Δεν είμαι σίγουρος πόσο ενδιαφέροντα είναι αυτά τα κείμενα για την
πλειοψηφία των αναγνωστών. Πάντως η κε του μπλοκ συνεχίζει -από εκεί που
είχε σταματήσει- παρουσιάζοντας κάποια σημεία από την ομιλία της Αλέκας
στην εκδήλωση των εκπαιδευτικών για τα 50 χρόνια από την επιβολή της
δικτατορίας και μια δεύτερη σχετικά αυτοτελή θεματική για τη στρατηγική
και την πολιτική στάση του ΚΚΕ, και κατ' επέκταση τη στάση των άλλων
κομμάτων, στα χρόνια της χούντας.
Η Αλέκα ξεκίνησε με την εκτίμηση πως το ΚΚΕ βρέθηκε στη χειρότερη στιγμή της ιστορίας του -που είναι κατά τη γνώμη μου συζητήσιμη, εφόσον είχε προηγηθεί πχ η δικτατορία του Μεταξά, που είχε πρακτικά διαλύσει το κόμμα, κι ακολούθησε, πολλά χρόνια αργότερα, το τσουνάμι της παγκόσμιας αντεπανάστασης, που απειλούσε να μας πλακώσει. Αλλά υπάρχουν πολύ σοβαρά επιχειρήματα, για να στηρίξει κανείς αυτήν την άποψη.
Το κόμμα δεν είχε παράνομες οργανώσεις και πυρήνες κομματικών μελών στην Ελλάδα. Κινδύνευε να διαχυθεί στην ΕΔΑ. Είχε προβληματική στρατηγική αντίληψη που κινούνταν στη λογική των σταδίων -κάνοντας λόγο μάλιστα, προγραμματικά, για μη μονοπωλιακή (εθνική) αστική τάξη, που ήταν δυνητικός σύμμαχος. Κι είχε να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό του τη δράση της οπορτουνιστικής ομάδας που επιδίωκε τη μετεξέλιξη της ΕΔΑ σε κόμμα, που θα αντικαθιστούσε το ΚΚΕ.
Η ομάδα αυτή (Παρτσαλίδη, Δημητρίου, Ζωγράφου) συγκρότησε το λεγόμενο ΚΚΕ εσωτερικού, μετά τη διάσπαση του 68', η οποία ουσιαστικά είχε συντελεστεί νωρίτερα -στα πλαίσια της 10ης ολομέλειας- αλλά δρομολογήθηκε κι οριστικοποιήθηκε μετά τη χούντα, στη 12η Ολομέλεια του 68', που είχε ιστορική σημασία, αλλά και συγκεκριμένους πολιτικούς περιορισμούς.
Το ΚΚΕ παρέμεινε συνεπές στην αναγνώριση του μαρξισμού-λενινισμού ως βασικής προγραμματικής αρχής, και δεν ξέπεσε ποτέ στο επίπεδο του χυδαίου αντισοβιετισμού, που κορυφώθηκε τη χρονιά της διάσπασης, με τη λεγόμενη άνοιξη της Πράγας και τη διαμόρφωση του ευρωκομμουνιστικού ρεύματος. Η διαφύλαξη αυτών των χαρακτηριστικών οφείλεται εν πολλοίς στις αποφάσεις της ολομέλειας, όπου βάρυνε με τη σειρά της -παίζοντας καθοριστικό ρόλο- η ιστορική παρακαταθήκη των μεγάλων λαϊκών αγώνων της δεκαετίας του 40'. Μπορεί το κόμμα να μην απαλλάχθηκε από προβληματικά στοιχεία στο πρόγραμμα και τη στρατηγική του, που αποτυπώθηκαν και στις επεξεργασίες των επόμενων χρόνων, αλλά το κόμμα "κρατήθηκε", δε χρειάστηκε να ξεκινήσει ξανά από το μηδέν, κάτι που θα ήταν δύσκολο κι οδυνηρό, όπως δείχνει η πείρα από την παγκόσμια επικράτηση της αντεπανάστασης τα τελευταία χρόνια.
