Θα κλείσουμε τούτο το αφιέρωμα στα ιδιωτικά πανεπιστήμια μιλώντας για τα
περίφημα φοιτητικά δάνεια. Λόγω της συζητούμενης συνταγματικής
αναθεώρησης, έχουν ειπωθεί τόσο πολλά τις τελευταίες εβδομάδες ώστε η
αλήθεια έχει χαθεί ανάμεσα σε πλήθος ανακριβειών. Εμείς θα κάνουμε αυτό
που κάνουμε πάντα: θα παραθέσουμε πραγματικά δεδομένα και στοιχεία,
αφήνοντας στον αναγνώστη την δυνατότητα -και την ευθύνη- να βγάλει τα
συμπεράσματά του με υγιή σκέψη.
Κατ' αρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι τα φοιτητικά δάνεια δεν αφορούν μόνο τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Φοιτητικό δάνειο παίρνει και κάποιος που σπουδάζει σε δημόσιο πανεπιστήμιο, ακόμη κι αν το εν λόγω πανεπιστήμιο δεν χρεώνει δίδακτρα, όπως γίνεται στην Ελλάδα, για να καλύψει το κόστος διαβίωσής του ως φοιτητής. Σε ποιους νομίζετε ότι απευθύνονται τα τραπεζικά δάνεια "Σπουδάζω" της Εθνικής, "Γνώσεις και δεξιότητες" της Πειραιώς και "Αφετηρία" της Άλφα ή οι πιστωτικές κάρτες "Student", "University" κλπ των ελληνικών τραπεζών;
Για να μιλάμε σοβαρά, ας δεχτούμε την πραγματικότητα ότι, στον καπιταλιστικό κόσμο που ζούμε, οι καλές πανεπιστημιακές σπουδές δεν είναι εύκολα προσιτές σε αδύναμα πορτοφόλια. Συνεπώς, οι τράπεζες κάθε χώρας διαθέτουν προϊόντα που απευθύνονται σε φοιτητές. Όμως, όταν μιλάμε για φοιτητικά δάνεια, πρέπει να κάνουμε ξεχωριστή αναφορά στην Μεγάλη Βρεττανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μιας κι εκεί τα πράγματα διαφέρουν από τα συνηθισμένα. Πάμε, λοιπόν σήμερα στην Αλβιώνα και αύριο περνάμε στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού.
Όπως θα μαντεύατε αν σας ρωτούσα, η επιβολή διδάκτρων στα πανεπιστήμια
έγινε επί κυβέρνησης Θάτσερ. Τότε δόθηκαν και τα πρώτα φοιτητικά δάνεια.
Κι ενώ αυτή η "μεταρρύθμιση" φαίνεται λογική για μια νεοφιλελεύθερη
κυβέρνηση, ας έχουμε υπ' όψη μας ότι ήταν η εργατική κυβέρνηση του
Μπλαιρ εκείνη που τριπλασίασε τα δίδακτρα το 2006 και τα πήγε στις 3.000
λίρες, πριν έρθει ο συντηρητικός Κάμερον για να τα ξανατριπλασιάσει το
2012, φτάνοντάς τα στις 9.000 λίρες.
Όταν η κυβέρνηση Θάτσερ αποφάσιζε την επιβολή διδάκτρων στα πανεπιστήμια, αποφάσιζε ταυτόχρονα και την ίδρυση ενός μη κερδοσκοπικού κυβερνητικού οργανισμού φοιτητικών δανείων. Έτσι, το 1989 ιδρύθηκε η Student Loans Company (SLC), με σκοπό να προσφέρει φτηνά δανεικά σε όσους φοιτητές αδυνατούσαν να καλύψουν το κόστος σπουδών τους. Τα κύρια χαρακτηριστικά των δανείων που χορηγεί η SLC, είναι δύο:
- (α) Χορηγούνται χωρίς κανένα οικονομικό κριτήριο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να πάρει δάνειο ακόμη και το παιδί ενός πολυεκατομμυριούχου, αρκεί να φέρει την φοιτητική ιδιότητα.
- (β) Φτάνουν μέχρι πλήρους καλύψεως των ετησίων διδάκτρων (9.250 λίρες για πρώτο πτυχίο και 10.600 λίρες για μεταπτυχιακό τίτλο).
