Οι τράπεζες, τα ρίσκα των κρατικών ομολόγων και οι πολλές ταχύτητες

Οι τράπεζες, τα ρίσκα των κρατικών ομολόγων και οι πολλές ταχύτητες

Το κτίριο της Κομισιόν στις Βρυξέλλες

Σε πρόσφατο άρθρο των «Financial Times», («euro2day»,1/6/2016), αναφερόταν ότι «τα υπουργεία Οικονομικών της Γαλλίας και της Ιταλίας αντιδρούν σε πρόταση για πιο αυστηρούς τραπεζικούς κανονισμούς από την ΕΕ για τις μεγαλύτερες τράπεζες. Η Ελκε Κένινγκ, επικεφαλής του Ενιαίου Συμβουλίου Εκκαθάρισης (SBR), της υπηρεσίας που έχει αναλάβει τη διαχείριση των τραπεζικών κρίσεων στην Ευρωζώνη, έχει δηλώσει ότι το Συμβούλιο μπορεί να αναγκάσει κάποιες τράπεζες να έχουν "μαξιλάρι" απορρόφησης ζημιών "αρκετά πάνω" από το 8% των υποχρεώσεών τους, επίπεδο που προηγουμένως θεωρούνταν το όριο στην ΕΕ. Η δήλωση αυτή έχει δημιουργήσει φόβους στη Γαλλία και στην Ιταλία πως οι μεγαλύτερες τράπεζες της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα αναγκαστούν ουσιαστικά να υπερβούν τα διεθνή κριτήρια που συμφωνήθηκαν πέρυσι στην G20».

Οι αναφορές στις δυσκολίες...

Σε κοινό έγγραφο, τα υπουργεία Οικονομικών των δύο χωρών αναφέρουν ότι η υπέρβαση της απαίτησης του 8% «θα οδηγούσε σε επιπρόσθετο χρηματοδοτικό κόστος για τις τράπεζες και θα μπορούσε να προκαλέσει δυσκολίες σε ένα περιβάλλον που είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς το βάθος της αγοράς του χρέους μειωμένης εξασφάλισης των ευρωπαϊκών τραπεζών».
Θέτουν ζήτημα ανταγωνιστικότητας με τις ΗΠΑ. Οι αμερικανικές τράπεζες θα αντιμετωπίσουν «πολύ μικρές» επιπρόσθετες απαιτήσεις πέρα από το διεθνές μίνιμουμ.
«Το κριτήριο θα καλύπτει μια λίστα που (...) περιλαμβάνονται 30 τράπεζες, μεταξύ των οποίων οι γαλλικές BNP Paribas, Groupe BPCE, Groupe Credit Agricole και Societe Generale, καθώς και την ιταλική UniCredit.
Η Γαλλία έχει τις περισσότερες τράπεζες στη λίστα από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ΕΕ, πλην του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, έχει συγκρουστεί με την Ιταλία σχετικά με τις πιέσεις που έχει ασκήσει για να λαμβάνουν οι τράπεζες περισσότερο υπόψη το ρίσκο των απωλειών όταν αγοράζουν κρατικά ομόλογα (...) Την ίδια στιγμή, η Γερμανία αντιστέκεται σθεναρά στα σχέδια των Βρυξελλών για ενιαία εγγύηση καταθέσεων στην Ευρωζώνη».
Την περασμένη Κυριακή, 5/6/2016, σ' αυτήν τη στήλη, γράφαμε ότι σύμφωνα με έκθεση της ΕΚΤ (Μάης 2016), αυξήθηκαν οι απειλές που αντιμετωπίζει το τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης. «Σε σύγκριση με την έκθεση του Νοεμβρίου του 2015 έχουν αυξηθεί τα ρίσκα (...) Ταυτόχρονα όλες αυτές οι απειλές συνδέονται μεταξύ τους και στην περίπτωση που συμβούν, θα μπορούσαν να ενισχύσουν η μία την άλλη (...) Πράγματι, θα μπορούσαν να ενισχυθούν όλες οι απειλές αν υποχωρήσει ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης».
Στις 25/4/2016, σε αστικά ΜΜΕ εμφανίστηκε παρέμβαση της επικεφαλής του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού (SSM) της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Ντανιέλ Νουί, που έλεγε: «Εχουμε πολλή δουλειά ακόμα να κάνουμε για την αντιμετώπιση στοιχείων ενεργητικού από προηγούμενες χρήσεις (legacy assets), ειδικά των μη εξυπηρετούμενων δανείων και θα επανέλθουμε γρήγορα με συγκεκριμένες προτάσεις».
Τι σημαίνουν όλα τα παραπάνω; Οτι η κατάσταση των τραπεζών της Ευρωζώνης εμφανίζει κινδύνους αδυναμίας ρευστότητας και κυρίως κινδύνους να μην μπορούν να αντιμετωπίσουν μια επιδείνωση ή και αδυναμία αποπληρωμής των τεράστιων «κόκκινων» δανείων που έχουν. Που μπορεί να φτάσει ίσως και μέχρι τη χρεοκοπία κάποιων τραπεζών. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι αυτοί οι κίνδυνοι εστιάζονται στα ρίσκα απωλειών από κρατικά ομόλογα. Βεβαίως, η Ντανιέλ Νουί δε μίλησε συγκεκριμένα για κρατικά ομόλογα, αλλά για την αντιμετώπιση στοιχείων ενεργητικού, στα οποία υπάρχουν και κρατικά ομόλογα. Ο Β. Σόιμπλε είναι όμως συγκεκριμένος, μιλώντας για το ρίσκο των απωλειών όταν αγοράζουν κρατικά ομόλογα. Και αρνείται ενιαία μέτρα γιατί δεν τα θέλει για τις γερμανικές τράπεζες.