Σχετικά με την ολέθρια απόφαση του 58' για τη διάλυση των παράνομων οργανώσεων, υπήρχε μεταξύ άλλων μια άποψη, που έκρινε ως σωστό αυτό το σκέλος, γιατί θεωρούσε ότι οι οργανώσεις είχαν διαβρωθεί από τους μηχανισμούς της ασφάλειας, αλλά πίστευε πως έπρεπε να δημιουργηθούν άλλες στη θέση τους.
Σε κάθε περίπτωση, το κόμμα αντιμετώπισε σοβαρές δυσκολίες από αυτό το λάθος, καθώς έστελνε στελέχη του από το εξωτερικό για να δημιουργήσουν οργανώσεις σχεδόν από το μηδέν, χωρίς να υπάρχει η στήριξη ενός παράνομου μηχανισμού. Παρά τις διαδοχικές συλλήψεις πολλών στελεχών από τα κλιμάκια που έστελνε στην Ελλάδα το κόμμα, η δουλειά αυτή έδινε μια ώθηση, σε συνδυασμό και με τη συμβολή παλιών στελεχών-αγωνιστών που αφήνονταν ελεύθεροι, στα πλαίσια της "φιλελευθεροποίησης" με τη χούντα.
Το κόμμα ήταν η μόνη δύναμη που αντιλαμβανόταν την ανατροπή της χούντας με όρους λαϊκής αντίστασης, κι αγωνιστικούς πυρήνες στη βάση και τους τόπους δουλειάς, κι όχι με συναντήσεις κορυφών χωρίς αντίκρισμα. Δεν κατάφερε όμως να ξεφύγει από τη λογική της ενότητας (και με τα αστικά κόμματα) στο πλαίσιο της αντιδικτατορικής πάλης.
Σε προγραμματικό επίπεδο, οι επεξεργασίες του 9ου Συνεδρίου ήταν πιο προσεκτικές, αλλά είχαν λαθεμένη στρατηγική, αφού εξακολουθούσαν να τοποθετούν τη λογική των σταδίων και μάλιστα προχωρούσαν σε περαιτέρω κατακερματισμό των διάφορων φάσεων της επαναστατικής μετάβασης, αφού το στάδιο της λεγόμενης "Νέας Δημοκρατίας" (που τον εισήγαγε ως όρο ο Μάο, για να τον "κλέψει" μετά ο Καραμανλής για το κόα του) προβαλλόταν ως η πρώτη βαθμίδα του πρώτου αντι-ιμπεριαλιστικού σταδίου.
Η Αλέκα έπιασε και το ερώτημα αν/τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αν το ΚΚΕ είχε άλλο πρόγραμμα και σωστά επεξεργασμένη, επαναστατική στρατηγική. Ο αντιδικτατορικός αγώνες θα έμπαινε οπωσδήποτε στην προμετωπίδα ως στόχος πάλης, αλλά αν δεν ήταν αποσπασμένος από το στρατηγικό στόχο της επανάστασης, θα είχαμε ίσως ταχύτερη ωρίμανση κάποιων παραγόντων. Παραμένει, ωστόσο, ανοιχτό ως ενδιαφέρον και ιντριγκαδόρικο "αντιδιαλεκτικό" ιστορικό ερώτημα, πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί (διαφορετικά) η τακτική του κόμματος στη δεδομένη συγκυρία, σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, κατά την αλλαγή φρουράς της Μεταπολίτευσης ή πιο πριν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Παράλληλα, υπήρχε το ζήτημα της νομιμοποίησης του ΚΚΕ, που έμπαινε ως στόχος ήδη από την προδικτατορική ΕΔΑ, κι οι ποικίλες αντιλήψεις αστών πολιτικών, που διαφοροποιούνταν από την κυρίαρχη γραμμή της απαγόρευσης της νόμιμης δράσης του, όπως πχ του Σοφοκλή Βενιζέλου και του Μαρκεζίνη, που πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο η αστική εξουσία θα μπορούσε να ελέγξει καλύτερα το κόμμα.
Ενδιαφέρον είχε και μια αναφορά στη διαμόρφωση της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα και τις ανταγωνιστικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ του "ΚΚΕ εσ." και του Α. Παπανδρέου -με το ΠΑΚ- για αυτό το ρόλο, οι οποίες καθόρισαν και τις βασικές διακυμάνσεις της αντιδικτατορικής ενότητας.
