Η καπιταλιστική Ελλάδα και η αστική προπαγάνδα περί «τελευταίας Σοβιετίας»

Γράφει ο Νίκος Μόττας*απο το ΑΤΕΧΝΩΣ

Ένα επιχείρημα που τα τελευταία χρόνια της οικονομικής κρίσης αναπαράγεται συχνά από κύκλους της αστικής τάξης (κόμματα, μέσα ενημέρωσης, ακαδημαϊκούς κλπ.) είναι αυτό που χαρακτηρίζει την Ελλάδα ως «τελευταία Σοβιετία της Ευρώπης». Ένα πρόσφατο κρούσμα αυτής της προπαγάνδας ήταν ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο protagon από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Αρ. Χατζή υπό τον τίτλο «Η τελευταία κομμουνιστική χώρα της Ευρώπης» (6/7/2017). Ασχέτως αν το εν λόγω άρθρο είχε σκωπτικό ή μη χαρακτήρα, το βέβαιο είναι ότι εντάσσεται σε μια προσπάθεια να ενδυθεί με το μανδύα της δήθεν ακαδημαϊκής-επιστημονικοφανούς εγκυρότητας ένα κολοσσιαίο ψέμα.

Έτσι χτίζεται, άλλωστε, ο ιδεολογικός λόγος της αστικής τάξης: πάνω σε επιστημονικοφανείς σοφιστείες που, όπως στις περιπτώσεις των εκπροσώπων του «νέου κύματος» στην ιστοριογραφία κ.κ. Μαραντζίδη-Καλύβα, έτσι και στην περίπτωση του καθ. Χατζή, επιχειρούν να δικαιώσουν το εκμεταλλευτικό καπιταλιστικό σύστημα.

Στο πλαίσιο αυτό, το ιδεολόγημα περί «τελευταίας Σοβιετίας» εκφράζει την πρεμούρα της κυρίαρχης αστικής τάξης αφενός να αποπροσανατολίσει την λαϊκή γνώμη περί του πραγματικού χαρακτήρα της οικονομικής κρίσης ως συστημικής κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος (κρίση υπερσυσσώρευσης) και αφετέρου να συκοφαντήσει στις συνειδήσεις πλατιών λαϊκών μαζών- και ιδιαίτερα της νεολαίας- τις έννοιες του «σοσιαλισμού-κομμουνισμού». Για να το πετύχουν αυτό, οι πάσης φύσης απολογητές της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, προβαίνουν συνειδητά σε λαθροχειρίες και διαστρεβλώσεις.

ΤΟ… «ΚΡΑΤΟΣ-ΣΟΒΙΕΤ»

Κυρίαρχο ρόλο στην επιχειρηματολογία των πραιτωριανών του καπιταλισμού έχει η έννοια του «κράτους». Αφιερώνουν τόνους μελάνι γράφοντας για το «υπερτροφικό δημόσιο», το υποτιθέμενο «κράτος-Σοβιέτ», ταυτίζοντας ξεδιάντροπα το κράτος με τον… σοσιαλισμό! Βέβαια, αποσιωπούν σκόπιμα την ουσία: τον ταξικό χαρακτήρα του κράτους. Αποσιωπούν ότι το ελληνικό κράτος, από την σύσταση του μέχρι σήμερα, είναι το κράτος της αστικής τάξης, έχει ταξικό πρόσημο και αποτελεί όργανο ταξικής κυριαρχίας.

«Το κράτος», έγραφε ο Ένγκελς, «γεννήθηκε από την ανάγκη χαλιναγώγησης των ταξικών αντιθέσεων και επειδή ταυτόχρονα γεννήθηκε μέσα στη σύγκρουση των τάξεων αυτών, είναι κατά γενικό κανόνα κράτος της πιο ισχυρής, οικονομικά κυρίαρχης τάξεως, που με τη βοήθεια του κράτος γίνεται και πολιτικά κυρίαρχη και αποκτά έτσι νέα μέσα για την καθυπόταξη και την εκμετάλλευση της καταπιεζόμενης τάξης»(Φ.Ένγκελς, «Η καταγωγή της οικογένειας, της ατομικής ιδιοκτησίας και του κράτους», Σύγχρονη Εποχή, 2013). Δε μιλάμε, επομένως, αφηρημένα και αόριστα για ένα ταξικά «ουδέτερο» κράτος, αλλά για «το κράτος τους», που διαθέτει όλους εκείνους του μηχανισμούς που διασφαλίζουν την κυριαρχία της αστικής τάξης.