...και η συσχέτιση με το Σύμφωνο Σταθερότητας

Η αύξηση του ορίου του 8% ως συνολικής ικανότητας απορρόφησης ζημιών, σε συνδυασμό με τα τεράστια χρέη των Γαλλίας, Ιταλίας, Ισπανίας κ.λπ., γίνεται πεδίο έντονων ανταγωνισμών. Για παράδειγμα, ο Σόιμπλε πιέζει αυτά τα κράτη να αποπληρώνουν τα χρέη τους στις τράπεζες, σε συνδυασμό με την επιμονή του για την τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, γεγονός που προκαλεί πρόσθετες δυσκολίες, αφού δεν αφήνει πολλά περιθώρια να δίνεται κρατικό χρήμα για επενδύσεις. Γαλλία και Ιταλία μιλούν για ανταγωνισμό με ΗΠΑ στο τραπεζικό σύστημα εφόσον οι κανόνες γίνουν πιο αυστηροί, αλλά πρωτίστως εκφράζονται ανταγωνιστικά στη Γερμανία, αφού εκτός της πίεσής της για τήρηση του Συμφώνου Σταθερότητας, υπάρχει η ανάγκη εξασφάλισης περισσότερων κεφαλαίων στις τράπεζες ως δικλίδα, γεγονός που δυσκολεύει τη δανειοδότηση για επενδύσεις και την αύξηση των τραπεζικών κερδών.
Επομένως, έχουμε άλλον έναν παράγοντα όξυνσης των ανταγωνισμών σε Ευρωζώνη και ΕΕ για τη διαχείριση του κρατικού χρέους στη σχέση του αφενός με το Σύμφωνο Σταθερότητας αφετέρου με την κατάσταση των τραπεζών και, σε τελευταία ανάλυση, με το «κούρεμα» δυνατοτήτων για επενδύσεις και καπιταλιστική ανάπτυξη. Είναι μέρος των αντιθέσεων για την οικονομική διακυβέρνηση.
Ο επικεφαλής του Γιούρογκρουπ, Γερούν Ντάισελμπλουμ, είπε σε συνέντευξή του σε έξι ευρωπαϊκές εφημερίδες (4/6/2016): «Οταν ο πρόεδρος της Κομισιόν λέει ότι ισχύουν διαφορετικά πράγματα για τη Γαλλία, τότε αυτό πραγματικά βλάπτει την αξιοπιστία της Κομισιόν ως θεματοφύλακα του Συμφώνου Σταθερότητας (...) Εμείς τα κράτη - μέλη χρειαζόμαστε έναν αντικειμενικό κριτή ο οποίος να διαφυλάσσει το Σύμφωνο». Γιατί τα είπε; Ο Ζ. Κ. Γιούνκερ, όταν ρωτήθηκε γιατί η Γαλλία παίρνει συνεχώς εξαιρέσεις από το Σύμφωνο Σταθερότητας, απάντησε: «Επειδή είναι η Γαλλία». Στη συνέχεια ανέβαλε και την εξέταση της Ισπανίας, λόγω εκλογών.
Αλλο ένα δείγμα της κόντρας στην Ευρωζώνη για τη διαχείριση του κρατικού χρέους στη σχέση του με το Σύμφωνο Σταθερότητας.

