ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

 ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΗ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ

Κι αν έγιναν επαναστάσεις ενάντια στο αστικό καθεστώς, κι αν έγιναν κριτικές στις αστικές συνθήκες ζωής, όμως στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 21^ου αιώνα μοιάζει να μην έχουμε κατορθώσει να συλλάβουμε όλο το σύστημα στην αθλιότητά του, συνεχίζοντας να το αντιμετωπίζουμε σαν συνεχώς ανανεωνόμενο, συμπαγές κι αμετάβλητο στον πυρήνα του, με τις κοινωνικές δυνάμεις –την εργατική τάξη- που πίστεψαν στην κατάλυσή του κι εναντιώθηκαν για να το καταλύσουν να δείχνουν συμβιβασμένες, αν όχι ηττημένες. Μπροστά μας έχουμε ένα σύστημα υλικών και πνευματικών δεσμών, που προσδιορίζεται από  τις ανάγκες και τους τρόπους παραγωγής εκείνους που είναι σύμφυτοι των αστικών κοινωνικών δυνάμεων, το οποίο στηρίζεται σε νομιμοποιημένους θεσμούς με ιδεαλιστικές και θρησκευτικές διακοσμήσεις και  μαζί με όλη τη ιδεολογική συγκρότηση  επιβάλλει, παραπλανά κι αποκοιμίζει.

Θρησκευτική ενίσχυση του κυρίαρχου πολιτικού λόγου ήταν κι  ο λόγος του αρχιεπίσκοπου  στο Σύνταγμα κατά την περιφορά του επιταφίου, ο οποίος ανέτρεξε στην ερμηνεία του εβραϊκού Πάσχα για να συνδέσει τη διάβαση της ερυθράς θάλασσας με τη δική μας διάβαση από αντιθετικές καταστάσεις, που τις χαρακτήρισε με λέξεις συμβολικές αλλά ρητώς υπονοώντας τις σημερινές κοινωνικοπολιτικές περιστάσεις. Κι αν μίλησε για δικές μας προσπάθειες ήταν για να τις συνδέσει με τη χάρη του θεού για να γίνει το θαύμα και να μας προτρέψει να εργαστούμε μαζί με σύμπνοια και ενότητα.

Και κάπως έτσι κι αυτή η εξαθλίωσή μας εξιδανικεύεται κι εκχριστιανίζονται οι όποιες προσπάθειες για το ξεπέρασμα της.  Και κάπως έτσι ο παραμυθητικός λόγος της θρησκείας περιλαμβάνει   στις  απώλειες και συμφορές που ο άνθρωπος δεν ελέγχει και  την εκμετάλλευσή  του και την αλλοτρίωσή του από την κυρίαρχη τάξη,  Και κάπως έτσι μοιάζει αυτονόητο ο εκκλησιαστικός λόγος να τέμνεται με τον πολιτικό στο σημείο που μεταλλάσσεται σε μεταφυσική. Πόσο διαφορετική είναι η θεία χάρις του αρχιεπισκόπου που θα ευοδώσει τις όποιες προσπάθειες του ανθρώπου από την καινοτομία ή  επιχειρηματικότητα των αστών  που θα στέψουν με επιτυχία όποια δράση του ανθρώπου στον καπιταλισμό; Έννοιες ασαφείς, αφαιρετικές, εξωχρονικές που θέλουν ν’ αποκτούν νόημα ανεξάρτητα από την ολότητα στην οποία εντάσσονται. Όπως και ο χριστιανισμός, ο καπιταλισμός δεν αναγνωρίζει τη δυνατότητα του υποκειμένου να ταυτίζεται κάθε φορά  με μορφές πολιτισμού με τις οποίες εκδηλώνεται σε μια ορισμένη ιστορική περίοδο και ούτε αναγνωρίζει ουσιαστικά καμιά ιστορική θεώρηση και σε ζητήματα δράσης, τρόπου οργάνωσης παραγωγής κλπ. σε συνάρτηση με την κοινωνική ολότητα και τη φάση της ιστορικής εξέλιξης στην οποία εντάσσονται. Με λίγα λόγια όπως θεωρείται  άχρονος ο χριστιανισμός το ίδιο και ο καπιταλισμός. Κι είναι ακριβώς ο λόγος της εκκλησίας που μας έχει ασκήσει σ’ αυτού του είδους τη μεταφυσική, ώστε ακόμα κι αν στις μέρες μας μοιάζει φιλελεύθεροι αστοί ν’ αδιαφορούν για τα θεολογικά ζητήματα ν’ αποφεύγουν επί της ουσίας να συγκρουστούν μαζί της.

