Η πολιτική - μορφωτική δουλειά του ΚΚΕ στην εργατική τάξη του Βόλου

Αποσπάσματα από την ομιλία της Αλέκας Παπαρήγα σε εκδήλωση για τα 100χρονα του Κόμματος

Στο κατάμεστο αμφιθέατρο «Κορδάτος» του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας πραγματοποιήθηκε, την Κυριακή 20 Μάη, η εκδήλωση της ΤΕ Μαγνησίας του ΚΚΕ με θέμα: «Η επίδραση των σοσιαλιστικών ιδεών και του ΚΚΕ στο μορφωτικό ρεύμα στο εργατικό κίνημα του Βόλου - πρώτες δεκαετίες». Η εκδήλωση έγινε στο πλαίσιο των 100 εκδηλώσεων σε 100 πόλεις προς τιμήν του ενός αιώνα ηρωικής ζωής και δράσης του Κόμματος.
Στη συγκέντρωση, για το θέμα μίλησε η Αλέκα Παπαρήγα, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, παραθέτοντας πλούσιο υλικό από τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος του Βόλου, ενώ ακολούθησε μουσικό αφιέρωμα σε κομμουνιστές λογοτέχνες.
Ακολουθούν εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία της Αλ. Παπαρήγα.

***

Το εργατικό κίνημα του Βόλου, όπως και αλλού, εμφανίστηκε πριν ακόμα ιδρυθεί το ΚΚΕ, καθώς η περιοχή είχε εξελιχθεί από τον προηγούμενο αιώνα σε σοβαρό βιομηχανικό και διαμετακομιστικό εμπορικό κέντρο, άρα είχε ήδη επέλθει μια ορισμένη συγκέντρωση της εργατικής τάξης. Οι σοσιαλιστικές ιδέες ξεπήδησαν αρχικά στο Βόλο μέσα από τις νέες βιομηχανίες καπνού που μετέφεραν ειδικευμένους εργάτες από τα εργοστάσια της Αλεξάνδρειας και του Βερολίνου, οι οποίοι είχαν ήδη επαφές με σοσιαλδημοκράτες αναρχικής κατεύθυνσης, Ιταλούς και Γερμανούς. Το 1891 ιδρύθηκε ο «Εργατικός Σύλλογος» Βόλου, το 1894 ο «Σύλλογος των εμποροϋπαλλήλων» και το 1895 ο «Σύλλογος Δημοδιδασκάλων». Το 1898 πραγματοποιήθηκε απεργία από τους καρεκλάδες του Βόλου, της Πάτρας και της Αθήνας, μαζί με τους μηχανουργούς του πλοίου «Τζων» στον Πειραιά. Το αστικό κράτος μετέφερε απεργοσπάστες από την Ιταλία, που αποτέλεσε το πρώτο δείγμα της κρατικής παρέμβασης στον τομέα αυτόν. Τα πρώτα σωματεία και εργατικές οργανώσεις είχαν αρχικά τη μορφή περισσότερο λεσχών, βεβαίως στην πορεία απόκτησαν τα χαρακτηριστικά του εργατικού συνδικαλισμού και μάλιστα του κλαδικού.

Τα πρώτα σπέρματα των σοσιαλιστικών ιδεών στην Ελλάδα εμφανίστηκαν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και αφού είχαν ολοκληρωθεί οι αστικές επαναστάσεις της Ευρώπης. Πριν ακόμα ενσωματωθεί η Θεσσαλία στο ελληνικό κράτος, κυκλοφορούσαν εφημερίδες που πρόβαλλαν σοσιαλιστικές ιδέες, ενώ η βολιώτικη εφημερίδα «Μέλλον» ήταν η εφημερίδα που υπεράσπισε την Παρισινή Κομμούνα το 1871 με άρθρο του Παπαθανασίου. Από το 1877 έως το 1907 κυκλοφορούσαν σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας 26 εφημερίδες που διέδιδαν σοσιαλιστικές, αναρχικές, ριζοσπαστικές ιδέες. Ανάμεσά τους ήταν οι βολιώτικες εφημεριδούλες «Ισότης» το 1883, ο «Ρήγας του Λαού» το 1885 με πολύ μικρή διάρκεια ζωής. Δημιουργήθηκε η Σοσιαλιστική Κίνηση Βόλου το 1894, με ιδεολογικούς προσανατολισμούς μείγμα σοσιαλιστικών και χριστιανικών ιδεών.
Η ελληνική αστική τάξη, έχοντας την εμπειρία των εργατικών αγώνων στις ισχυρές καπιταλιστικές χώρες, πήρε από την πρώτη στιγμή μέτρα ώστε οι εργάτες να μην οργανωθούν. Τους απευθύνονταν και τους ζητούσαν, όπως αναφέρει ο Γιάννης Κορδάτος, να μείνουν «πιστοί στα πάτρια», να μη μιμηθούν τους Ευρωπαίους εργάτες ιδρύοντας σωματεία και οργανώνοντας απεργίες. Τυπώθηκε από αστικούς κύκλους ένα φυλλάδιο με συμβουλές στους εργάτες με τον τίτλο «ΕΓΚΟΛΠΙΟ ΤΟΥ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΛΑΟΥ `Η ΣΥΜΒΟΥΛΑΙ ΕΙΣ ΤΟΥΣ ΧΕΙΡΩΝΑΚΤΕΣ» με θέμα γιατί δεν πρέπει να απεργούν. (...)

Οι πρώτες απόπειρες διάδοσης σοσιαλιστικών ιδεών

Η διάδοση σοσιαλιστικών ιδεών στο Βόλο άρχισε να προκαλεί κάποιες ρωγμές στο συμπαγές τείχος που είχε στήσει η αστική και μικροαστική διανόηση, ώστε το εργατικό κίνημα της Ελλάδας να είναι αποξενωμένο από την επαναστατική θεωρία.
Το 1907 ο δημοτικιστής δικηγόρος Κώστας Ζάχος ίδρυσε τον «Πανεργατικό Σύνδεσμο Αδελφότητα» και εξέδωσε την εφημερίδα «Εργάτης». Είναι ο ίδιος που μαζί με τους πιο ταξικά προσανατολισμένους τσαγκαράδες Κοσσυβά, Κατσιρέλο, Παπά, Σούλιο, Χειρογιώργο, Χαρίτο κ.ά. ίδρυσαν το ΕΚ Βόλου το 1908, σαν αποτέλεσμα και της διαπάλης με τη μικροαστική καθοδήγηση του Συνδέσμου. Στον «Εργάτη», στις 2 Ιούνη 1908 δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» (ΚΜ) μεταφρασμένο στα Ελληνικά από τον Κ. Χατζόπουλο. Το ΚΜ έδωσε σημαντική ώθηση στην κοινωνική συνείδηση του Αλέξανδρου Δελμούζου. Ο Αλ. Δελμούζος, μάλιστα, έγραψε ο ίδιος ότι διαβάζοντας το «Μανιφέστο» συγκλονίστηκε: «Σα να μ' άρπαξε ένα σιδερένιο χέρι από τα σύννεφα στο χώμα. Για κάμποσο καιρό σαν να είχα τυφλωθή από το πολύ φώς και να ζούσα μια ξένη ζωή». Σε γράμμα του προς τον διευθυντή του «Εργάτη», ανάμεσα στα άλλα, σημείωνε: «Μικρή η εργατική μας τάξη, αλλά μεγάλη η εντατική και παιδαγωγική της δύναμη». (...)
Είναι αδύνατο να εκτιμηθεί ο ρόλος του ΕΚΒ στην πάλη των ιδεών, στην πολιτική και πολιτιστική αρχική αφύπνιση των εργατοϋπαλλήλων αν δεν συνδυαστεί με το ρόλο που έπαιξε η εφημερίδα «Εργάτης», που το 1911 μετά το Κιλελέρ ονομάστηκε «Εργάτης - Αγρότης». Η σημαντική αυτή εργατική εφημερίδα δημοσίευε πολιτικά άρθρα που απηχούσαν τα διάφορα ρεύματα της Διεθνούς των Εργατών, αλλά και Ελλήνων δημοτικιστών που αντιπάλευαν την αρχαΐζουσα γλώσσα των επίσημων κειμένων, των βιβλίων, στη συνέχεια άρθρα των ηγετών σοσιαλιστικών ομίλων ή λογοτεχνών, όπως ήταν ο Κ. Χατζόπουλος. Στο Βόλο αρχίζει να ακούγεται η λέξη «προλετάριοι», «προλεταριάτο», να γίνεται λόγος για τον εκπολιτισμό των εργατών, για τη νέα κοινωνία, τη σοσιαλιστική. Γινόταν σκληρή κριτική στα σάπια ιδανικά του κράτους, ιδιαίτερα με άρθρα του Αλ. Δελμούζου.
Στο 10ο φύλλο του «Εργάτη», το 1908, δημοσιεύτηκε προκήρυξη διαγωνισμού διηγήματος, με τρεις όρους: Το διήγημα να είναι γραμμένο στη γλώσσα του λαού, να είναι σύμφωνο με την ιδέα του σοσιαλισμού, να είναι παρμένο από την πραγματική ζωή του Ρωμιού εργάτη. Τα άρθρα και τα συνθήματα απείχαν πολύ από την επιστημονική θεωρία του σοσιαλισμού, ταύτιζαν το σοσιαλισμό με την παρέμβαση του κράτους υπέρ των εργαζομένων. Τα κρίνουμε παίρνοντας υπόψη ότι γράφτηκαν 110 χρόνια πριν, και κυρίως να εκτιμάμε την προσπάθεια να ανοιχτούν στους εργάτες και τις εργάτριες γενικότερα ιδεολογικά, πολιτικά, πολιτιστικά, πνευματικά ζητήματα.
Βολιώτες εργάτες στην πορεία πήραν μέρος στην ίδρυση του πανελλήνιου Συλλόγου Παλαιών Πολεμιστών, συγκρότησαν τμήμα στο Βόλο, έκαναν μαζικές κινητοποιήσεις με αιτήματα για την αποκατάσταση στη δουλειά, για μεροκάματα, επιδόματα και άλλα. Το 1918 στην Κερασιά δημιουργήθηκε η πρώτη ομάδα των μπολσεβίκων. Στο ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚΕ πήραν μέρος ως αντιπρόσωποι των σοσιαλιστικών οργανώσεων του Βόλου οι Μπαλαμπανίδης, Χατζής, Αναγνωστόπουλος, Ιωάννου, Γκρέσιος. Οι τρεις πρώτοι, μόνο, υπέγραψαν το ιδρυτικό ψήφισμα.
Ενα από τα πιο σημαντικά γεγονότα ήταν η σχέση του «Εργάτη» και στη συνέχεια του ΕΚΒ με το Ανώτερο Παρθεναγωγείο Βόλου ή Πρότυπο Σχολείο Θηλέων, που ιδρύθηκε από τον γιατρό Δ. Σαράτση με διευθυντή τον Αλ. Δελμούζο. Η ίδρυσή του σοκάρισε τους αστούς του Βόλου, καθώς είχε στόχο τη μόρφωση των νέων γυναικών. Στις συγκεκριμένες συνθήκες, το Παρθεναγωγείο επιδίωκε να συνδυάσει την πνευματική ανάπτυξη των κοριτσιών με την ικανότητα να φροντίζουν το νοικοκυριό, ενώ προκάλεσε και την αντίδραση του μητροπολίτη.

