«Δούρειος Ιππος» της Κίνας στην ευρωπαϊκή οικονομία;

Η πρωτοβουλία «16+1», οι αντιδράσεις της Γερμανίας και η «μεγάλη εικόνα»

Copyright 2018 The Associated

Οι πρωθυπουργοί Κίνας και Βουλγαρίας στη Σόφια, στο περιθώριο της 7ης Συνόδου των «16+1»

Μια παρεμφερή εικόνα με τις ΗΠΑ, τηρουμένων των αναλογιών, καταγράφεται και σε ό,τι αφορά τις ανησυχίες ευρωπαϊκών κρατών και μονοπωλίων για την κινεζική διείσδυση στην ΕΕ, με βασικό «εργαλείο» το σχέδιο «One Belt - One Road» (ΟΒΟR), που ενισχύει τον γεωπολιτικό ρόλο της Κίνας στη Γηραιά Ηπειρο.
Μόλις τον περασμένο Ιούλη έγινε στη Σόφια της Βουλγαρίας η 7η Σύνοδος Κορυφής της πρωτοβουλίας «16+1», που έχει συγκροτηθεί με πρωτοβουλία της Κίνας από το 2012. Σ' αυτήν συμμετέχουν 16 χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης, διασφαλίζοντας στο Πεκίνο ακόμα πιο ενισχυμένα «κανάλια» διείσδυσης σε κρίσιμες γεωπολιτικά περιοχές.
Συγκεκριμένα, στην ομάδα «16+1» συμμετέχουν οι εξής χώρες - μέλη της ΕΕ: Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία και Σλοβενία. Συμμετέχουν όμως και χώρες που δεν είναι ακόμα μέλη της ΕΕ, όπως: Αλβανία, Βοσνία - Ερζεγοβίνη, ΠΓΔΜ, Μαυροβούνιο και Σερβία.

Ανησυχία για τη «συνοχή της ΕΕ»

Οι Βρυξέλλες κεντρικά έχουν εκφράσει εδώ και καιρό τον προβληματισμό τους για την κινητικότητα που αναπτύσσει το Πεκίνο και την «αυτονομία» που διεκδικεί στην «αυλή» τους, στήνοντας «φόρμες» συνεργασίας εκτός ΕΕ.
Δεν είναι τυχαίες οι αναφορές σε ψηφίσματα του Ευρωκοινοβουλίου, για παράδειγμα το 2015, που καλούν τα μέλη της ΕΕ «να μιλούν με μία, κοινή φωνή με την κινεζική κυβέρνηση, στο πλαίσιο και του σημερινού διπλωματικού δυναμισμού της Κίνας». Στο ίδιο ψήφισμα, γίνεται ειδική αναφορά στην πρωτοβουλία «16+1», τονίζοντας ότι «δεν πρέπει να διαιρέσει την ΕΕ ή να αποδυναμώσει τη θέση της απέναντι στην Κίνα».
Ενδεικτικές είναι και οι επιφυλάξεις που επανειλημμένα έχει εκφράσει η Γερμανία, αντιλαμβανόμενη ότι η προέλαση της Κίνας στο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό σύστημα μεγαλώνει κατά πολύ την πίεση και εντός της ΕΕ, απειλώντας τα συμφέροντα των μονοπωλίων της.
Χαρακτηριστικές ως προς αυτό ήταν οι επισημάνσεις που είχε κάνει πέρυσι το φθινόπωρο ο τότε ΥΠΕΞ της Γερμανίας Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, εξηγώντας: «Αν δεν αναπτύξουμε μία πανευρωπαϊκή πολιτική σχετικά με την Κίνα, τότε η Κίνα θα έχει επιτυχία στη διάσπαση της Ευρώπης».
Αλλά και η Γερμανίδα καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, σχολιάζοντας από το Βελιγράδι τις συναντήσεις των «16+1», είχε πει με νόημα ότι δεν βλέπει κάτι «εγγενώς λάθος» στο ρόλο που αναπτύσσει η Κίνα, π.χ. στην κατασκευή σιδηροδρομικών δικτύων στην περιοχή, αλλά είναι «ζήτημα μεγάλης αξίας» ότι «μέλη της ΕΕ που συμμετέχουν σε αυτήν την πρωτοβουλία εκπροσωπούν ταυτόχρονα και την κοινή μας εξωτερική πολιτική προς την Κίνα, γιατί διαφορετικά η ΕΕ θα διαιρούνταν και θα στρεφόταν ενάντια στον ίδιο της τον εαυτό...».

«Πρόκληση για τα συμφέροντα της Ευρώπης»

Τις ανησυχίες της ΕΕ και της Γερμανίας ειδικότερα, για τις κινήσεις της Κίνας, αντανακλά μελέτη του Ινστιτούτου «Global Public Policy Institute» («δεξαμενή σκέψης» με έδρα το Βερολίνο), που δημοσιεύτηκε το Φλεβάρη του 2018 με τίτλο «Απαντώντας στην αυξανόμενη πολιτική επιρροή της Κίνας στην Ευρώπη».
Στη μελέτη εκτιμάται ότι «η Κίνα επιδιώκει να αποδυναμώσει την ενότητα της Δύσης, και μέσα στην Ευρώπη και μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού». Ακόμα, ότι «το Πεκίνο προσπαθεί σκληρά να δημιουργήσει μια πιο θετική διεθνή αντίληψη για το πολιτικό και οικονομικό σύστημα της Κίνας ως βιώσιμη εναλλακτική στις φιλελεύθερες δημοκρατίες...».
Η επισήμανση αυτή δεν απέχει πολύ από την αναφορά στην έκθεση της Επιτροπής Εξωτερικών Επενδύσεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, ότι το «μοντέλο» της κρατικής στήριξης σε επιχειρηματικούς κολοσσούς, που ακολουθεί η Κίνα, είναι απειλή για τα ανταγωνιστικά μονοπώλια της Δύσης και, κατ' επέκταση, για το «φιλελεύθερο» σύστημα διακυβέρνησης.
Εδώ βέβαια, πέρα απ' όλα τα άλλα, η υποκρισία των Ευρωπαίων απογειώνεται, αφού οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής είναι κυρίαρχες στην Κίνα, ενώ από τις «φιλελεύθερες δημοκρατίες» της Δύσης δεν λείπουν ούτε ο αυταρχισμός σε βάρος των λαών, ούτε βέβαια τα μέτρα παρεμβατισμού στην οικονομία, που είναι η άλλη όψη της «ελεύθερης αγοράς», στην οποία όλοι ομνύουν.
«Οι κινεζικές προσπάθειες πολιτικής επιρροής αποτελούν πρόκληση για τις αξίες και τα συμφέροντα της Ευρώπης», αναφέρει στο ίδιο πνεύμα η μελέτη, και συνεχίζει με δραματικούς τόνους: «Η Κίνα δεν βρίσκεται απλά στις "πύλες της Ευρώπης", τις έχει ήδη διασχίσει... Τίθενται υπό αμφισβήτηση βασικές παραδοχές που υπήρχαν για το ρόλο της Ευρώπης στον κόσμο...».
Το Ινστιτούτο αναφέρει επίσης ότι τα τελευταία χρόνια αναδείχθηκε έντονα η προσπάθεια της Ρωσίας να ενισχύσει την επίδρασή της στη Δύση, αλλά «αντίθετα, η γοργά αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στην Ευρώπη έγινε πολύ λιγότερο αντιληπτή. Εν μέρει, αυτό ίσως συνέβη επειδή οι προσπάθειες του Πεκίνου είναι λιγότερο "φανταχτερές"... Η Ευρώπη αγνοεί την επιρροή της Κίνας που αυξάνεται, θέτοντας την ίδια σε κίνδυνο, γιατί οι μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες προσπάθειες του Πεκίνου έχουν πολύ περισσότερες συνέπειες...
Συνολικά, σε αντίθεση με τη Ρωσία, η Κίνα ενδιαφέρεται για μια σταθερή - αν και εύθραυστη και κατακερματισμένη - ΕΕ και για τη μεγάλη και ενιαία ευρωπαϊκή κοινή αγορά που στηρίζει. Η ηγεσία του ΚΚ Κίνας έχει καταλήξει ότι, με την κατάλληλη "εξημέρωση", τμήματα της Ευρώπης μπορούν να φανούν χρήσιμα για την προώθηση των αυταρχικών του συμφερόντων. Πολιτικά, (η ΕΕ) γίνεται αντιληπτή ως ένα πιθανό αντίβαρο στις ΗΠΑ - το οποίο μάλιστα μπορεί να κινητοποιηθεί ακόμα πιο εύκολα στην εποχή της προσέγγισης "Πρώτα η Αμερική" της διακυβέρνησης Τραμπ...».

Σφήνα «στο κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ»

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και άλλα σημεία της έκθεσης, όπως αυτό που σκιαγραφεί τη «μεγάλη εικόνα»: «Το Πεκίνο συνειδητοποίησε νωρίς ότι ο διαχωρισμός των ΗΠΑ από την ΕΕ θα ήταν κρίσιμος για την απομόνωση των ΗΠΑ, την αντιμετώπιση της επίδρασης της Δύσης ευρύτερα και τη διεύρυνση του δικού του διεθνούς διαμετρήματος.
Η Κίνα αντιλαμβάνεται ότι άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας για να υλοποιήσει τους στόχους της, παρατηρώντας την κυβέρνηση Τραμπ να αποσύρεται από το ρόλο του φύλακα της διεθνούς φιλελεύθερης τάξης, τον οποίο οι ΗΠΑ είχαν για πολύ καιρό. Αυτό έρχεται να προστεθεί και στις προκλήσεις που οι δυτικές φιλελεύθερες δημοκρατίες αντιμετωπίζουν από την άνοδο των ανελεύθερων - αυταρχικών πολιτικών κινημάτων».
Την προσοχή με την οποία η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει το «άνοιγμα» της Κίνας στην Ευρώπη επισήμανε και ο επίτροπος Διεύρυνσης Γιοχάνες Χαν, μιλώντας πριν από μερικές μέρες στο αμερικανικό δίκτυο «Politico».
Σχολιάζοντας το χαρακτήρα που αποκτούν οι κινεζικές επενδύσεις στην Ευρώπη και ειδικά στα Βαλκάνια, ο Χαν συμφώνησε πως αυτές θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε «κινεζικούς Δούρειους Ιππους» και υπογράμμισε: «Νομίζω ότι θα έπρεπε να αντιληφθούμε (καλά) τη στρατηγική αντίληψη της Κίνας και να αντιδράσουμε με έναν κατάλληλο τρόπο. Νομίζω ότι αυτή θα είναι μία από τις μεγάλες προκλήσεις για την Ευρώπη...».