ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ Στο κυνήγι του κέρδους οι εργαζόμενοι είναι το θήραμα..

.

Μιλάνε στον «Ριζοσπάστη» εργατοϋπάλληλοι και συνδικαλιστές από χώρους - «κλειδιά» στην ανάπτυξη που καταγράφει ο κλάδος

Key Publishing 2004

Στην επίγεια εξυπηρέτηση των αεροδρομίων, οι συνθήκες δουλειάς είναι εξαντλητικές

Πολύς λόγος γίνεται και φέτος για τα απανωτά «ρεκόρ» που σπάει ο Τουρισμός, τις προοπτικές που διαγράφονται για την επόμενη σεζόν, τις μεγάλες δυνατότητες που ανοίγονται ώστε να συμβάλλει ο κλάδος συνολικά στην ανάκαμψη της καπιταλιστικής οικονομίας στην Ελλάδα.
Ηδη από τα μέσα της σεζόν, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) προέβλεψε πως οι φετινές διεθνείς αφίξεις αναμένεται να υπερβούν τα 26 εκατ. (σημειώνοντας αύξηση 4,8% από το 2016), ενώ εκτίμησε πως τα έσοδα θα κινηθούν μεταξύ 14,2 - 14,5 δισ. ευρώ (αυξημένα τουλάχιστον κατά 10,9% σε σύγκριση με το 2016).
Στελέχη της κυβέρνησης και ο αστικός Τύπος αναλώνονται σε ένα χωρίς προηγούμενο λιβάνισμα της «επιχειρηματικής δραστηριότητας» στον Τουρισμό και προβάλλουν επίμονα την ανάγκη αυτή να στηριχτεί ακόμα περισσότερο από το κράτος, προκειμένου να δημιουργηθούν καλύτερες προϋποθέσεις μεγέθυνσης της οικονομικής δραστηριότητας, της κερδοφορίας δηλαδή των επιχειρηματικών ομίλων, σ' αυτόν και σε άλλους κλάδους.
Ηδη, μπροστά στη νέα σεζόν, έχει ξεκινήσει η συζήτηση για τις παρεμβάσεις που επείγουν από την πλευρά του κράτους, κυρίως στο επίπεδο των υποδομών, της φορολογίας και των κινήτρων για νέες επενδύσεις, που θα καταστήσουν τον ελληνικό τουρισμό πιο ανταγωνιστικό, με δεδομένο μάλιστα ότι του χρόνου - σύμφωνα με τις εκτιμήσεις πολυεθνικών ομίλων που ελέγχουν τις τουριστικές ροές ανά τον κόσμο - αναμένεται σχετική ανάκαμψη της Τουρκίας.
Η διατήρηση της τουριστικής κίνησης τουλάχιστον στα σημερινά επίπεδα και η αύξησή της αναγορεύονται από το κεφάλαιο, την κυβέρνηση και τα κόμματά του σε «εθνικό στόχο». Αντίστροφα, οι διεκδικήσεις των εργαζομένων στον Τουρισμό για καλύτερες συνθήκες αμοιβής και δουλειάς, με δεδομένο μάλιστα ότι ο κλάδος γνωρίζει ανάκαμψη, παρουσιάζονται ως προσπάθεια υπονόμευσης της ανταγωνιστικότητάς του, λοιδορούνται και συκοφαντούνται.
Ενα είναι βέβαιο: Η ανάπτυξη στον κλάδο του Τουρισμού, όπως συνολικά στην καπιταλιστική οικονομία, γίνεται αποκλειστικά προς όφελος των κεφαλαιοκρατών και σε βάρος των εργαζομένων. Στηρίζεται πάνω στο βάθεμα της εκμετάλλευσης, με τα εξαντλητικά ωράρια, τα χαμηλά μεροκάματα, το πετσόκομμα στοιχειωδών δικαιωμάτων, που όλα μαζί συνθέτουν έναν άγριο εργασιακό μεσαίωνα. Τις συνθήκες αυτές περιγράφουν στον «Ριζοσπάστη» συνδικαλιστές και εργαζόμενοι από χώρους που αυτές τις μέρες σηκώνουν το μεγαλύτερο βάρος στην εξυπηρέτηση των εκατομμυρίων τουριστών, σε πλοία, αεροδρόμια και ξενοδοχεία.