Την πραγματικότητα αυτή εξηγούσε ο Λένιν πριν από 99 χρόνια γράφοντας: «Δεν υπάρχει κανένα κράτος», έγραφε ο Λένιν, «έστω και το πιο δημοκρατικό, που να μην έχει στο σύνταγμα του παραθυράκια και επιφυλάξεις, που εξασφαλίζουν στην αστική τάξη τη δυνατότητα να κινητοποιεί στρατεύματα ενάντια στους εργάτες, να κυρήσσει στρατιωτικό νόμο κλπ. σε περίπτωση “διατάραξης της τάξης”, στην πραγματικότητα σε περίπτωση που η εκμεταλλευόμενη τάξη “παραβιάζει” το καθεστώς της σκλαβιάς της και κάνει προσπάθειες να φέρεται όχι δουλικά» (Β.Ι. Λένιν, «Η προλεταριακή επανάσταση κι ο αποστάτης Κάουτσκι», Σύγχρονη Εποχή, 2005).

Το αντεπιστημονικό επιχείρημα, λοιπόν, ότι υπάρχει ένα «κράτος-Σοβιέτ» που εμποδίζει- δήθεν- την «ιδιωτική πρωτοβουλία», την «επιχειρηματικότητα», τις «επενδύσεις» κλπ, είναι απάτη πρώτου μεγέθους. Ο καθηγ. Χατζής και οι ιδεολογικά ομογάλακτοι του, στην προσπάθεια τους να δικαιώσουν το καπιταλιστικό σύστημα, αποσιωπούν:

1. Ότι εδώ και περισσότερα από 100 χρόνια, δημόσιος και ιδιωτικός τομέας λειτουργούν ουσιαστικά ως ενιαίος μηχανισμός στο πλαίσιο ενός κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού. Στον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό, λόγω της σύμφυσης κράτους – μονοπωλίων, τα όρια, ανάμεσα στο τμήμα της αστικής τάξης που ασχολείται με την πολιτική και στους ιδιοκτήτες, μάνατζερ, άλλα ανώτερα διευθυντικά στελέχη των μονοπωλίων, γίνονται όλο και πιο δυσδιάκριτα. Οι όποιοι κραδασμοί στο πεδίο των ιδιωτικών επιχειρήσεων απορροφώνται από το αστικο- καπιταλιστικό κράτος.
   Το κράτος των καπιταλιστών χρησιμοποιείται επομένως συμπληρωματικά για τη διόγκωση των μονοπωλίων, υπογράφει συμβάσεις με μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, τους τρέφει με προγράμματα κρατικών προμηθειών, κοινοτικά κονδύλια κλπ.
2. Ότι πίσω απ’ το επιχείρημα περί «λιγότερου κράτους», κρύβεται η πρεμούρα τμημάτων της αστικής τάξης για την ιδιωτικοποίηση όσων κοινωνικών παροχών έχουν παραμείνει δημόσιες. Με λίγα λόγια, το ολοκληρωτικό ξεπούλημα στο μεγάλο κεφάλαιο ακόμα και των στοιχειωδών κοινωνικών παροχών. Εάν, όπως λένε, η Ελλάδα ήταν πράγματι «σοβιετικού/κομμουνιστικού τύπου κράτος» τότε οι παροχές Υγείας και Παιδείας, η Κοινωνική Ασφάλιση, θα έπρεπε να είναι προσβάσιμες και δωρεάν για το σύνολο του πληθυσμού. Συμβαίνει όμως το ακριβώς αντίθετο.
   Εάν, όπως λένε, η Ελλάδα ήταν πράγματι… «κομμουνιστική χώρα» τότε η Κοινωνική Ασφάλιση θα κάλυπτε το σύνολο των εργαζόμενων και τις οικογένειες τους, όπως συνέβαινε στην ΕΣΣΔ. Επειδή όμως η Ελλάδα είναι το αντίθετο, είναι μια καπιταλιστική χώρα ενταγμένη επί τριακονταετία στην ΕΟΚ-ΕΕ, μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων είναι ανασφάλιστοι (από το 29,7% λίγο πριν το 2010, στο 40,5% στα τέλη του 2013 και 25% στα τέλη του 2014 μέχρι σήμερα, Στοιχεία: ΙΝΕ-ΓΣΕΕ).
3. Ότι σε περιόδους καπιταλιστικής ύφεσης οι ίδιες οι αστικές κυβερνήσεις κρατικοποιούν χρεωκοπημένες επιχειρήσεις τις οποίες, αφού «εξυγιάνουν», παραδίδουν και πάλι στα χέρια των μονοπωλίων και του ιδιωτικού τομέα. Να θυμηθούμε, για παράδειγμα, τον «Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων» των αρχών της δεκαετίας του ’80; Να θυμηθούμε τις κρατικές επενδύσεις σε δημόσιες εταιρείες (ΟΤΕ, ΔΕΗ, ΕΛΠΕ κλπ.) που στην συνέχεια ξεπουλήθηκαν σε ιδιωτικά κεφάλαια; Να θυμηθούμε, μήπως, τη μετατροπή των επιδομάτων ανεργίας σε επιδόματα απασχόλησης ώστε να έχουν φθηνό εργατικό δυναμικό οι επιχειρηματίες με χρήματα του κοινωνικού προϋπολογισμού (ΟΑΕΔ);
   

