ΟΙ "ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΟΣΥΜΜΟΡΙΤΕΣ" ΞΑΝΑ ΣΤΟ ΘΑΝΑΤΟΝΗΣΙ, ΑΠΟΤΙΟΥΝ ΦΟΡΟ ΤΙΜΗΣ ΣΤΟΥΣ ΑΛΥΓΙΣΤΟΥΣ...

ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ

Στην τελική ευθεία οι εργασίες για την ανέγερση του μνημείου στη Γυάρο (ΦΩΤΟ)

Στον ιστορικό τόπο της Γυάρου, εκεί όπου χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν, πολλοί από αυτούς άφησαν και την τελευταία πνοή τους, ολοκληρώνονται αυτές τις μέρες οι εργασίες για την τοποθέτηση του Μνημείου που έστησε προς τιμήν τους το ΚΚΕ.

Τα αποκαλυπτήρια θα γίνουν σε εκδήλωση που διοργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ το Σάββατο 12 Οκτώβρη, με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα.

Για την επίσκεψη στη Γυάρο οργανώνεται αποστολή, που θα αναχωρήσει το πρωί εκείνης της μέρας από το λιμάνι του Λαυρίου. Οι θέσεις είναι περιορισμένες και προτεραιότητα θα δοθεί στους αγωνιστές που εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν στο θανατονήσι, καθώς και στις οικογένειές τους.

Δηλώσεις συμμετοχής γίνονται μέσω των Κομματικών Οργανώσεων έως και τη Δευτέρα 7 Οκτώβρη (πληροφορίες Κομματική Οργάνωση Αττικής: 210 52 82 607, ώρες: 10.00-17.00).

• Διαβάστε στον «Ριζοσπάστη του Σαββατοκύριακου», αναλυτικό ρεπορτάζ από τις εργασίες ανέγερσης του μνημείου στη Γυάρο**, με δηλώσεις ανθρώπων με ιδιαίτερη συμβολή στην υλοποίηση του μνημείου (δείτε και εδώ*), καθώς και μια σύντομη αναδρομή στο θανατονήσι και την ιστορία του.*** 

Πίσω από την κατασκευή και την τοποθέτηση του Μνημείου βρίσκεται ένας τεράστιος αριθμός εργατοωρών, που έχουν ήδη αναλωθεί, για να είναι έτοιμο το Κόμμα να ανακοινώσει την αποκάλυψη του Μνημείου πάνω στο θανατονήσι. Κι ακόμα περισσότερα είναι τα φορτία της συγκίνησης...

«Ηταν μακρύς ο δρόμος ως εδώ», έγραψε ο ποιητής, «τώρα είναι δικός σου αυτός ο δρόμος», μας μήνυσε.

Η μία επίσκεψη διαδεχόταν την άλλη, αναγνωρίστηκε ο τόπος, συγκεντρώθηκε υλικό. Ανακοινώθηκε ο διεθνής διαγωνισμός για το Μνημείο, έγινε ενημέρωση των καλλιτεχνών, κατατέθηκαν τα υποψήφια έργα, επιλέχθηκε του Αντώνη Μυρωδιά, κατατέθηκε το αίτημα στο Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων. Άρχισε παράλληλα η συγκέντρωση χρημάτων για την εκτέλεση αυτού του γιγάντιου έργου και παράλληλα άρχισαν στο μηχανουργείο των αδελφών Παπαδάκη οι εργασίες για την κατασκευή του.

Έγινε η παραλαβή του Μνημείου. Κι ένα απόγευμα ξεκίνησε το ταξίδι για το νησί. Τέτοια λαχτάρα, που μέσα στη νύχτα, στις 2 π.μ. για την ακρίβεια, άρχισαν χωρίς σταματημό έως το απόγευμα της άλλης μέρας το ξεφόρτωμα, το καθάρισμα των δρόμων που θα περνούσαν τα βαριά αντικείμενα, το στήσιμο μιας κατασκήνωσης στα ίδια τα κελιά των κρατουμένων...