Πολλές ταχύτητες;

Το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel» έγραψε λίγο πριν από το Γιούρογκρουπ για την «αξιολόγηση» του ελληνικού προγράμματος (Μάης 2016): «Γερμανία και Γαλλία είναι βαθιά διχασμένες όσον αφορά τη "βοήθεια" προς την Ελλάδα και ειδικότερα στο ζήτημα της ελάφρυνσης του χρέους (...) Ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών, Μισέλ Σαπέν, υποστηρίζει τις ελαφρύνσεις για την Ελλάδα, ενώ ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, τις απορρίπτει κατηγορηματικά (...) Σύμμαχοι της Γερμανίας είναι η Φινλανδία και η Αυστρία, ενώ εκτός από τη Γαλλία την Ελλάδα υποστηρίζει κυρίως η Πορτογαλία». Σε άρθρο του «Ρόιτερς» (Μάης 2016) με αφορμή το Brexit, γράφτηκε ότι είναι «το Βερολίνο και το Παρίσι "στα μαχαίρια" για το πώς θα μοιάζει η ένωση».
Αυτές οι οξύτατες αντιθέσεις έχουν τροφοδοτήσει διάφορα σενάρια για το μέλλον της Ευρωζώνης και της ΕΕ.
Ο Γάλλος Πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, είχε πει σε συνέντευξή του, στη γερμανική εφημερίδα «Bild», ότι όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα για το δημοψήφισμα στη Βρετανία, πρέπει να ξεκινήσουν διαδικασίες για ένα πιο ευέλικτο μοντέλο ευρωπαϊκής ενοποίησης, όπου αυτοί που θέλουν λιγότερη ΕΕ δεν θα μπορούν να κρατούν πίσω όσους θέλουν βαθύτερη συνεργασία.
Ο δε Ιταλός πρωθυπουργός, Ματέο Ρέντσι, σε συνέντευξή του λίγο πριν από την τελευταία Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, είπε: «Δεν είναι εύκολο να συμμερίζεται κανείς τις ίδιες ιδέες και τα ίδια επίσημα κείμενα με όλους τους άλλους συναδέλφους (...) Τελευταία, η Ενωση έδειξε τα όρια, τις αντιφάσεις και τα προβλήματά της (...) Να χρησιμοποιηθεί η δυνατότητα της ενισχυμένης συνεργασίας, μεταξύ μιας ομάδας κρατών - μελών η οποία να επιλέξει να βασίσει την πολιτική της στις ιδρυτικές αξίες και αρχές της Ευρώπης».
Σε άρθρο των «Financial Times», που αναδημοσιεύτηκε στο «euro2day», γράφτηκε με αφορμή τα ευρωομόλογα για το χρέος: «Δεν υπάρχει λόγος να περιμένουν την Γερμανία. Οσοι θέλουν κοινά "ευρωομόλογα" μπορούν να απολαύσουν τα οφέλη προχωρώντας μόνοι τους (...) Μπορούν να αναγνωριστούν "συμμαχίες των προθύμων" και να προχωρήσει η ενοποίηση χωρίς να χρειάζεται να ακολουθήσουν όλα τα κράτη - μέλη».

Οι εκτός Ευρωζώνης

Την ίδια ώρα, ο Πολωνός Pawel Swidlicki σε άρθρο του στο «Openeurope.org.uk», που αναδημοσίευσε το «Capital.gr» (22/4/2016), αναφέρει μεταξύ άλλων:
«Εχουμε δημοσιεύσει ένα νέο report από κοινού με το Freedom Institute, ένα κορυφαίο πολωνικό think tank, που καθορίζει τις πολωνικές και βρετανικές απόψεις για το μέλλον της ΕΕ (...) Πρόκειται για μια προσπάθεια να θεσπιστεί η ευρύτερη στρατηγική την οποία πιστεύουμε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να επιδιώξει στην περίπτωση μιας συνεχιζόμενης παραμονής στην ΕΕ, προκειμένου να μεγιστοποιηθούν τα οικονομικά οφέλη, διασφαλίζοντας παράλληλα τα συμφέροντά της ως μη μέλος του ευρώ. Η Πολωνία είναι ήδη ένας σημαντικός παράγοντας εντός της ΕΕ, καθώς, ως το δεύτερο μεγαλύτερο κράτος - μέλος της ΕΕ εκτός Ευρωζώνης, θα πρέπει να γίνει ένας βασικός εταίρος στην ΕΕ για το Ηνωμένο Βασίλειο στο μέλλον (...)
Η ΕΕ χρειάζεται να αποδεχθεί ότι διαφορετικά επίπεδα ενοποίησης για διαφορετικά κράτη - μέλη είναι ένα γεγονός. Χρειάζεται να μάθουμε πώς να ζούμε με αυτές τις διαφορές και πώς θα τις διαχειριζόμαστε και όχι να προσπαθούμε να τις εξαλείψουμε (...) Η εμφάνιση μιας ευέλικτης, "πολυμορφικής" ΕΕ είναι η καλύτερη ελπίδα».