Μαζί με τη δράση και η προσπάθεια για μόρφωση και καλλιέργεια των εργατών

Οι πρωτεργάτες του ΕΚ Βόλου ίδρυσαν νυχτερινό σχολείο για τη μόρφωση και καλλιέργεια της εργατικής τάξης, ένα είδος Λαϊκού Πανεπιστημίου. Η αναγγελία ίδρυσης κυρίως αναφερόταν στη δημιουργία ενός κέντρου που θα λειτουργήσει ως χώρος ταξικής λαϊκής κοινωνικής διδασκαλίας, με μαθήματα, με απαγγελία ποιημάτων, θα λειτουργούσαν μικρά αναγνωστήρια. Διδάσκονταν δημοσιογραφία, φιλοσοφία, ιστορία, κοινωνιολογία, εκπαιδευτικά μαθήματα. Ακόμα και μαθήματα έγιναν για τα συστατικά του αέρα και το ανθρακικό οξύ. Ολα τα μαθήματα γίνονταν στη δημοτική γλώσσα. Εγραψαν για τους εργάτες και δίδαξαν τους εργάτες οι Δ. Σαράτσης, Αλ. Δελμούζος, Σοφ. Τριανταφυλλίδης, Τάκης Οικονομάκης, Γ. Σακελλαρίδης, Ι. Τσαμασφύρος, Γ. Σφέτσος κ.ά.
Στον πυρήνα της πολιτικοποίησης της δράσης του ΕΚ ανήκε η υιοθέτηση θέσεων κατά της πλουτοκρατίας, ενώ η πολυμορφία παρέμβασης επεκτεινόταν ακόμα και στη δημιουργία χορωδίας που τραγουδούσε εργατικά τραγούδια. Η χρησιμοποίηση στις διαδηλώσεις της κόκκινης σημαίας, η ανάδειξη εικόνας του Χριστού με κόκκινη σημαία ήταν η αφορμή για να κατηγορηθεί το ΕΚ για κήρυξη αθεΐας, να γίνει σύγκρουση με την ίδια την Εκκλησία, στην οποία προσχώρησαν και οι μητροπόλεις των άλλων θεσσαλικών πόλεων.
Η μορφωτική δουλειά θεωρούνταν, και σωστά, ένας παράγοντας εργατικής συνένωσης, δίπλα στους άλλους που συγκροτήθηκαν, δηλαδή το Ταμείο συντάξεων και το Ταμείο απεργιών. Αποδείχτηκε αρκετά πρώιμα ότι ο πολιτισμός, η τέχνη, η γνώση είναι μορφές κοινωνικής συνείδησης, όπλα της ταξικής πάλης.
Το 1911, και ενώ είχαν προηγηθεί αλλεπάλληλοι εργατικοί αγώνες από το 1909, αναπτύχθηκε οξυμένη διαπάλη: Από τη μια, ήταν το ΕΚ Βόλου και το Παρθεναγωγείο και, από την άλλη, όλο το μπλοκ της αστικής και γαιοκτημονικής αντίδρασης της πόλης, με ενορχηστρωτή την Εκκλησία, που κάλεσε σε μαζικό συλλαλητήριο με την κατηγορία της αθεΐας και του δημοτικισμού, που αποκαλούσαν ειρωνικά «μαλλιαρισμό», ενώ στο λαό διαδίδονται ότι οι «λεγόμενοι μαλλιαροί» ήταν κακοποιά στοιχεία. Το συλλαλητήριο είχε μαζικότητα, όμως δεν πήραν μέρος οι εργάτες. Το αίτημα της συγκέντρωσης ήταν η απαγόρευση λειτουργίας του Παρθεναγωγείου, το οποίο έκλεισε με απόφαση της δημοτικής αρχής που επικαλέστηκε τη δικαστική δίωξη. Ταυτόχρονα κατηγορήθηκε για αθεΐα. Τα γεγονότα αποκλήθηκαν από τους διώκτες «Αθεϊκά».
Δύο δίκες έγιναν, η μια στο Βόλο, το 1911, που απέστειλε την υπόθεση σε εισαγγελέα Εφετών, και η δεύτερη στο Ναύπλιο, στο Δικαστήριο Εφετών τον Απρίλη του 1914, με 12 κατηγορουμένους, στελέχη του ΕΚ Βόλου και του ΕΚ Λάρισας, και του Παρθεναγωγείου. Κατηγορούμενοι εκτός από τους Ζάχο, Σαράτση και Δελμούζο, εργάτες όπως οι Κοσσυβάς, Σούλιος, Χαρίτος, Χειρογιώργος, Κατσιρέλος, Ασπιώτης, Φλώρος, Μπιτζάνης. Ανακρίθηκε επίσης και ο Κώστας Βάρναλης, που ήταν τότε σχολάρχης στην περιοχή, χωρίς να παραπεμφθεί, ενώ ανώνυμα γράμματα κατατέθηκαν κατά του Γιάννη Κορδάτου με κατηγορίες «μαλλιαρισμού», αναρχισμού, αθεΐας. Ανάμεσα στους μάρτυρες υπεράσπισης των κατηγορουμένων ήταν ο Δ. Γληνός και ο Ν. Πολίτης. Η αθώωσή τους ήταν πανηγυρική. Σημειώνουμε ότι ο Αλ. Δελμούζος, που δέχτηκε τις μεγαλύτερες διώξεις, αποκαλούσε τον εαυτό του κομμουνιστή παρά το γεγονός ότι δεν γνώριζε τις μαρξιστικές κομμουνιστικές θέσεις και ιδέες. Το Παρθεναγωγείο αντικαταστάθηκε από ένα άλλο σχολείο ηθικών, όπως έλεγαν, αρχών, ενώ το ΕΚΒ και εξαιτίας της μεγάλης περιπέτειας αλλά και εσωτερικών διαφωνιών πέρασε στην αδράνεια. Το 1914, 9 σωματεία, στη θέση του αδρανοποιημένου ΕΚΒ, ίδρυσαν την Πανεργατική Ενωση Βόλου.
Το εργατικό κίνημα του Βόλου ανασυντάχθηκε βέβαια στην πορεία, με την καταλυτική επίδραση και του νεαρού τότε ΚΚΕ, συνέβαλε σε μεγάλους ηρωικούς αγώνες, και μάλιστα αιματηρές αναμετρήσεις με το στρατό και τη χωροφυλακή, την αστυνομία, χώρια τις διώξεις στα δικαστήρια, με κορυφαία γεγονότα το 1921, το 1936. Η εργατική τάξη του Βόλου αναδείχθηκε και την περίοδο της Κατοχής '41 - '44, ενώ Βολιώτες πήραν ενεργό μέρος στον ηρωικό τρίχρονο αγώνα του ΔΣΕ.

Το ΚΚΕ και το εργατικό κίνημα τον Μεσοπόλεμο

Η Οκτωβριανή Επανάσταση και η ίδρυση του ΣΕΚΕ έφεραν μια ριζική ως ουσία αλλαγή για την εργατική τάξη. Η δράση του ΚΚΕ έδινε δυνατότητες, βεβαίως ανάλογα και με την πορεία της ταξικής πάλης και του συσχετισμού δυνάμεων στο κίνημα, για την ιδεολογική, πολιτική μόρφωση των εργατών, ιδιαίτερα εκείνων που έπαιρναν δραστήριο μέρος στον αγώνα. Δεν ήταν εύκολη η αρχή, ούτε και η πορεία. Υπήρξε και αντικειμενική δυσκολία να εκδοθούν στα Ελληνικά τα έργα των Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν. Επαιξε ρόλο έως ένα βαθμό και το γεγονός ότι ένα μέρος των επιστημόνων, διανοούμενων της εποχής των σοσιαλιστικών ομίλων, των πρώιμων στην Ελλάδα σοσιαλιστικών ιδεών, τελικά ενσωματώθηκαν στο σύστημα.
Το 1ο Εθνικό Συμβούλιο του ΣΕΚΕ, με ειδική απόφασή του το Μάη του 1919, κατέληξε στη συγκέντρωση των εκδοτικών δραστηριοτήτων υπό την ευθύνη της ΚΕ. Τον Ιούνη του 1919, από το εκδοτικό του ΣΕΚΕ κυκλοφόρησε σε νέα μετάφραση «Το Κομμουνιστικό Μανιφέστο». Το 1921 αποφασίστηκε η έκδοση Κομμουνιστικής Επιθεώρησης (ΚΟΜΕΠ). Το Γενάρη του 1925 προσδιορίστηκε ότι «η παραμέληση της καλλιέργειας της μαρξιστικής θεωρίας και της διαδόσεως των θεμελιωδών αρχών του κομμουνιστικού προγράμματος και της κομμουνιστικής τακτικής, ο περιορισμός στον εμπειρισμό και στη στενή πρακτική προχειρότητα υπήρξε πάντοτε ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα της "δράσεως" των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων και ένα φαινόμενο που πάντα συνώδευσε κάθε παραστράτημα από τη βασική γραμμή του επαναστατικού μαρξισμού (...). Η συστηματική μορφωτική λενινιστική εργασία είναι μια από τις προϋποθέσεις για την μπολσεβικοποίηση των κομμουνιστικών κομμάτων».
Το 1933, στην 50ή επέτειο του θανάτου του Κ. Μαρξ, με απόφαση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ξεκίνησε η β' περίοδος της σειράς «Μαρξιστική Βιβλιοθήκη» (τεύχη στα οποία περιλαμβάνονταν σε συνέχειες μεταφράσεις μαρξιστικών έργων), στον κατάλογο της οποίας περιλαμβάνονται έργα όπως η «18η Μπρυμαίρ» του Κ. Μαρξ, η «Διαλεκτική της Φύσης» του Φ. Ενγκελς, έργα του Λένιν και του Στάλιν. Η εκδοτική δραστηριότητα και η μετάφραση μαρξιστικών έργων συνδέθηκαν άμεσα σε εκείνη τη φάση με την πάλη του ΚΚΕ ενάντια στις λικβινταριστικές - διαλυτικές και τροτσκιστικές απόψεις, κάνοντας βήματα στην εδραίωση των επαναστατικών χαρακτηριστικών του Κόμματος Νέου Τύπου. (...)
Η δράση του Κόμματος είχε επίδραση με αφετηρία την Αθήνα και σε άλλα αστικά κέντρα, όμως θα ήταν χρήσιμη η συγκεκριμένη αναλυτική αποτίμηση της περιόδου του μεσοπολέμου στο Βόλο, καθήκον δικό σας βέβαια.
Χωρίς να υποτιμάμε τη μεγάλη προσπάθεια του Κόμματός μας από το 1918 έως το 1947 που τέθηκε εκτός νόμου, θα τολμούσα να πω, αυτό που έγινε στο εργατικό κίνημα του Βόλου δεν γενικεύτηκε, δεν αναπλάστηκε, με εξαίρεση την περίοδο της Κατοχής και του ΔΣΕ, που έγινε συνδυασμός της ένοπλης πάλης με μορφωτική και πολιτιστική δουλειά.