Παρένθεση: Αξίζει να σημειώσουμε ότι δικαίωμα πρόσβασης στα φοιτητικά δάνεια της SLC δεν έχουν μόνο οι βρεττανοί φοιτητές αλλά και όλοι οι φοιτητές που προέρχονται από χώρες τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βέβαια, λόγω Brexit, το επόμενο ακαδημαϊκό έτος θα είναι το τελευταίο κατά το οποίο μη βρεττανοί φοιτητές θα πάρουν δάνειο από την SLC. Όμως, όσοι πάρουν, θα δικαιούνται τέτοιο δάνειο ώσπου να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Κλείνει η παρένθεση.
Εκείνο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το πώς γίνεται η αποπληρωμή ενός φοιτητικού δανείου της SLC:
(α) Όσο σπουδάζει ο φοιτητής, δεν καταβάλει δεκάρα είτε για κεφάλαιο είτε για τόκους. Η υποχρέωσή του να ξεπληρώσει τα δανεικά αρχίζει μετά την αποφοίτησή του.
(β) Για να είναι υποχρεωμένος οποιοσδήποτε να πληρώσει δόση για το φοιτητικό του δάνειο, πρέπει το ετήσιο εισόδημά του να υπερβαίνει τις 18.330 λίρες, δηλαδή να έχει μηνιαίο μισθό πάνω από 1.527 λίρες (περίπου 1.750 ευρώ). Αν το δάνειο αφορά μεταπτυχιακές σπουδές, το όριο ανεβαίνει στις 21.000 λίρες ετησίως ή 1.750 λίρες (2.000 ευρώ) μηνιαίως.
(γ) Για όσους έχουν ετήσιο εισόδημα πάνω από το όριο, η ετήσια δόση υπολογίζεται σε 9% επί του υπερβάλλοντος ποσού. Δηλαδή, αν κάποιος έχει ετήσιο εισόδημα 24.000 λίρες, η ετήσια δόση του υπολογίζεται σε: (24.000 - 18.330) * 9% = 510 λίρες. Δηλαδή, με μισθό 2.000 λίρες (2.300 ευρώ), πληρώνεις για το φοιτητικό σου δάνειο 42,5 λίρες μηνιαίως. Το 9% που αναφέραμε, ισχύει για τα δάνεια του πρώτου πτυχίου. Στα μεταπτυχιακά το ποσοστό πέφτει στο 6% και η ετήσια δόση για το ίδιο εισόδημα υπολογίζεται σε: (24.000 - 21.000) * 6% = 180 λίρες, ήτοι 15 λίρες μηνιαίως. Βεβαίως, όλα αυτά ισχύουν εφ' όσον ο οφειλέτης ενημερώνει την SLC για την οικονομική του κατάσταση. Σε αντίθετη περίπτωση, η μηνιαία δόση ορίζεται αυτεπάγγελτα σε πολύ υψηλότερα επίπεδα.
(δ) Τα παραπάνω σημαίνουν ότι όσο το ετήσιο εισόδημα του οφειλέτη κυμαίνεται σε ύψη κάτω του ορίου, δεν υπάρχει υποχρέωση αποπληρωμής. Αλλά και για όσους έχουν υψηλότερες αποδοχές και αποπληρώνουν το δάνειό τους κανονικά, αν κάποια χρονική στιγμή μειωθεί ο μισθός τους ή μείνουν άνεργοι και το εισόδημά τους πέσει κάτω από το όριο, παύουν να πληρώνουν.
(ε) Το επιτόκιο αυτών των δανείων είναι κυμαινόμενο, εξαρτώμενο απολύτως από τον πληθωρισμό. Το 2009, σε συνθήκες μηδενικού πληθωρισμού, είχε πέσει πραγματικά στο μηδέν (!). Σήμερα, δέκα χρόνια αργότερα, με τον πληθωρισμό στην Βρεττανία να ανεβαίνει λόγω Brexit, βρίσκεται στο 1,75%.
(στ) Τελευταίο και καλύτερο χαρακτηριστικό: τα δάνεια της SLC έχουν διάρκεια 30 χρόνια. Μέσα σ' αυτή την τριακονταετία, ο υπόχρεος πληρώνει με τον τρόπο που είπαμε πιο πάνω όσα καταφέρει και πληρώσει. Με την συμπλήρωση 30 ετών, τυχόν ανεξόφλητο υπόλοιπο διαγράφεται. Με άλλα λόγια: αν ποτέ στην ζωή του δεν πάρει μισθό πάνω από 1.750 ευρώ, δεν θα επιστρέψει δεκάρα από το δάνειο που πήρε, χωρίς καμμιά επίπτωση.