Περισσότερα, μετά την ανάγνωση της πρόσφατης σχετικής έκδοσης της Σύγχρονης Εποχής, ή μετά την παρουσίασή της στην έδρα της ΚΕ.
Η Αλέκα ξεκίνησε με την εκτίμηση πως το ΚΚΕ βρέθηκε στη χειρότερη στιγμή της ιστορίας του -που είναι κατά τη γνώμη μου συζητήσιμη, εφόσον είχε προηγηθεί πχ η δικτατορία του Μεταξά, που είχε πρακτικά διαλύσει το κόμμα, κι ακολούθησε, πολλά χρόνια αργότερα, το τσουνάμι της παγκόσμιας αντεπανάστασης, που απειλούσε να μας πλακώσει. Αλλά υπάρχουν πολύ σοβαρά επιχειρήματα, για να στηρίξει κανείς αυτήν την άποψη.
Το κόμμα δεν είχε παράνομες οργανώσεις και πυρήνες κομματικών μελών στην Ελλάδα. Κινδύνευε να διαχυθεί στην ΕΔΑ. Είχε προβληματική στρατηγική αντίληψη που κινούνταν στη λογική των σταδίων -κάνοντας λόγο μάλιστα, προγραμματικά, για μη μονοπωλιακή (εθνική) αστική τάξη, που ήταν δυνητικός σύμμαχος. Κι είχε να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό του τη δράση της οπορτουνιστικής ομάδας που επιδίωκε τη μετεξέλιξη της ΕΔΑ σε κόμμα, που θα αντικαθιστούσε το ΚΚΕ.
Η ομάδα αυτή (Παρτσαλίδη, Δημητρίου, Ζωγράφου) συγκρότησε το λεγόμενο ΚΚΕ εσωτερικού, μετά τη διάσπαση του 68', η οποία ουσιαστικά είχε συντελεστεί νωρίτερα -στα πλαίσια της 10ης ολομέλειας- αλλά δρομολογήθηκε κι οριστικοποιήθηκε μετά τη χούντα, στη 12η Ολομέλεια του 68', που είχε ιστορική σημασία, αλλά και συγκεκριμένους πολιτικούς περιορισμούς.
Το ΚΚΕ παρέμεινε συνεπές στην αναγνώριση του μαρξισμού-λενινισμού ως βασικής προγραμματικής αρχής, και δεν ξέπεσε ποτέ στο επίπεδο του χυδαίου αντισοβιετισμού, που κορυφώθηκε τη χρονιά της διάσπασης, με τη λεγόμενη άνοιξη της Πράγας και τη διαμόρφωση του ευρωκομμουνιστικού ρεύματος. Η διαφύλαξη αυτών των χαρακτηριστικών οφείλεται εν πολλοίς στις αποφάσεις της ολομέλειας, όπου βάρυνε με τη σειρά της -παίζοντας καθοριστικό ρόλο- η ιστορική παρακαταθήκη των μεγάλων λαϊκών αγώνων της δεκαετίας του 40'. Μπορεί το κόμμα να μην απαλλάχθηκε από προβληματικά στοιχεία στο πρόγραμμα και τη στρατηγική του, που αποτυπώθηκαν και στις επεξεργασίες των επόμενων χρόνων, αλλά το κόμμα "κρατήθηκε", δε χρειάστηκε να ξεκινήσει ξανά από το μηδέν, κάτι που θα ήταν δύσκολο κι οδυνηρό, όπως δείχνει η πείρα από την παγκόσμια επικράτηση της αντεπανάστασης τα τελευταία χρόνια.
Σχετικά με την ολέθρια απόφαση του 58' για τη διάλυση των παράνομων οργανώσεων, υπήρχε μεταξύ άλλων μια άποψη, που έκρινε ως σωστό αυτό το σκέλος, γιατί θεωρούσε ότι οι οργανώσεις είχαν διαβρωθεί από τους μηχανισμούς της ασφάλειας, αλλά πίστευε πως έπρεπε να δημιουργηθούν άλλες στη θέση τους.
