύσεις περί τάξεων και ιμπεριαλισμού αλλά μόνο με πολιτισμικές αξίες (π.χ. ουμανισμός, ανθρώπινα δικαιώματα). Μ’  αυτόν τον τρόπο εξαφανίζεται το μαρξιστικό –λενινιστικό λεξιλόγια από τη ρητορική της παγκόσμιας ρητορικής μετατοπίζοντας το κέντρο βάρος της πολιτικής επιχειρηματολογίας από την πάλη των τάξεων, τον καπιταλιστικό τρόπο οργάνωσης της οικονομίας και τον ιμπεριαλισμό στο ιδεολογικό εποικοδόμημα, -ανθρώπινα δικαιώματα, ελευθερία κλπ. Μόνο που όταν προσπαθεί ο κυρίαρχος λόγος να εξηγήσει γιατί αυτές οι πολιτισμικές διαφορές, αν είναι οι βαθύτερες αιτίες των συγκρούσεων,  δρουν ειδικά στις μέρες μας με τέτοια ένταση και πυροδοτούν  τέτοιες επιθέσεις ξεχνιέται και ο διαφωτισμός με το θρίαμβο της λογικής και γίνεται προσπάθεια να βρεθεί η αιτία στο ψυχολογικό επίπεδο και εμμέσως και καλυμμένα στο φυλετικό –γιατί βέβαια η καπιταλιστική Ευρώπη απεχθάνεται τον ρατσισμό και φασισμό, όχι όμως  τα κλειστά σύνορα, την κατάσταση έκτακτης ανάγκης τους  σιδερόφρακτους στρατιώτες κλπ