Νομίζω ότι αρκούν όσα αναφέραμε παραπάνω για να κρίνει κάποιος αν τα φοιτητικά δάνεια που χορηγεί η SLC στην Βρεττανία γίνονται ή όχι θηλειά στον λαιμό όσων καταφεύγουν σ' αυτά. Για να ολοκληρώσει ο αναγνώστης την εικόνα, όμως, ας κλείσουμε προσθέτοντας δυο λεπτομέρειες, η σημασία των οποίων φαίνεται ανάγλυφα στο παραπάνω διάγραμμα, σύμφωνα με το οποίο τα οφειλόμενα φοιτητικά δάνεια στην Αγγλία ξεπέρασαν τα 100 δισ. λιρών το 2018.
Πρώτον: Στις σημερινές συνθήκες, με την επικράτηση των ελαστικών μορφών εργασίας και την καταβύθιση των μισθών, η πλειοψηφία των δανειοδοτημένων από την SLC έχει εισοδήματα κάτω από το ελάχιστο όριο που απαιτείται για να υπάρξει υποχρέωση αποπληρωμής. Μια παλιότερη μελέτη τού βρεττανικού γραφείου προϋπολογισμού προέβλεπε ότι μόνο το 38% των δανείων τής SLC θα αποπληρωθούν από τους υπόχρεους. Σήμερα, το ποσοστό αυτό εκτιμάται ότι έχει μειωθεί αρκετά.
Δεύτερον: Η έλλειψη σχετικών διακρατικών συμφωνιών δεν επιτρέπει στην SLC να "κυνηγήσει" όσους ξένους φοιτητές πήραν δάνειο και, μετά το πέρας των σπουδών τους, έφυγαν από την Βρεττανία. Έτσι, σχεδόν ουδείς εκ των δανειοληπτών φοιτητών άλλων ευρωπαϊκών χωρών φροντίζει να ανταποκρίνεται με συνέπεια στην αποπληρωμή των δανείων του.
Άσχετο υστερόγραφο ως κερασάκι. Η τελευταία παράγραφος μου θύμισε τον κεφαλικό φόρο που επέβαλε η Θάτσερ στην Αγγλία το 1990 στους πάντες. Ακόμη και οι ξένοι φοιτητές θα έπρεπε να πληρώνουν 8 λίρες τον μήνα (αν θυμάμαι καλά το ποσό). Προς διευκόλυνση των υπόχρεων, η κυβέρνηση ταχυδρόμησε σε όλους προσυμπληρωμένα μπλοκ 12 επιταγών (μία για κάθε μήνα), ζητώντας να επιστραφούν υπογεγραμμένα. Στην παρέα που με κοίταζε έκπληκτη καθώς το έσκιζα, σχολίασα γελώντας: "Τον Ιούνιο γυρίζουμε στην Ελλάδα κι ας έρθει η Μάργκαρετ να μας βρει". Πέθανε κι ακόμη μας ψάχνει.
Κατ' αρχάς, να ξεκαθαρίσουμε ότι τα φοιτητικά δάνεια δεν αφορούν μόνο τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Φοιτητικό δάνειο παίρνει και κάποιος που σπουδάζει σε δημόσιο πανεπιστήμιο, ακόμη κι αν το εν λόγω πανεπιστήμιο δεν χρεώνει δίδακτρα, όπως γίνεται στην Ελλάδα, για να καλύψει το κόστος διαβίωσής του ως φοιτητής. Σε ποιους νομίζετε ότι απευθύνονται τα τραπεζικά δάνεια "Σπουδάζω" της Εθνικής, "Γνώσεις και δεξιότητες" της Πειραιώς και "Αφετηρία" της Άλφα ή οι πιστωτικές κάρτες "Student", "University" κλπ των ελληνικών τραπεζών;
Για να μιλάμε σοβαρά, ας δεχτούμε την πραγματικότητα ότι, στον καπιταλιστικό κόσμο που ζούμε, οι καλές πανεπιστημιακές σπουδές δεν είναι εύκολα προσιτές σε αδύναμα πορτοφόλια. Συνεπώς, οι τράπεζες κάθε χώρας διαθέτουν προϊόντα που απευθύνονται σε φοιτητές. Όμως, όταν μιλάμε για φοιτητικά δάνεια, πρέπει να κάνουμε ξεχωριστή αναφορά στην Μεγάλη Βρεττανία και στις Ηνωμένες Πολιτείες, μιας κι εκεί τα πράγματα διαφέρουν από τα συνηθισμένα. Πάμε, λοιπόν σήμερα στην Αλβιώνα και αύριο περνάμε στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού.
 |
| Τα κεντρικά γραφεία της SLC στην Γλασκώβη |
Όταν η κυβέρνηση Θάτσερ αποφάσιζε την επιβολή διδάκτρων στα πανεπιστήμια, αποφάσιζε ταυτόχρονα και την ίδρυση ενός μη κερδοσκοπικού κυβερνητικού οργανισμού φοιτητικών δανείων. Έτσι, το 1989 ιδρύθηκε η Student Loans Company (SLC), με σκοπό να προσφέρει φτηνά δανεικά σε όσους φοιτητές αδυνατούσαν να καλύψουν το κόστος σπουδών τους. Τα κύρια χαρακτηριστικά των δανείων που χορηγεί η SLC, είναι δύο:
- (α) Χορηγούνται χωρίς κανένα οικονομικό κριτήριο. Αυτό σημαίνει ότι μπορεί να πάρει δάνειο ακόμη και το παιδί ενός πολυεκατομμυριούχου, αρκεί να φέρει την φοιτητική ιδιότητα.
- (β) Φτάνουν μέχρι πλήρους καλύψεως των ετησίων διδάκτρων (9.250 λίρες για πρώτο πτυχίο και 10.600 λίρες για μεταπτυχιακό τίτλο).
Παρένθεση: Αξίζει να σημειώσουμε ότι δικαίωμα πρόσβασης στα φοιτητικά δάνεια της SLC δεν έχουν μόνο οι βρεττανοί φοιτητές αλλά και όλοι οι φοιτητές που προέρχονται από χώρες τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βέβαια, λόγω Brexit, το επόμενο ακαδημαϊκό έτος θα είναι το τελευταίο κατά το οποίο μη βρεττανοί φοιτητές θα πάρουν δάνειο από την SLC. Όμως, όσοι πάρουν, θα δικαιούνται τέτοιο δάνειο ώσπου να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους. Κλείνει η παρένθεση.
Εκείνο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το πώς γίνεται η αποπληρωμή ενός φοιτητικού δανείου της SLC:
(α) Όσο σπουδάζει ο φοιτητής, δεν καταβάλει δεκάρα είτε για κεφάλαιο είτε για τόκους. Η υποχρέωσή του να ξεπληρώσει τα δανεικά αρχίζει μετά την αποφοίτησή του.
(β) Για να είναι υποχρεωμένος οποιοσδήποτε να πληρώσει δόση για το φοιτητικό του δάνειο, πρέπει το ετήσιο εισόδημά του να υπερβαίνει τις 18.330 λίρες, δηλαδή να έχει μηνιαίο μισθό πάνω από 1.527 λίρες (περίπου 1.750 ευρώ). Αν το δάνειο αφορά μεταπτυχιακές σπουδές, το όριο ανεβαίνει στις 21.000 λίρες ετησίως ή 1.750 λίρες (2.000 ευρώ) μηνιαίως.
(γ) Για όσους έχουν ετήσιο εισόδημα πάνω από το όριο, η ετήσια δόση υπολογίζεται σε 9% επί του υπερβάλλοντος ποσού. Δηλαδή, αν κάποιος έχει ετήσιο εισόδημα 24.000 λίρες, η ετήσια δόση του υπολογίζεται σε: (24.000 - 18.330) * 9% = 510 λίρες. Δηλαδή, με μισθό 2.000 λίρες (2.300 ευρώ), πληρώνεις για το φοιτητικό σου δάνειο 42,5 λίρες μηνιαίως. Το 9% που αναφέραμε, ισχύει για τα δάνεια του πρώτου πτυχίου. Στα μεταπτυχιακά το ποσοστό πέφτει στο 6% και η ετήσια δόση για το ίδιο εισόδημα υπολογίζεται σε: (24.000 - 21.000) * 6% = 180 λίρες, ήτοι 15 λίρες μηνιαίως. Βεβαίως, όλα αυτά ισχύουν εφ' όσον ο οφειλέτης ενημερώνει την SLC για την οικονομική του κατάσταση. Σε αντίθετη περίπτωση, η μηνιαία δόση ορίζεται αυτεπάγγελτα σε πολύ υψηλότερα επίπεδα.
(δ) Τα παραπάνω σημαίνουν ότι όσο το ετήσιο εισόδημα του οφειλέτη κυμαίνεται σε ύψη κάτω του ορίου, δεν υπάρχει υποχρέωση αποπληρωμής. Αλλά και για όσους έχουν υψηλότερες αποδοχές και αποπληρώνουν το δάνειό τους κανονικά, αν κάποια χρονική στιγμή μειωθεί ο μισθός τους ή μείνουν άνεργοι και το εισόδημά τους πέσει κάτω από το όριο, παύουν να πληρώνουν.