Εξαντλητικές συνθήκες στα αεροδρόμια

Στο Διεθνές Αεροδρόμιο της Αθήνας κυριαρχούν η προσωρινή απασχόληση και η βαριά εργασία σε ανθυγιεινές συνθήκες. Οπως αναφέρουν συνδικαλιστές της ΔΑΣ, περίπου το 70% των εργαζομένων προσλαμβάνονται για τους μήνες της αυξημένης κίνησης (Μάη - Οκτώβρη), με συμβάσεις δύο και ενός μήνα, ακόμα και 15θήμερο, με αμοιβή τον κατώτατο μισθό, 530 ευρώ καθαρά για 8ωρη δουλειά, 360 ευρώ για 6ωρη κ.ά.
Οι εργοδότες πιέζουν τους εργάτες να μην παίρνουν ρεπό και να κάθονται υπερωρίες, λέγοντας ότι όποιος δείχνει «καλό πρόσωπο» έχει περισσότερες πιθανότητες να κάτσει για δουλειά και το χειμώνα. Το 9ωρο αποτελεί καθημερινότητα, ειδικά για τους εργάτες πίστας και τους εργαζόμενους στο check in, ενώ το ωράριο εργασίας μπορεί να φτάνει τις 10 και τις 11 ώρες. Την ίδια στιγμή, δεν τηρείται στην πράξη η ελάχιστη ώρα ανάπαυσης των 11 ωρών από βάρδια σε βάρδια, με τους εργαζόμενους να πρέπει να γυρίσουν στη δουλειά μέσα σε 9 και 10 ώρες από την ώρα που θα σχολάσουν.
Τα τελευταία χρόνια - επισημαίνουν οι συνδικαλιστές - έχουν γίνει απολύσεις παλαιότερων και πιο έμπειρων εργαζομένων, που έχουν ως αποτέλεσμα τα τμήματα να λειτουργούν σχεδόν εξολοκλήρου με νέους εργαζόμενους, με ελάχιστη ή καθόλου εκπαίδευση, γεγονός που συμβάλλει στην εντατικοποίηση της εργασίας. Οι άδειες δίνονται με το σταγονόμετρο. Εργαζόμενοι σε επισιτιστικά καταστήματα και το check in δουλεύουν ακόμα και τρία χρόνια «σερί» χωρίς άδεια, ή μόνο με άδεια τον Οκτώβρη, το Νοέμβρη και το Φλεβάρη, τους μήνες δηλαδή που η τουριστική κίνηση είναι πιο υποτονική.
Η κατάσταση αυτή, σε συνδυασμό με την έλλειψη ή την ανεπαρκή συντήρηση του υφιστάμενου υλικοτεχνικού εξοπλισμού, αυξάνει τον επαγγελματικό κίνδυνο. Ηδη έχουν συμβεί μια σειρά εργατικών «ατυχημάτων», λιποθυμίες, τραυματισμοί κ.ά., εργαζόμενοι επισκέπτονται καθημερινά το τμήμα του ΕΚΑΒ.
Ανάλογη είναι η κατάσταση και σε άλλα αεροδρόμια της χώρας. Ενδεικτικά είναι όσα έγραψε πρόσφατα ο «Ριζοσπάστης» για τις συνθήκες δουλειάς στο αεροδρόμιο «Διαγόρας» της Ρόδου, όπου η πλειοψηφία των εργαζομένων απασχολούνται εποχικά, με συμβάσεις ορισμένου χρόνου, και αμείβονται με το βασικό μισθό. Τα ωράρια - «λάστιχο», οι αναγκαστικές και απλήρωτες υπερωρίες είναι συνηθισμένα φαινόμενα. Οι συνθήκες εντατικοποίησης, η κούραση, αλλά και η ζέστη, αφού οι χώροι του αεροδρομίου δεν κλιματίζονται επαρκώς, έχουν οδηγήσει σε λιποθυμίες εργαζομένων.
Επίσης, πριν λίγες μέρες, εργαζόμενος που δούλευε σε εταιρεία επίγειας εξυπηρέτησης στο αεροδρόμιο της Κέρκυρας, ξεψύχησε παλεύοντας για το μεροκάματο. Ο Κερκυραϊκός Σύνδεσμος Ιδιωτικών Υπαλλήλων, με αφορμή το εργατικό δυστύχημα, κατήγγειλε συνθήκες εντατικοποίησης και έκανε λόγο για λιποθυμικά επεισόδια που έχουν σημειωθεί πολλές φορές με θύματα εργαζόμενους στην καθαριότητα των αεροσκαφών και σε άλλα πόστα.