Πόσες κατηγόριες εκτοξεύτηκαν από τους κυρίαρχους της πολιτικοοικονομικής ζωής εναντίον των εργαζομένων για τεμπελιά κι ανευθυνότητα χρεώνοντάς τους τις κρίσεις του καπιταλισμού, ακριβώς όπως στη θρησκεία για  το κακό που πηγάζει  από τη σκοτεινή πλευρά της  εσωτερικής ζωής του ανθρώπου! Το συμπέρασμα αμφοτέρων είναι πως η σωτηρία θα έλθει με την εσωτερική, ηθική μας αλλαγή –ν’ αλλάξουμε νοοτροπία μας προτρέπουν για να αποδίδουμε περισσότερο. Τα μνημόνια μάλιστα εμφανίζονται ακόμα και σαν ένα είδος τιμωρίας για την αφροσύνη που δείξαμε τα προηγούμενα χρόνια της ευμάρειάς μας, όπως ο πόνος γίνεται το μέσο λύτρωσης για τον θρησκευτικό άνθρωπο που τον φέρνει κοντά στο θεό συνειδητοποιώντας την ύπαρξή του. Και στην τελική, σ’ αμφότερους τους λόγους διακρίνεται η αντίθεση σε κάθε προσπάθεια  να αγωνιστεί ο άνθρωπος για να απελευθερωθεί από την ταπείνωση και εξαθλίωση, καλλιεργώντας σκοπίμως μια «δουλική ψυχολογία», ασκώντας μας στην υπομονή κι εγκαρτέρηση.

Κι αν η θρησκεία «είναι ο αναστεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η καρδιά του  άκαρδου κόσμου» είναι καιρός πια αυτός ο άκαρδος κόσμος ν’  αλλάξει. Σαν να πισωγυρίσαμε και να μην κάνουμε κάτι άλλο από το να δείχνουμε απλώς  την καταπίεση και τη μιζέρια του εργατικού κόσμου που είναι εξαθλιωμένος και μοιάζει απροστάτευτος, τη στιγμή που πρέπει να δείχνονται οι αιτίες που γεννούν την εξαθλίωση, οι  κοινωνικές δυνάμεις –αστική τάξη-  που εκμεταλλεύονται τον εργαζόμενο, ενώ οι  δυνάμεις αυτές –αυτός ο εργατικός κόσμος- που μπορούν να επιφέρουν  την ανατροπή αυτής της αλλοτρίωσης και εκμετάλλευσης οδηγείται στην απαξίωση και το περιθώριο.  Δεν αρκεί πάλι και πάλι να μη θίγει κανείς τις καταπιεστικές τάξεις στα συμφέροντα και την ιδεολογία τους. Όταν δείχνουμε απλώς την εκμετάλλευση των εργαζομένων και την αλλοτρίωσή τους χωρίς να παίρνουμε θέση για το ξεπέρασμά τους στην ουσία είναι  μια διαμαρτυρία που μπορεί σχετικά να διακανονιστεί από την ίδια την κυρίαρχη τάξη που τις προκαλεί και μπορεί  να συνεχίσει  με διάφορες μορφές να τις  διαιωνίζει.