Πολύμορφη η θεωρητική και μελετητική δουλειά του Κόμματος

Βεβαίως, το ΚΚΕ, από το '74 που κατέκτησε με το σπαθί του τη νομιμότητα, με τις εκδόσεις του, με κορυφαία τα «Απαντα» του Λένιν αλλά και έργα των Μαρξ - Ενγκελς, με τη «Μικρή Μαρξιστική Βιβλιοθήκη», με λογοτεχνικές και ποιητικές επίσης εκδόσεις, με την έκδοση των «Απάντων» του Στάλιν στην πορεία, με την επεξεργασία Δοκιμίων για την Ιστορία του ΚΚΕ, με τον «Ριζοσπάστη» και την ΚΟΜΕΠ, έχει περάσει σε μια εκτεταμένη πολύμορφη θεωρητική και μελετητική δουλειά, που με τη δράση των κομμουνιστών διαπερνά στον έναν ή τον άλλο βαθμό το εργατικό κίνημα.
Πλουτίστηκε η παρέμβαση μάλιστα και με τα επιστημονικά συνέδρια π.χ. για τον Γ. Ρίτσο, τον Ναζίμ Χικμέτ, τον Κ. Βάρναλη. Ανάλογη θετική πορεία έχει και η ΚΝΕ. Τα τελευταία χρόνια, έγινε αισθητή πρόοδος σύνδεσης της επιστημονικής, πολιτιστικής και αθλητικής δράσης αγωνιστικών εργατικών σωματείων με τον αγώνα για τα οξυμένα προβλήματα, στις περισσότερες περιπτώσεις πρωτοστάτησαν μέλη και φίλοι του Κόμματος, όμως τα περισσότερα είναι μπροστά μας και τίποτε δεν πρέπει να ανακόψει την ευθύνη των κομμουνιστών στον αγώνα για την πολιτική και πολιτιστική μόρφωση των εργατοϋπαλλήλων, ως κινητήρια δύναμη μαχητικότητας και αντοχής. Οι μορφωτικές δραστηριότητες, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις δεν είναι για μας ένας κράχτης προσέλκυσης των εργαζομένων, είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ανάπτυξης της πολιτικής συνείδησης, είναι βασικό εργατικό δικαίωμα. Ο ταξικός αντίπαλος, με την πείρα, τα ιδεολογικά μέσα που διαθέτει και τους μηχανισμούς του αστικού κράτους, της εργοδοσίας, είναι σε θέση να χειρίζεται τη συνείδηση και τους προσανατολισμούς των εργατών και εργατριών. Το «καρότο» και το «μαστίγιο» τα χρησιμοποιεί και στον τομέα της ιδεολογίας, της επιστήμης, της τέχνης, του πολιτισμού, της πληροφόρησης, και όχι μόνο στους αγώνες.

Θέλουμε την εργατική τάξη περήφανη για το ρόλο της

Τα αστικά κόμματα, τα κρατικά και ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης, διανοούμενοι επιστήμονες, καθηγητές πανεπιστημίων, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων αποφεύγουν τον όρο εργατική τάξη, κυρίως μιλάνε για κατώτερα στρώματα ή φτωχούς, ενώ λίγο - πολύ η έννοια εργάτης, εργάτρια περιβάλλεται με ένα είδος υποτίμησης, περιφρόνησης ή με έναν ψευτορομαντισμό, γιατί τάχα η εργατική τάξη έπαψε να υπάρχει όταν έγινε η τεχνολογική επανάσταση ή σήμερα η ρομποτοποίηση.
Ακόμα και σήμερα, πολλοί εργάτες και εργάτριες απαξιώνουν τον εαυτό τους, λες και τα βάσανα που ζουν οφείλονται σε αυτούς ή είναι αποτέλεσμα προσωπικής ανικανότητας. Δεν είναι λίγες οι εργατικές οικογένειες που προσεύχονται τα παιδιά τους να περάσουν σε ενδιάμεσα στρώματα και γιατί όχι και παραπάνω.
Εμείς προβάλλουμε την εργατική τάξη ως θύμα της πιο σκληρής εκμετάλλευσης, οφείλουμε όμως να συμβάλουμε με ακόμα μεγαλύτερη ικανότητα, πειστικότητα να αναδειχθεί ο ρόλος και η ιστορική αποστολή της, που πρέπει να την κάνει περήφανη και όχι μισοκακόμοιρη. Η τάξη που από τους όρους ύπαρξής της, από τον οικονομικό της ρόλο στην παραγωγή, είναι η μοναδικά ικανή να συνενώσει όλους τους εργαζόμενους κατά της αστικής τάξης. Είναι η τάξη που ανεξάρτητα ποιοι είναι οι κυρίαρχοι ιδεολογικοί και πολιτικοί προσανατολισμοί της σήμερα, σε συνθήκες υποχώρησης, τελικά θα γίνει ο νεκροθάφτης του καπιταλισμού χέρι - χέρι με τους μισοπρολετάριους, τους φτωχούς αυτοαπασχολούμενους των αστικών κέντρων και της υπαίθρου.
Σε όλη την Ιστορία των λαϊκών αγώνων στην Ελλάδα και παγκόσμια, δεν υπήρξε ούτε θα υπάρξει κόμμα, εκτός από το επαναστατικό Κομμουνιστικό, που να αναγνωρίζει ότι η πρωτοπόρα, επαναστατική τάξη της κοινωνίας είναι η εργατική τάξη. Το ΚΚΕ αυτοπροσδιορίζεται, και δίκαια, ως η οργανωμένη συνειδητή πρωτοπορία της εργατικής τάξης, ενώ όταν αναφέρεται στο σοσιαλισμό, δεν μιλά για την εξουσία του ΚΚΕ, αλλά για την εξουσία της εργατικής τάξης. (...)
Σήμερα, 100 χρόνια μετά από την ίδρυση του Κόμματος και ενώ το μορφωτικό επίπεδο της εργατικής τάξης είναι ασύγκριτα υψηλότερο από τον 19ο και το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, ενώ οι μισθωτοί επιστήμονες και διανοούμενοι ανήκουν στην εργατική τάξη ή την προσεγγίζουν, υποχρέωσή μας είναι να αντιμετωπίζεται το πρόβλημα της διάκρισης ανάμεσα σε κομμουνιστές της θεωρητικής - επιτελικής και τους κομμουνιστές κυρίως της πρακτικής δουλειάς. Δεν είναι εύκολη υπόθεση, την αντίθεση ανάμεσα στην εκτελεστική και την επιτελική δουλειά, που είναι χαρακτηριστική αντίθεση στον καπιταλισμό, έκφραση της αντίθεσης κεφαλαίου και εργασίας, θα την κληρονομήσει και η σοσιαλιστική οικοδόμηση. Δεν καταργείται αυτόματα με την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Ομως από το Κόμμα και μέσα στο Κόμμα οι δυνατότητες περιορισμού, άμβλυνσης και ισορρόπησης είναι απολύτως απαιτητές. Αλλωστε, στη ζωή και δράση του Κόμματος πρέπει να ενσαρκώνονται, και μέσα στις συνθήκες του καπιταλισμού, αρχές και ιδιότητες που απαιτούνται για τη σοσιαλιστική κοινωνία, όπως η κατάργηση της αντίθεσης ανάμεσα στην επιτελική και εκτελεστική δουλειά.
Το ζήτημα της πολιτικής και πολιτιστικής ανάπτυξης αφορά και το εργατικό - συνδικαλιστικό κίνημα, ακόμα περισσότερο σήμερα που δεν υπάρχουν πλευρές και πτυχές της κοινωνικής ζωής που δεν έχουν καταληφθεί κυριολεκτικά από τη δράση του κεφαλαίου, των μονοπωλίων. Η έρευνα, ο πολιτισμός, η ψυχαγωγία, η τέχνη, ο ελεύθερος χρόνος έχουν γίνει βορά του κεφαλαίου, άρα η ταξική πάλη πρέπει να επεκτείνεται και εδώ.
Βεβαίως, η ιδεολογική διαπάλη στις γραμμές του κινήματος δεν διεξάγεται ακριβώς με τον ίδιο τρόπο που διεξάγεται από το Κόμμα. Τα συνδικάτα είναι μαζικές οργανώσεις, δεν είναι δυνατόν να λειτουργούν με τους όρους που λειτουργεί το Κόμμα. Είναι ευθύνη του Κόμματος να παίρνει υπόψη το χαρακτήρα των σωματείων, τη στάθμη της πάλης, να βρίσκει τους κατάλληλους τρόπους ώστε μέσα στις γραμμές του εργατικού κινήματος να αναπτύσσεται και μάλιστα με γοργά βήματα η πάλη των ιδεών, σε όλα τα μέτωπα, θεωρίας, επιστήμης, πολιτικής, πολιτισμού, στο πεδίο των αξιών.