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Αφού είδαμε, λοιπόν, σε ποιόν ανήκει «το κράτος τους», ας δούμε και σε ποιόν ανήκει η οικονομία της χώρας. Αν δεχθούμε το «αφήγημα» του κ.Χατζή και των ιδεολογικών του συνοδοιπόρων, τότε τα μέσα παραγωγής στην Ελλάδα βρίσκονται, λογικά, υπό… εργατικό-λαϊκό έλεγχο! Έτσι συμβαίνει στις «σοβιετίες»: τα κλειδιά της οικονομίας τα έχουν οι παραγωγοί του πλούτου και όχι η παρασιτική τάξη των κεφαλαιοκρατών. Ας αφήσουμε, λοιπόν, τους ίδιους τους αριθμούς να «μιλήσουν» για την πραγματικότητα στην… «τελευταία κομμουνιστική χώρα της Ευρώπης», όπου:

1. 565 έλληνες κατέχουν περιουσία ύψους 70 δισεκατομμυρίων δολαρίων, την στιγμή που 6.3 εκατομμύρια συμπατριώτες τους ζουν στο όριο της φτώχειας ή κάτω απ’ αυτό (Στοιχεία UBS, Γραφ. Προϋπολογισμού της Βουλής).
2. Την περίοδο 1980-1997 τα ποσοστά κέρδους του κεφαλαίου στον επιχειρηματικό τομέα της ελληνικής οικονομίας διατηρήθηκαν με αυξανόμενη τάση πάνω από το 23%. Την ίδια περίοδο στην ίδια την ΕΟΚ/ΕΕ το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπέρασε το 14,6%. (Στοιχεία: ΟΟΣΑ, 1997,1999).
3. Σε περίοδο 17 χρόνων (1990-2007) τα κέρδη των ιδιωτικών επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 28 φορές. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 έφταναν τα 575 εκατ. Ευρώ και το 2007 είχαν αγγίξει τα 16 δις ευρώ (Στοιχεία ICAP).
4. Κατά την ίδια περίοδο (1990-2007), την ώρα που τα κέρδη των μονοπωλίων αυξάνονταν με γεωμετρική πρόοδο, οι εργαζόμενοι είδαν αύξηση των κατώτατου μισθού κατά μολις …1%. Δηλαδή στα επίπεδα της δεκαετίας του 1980. Σε μια δεκαπενταετία (1984-1997, κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, ΝΔ και πάλι ΠΑΣΟΚ) η μείωση των πραγματικών αποδοχών του των εργαζομένων άγγιξε το 17,3%, παρά τις σύντομες περιόδους ονομαστικών αυξήσεων της αγοραστικής δύναμης των μισθών.
5. Κατά την περίοδο της καπιταλιστικής κρίσης, την ίδια στιγμή που μισθοί, συντάξεις και εργασιακά δικαιώματα κυριολεκτικά τσακίζονταν, οι 500 πιο κερδοφόρες ελληνικές επιχειρήσεις έβλεπαν αύξηση κερδών κατά 18,2% (2011), δηλαδή 25 δις ευρώ περισσότερα κέρδη σε σχέση με το 2010 (Στοιχεία ICAP, 2012).
6. Μονοπωλιακοί και τραπεζικοί όμιλοι κατέχουν συσσωρευμένο πλούτο που στο σύνολο του φτάνει τα 1.1 τρισεκατομμύρια ευρώ (700 δις οι τραπεζικοί όμιλοι και 400 δις μονοπώλια και πολυεθνικές). Την ίδια ακριβώς στιγμή που το ζάμπλουτο ελληνικό εφοπλιστικό κεφάλαιο απολαμβάνει περί τις 60 φοροαπαλλαγές (Νόμος 27/1975) και ο κατώτατος μισθός βυθίζεται σε κάτω από 500 ευρώ για τον εργαζόμενο πολίτη.

