Πόσο ελκυστική είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη που αναγνωρίζει συναισθήματα

;

Στη γνωστή στους φίλους της επιστημονικής φαντασίας σειρά «Ταξίδι στ' αστέρια: Η Επόμενη Γενιά» («Star Trek: The Next Generation»), ο Data, ένα ανδροειδές με προηγμένη Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ), αλλά χωρίς συναισθήματα, θέλει να αποκτήσει και αυτήν την πλευρά της προσωπικότητας ενός ανθρώπου, με πολλά επεισόδια να έχουν αναφορές στην προσπάθεια του δημιουργού του να κατασκευάσει ένα ηλεκτρονικό τσιπ (ολοκληρωμένο κύκλωμα) συναισθημάτων. Μπορεί το «τσιπ συναισθημάτων» όπως και η γενική ΤΝ να είναι ακόμη αντικείμενο της επιστημονικής φαντασίας, αλλά η αναγνώριση των ανθρώπινων συναισθημάτων από ειδικές μορφές ΤΝ είναι ήδη πραγματικότητα. Η τεχνική της μηχανικής μάθησης έχει ήδη επιτρέψει την κατασκευή λογισμικού που μπορεί να επεξεργαστεί τα ανθρώπινα συναισθήματα, να «διαβάσει» μικροεκφράσεις της γλώσσας του σώματος καλύτερα κι από τους ανθρώπους και γενικά να καταλογογραφήσει τι συμβαίνει συναισθηματικά μέσα σ' έναν άνθρωπο, απλώς σαρώνοντας το πρόσωπό του.
Διαφημιστές και άλλοι «άνθρωποι της αγοράς» από την πρώτη στιγμή αξιοποίησαν την τεχνολογία αυτή. Για παράδειγμα, η «Coca-Cola» προσέλαβε την εταιρεία «Affectiva», που προωθεί λογισμικό αναγνώρισης συναισθημάτων, ώστε να ρυθμίσει με μεγαλύτερη ακρίβεια τις διαφημίσεις της. Οπως συνήθως, τα χρήματα είναι που οδηγούν αυτήν την όχι και τόσο «ευγενή» αναζήτηση: Η έρευνα δείχνει ότι οι διαφημίσεις που πυροδοτούν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις είναι πιο αποτελεσματικές από εκείνες που χρησιμοποιούν λογικές ή πληροφοριακές προσεγγίσεις. Η αναγνώριση συναισθημάτων μπορεί θεωρητικά να χρησιμοποιηθεί για τον προσδιορισμό τιμών και το μάρκετινγκ με τρόπους που πριν ήταν αδιανόητοι. Καθώς στέκεστε μπροστά από έναν αυτόματο πωλητή, πόσο διψασμένος ή διψασμένη φαίνεστε; Οι τιμές των αναψυκτικών θα μπορούσαν να αλλάζουν ανάλογα. Πεινασμένος; Τα σάντουιτς ίσως γίνουν ακριβότερα.
Η τεχνολογία αυτή είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα χρησιμοποιηθεί μαζί με τους αλγόριθμους αναγνώρισης προσώπων. Καθώς μπαίνετε σε ένα κατάστημα, οι κάμερες θα συλλαμβάνουν την όψη σας, θα σας ταυτοποιούν και θα ανασύρουν τα δεδομένα που σχετίζονται με εσάς από τις βάσεις δεδομένων. Ο πωλητής θα δέχεται διακριτικά σύντομες συμβουλές (π.χ. μέσω ακουστικού) για το πώς να σας πείσει να αγοράσετε εκείνο το πουλόβερ. Ισως απευθυνθεί στον εγωισμό σας, ίσως στις ανασφάλειές σας, ίσως σας προσφέρει αξεσουάρ και άλλα ταιριαστά είδη ρουχισμού, ενώ την ίδια ώρα μηνύματα με κουπόνια προσφορών θα αρχίσουν να εμφανίζονται στο κινητό σας. Να ένα κουπόνι προσφοράς γι' αυτήν ακριβώς την μπλούζα ή τη γραβάτα. Αν πάλι είστε χαρακτηρισμένος ως κάποιος που απλώς κοιτάζει και δεν αγοράζει, ή κάποιος που έχει περιορισμένα οικονομικά, ίσως να σας αγνοήσουν ή και να βάλουν την ασφάλεια του καταστήματος να σας παρακολουθεί.
Μια από τις δυνατές χρήσεις και σχεδόν αναπόφευκτη στον καπιταλισμό, είναι η αξιοποίηση του λογισμικού αναγνώρισης συναισθημάτων για τον εντοπισμό ανθρώπων που έχουν «ανεπιθύμητες» συμπεριφορές. Οπως συνήθως, από τις πρώτες θα είναι οι εφαρμογές για ζητήματα ασφάλειας. Σε πρόσφατη συναυλία διάσημης Αμερικανίδας τραγουδίστριας, χρησιμοποιήθηκε λογισμικό αναγνώρισης προσώπων για τον εντοπισμό πιθανών ταραχοποιών. Το λογισμικό αυτό ήδη αναπτύσσεται σε αεροδρόμια των ΗΠΑ και είναι ζήτημα χρόνου πριν αρχίσει να κάνει περισσότερα από τον εντοπισμό γνωστών κινδύνων για την ασφάλεια και άλλων ενοχλητικών. Ποιος φαίνεται πολύ νευρικός; Ποιος δείχνει ένοχος με τη συμπεριφορά του;
Η Ευρωπαϊκή Ενωση δοκιμάζει ένα είδος «εικονικού πράκτορα» που θα τοποθετηθεί στα σύνορά της και θα χρησιμοποιεί κάτι που ορισμένοι ονόμασαν «ΤΝ ανίχνευσης ψεύδους». Ανάλογα συστήματα αναπτύσσονται και από την κυβέρνηση των ΗΠΑ. Πόσο μακριά είναι η ώρα που οι εταιρείες θα αρχίσουν να μετράνε αν οι πωλητές τους χαμογελάνε επαρκώς; Το πρόσφατο στη χώρα μας παράδειγμα στελέχους σούπερ μάρκετ, που απαιτούσε ο υπάλληλος των 300 ευρώ να χαμογελά στους πελάτες είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα ενδιαφερόμενου για μια τεχνολογία μέτρησης του χαμόγελου των εμποροϋπαλλήλων.
Ισως σε άλλες κοινωνικές συνθήκες, η αναγνώριση συναισθημάτων από τις μηχανές να 'βρισκε κάποιες θετικές χρήσεις. Αλλά στις συνθήκες του εκμεταλλευτικού συστήματος, εκείνοι που προωθούν τέτοιες τεχνολογικές εξελίξεις τείνουν πάντα να υπερτιμούν τα θετικά και να υποβαθμίζουν τα αρνητικά τους. Η ΤΝ που αναγνωρίζει συναισθήματα, στις σημερινές συνθήκες μπορεί να γίνει ένα ακόμη όπλο κοινωνικού ελέγχου.