Ξενοδοχεία - γαλέρες για τους εργαζόμενους

Στα ξενοδοχεία και στον Επισιτισμό, η ανοδική τάση στους δείκτες που αφορούν τους μεγαλοεπιχειρηματίες του κλάδου, συνοδεύεται από την αντίστροφη πορεία που ακολουθούν τα δικαιώματα των εργαζομένων, τη μεγάλη επιδείνωση των συνθηκών δουλειάς και αμοιβής, τις συνθήκες «γαλέρας» για τους εργαζόμενους στις ξενοδοχειακές μονάδες, στα πολυτελή εστιατόρια, στις επισιτιστικές αλυσίδες, συνολικά στις τουριστικές επιχειρήσεις.
Ο Νίκος Παπαγεωργίου, μέλος της Πανελλαδικής Γραμματείας Επισιτισμού - Τουρισμού - Ξενοδοχείων του ΠΑΜΕ, εξηγεί στον «Ριζοσπάστη» ότι «ορισμένα από τα "προνόμια" που ...απολαμβάνουν οι εργάτες στον Τουρισμό» είναι η εντατικοποίηση, τα ατελείωτα ωράρια, ρεπό με το σταγονόμετρο, η απλήρωτη και ανασφάλιστη δουλειά, οι ατομικές συμβάσεις και «ευέλικτες» μορφές εργασίας, το «κουρέλιασμα» της κλαδικής Σύμβασης. Ενώ, μετά το τέλος της σεζόν, τους περιμένει κατά κανόνα η ανεργία.
Οι μισθοί - σημειώνει - συμπιέζονται με ατομικές και επιχειρησιακές συμβάσεις, όπως αυτές που υπογράφονται μέσα από τη «φάμπρικα» των «ενώσεων προσώπων», μέχρι να φτάσουν τα όρια του κατώτατου μισθού για τον ανειδίκευτο εργάτη, δηλαδή 586 ευρώ μεικτά το μήνα. Ακόμα χειρότερα, για τους εργαζόμενους που είναι κάτω των 25 ετών, ο κατώτατος μισθός είναι 511 μεικτά.
Σε πολλές περιπτώσεις, στην τσέπη των εργαζομένων δεν μπαίνει ούτε ο κατώτατος μισθός, καθώς τον υπονομεύει η αξιοποίηση όλης της «βεντάλιας» των ελαστικών εργασιακών σχέσεων που έχουν εξασφαλίσει στο κεφάλαιο όλες οι αστικές κυβερνήσεις. Στο τοπίο της «εργασιακής ζούγκλας», ευδοκιμούν 14 μορφές ελαστικής εργασίας στον κλάδο. Εποχική, «ενοικιαζόμενη», εκ περιτροπής, «έξτρα» είναι μερικές μόνο από τις μορφές εργασίας που επιβάλλουν οι επιχειρηματίες του Τουρισμού στο προσωπικό, δίπλα στη μαθητεία, στην πρακτική άσκηση, στα προγράμματα «απόκτησης εργασιακής εμπειρίας» για τους ανέργους.
Η εντατικοποίηση και η πολυαπασχόληση είναι πανταχού παρούσες. Τα ωράρια «τεντώνονται» μέχρι τις 10 και 12 ώρες. Οι τενοντίτιδες, τα προβλήματα στη μέση και τα γόνατα, τα αυχενικά «θερίζουν» και τους πιο νέους σε ηλικία εργαζόμενους. Το ίδιο και η υπερκόπωση και τα εργατικά «ατυχήματα». Η φθορά της υγείας τους επιτείνεται από τις ανατροπές στην Κοινωνική Ασφάλιση. Για παράδειγμα, η κατάργηση των Βαρέων και Ανθυγιεινών έχει οδηγήσει στην αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης, αναγκάζοντας καμαριέρες, μάγειρες και άλλες ειδικότητες να δουλεύουν μέχρι τα 67 τους χρόνια!