Πολύτιμο εφόδιο η γνώση της επιστημονικής κοσμοθεωρίας μας

Η γνώση, αφομοίωση, ανάπτυξη της επιστημονικής θεωρίας του σοσιαλισμού - κομμουνισμού είναι ένα πολύτιμο εφόδιο, εκτός των άλλων και για να αξιολογούμε αντικειμενικά ποια είναι τα όρια αποτελεσματικότητάς μας μέσα στα οποία κινούμαστε, είναι ισχυρό όπλο για την κριτική εξέταση της δουλειάς μας, τη μεθοδική αντιμετώπιση ελλείψεων και αδυναμιών. Το Κόμμα, άρα και η εργατική επαναστατική πρωτοπορία, πρέπει να προβλέπει, να πηγαίνει πιο μπροστά από τις τρέχουσες απαιτήσεις, από το επίπεδο πολιτικής ωριμότητας των εργατικών μαζών. Να αποκτά ικανότητα συγχώνευσης με τις εργατικές μάζες, να υπολογίζει αντικειμενικά την εξέλιξη των διαθέσεών τους, χωρίς να αλλοιώνει τη στρατηγική του. Η διαλεκτική σχέση θεωρίας και πράξης μάς βοηθά να μη νιώθουμε αιφνιδιασμό μπροστά σε απότομες θετικές ή αρνητικές καμπές, κόπωση όταν τα αποτελέσματα δεν είναι άμεσα, όταν οι θετικές διεργασίες παραμένουν υπόγειες, δύσκολα να τις εντοπίσεις.
Οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες οφείλουν να ξεχωρίζουν στη συνείδηση των ανθρώπων της τάξης τους και για τις γνώσεις τους και για την πολιτιστική τους καλλιέργεια. Απαλλαγμένοι - εννοείται - από το μικρόβιο της έπαρσης και της αυτάρκειας, της ρουτίνας. Η κομμουνιστική ταυτότητά μας να εκφράζεται και να καταξιώνεται σε όλα τα πεδία δράσης, σε όλες τις μορφές κοινωνικής συνείδησης.
Η πείρα του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης έδειξε ότι η παραμέληση της θεωρίας και της μελέτης των εξελίξεων, η υποτίμηση της μάχης με τον οπορτουνισμό, μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά λάθη στην εκτίμηση των οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων, των νέων αναγκών και προσαρμογών που χρειάζονται. Τελικά όταν τα λάθη παγιώνονται, οδηγούν σε συνέπειες σαν αυτές που ζήσαμε και ζούμε: Στη νίκη της αντεπανάστασης, την κυριαρχία του οπορτουνισμού, έως και εκφυλιστικών τάσεων στο ΔΚΚ. (...)
Ας αναλογιστούμε όλοι και όλες σήμερα τα δικαιώματα και τις δυνατότητες της σύγχρονης εργατικής τάξης, χωρίς να μας επηρεάζει η σημερινή μιζέρια και κρίση που κυριαρχεί στο εργατικό κίνημα. Το καινούργιο στην πάλη ζυμώνεται από μια πρωτοπορία που είναι δεμένη με τους εργάτες και τις εργάτριες, ξέρει ότι η εργατική τάξη τελικά θα παίξει το ρόλο της. Αρα, κάθε μέρα που περνάει εμείς πρέπει να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας, για να σηκώσει κεφάλι όσο γίνεται πιο γρήγορα, να συνειδητοποιήσει σε όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος της την ανεκμετάλλευτη ακόμα δύναμή της, την αποστολή της.