Σε κάθε περίπτωση, το κόμμα αντιμετώπισε σοβαρές δυσκολίες από αυτό το λάθος, καθώς έστελνε στελέχη του από το εξωτερικό για να δημιουργήσουν οργανώσεις σχεδόν από το μηδέν, χωρίς να υπάρχει η στήριξη ενός παράνομου μηχανισμού. Παρά τις διαδοχικές συλλήψεις πολλών στελεχών από τα κλιμάκια που έστελνε στην Ελλάδα το κόμμα, η δουλειά αυτή έδινε μια ώθηση, σε συνδυασμό και με τη συμβολή παλιών στελεχών-αγωνιστών που αφήνονταν ελεύθεροι, στα πλαίσια της "φιλελευθεροποίησης" με τη χούντα.
Το κόμμα ήταν η μόνη δύναμη που αντιλαμβανόταν την ανατροπή της χούντας με όρους λαϊκής αντίστασης, κι αγωνιστικούς πυρήνες στη βάση και τους τόπους δουλειάς, κι όχι με συναντήσεις κορυφών χωρίς αντίκρισμα. Δεν κατάφερε όμως να ξεφύγει από τη λογική της ενότητας (και με τα αστικά κόμματα) στο πλαίσιο της αντιδικτατορικής πάλης.
Σε προγραμματικό επίπεδο, οι επεξεργασίες του 9ου Συνεδρίου ήταν πιο προσεκτικές, αλλά είχαν λαθεμένη στρατηγική, αφού εξακολουθούσαν να τοποθετούν τη λογική των σταδίων και μάλιστα προχωρούσαν σε περαιτέρω κατακερματισμό των διάφορων φάσεων της επαναστατικής μετάβασης, αφού το στάδιο της λεγόμενης "Νέας Δημοκρατίας" (που τον εισήγαγε ως όρο ο Μάο, για να τον "κλέψει" μετά ο Καραμανλής για το κόα του) προβαλλόταν ως η πρώτη βαθμίδα του πρώτου αντι-ιμπεριαλιστικού σταδίου.
Η Αλέκα έπιασε και το ερώτημα αν/τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, αν το ΚΚΕ είχε άλλο πρόγραμμα και σωστά επεξεργασμένη, επαναστατική στρατηγική. Ο αντιδικτατορικός αγώνες θα έμπαινε οπωσδήποτε στην προμετωπίδα ως στόχος πάλης, αλλά αν δεν ήταν αποσπασμένος από το στρατηγικό στόχο της επανάστασης, θα είχαμε ίσως ταχύτερη ωρίμανση κάποιων παραγόντων. Παραμένει, ωστόσο, ανοιχτό ως ενδιαφέρον και ιντριγκαδόρικο "αντιδιαλεκτικό" ιστορικό ερώτημα, πώς θα μπορούσε να διαμορφωθεί (διαφορετικά) η τακτική του κόμματος στη δεδομένη συγκυρία, σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας, κατά την αλλαγή φρουράς της Μεταπολίτευσης ή πιο πριν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου.
Παράλληλα, υπήρχε το ζήτημα της νομιμοποίησης του ΚΚΕ, που έμπαινε ως στόχος ήδη από την προδικτατορική ΕΔΑ, κι οι ποικίλες αντιλήψεις αστών πολιτικών, που διαφοροποιούνταν από την κυρίαρχη γραμμή της απαγόρευσης της νόμιμης δράσης του, όπως πχ του Σοφοκλή Βενιζέλου και του Μαρκεζίνη, που πίστευαν ότι με αυτόν τον τρόπο η αστική εξουσία θα μπορούσε να ελέγξει καλύτερα το κόμμα.
Ενδιαφέρον είχε και μια αναφορά στη διαμόρφωση της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας στην Ελλάδα και τις ανταγωνιστικές σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ του "ΚΚΕ εσ." και του Α. Παπανδρέου -με το ΠΑΚ- για αυτό το ρόλο, οι οποίες καθόρισαν και τις βασικές διακυμάνσεις της αντιδικτατορικής ενότητας.
Περισσότερα, μετά την ανάγνωση της πρόσφατης σχετικής έκδοσης της Σύγχρονης Εποχής, ή μετά την παρουσίασή της στην έδρα της ΚΕ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου