Το μνημόνιο φεύγει, τα μνημόνια διαρκείας της ΕΕ έρχονται

Μια ανασκόπηση των μόνιμων μηχανισμών προώθησης και εποπτείας της αντιλαϊκής πολιτικής, που «πιάνουν δουλειά» από Δευτέρα

Στιγμιότυπο από παλιότερη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ

Πίσω από τα πανηγύρια της κυβέρνησης ότι «βγαίνουμε από τα μνημόνια», ότι «η χώρα επιστρέφει στην κανονικότητα» και ότι «τελειώνει επιτέλους η εποπτεία», κρύβεται η σκληρή πραγματικότητα που διαμορφώνει για τον ελληνικό και τους άλλους λαούς η αντιλαϊκή στρατηγική του κεφαλαίου, όπως αυτή εκφράζεται με τις Οδηγίες, τις κατευθύνσεις, τις Συνθήκες της ΕΕ, τους νόμους και τις πολιτικές αποφάσεις των κυβερνήσεων, με ή χωρίς μνημόνια.

Αυτά τα «μνημόνια διαρκείας» του κεφαλαίου και της ΕΕ θα είναι εδώ και την «επόμενη μέρα». Υπηρετούν την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρηματικών ομίλων και γι' αυτό αποτελούν «στενό κορσέ» στα δικαιώματα και στις ανάγκες των εργαζομένων και του λαού σε όλα τα κράτη - μέλη, ανεξάρτητα από τις μεταξύ τους αντιθέσεις και τους διαφορετικούς ρυθμούς στο ξεδίπλωμα της αντιλαϊκής πολιτικής.
Σε κάθε περίπτωση, η εποπτεία, οι αντιλαϊκές μεταρρυθμίσεις, οι περικοπές σε δαπάνες που σχετίζονται ακόμα και με στοιχειώδεις λαϊκές ανάγκες, θα συνεχιστούν και μετά την τυπική λήξη των μνημονίων, όπως προβλέπεται από τις συμφωνίες και τις Συνθήκες της ΕΕ, που δεσμεύουν την κυβέρνηση και όλα τα αστικά κόμματα στην Ελλάδα.
Είναι γνωστό ότι από τη Δευτέρα 20 Αυγούστου τίθεται σε ισχύ ο μηχανισμός της «ενισχυμένης εποπτείας» (Enhanced Surveillance), που έχει ενεργοποιηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρακτικά, αυτό σημαίνει εφαρμογή των ειδικών διατάξεων του Κανονισμού (472/2013) της ΕΕ για την «ενίσχυση της οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας των κρατών - μελών στη ζώνη του ευρώ».
Το καθεστώς της «ενισχυμένης εποπτείας» θεσμοθετήθηκε το 2013, στο φόντο της καπιταλιστικής κρίσης, ενώ ενεργοποιήθηκαν ή αναβαθμίστηκαν και άλλοι μηχανισμοί.
Σήμερα, σε συνθήκες αναιμικής ανάκαμψης αλλά και κλιμακούμενης αβεβαιότητας για την πορεία της οικονομίας στην ΕΕ και παγκόσμια, το «εργαλείο» αυτό, που εγκαινιάζεται για πρώτη φορά στην περίπτωση της Ελλάδας, αποκτά ευρύτερο και πιο δραστικό ρόλο στην παρακολούθηση της αντιλαϊκής πολιτικής, μέσω τριμηνιαίων «αξιολογήσεων» από τα όργανα της ΕΕ και της Ευρωζώνης.

Πλέγμα ασφυκτικών μηχανισμών

Ας δούμε όμως και το υπόλοιπο πλέγμα των μηχανισμών που συνθέτουν τα μνημόνια διαρκείας της ΕΕ (κάτω από τον τίτλο «Ευρωπαϊκή Οικονομική Διακυβέρνηση»), με τα οποία θα βρεθεί αντιμέτωπος ο λαός από την επομένη κιόλας της λήξης του τρίτου «προγράμματος χρηματοδότησης» της Ελλάδας, δηλαδή του τρίτου μνημονίου.

1. Το «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο». Από το 2011 και στο εξής, προβλέπει τη διαμόρφωση ετήσιων «Εθνικών Μεταρρυθμιστικών Προγραμμάτων» και «Εθνικών Σχεδίων Σταθερότητας και Σύγκλισης, Μεσοπρόθεσμων Δημοσιονομικών Σχεδίων», που υποβάλλονται για έλεγχο ανά εξάμηνο από την Επιτροπή και το Συμβούλιο της ΕΕ. Το Γενάρη κάθε έτους, η Επιτροπή παρουσιάζει την «Ετήσια Εκθεση για την Ανάπτυξη» στην ΕΕ, με τις κατευθύνσεις της για όλα τα κράτη - μέλη. Το Μάρτη, η Σύνοδος Κορυφής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου αποφασίζει και εκδίδει Οδηγίες για τις εθνικές πολιτικές, ώστε να επιτευχθούν οι αντιλαϊκοί στόχοι της Ετήσιας Εκθεσης.