Πού τραβά η κατάσταση;

Οι κίνδυνοι που εντοπίζονται στις τράπεζες, οι προσπάθειες για δικλίδες στην αντιμετώπισή τους, είναι ενδείξεις φόβου για νέα καπιταλιστική οικονομική κρίση λόγω αδύναμης ανάπτυξης και σε Ευρωζώνη - ΕΕ, αλλά και λόγω επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας (κρίση σε Ρωσία, Βραζιλία, επιβράδυνση σε Κίνα, κ.λπ.).
Επίσης, οι οξύτατες αντιθέσεις και οι ρωγμές που εμφανίζονται στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ, με εμφανείς τάσεις για πόλους, όπως Γερμανία, Γαλλία - Νότος, Βρετανία, Πολωνία, Αυστρία με Βαλκάνια, οι απόψεις περί «πολλών ταχυτήτων», που ήδη υπάρχουν ή βρίσκονται εν εξελίξει, αποτελούν αντανάκλαση της αβέβαιης εξέλιξης της οικονομίας της Ευρωζώνης και της ΕΕ, των ενδοκαπιταλιστικών αντιθέσεων στο εσωτερικό κρατών - μελών (θυμίζουμε τις κόντρες στη Γερμανία, με την Afd να έχει εκφραστεί υπέρ του μάρκου, ή τις αντιθέσεις στη Βρετανία για το Brexit, τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις υπεράσπισης της ΕΕ στην Πολωνία, κ.λπ.), των σχέσεων διαφορετικών τμημάτων του κεφαλαίου με διαφορετικούς συμμάχους εκτός ΕΕ - Ευρωζώνης, και την εναγώνια αναζήτηση στρατηγικής για δυναμική καπιταλιστική ανάπτυξη.
Ετσι, εμφανίζεται αυτό που στον καπιταλισμό είναι αντικειμενικό και πηγάζει από τις αξεπέραστες αντιφάσεις του. Η καπιταλιστική ενοποίηση να συνοδεύεται από το αντίθετό της, τον καπιταλιστικό ανταγωνισμό. Σ' αυτήν την κατεύθυνση επιδρούν και η κατάσταση της οικονομίας των ΗΠΑ (φαίνεται να μειώνονται οι ρυθμοί ανάπτυξης, όπως και στην Ευρωζώνη), οι παρεμβάσεις των ΗΠΑ σε Ευρωζώνη - ΕΕ, οι οξύτατες ενδοκαπιταλιστικές αντιθέσεις ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΕ - Ευρωζώνη, όπως π.χ. επανεμφανίστηκαν οξυμένες με αφορμή την υπόθεση της Διατλαντικής Συμφωνίας Εμπορίου και Επενδύσεων (ΤΤΙΡ), στην οποία αντιδρούν ισχυρά κράτη της Ευρωζώνης.
Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον αντιθέσεων πρέπει να βλέπουμε ενταγμένη και την προσπάθεια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, από την κυβέρνηση και τις αστικές δυνάμεις.
Ποια θα είναι η πορεία της Ευρωζώνης και της ΕΕ; Οποια και αν είναι θα γίνονται ολοένα και πιο αντεργατικές, αντιλαϊκές, αντιδραστικές οι πολιτικές τους, μιας και η εκμετάλλευση θα βαθαίνει, θα ενισχύεται. Επομένως, ο δρόμος της εργατικής τάξης, των άλλων φτωχών λαϊκών στρωμάτων είναι η οργάνωση της συμμαχίας τους και της αντικαπιταλιστικής - αντιμονοπωλιακής πάλης τους, διεκδικώντας κάλυψη των αναγκών τους. Πάλη που συνδέεται με την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, την αποδέσμευση από την ΕΕ, την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής για να βάλουν την οικονομία στην υπηρεσία ικανοποίησης των αναγκών τους.