Με βάση τα παραπάνω, ο καθένας αντιλαμβάνεται ότι δε μιλάμε- γενικά και αόριστα- για μια οποιαδήποτε οικονομία, αλλά για «την οικονομία τους», την οικονομία που βρίσκεται στα χέρια του κεφαλαίου, την οικονομία των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων και των ιδιωτικοποιήσεων, της μείωσης του λεγόμενου «μη μισθολογικού κόστους», της «ευελιξίας» στην αγορά εργασίας, της φθηνής εργατικής δύναμης, των ομαδικών απολύσεων.

Αυτήν την οικονομία υπηρετούν διαχρονικά οι αστικές ελληνικές κυβερνήσεις, είτε φιλελεύθερης-νεοφιλελεύθερης (Νέα Δημοκρατία), είτε σοσιαλδημοκρατικής (ΣΥΡΙΖΑ) διαχείρισης. Είναι η ίδια ακριβώς οικονομία που «Γεωργιάδηδες» και «Πολάκηδες», «Μητσοτάκηδες» και «Τσίπρες», υπηρετούν, από διαφορετικά πολιτικά μετερίζια μεν, για τα συμφέροντα της ίδιας όμως κυρίαρχης τάξης: Της αστικής τάξης.

Η Ελλάδα που περιγράψαμε παραπάνω, η Ελλάδα που σήμερα βιώνει τα μνημόνια της εξαθλίωσης, είναι η Ελλάδα:

της ΕΟΚ/ΕΕ, της Συνθήκης του Μάαστριχτ των τεσσάρων ελευθεριών (ελευθερία κίνησης κεφαλαίων, εμπορευμάτων, υπηρεσιών, εργατικού δυναμικού), της Συνθήκης της Λισαβόνας, είναι η Ελλάδα της ελεύθερης αγοράς. Είναι η Ελλάδα των μεγαλοβιομηχάνων, του ΣΕΒκαι των εφοπλιστών, των μονοπωλιακών ομίλων και του μεγάλου κεφαλαίου.

Η ίδια Ελλάδα του κράτους των καπιταλιστών, του κράτους-«αιμοδότη» του κεφαλαίου, που κάνει μπιζνες με ντόπια και ξένα μονοπώλια (βλέπε Siemens, Deutsche Telecom, Cosco, Fraport κλπ.), την ίδια ακριβώς στιγμή που σαρώνει εργασιακά δικαιώματα, πετσοκόβει μισθούς, συντάξεις και προνοιακά επιδόματα, βάζει λουκέτο σε σχολεία και νοσοκομεία και εντείνει τη φορομπηχτική πολιτική ενάντια στα λαϊκά στρώματα. Πρόκειται για την ίδια Ελλάδα-μέλος της ΝΑΤΟϊκής ιμπεριαλιστικής συμμαχίας, για στρατιωτικές δαπάνες της οποίας δίνει το 2,32% του ΑΕΠ ετησίως.

Αυτή είναι «η Ελλάδα τους». Ενα πράγμα όμως είναι σίγουρο: Ότι ζούμε τα κοιλοπονήματα της Ιστορίας και πως ο 21ος αιώνας θα είναι αιώνας νέων σοσιαλιστικών επαναστάσεων. Και τότε, σαν η εργατική τάξη ξυπνήσει μονομιάς, θα ρθει ανάποδα ο ντουνιάς.

* υποψήφιος Διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών και Ιστορίας.