Τον Απρίλη, τα κράτη - μέλη καταθέτουν τα «Εθνικά Μεταρρυθμιστικά Προγράμματα» και τα «Προγράμματα Σταθερότητας και Σύγκλισης», που αποτελούν «δημοσιονομικά σχέδια», στην πραγματικότητα «προσχέδια» των εθνικών προϋπολογισμών, όπου περιλαμβάνονται το σύνολο των περικοπών σε δαπάνες για τις λαϊκές ανάγκες και βέβαια αναλυτικό σχέδιο για την εμβάθυνση των αναδιαρθρώσεων για την ενίσχυση και θωράκιση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Τον Ιούνη το Συμβούλιο κάνει συστάσεις, έπειτα από πρόταση της Επιτροπής, για το τι πρέπει να διορθώσει, να συμπληρώσει ή να αλλάξει κάθε κράτος - μέλος.
Τον Ιούλη το Συμβούλιο υιοθετεί τα «εθνικά σχέδια», με επίσημες υποδείξεις και διορθώσεις που καλείται να εφαρμόσει κάθε κράτος - μέλος στον εθνικό προϋπολογισμό του και συνολικά στη νομοθεσία του. Αν το κράτος - μέλος δεν συμμορφωθεί, ακολουθεί ένα σύστημα επιβολής κυρώσεων, που εφαρμόζεται αυτόματα και υποχρεωτικά, σύμφωνα με τους Κανονισμούς της «ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης». Μιλάμε δηλαδή για καραμπινάτο μνημόνιο, στην υπηρεσία του κεφαλαίου και των κυβερνήσεών του.

2. Το «Σύμφωνο για το Ευρώ+». Σ' αυτό συμμετέχουν υποχρεωτικά οι χώρες της Ευρωζώνης και εθελοντικά τα υπόλοιπα κράτη - μέλη. Μέχρι σήμερα έχουν δηλώσει συμμετοχή όλα τα κράτη - μέλη της ΕΕ, εκτός από τέσσερα (Βρετανία, που ούτως ή άλλως βρίσκεται σε διαδικασία εξόδου από την ΕΕ, Δανία, Σουηδία, Τσεχία). Ολα τα κράτη - μέλη υποβάλλουν κάθε χρόνο σχέδιο μέτρων, μαζί με το «Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Πρόγραμμα», που ελέγχεται και παρακολουθείται από την Επιτροπή με χρονοδιάγραμμα εφαρμογής.

«Κάθε χρόνο θα αναλαμβάνονται συγκεκριμένες εθνικές δεσμεύσεις από κάθε αρχηγό κράτους ή κυβέρνησης», αναφέρει χαρακτηριστικά το Σύμφωνο και παρακάτω επισημαίνει: «Κάθε συμμετέχον κράτος - μέλος θα υποβάλλει τα ειδικά μέτρα που σκοπεύει να λάβει για την επίτευξη των στόχων (...) Η πρόοδος προς την επίτευξη των στόχων θα παρακολουθείται σε πολιτικό επίπεδο από τους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων, βάσει σειράς δεικτών που θα καλύπτουν την ανταγωνιστικότητα, την απασχόληση, τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Οι χώρες που αντιμετωπίζουν προκλήσεις σε οποιονδήποτε από τους τομείς αυτούς θα εντοπίζονται και θα πρέπει να δεσμεύονται για την αντιμετώπιση των συγκεκριμένων προκλήσεων εντός δεδομένου χρονοδιαγράμματος».
Ως κύριος στόχος τίθεται η μείωση του κόστους εργασίας, δηλαδή μείωση στους μισθούς και στις ασφαλιστικές δαπάνες της εργοδοσίας και του κράτους. Προς αυτήν την κατεύθυνση «συστήνονται» μέτρα όπως η σύνδεση μισθού - παραγωγικότητας, η κατάργηση της συλλογικής διαπραγμάτευσης στις ΣΣΕ με ενίσχυση των επιχειρησιακών και ατομικών, η επέκταση της ευελιξίας στην αγορά εργασίας, η μείωση της φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών για το κεφάλαιο κ.ά.
Με την επίκληση εξάλλου της «βιωσιμότητας των συντάξεων, των συστημάτων Υγείας και κοινωνικών παροχών», στο πλαίσιο του Συμφώνου προωθούνται «μεταρρυθμίσεις» όπως η κατάργηση των λεγόμενων «πρόωρων» συντάξεων, η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης, η δημιουργία «κινήτρων» για παραμονή στην εργασία μετά τη συνταξιοδότηση, και άλλα μέτρα, πολλά από τα οποία μπορεί να τα αναγνωρίσει κανείς στους νόμους που ψήφισαν τα 7 τουλάχιστον τελευταία χρόνια όλες οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου, και η σημερινή των ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ.