(ε) Το επιτόκιο αυτών των δανείων είναι κυμαινόμενο, εξαρτώμενο απολύτως από τον πληθωρισμό. Το 2009, σε συνθήκες μηδενικού πληθωρισμού, είχε πέσει πραγματικά στο μηδέν (!). Σήμερα, δέκα χρόνια αργότερα, με τον πληθωρισμό στην Βρεττανία να ανεβαίνει λόγω Brexit, βρίσκεται στο 1,75%.
(στ) Τελευταίο και καλύτερο χαρακτηριστικό: τα δάνεια της SLC έχουν διάρκεια 30 χρόνια. Μέσα σ' αυτή την τριακονταετία, ο υπόχρεος πληρώνει με τον τρόπο που είπαμε πιο πάνω όσα καταφέρει και πληρώσει. Με την συμπλήρωση 30 ετών, τυχόν ανεξόφλητο υπόλοιπο διαγράφεται. Με άλλα λόγια: αν ποτέ στην ζωή του δεν πάρει μισθό πάνω από 1.750 ευρώ, δεν θα επιστρέψει δεκάρα από το δάνειο που πήρε, χωρίς καμμιά επίπτωση.
 |
| Οφειλόμενα φοιτητικά δάνεια στην Μεγάλη Βρεττανία (από το 2005 μόνο στην Αγγλία) [Πηγή: www.parliament.uk] |
Νομίζω ότι αρκούν όσα αναφέραμε παραπάνω για να κρίνει κάποιος αν τα φοιτητικά δάνεια που χορηγεί η SLC στην Βρεττανία γίνονται ή όχι θηλειά στον λαιμό όσων καταφεύγουν σ' αυτά. Για να ολοκληρώσει ο αναγνώστης την εικόνα, όμως, ας κλείσουμε προσθέτοντας δυο λεπτομέρειες, η σημασία των οποίων φαίνεται ανάγλυφα στο παραπάνω διάγραμμα, σύμφωνα με το οποίο τα οφειλόμενα φοιτητικά δάνεια στην Αγγλία ξεπέρασαν τα 100 δισ. λιρών το 2018.
Πρώτον: Στις σημερινές συνθήκες, με την επικράτηση των ελαστικών μορφών εργασίας και την καταβύθιση των μισθών, η πλειοψηφία των δανειοδοτημένων από την SLC έχει εισοδήματα κάτω από το ελάχιστο όριο που απαιτείται για να υπάρξει υποχρέωση αποπληρωμής. Μια παλιότερη μελέτη τού βρεττανικού γραφείου προϋπολογισμού προέβλεπε ότι μόνο το 38% των δανείων τής SLC θα αποπληρωθούν από τους υπόχρεους. Σήμερα, το ποσοστό αυτό εκτιμάται ότι έχει μειωθεί αρκετά.
Δεύτερον: Η έλλειψη σχετικών διακρατικών συμφωνιών δεν επιτρέπει στην SLC να "κυνηγήσει" όσους ξένους φοιτητές πήραν δάνειο και, μετά το πέρας των σπουδών τους, έφυγαν από την Βρεττανία. Έτσι, σχεδόν ουδείς εκ των δανειοληπτών φοιτητών άλλων ευρωπαϊκών χωρών φροντίζει να ανταποκρίνεται με συνέπεια στην αποπληρωμή των δανείων του.
Άσχετο υστερόγραφο ως κερασάκι. Η τελευταία παράγραφος μου θύμισε τον κεφαλικό φόρο που επέβαλε η Θάτσερ στην Αγγλία το 1990 στους πάντες. Ακόμη και οι ξένοι φοιτητές θα έπρεπε να πληρώνουν 8 λίρες τον μήνα (αν θυμάμαι καλά το ποσό). Προς διευκόλυνση των υπόχρεων, η κυβέρνηση ταχυδρόμησε σε όλους προσυμπληρωμένα μπλοκ 12 επιταγών (μία για κάθε μήνα), ζητώντας να επιστραφούν υπογεγραμμένα. Στην παρέα που με κοίταζε έκπληκτη καθώς το έσκιζα, σχολίασα γελώντας: "Τον Ιούνιο γυρίζουμε στην Ελλάδα κι ας έρθει η Μάργκαρετ να μας βρει". Πέθανε κι ακόμη μας ψάχνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου