Αύξηση κεφαλαίου χωρίς λεφτά; Γιατί όχι;

 Αύξηση κεφαλαίου χωρίς λεφτά; Γιατί όχι;

Ας υποθέσουμε ότι κάπου στον πλανήτη υπάρει μια μικρή τράπεζα, η οποία βολοδέρνει στα κύματα της κρίσης. Τα ζόρια είναι πολλά και η επιβίωσή της κρίνεται ιδιαίτερα προβληματική. Μόνη λύση φαίνεται πως είναι η βελτίωση της κεφαλαιακής της επάρκειας, δηλαδή η αύξηση των κεφαλαίων της. Μόνο που σε τέτοιους χαλεπούς καιρούς δεν είναι καθόλου εύκολο να βρει επενδυτές πρόθυμους να την στηρίξουν με τα λεφτά τους. Έτσι, η απειλή του λουκέτου είναι κάτι παραπάνω από εμφανής...

Για μια στιγμή! Όλος ο κόσμος ξέρει πως οι τράπεζες "τυπώνουν χρήμα", αφού δανείζουν στους πελάτες τους πολύ περισσότερα χρήματα απ' όσα πράγματι διαθέτουν. Αφού, λοιπόν, μπορούν να "κόβουν" λεφτά για τους άλλους, γιατί να μη μπορούν να κάνουν το ίδιο και για τον εαυτό τους; Κι αν ο διοικητής τής τράπεζας του παραδείγματός μας είναι τόσο χαζός ώστε δεν καταλαβαίνει, πολύ ευχαρίστως να τον βοηθήσω και να σώσω εγώ την τράπεζά του! Πώς θα γίνει αυτό; Προσέξτε:

Τo πρόβλημα της Ελβετίας με τις δυο μεγαλύτερες τράπεζές της (Silvan Wegmann, Ιούνιος 2011)

Πρώτα-πρώτα, ο κύριος διοικητής πρέπει να μου εγκρίνει ένα δάνειο ισόποσο με τα κεφάλαια που αναζητεί και να ανοίξει την σχετική πίστωση. Για να γίνουν όλα αυτά δεν χρειάζονται λεφτά. Αρκεί μια λογιστική εγγραφή στα κιτάπια της τράπεζας: χρεώνονται οι απαιτήσεις της με το ποσό που λέγαμε (αφού πήρα δάνειο, της το χρωστάω) και πιστώνονται ισόποσα οι υποχρεώσεις της (δεν έχω πάρει ακόμη τα λεφτά, οπότε μου τα χρωστάει).

Αμέσως μετά, η τράπεζα προβαίνει σε αύξηση κεφαλαίου, ίση με το παραπάνω ποσό. Εγώ θεωρώ αυτή την αύξηση ως μεγάλη επενδυτική ευκαιρία και εκδηλώνω ενδιαφέρον να την καλύψω 100%. Αντί, λοιπόν, να πάω στο ταμείο και να σηκώσω τα λεφτά που λέγαμε, συμφωνώ με την τράπεζα να κρατήσει το ρευστό και να μου δώσει τις νεοεκδοθείσες μετοχές. Ούτε γι' αυτή την πράξη χρειαζόμαστε λεφτά. Αρκεί να χρεώσουμε λογιστικά τις υποχρεώσεις (αυτές που είχαμε πιστώσει προηγουμένως, οπότε τις μηδενίζουμε) και να πιστώσουμε ισόποσα τα ίδια κεφάλαια. Έτσι, λοιπόν, η τράπεζα πετυχαίνει δυο στόχους: αφ' ενός μεν διασφαλίζει ότι δεν πρόκειται να σηκώσω τα λεφτά από το συρτάρι της αφ' ετέρου δε αυξάνει τα κεφάλαιά της, όπως ήταν το αρχικό ζητούμενο. Μια αύξηση που έγινε δίχως να βγάλει δεκαράκι τσακιστό κανείς από την τσέπη του!

Θα μου πείτε ότι ναι μεν η τράπεζα έλυσε το πρόβλημά της με την βοήθειά μου αλλά εγώ έβαλα το κεφάλι μου στον τορβά χωρίς αντάλλαγμα. Μη ξεχνάμε ότι παραμένω χρεωμένος με το αρχικό ποσό, σύμφωνα με την πρώτη λογιστική εγγραφή. Μα καλά, με έχετε για τόσο κορόιδο;

Κατ' αρχήν, ποιός σας είπε ότι δεν έχω αντάλλαγμα; Τώρα πια είμαι μέτοχος της τράπεζας, άρα δικαιούμαι μέρισμα από τα κέρδη στο τέλος της χρονιάς. Όμως, το κυριώτερο είναι πως έχω εξασφαλίσει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσω τις μετοχές μου ως εγγύηση για τα χρήματα που -υποτίθεται πως- χρωστάω στην τράπεζα. Άρα, αν υποθέσουμε ότι κάποια στιγμή η αξία των μετοχών μου πέφτει ή ότι ο διοικητής (ή κάποια ελέγχουσα αρχή) μου βάζει το μαχαίρι στον λαιμό να πληρώσω, δίνω τις μετοχές μου (για τις οποίες θυμίζω ότι δεν έχω ξοδέψει μία!) και καθαρίζω.


Δεν ξέρω αν σας άρεσε το σχέδιό μου για το πώς μπορεί μια τράπεζα να αυξήσει τα κεφάλαιά της δίχως λεφτά (για την ακρίβεια, με λεφτά που "τύπωσε" λογιστικά η ίδια) αλλά υποψιάζομαι πως κάποιοι από σας θα μου πουν ότι αυτά είναι παραμύθια και γίνονται μόνο στην θεωρία. Φτωχά μου παιδιά... πόσο μακρυά είσαστε νυχτωμένα...

Αν και στην αρχή μίλησα για μια "μικρή τράπεζα", το παραπάνω κολπάκι χρησιμοποίησε πριν πέντε χρόνια η δεύτερη μεγαλύτερη ελβετική τράπεζα, η Credit Suisse. Υπό την πίεση εξεύρεσης κεφαλαίων, οι ελβετοί ήρθαν σε συνεννόηση με κονσόρτσιουμ αράβων επενδυτών (την σαουδική Olayan Group, την καταριανή Qatar Holdings κλπ), καταφέρνοντας να αυξήσουν λογιστικά τα κεφάλαιά τους κατά 9 δισ. ευρώ. Βέβαια, στην περίπτωση της Credit Suisse το παιχνίδι έγινε λίγο πιο περίπλοκο με παράλληλη έκδοση υπό αίρεση μετατρέψιμων ομολόγων (contingent convertible bonds ή CoCos) αλλά το νόημα δεν αλλάζει: με απόλυτα νόμιμο (άρα και ηθικό;) τρόπο, η ελβετική τράπεζα βελτίωσε την κεφαλαιακή της επάρκεια με χρήμα που εξέδωσε η ίδια. Γιάννης κέρασε, Γιάννης ήπιε.

To 2015, το International Financing Review βραβεύει την Credit Suisse (αριστερά),
η οποία νωρίτερα είχε απολύσει 5.000 υπαλλήλους για να... αναδιαρθρωθεί (δεξιά).

Για να βάλουμε τα πράγματα στην θέση τους, οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε ότι η παραπάνω τακτική συνιστά καραμπινάτη νομότυπη απάτη και εφαρμόζεται μόνο από τις μεγάλες τράπεζες, οι οποίες ξέρουν ότι δεν πρόκειται να υποστούν κυρώσεις επειδή είναι too big to fail. Αν κάποια μικρή τράπεζα (όπως όλες οι ελληνικές) τολμούσε ποτέ να κάνει τέτοια τερτίπια, θα δεχόταν βαρύ τον πέλεκυ των διεθνών κυρώσεων. Ποιος είπε ότι στον θαυμαστό κόσμο τού καπιταλισμού δεν υπάρχουν κάποιοι που είναι πιο ίσοι από τους άλλους;

Υστερόγραφο. Αν κάπου εδώ το μυαλό σας πήγε και στην Ντώυτσε Μπανκ, δώστε του τα ειλικρινή συγχαρητήριά μου για τον τρόπο λειτουργίας του.