Μεγάλη εντατικοποίηση για τους ναυτεργάτες

Εντατικές συνθήκες και εξαντλητικά ωράρια αντιμετωπίζουν και οι ναυτεργάτες. Οπως σημειώνουν συνδικαλιστές, στα πλοία με τα οποία γίνεται η ακτοπλοϊκή σύνδεση της ηπειρωτικής χώρας με τα νησιά, στα επιβατηγά πλοία διεθνών πλόων (όπως αυτά που εκτελούν δρομολόγια που συνδέουν την Πάτρα και την Ιταλία), αλλά και στα ημερήσια περιηγητικά σκάφη, που δρομολογούνται στα νησιά, η κατάσταση για τους εργαζόμενους είναι παρόμοια.
Την ίδια περίοδο που οι ανάγκες είναι αυξημένες, λόγω της μετακίνησης χιλιάδων τουριστών, αλλά και των απαιτήσεων για τροφοδοσία των νησιών με προϊόντα, οι εφοπλιστές έχουν αποδρομολογήσει μεγάλο μέρος του ακτοπλοϊκού τους στόλου, αυξάνοντας παράλληλα τα δρομολόγια για τα εναπομείναντα πλοία.
Το αποτέλεσμα είναι τα πληρώματα να εξαντλούνται, δουλεύοντας ακατάπαυστα σε ασταμάτητα δρομολόγια. Στις πιο «εμπορικές» γραμμές, τους καλοκαιρινούς μήνες, πριν προλάβει το πλοίο να ξεφορτώσει, ξεκινάει η φόρτωση για άμεση αναχώρηση, ενώ οι αφίξεις και οι αναχωρήσεις από ενδιάμεσους σταθμούς αυξάνουν την κούραση για τους ναυτεργάτες, αυξάνοντας τους κινδύνους και για εργατικά «ατυχήματα».
Σε πολλές περιπτώσεις, οι ναυτεργάτες εργάζονται καθημερινά για 17, 18, ακόμα και 20 ώρες. Η εντατικοποίηση, σε συνδυασμό με τις μειωμένες οργανικές συνθέσεις, που έχουν θεσπίσει μια σειρά αντεργατικοί νόμοι, αλλά και την κακή συντήρηση των πλοίων, δημιουργούν επικίνδυνες συνθήκες για εργαζόμενους και επιβάτες, θέτουν σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή στη θάλασσα.
Κατάφωρη είναι η παραβίαση των ΣΣΕ. Οι προβλέψεις τους καταστρατηγούνται όσον αφορά τα ωράρια εργασίας. Οι υπερωρίες εκτός από ατελείωτες είναι και απλήρωτες. Οι εφοπλιστές, μεριμνώντας για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας τους, αρνούνται να υπογράψουν ικανοποιητικές για τους εργαζόμενους Συμβάσεις. Για παράδειγμα, η ΣΣΕ στην ποντοπόρο ναυτιλία έχει να ανανεωθεί από το 2010.
Ακόμα όμως και τη Σύμβαση με μηδενικές αυξήσεις που υπογράφουν κάθε χρόνο στην ακτοπλοΐα εφοπλιστές και ΠΝΟ (μόλις την περασμένη Πέμπτη υπογράφτηκε η πιο πρόσφατη), δεν έχουν κανένα πρόβλημα να τη μετατρέπουν σε «κουρελόχαρτο», επιδεινώνοντας τους όρους δουλειάς των ναυτεργατών.