3. Το «Δημοσιονομικό Σύμφωνο». Βασικά σημεία του συμφώνου είναι ο κανόνας της «Δημοσιονομικής Ισορροπίας», δηλαδή οι εθνικοί προϋπολογισμοί να μην παρουσιάζουν έλλειμμα. Τα κράτη - μέλη είναι υποχρεωμένα να έχουν ισοσκελισμένους ή πλεονασματικούς προϋπολογισμούς, όπως συμβαίνει με τα ματωμένα πλεονάσματα της Ελλάδας, που διατηρούνται μέχρι το 2060 και βλέπουμε.

Τα κράτη - μέλη είναι υποχρεωμένα να εισαγάγουν τη διάταξη αυτή στα Συντάγματά τους ή με νόμο αυξημένης τυπικής ισχύος, που θα υπερισχύει κάθε άλλου κοινού νόμου. Είναι επίσης υποχρεωμένα να μην παρουσιάζουν ετήσιο έλλειμμα του προϋπολογισμού τους πάνω από 0,5% του ΑΕΠ, ενώ σε περίπτωση που το δημόσιο χρέος είναι μεγαλύτερο του 60% του ΑΕΠ, υποχρεούνται να το μειώνουν κατά 5% κάθε χρόνο. Υποχρεούνται επίσης να μην έχουν έλλειμμα μεγαλύτερο από 3% του ΑΕΠ.
Οι στόχοι αυτοί συνεπάγονται δρακόντεια μέτρα, αιματηρές περικοπές σε βάρος του λαού, παραπέρα φτωχοποίηση των λαϊκών στρωμάτων, στην προσπάθεια του αστικού κράτους από τη μια να τηρήσει τα συμφωνηθέντα και από την άλλη να διασφαλίσει επαρκή χρηματοδότηση, απαλλαγές και διευκολύνσεις για το κεφάλαιο από τον κρατικό προϋπολογισμό.

4. Η «Ενισχυμένη Οικονομική Διακυβέρνηση». Αφορά πακέτο νομοθετικών μέτρων που ρυθμίζουν τον οικονομικό και δημοσιονομικό έλεγχο της ΕΕ στις οικονομίες και τους προϋπολογισμούς των κρατών - μελών, στο πλαίσιο του Συμφώνου Σταθερότητας. Αυτό σημαίνει ότι ενισχύεται το «προληπτικό» και «διορθωτικό» σκέλος του Συμφώνου Σταθερότητας, με την επιβολή γενικευμένων περικοπών των λεγόμενων «κοινωνικών δαπανών» στους εθνικούς προϋπολογισμούς, αλλά και στον προϋπολογισμό της ΕΕ για τα κράτη - μέλη, σε περίπτωση απόκλισής τους από τους στόχους για το έλλειμμα και το κρατικό χρέος (3% και 60% επί του ΑΕΠ αντίστοιχα).

Στο πακέτο των νομοθετικών μέτρων της «Ευρωπαϊκής Οικονομικής Διακυβέρνησης» περιλαμβάνεται μεταξύ άλλων Οδηγία του Συμβουλίου, που προβλέπει ότι η δημοσιονομική πολιτική και τα δημοσιονομικά πλαίσια θα πρέπει να είναι σταθερά, ανεξάρτητα από την εναλλαγή των κυβερνήσεων.
Περιλαμβάνεται επίσης ο «Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με κατασταλτικά μέτρα για τη διόρθωση των υπερβολικών μακροοικονομικών ανισορροπιών στην Ευρωζώνη», μέσω του οποίου, μετά από σύσταση της Επιτροπής, επιβάλλεται πρόστιμο όταν ένα κράτος - μέλος έχει υποβάλει ανεπαρκές σχέδιο διορθωτικών αλλαγών ή διαπιστώνεται μη συμμόρφωση με συστάσεις. Το πρόστιμο ανέρχεται σε 0,1% του ΑΕΠ και επιβάλλεται αυτόματα από την Επιτροπή.
Στο ίδιο πακέτο εποπτείας, πρόληψης και συμμόρφωσης, περιέχεται επίσης ο «Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την αποτελεσματική επιβολή της δημοσιονομικής εποπτείας στη ζώνη του ευρώ». Πρόκειται για μηχανισμό επιβολής (χρηματικών κυρίως) κυρώσεων στα κράτη - μέλη που δεν συμμορφώνονται με τους αυστηρότερους αυτούς όρους.