Οι μάχες του Μετσόβου - Οκτώβριος και Νοέμβριος του 1947

 Οι μάχες του Μετσόβου - Οκτώβριος και Νοέμβριος του 1947

Η κατάληψη της περιοχής του Μετσόβου ήταν ιδιαίτερα σημαντική για τον ΔΣΕ. Σημαντική γιατί προσέφερε πολύ σοβαρά στρατηγικά πλεονεκτήματα. Το μεγαλύτερο από αυτά βεβαίως ήταν το άνοιγμα του άξονα βορρά-νότου με επακόλουθο τη βελτίωση του ανεφοδιασμού των δυνάμεων της Θεσσαλίας και της Στερεάς, που με τη σειρά του δημιουργούσε ένα ενιαίο χώρο στην οροσειρά της Πίνδου για τη δράση των ανταρτών και θα επέτρεπε στον ΔΣΕ να κινείται σε εσωτερικές διόδους και να επιλέγει στόχους σε μια ευρύτερη περιφέρεια που θα ήταν δύσκολο να υπερασπιστεί το Εθνικός Στρατός. Εάν το παραπάνω γίνονταν κατορθωτό, ο Εθνικός Στρατός θα έπρεπε αναγκαστικά να αγκιστρωθεί σε μια ευρύτατη περιφέρεια, διατηρώντας αμυντικές θέσεις και περιορίζοντας την ευέλικτη τακτική του για διεισδύσεις και μαζικές επιχειρήσεις. 

Τον Οκτώβριο του 1947, ο ΔΣΕ δέχονταν σοβαρή πίεση από τις κυβερνητικές δυνάμεις στη Θεσσαλία και τη Στερεά που συνδυάζονταν με τις πρώτες μαζικές συλλήψεις και τις εκκενώσεις πληθυσμών στη ύπαιθρο. Η κατάληψη λοιπόν του Μετσόβου θα επέτρεπε και την συγκέντρωση των διωκόμενων πληθυσμών σε έναν ενιαίο ορεινό όγκο όπου υπήρχαν οι βάσεις για την μετατροπή των διωκόμενων σε εφεδρείες. 

Από τις πρώτες ημέρες του Οκτωβρίου ξεκινά η συζήτηση σχετικά με την επιχείρηση κατάληψης του Μετσόβου. 

Οι κυβερνητικές δυνάμεις

Στο Βοτονόσι είχε την έδρα της η 75η ταξιαρχία με το 628 τάγμα αναπτυγμένο σε θέσεις της ίδιας περιοχής. Το 583 τάγμα βρίσκονταν στο ύψωμα της Μεγάλης Ράχης αναπτυγμένο μέχρι τον Σταυρό και το 584 τάγμα κρατούσε το Μέτσοβο. Στα δύσκολα σημεία των οδικών αρτηριών του Μετσόβου βρίσκονταν λόχοι των ΜΑΥ-ΜΑΔ και μια σειρά φυλάκια, με το μεγαλύτερο να συγκεντρώνει δύναμη λόχου πεζικού. Τέλος στη γέφυρα Μπαλντούμα βρίσκονταν ένας ουλαμός πυροβολικού και μια διμοιρία πολυβόλων. 

Ο ΔΣΕ

Ο ΔΣΕ θα χρησιμοποιούσε για την επιχείρηση δυνάμεις του Αρχηγείου Ηπείρου. Συνολικά οι δυνάμεις που θα διέθετε υπολογίζονται σε δύο τάγματα που είχαν ως αποστολή τους την απομόνωση του χώρου, την καταστροφή των φυλακίων και την διασφάλιση ελεύθερων προσβάσεων για το πέρασμα των διωκόμενων αγωνιστών και πολιτών από τη Στερεά. Η κύρια επίθεση εναντίον του Μετσόβου θα γίνονταν από τις δυνάμεις του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας, με 4 ενισχυμένα τάγματα με αποστολή την κατάληψη της πόλης. 

Η επιχείρηση

Οι επιθέσεις σε όλα τα σημεία ξεκίνησαν τα μεσάνυχτα της 18ης προς 19 Οκτωβρίου. 

Η πρώτη φάση της επιχείρησης πέτυχε ολοκληρωτικά και οι δυνάμεις του Αρχηγείου Ηπείρου ανέτρεψαν τα φυλάκια της οδού, έκλεισαν τις προσβάσεις προς το Μέτσοβο και εξουδετέρωσαν τις φρουρές στη γέφυρα Μαλντούμα και στο Σταυρό, τη Νεράτζα, το Δεμάτι, το Γρεβενήτι, το Βοτονόσι και πολλά άλλα χωριά και υψώματα. Συνέλαβαν επίσης πολλούς αιχμαλώτους και κατάλαβαν πολύτιμο στρατιωτικό υλικό και εφόδια. Η απομόνωση του Μετσόβου ήταν ολοκληρωτική και μόνο με αεροπορικές ρίψεις μπορούσε ο κυβερνητικός στρατός να εφοδιάσει τα τμήματά του στην πόλη. Η επίθεση του Αρχηγείου Δυτικής Μακεδονίας στη πόλη του Μετσόβου υπήρξε αποφασιστική αλλά ανεπαρκής. Το ύψωμα Καρακόλι που δεσπόζει στην πόλη ήταν αδύνατο να καταληφθεί και τα μέσα που ο ΔΣΕ διέθετε δεν επέτρεπαν τη διάλυση των φυλακίων εκεί.

Παράλληλα, ο Εθνικός Στρατός αντιλαμβανόμενος την κατάσταση των τμημάτων του στην περιοχή, αποφασίζει να μετακινήσει ολόκληρη την ΙΧ μεραρχία μαζί με δύο πρόσθετες ταξιαρχίες και πολλά ανεξάρτητα τμήματα στρατού και Χωροφυλακής προς την πόλη για να ενισχύσουν τις εκεί δυνάμεις και σταδιακά να ανατρέψουν τον ΔΣΕ από τις θέσεις του.  Ο ΔΣΕ ξεκινήσει προς τα τέλη του Οκτώβρη όταν όλοι οι φυγάδες της Θεσσαλίας και της Στερεάς είχαν περάσει στο χώρο ευθύνης του ΔΣΕ με ασφάλεια.

Μια δεύτερη απόπειρα κατάληψης της πόλης επιχειρήθηκε στις 2 και 6 Νοεμβρίου με το ΔΣΕ να προχωρά σε εφόδους ενάντια σε κατά πολύ υπέρτερες δυνάμεις. Οι επιθέσεις του ΔΣΕ αποκρούστηκαν με βαριές απώλειες και στους δύο στρατούς. Σε απάντηση οι δυνάμεις του Εθνικού Στρατού επιχείρησαν αντεπίθεση για να καταλάβουν μέρος των θέσεων του ΔΣΕ κοντά στην πόλη με τραγικό αποτέλεσμα και πολλές απώλειες κυρίως στις δυνάμεις του πεζικού.

Οι δύο στρατοί βρίσκονταν σε συνθήκες ισοπαλίας από άποψη θέσεων, όμως οι κυβερνητικές δυνάμεις ήταν σαφέστατα υπέρτερες και ποιοτικά και ποσοτικά. Οι θέσεις αυτές κρατήθηκαν μέχρι τις αρχές του 1948 και τη σταδιακή απαγκίστρωση των δυνάμεων του ΔΣΕ για ενίσχυση του μετώπου του Γράμμου.