Κι ύστερα, πάντα χωρίς σταματημό, τα θεμέλια, το μοντάρισμα, η ανύψωση. Μέρες και νύχτες στη σειρά. Βούρκωμα σκέτο η στιγμή που μια κόκκινη σημαία, η σημαία του ΚΚΕ, σηκώθηκε ψηλά στην κορφή του Μνημείου. Για τους πάνω από 20.000 αγωνιστές που πέρασαν από αυτό το κολαστήριο, για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ, για όλους εκείνους που άφησαν την τελευταία τους πνοή σε αυτόν τον αγώνα.

Είναι ακόμα αρκετά να γίνουν για να πάρει το Μνημείο την τελική του μορφή, το σίγουρο, που βεβαιώνουν με την ακούραστη προσπάθειά τους οι σύντροφοι που δουλεύουν πάνω στο νησί, είναι ένα: Στις 12 του Οκτώβρη μια κόκκινη στρατιά θα αποδώσει τιμές πάνω στο βράχο!

***

*«Εργάτες που έχουνε ψυχή, κάνουν ρωγμή στο χρόνο... »

Ιδιαίτερα σημαντική για την υλοποίηση του Μνημείου ήταν η συμβολή όλων των εργαζομένων στα μηχανουργεία των αδερφών Παπαδάκη και του Δήμου Βασίβαγλη.

Χαρακτηριστική είναι η μαντινάδα που έστειλε ο Μιχάλης Παπαδάκης στην ομάδα που έστησε το Μνημείο στη Γυάρο:

«Εργάτες που έχουνε ψυχή

κάνουν ρωγμή* στο χρόνο.

Μνημείο στήνουνε τρανό

για την τιμή και μόνο.

Συντρόφους να τιμήσουνε

εκεί που μαρτυρήσαν.

Στης Γυάρου το ξερόνησο

ζωή και νιάτα αφήσαν».

Από την πλευρά του ο Δήμος Βασίβαγλης σε δήλωσή του στον «Ριζοσπάστη» ανέφερε: «Γεννήθηκα κι εγώ σε μια οικογένεια αγωνιστών, που όπως τόσες άλλες πάλεψαν για να έρθουν καλύτερες μέρες. Και ο πατέρας μου ήταν εξόριστος στη Γυάρο. Ετσι και το δικό μου μερτικό ήταν μια ελάχιστη συμβολή, ένας φόρος τιμής σε όλους αυτούς που πάλεψαν, έδωσαν ακόμα και τη ζωή τους... Η χαρά είναι μεγάλη για το τι καταφέραμε. Ενα Μνημείο που μας υπενθυμίζει ότι άμα δεν αγωνιστούμε, τίποτα δεν μπορεί να αλλάξει».

* «Ρωγμή» είναι ο τίτλος με τον οποίο το έργο συμμετείχε στον πανελλαδικό διαγωνισμό της ΚΕ του ΚΚΕ.

****

**Φόρος τιμής και φάρος στο μέλλον το Μνημείο του ΚΚΕ

• Στα αποκαλυπτήρια στις 12 Οκτώβρη θα μιλήσει ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπας
• Με τη συμβολή και την αυταπάρνηση δεκάδων μελών και φίλων του Κόμματος, ολοκληρώνεται ένα δύσκολο και απαιτητικό έργο

Από τις εργασίες πάνω στο νησί

Στον ιστορικό τόπο της Γυάρου, εκεί όπου χιλιάδες κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές φυλακίστηκαν, εξορίστηκαν, βασανίστηκαν, πολλοί απ' αυτούς άφησαν και την τελευταία πνοή τους, ολοκληρώνονται αυτές τις μέρες οι εργασίες για την τοποθέτηση του Μνημείου που έστησε προς τιμήν τους το ΚΚΕ.

Τα αποκαλυπτήρια θα γίνουν σε εκδήλωση που διοργανώνει η ΚΕ του ΚΚΕ το Σάββατο 12 Οκτώβρη, με ομιλητή τον ΓΓ της ΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα.

Για την επίσκεψη στη Γυάρο οργανώνεται αποστολή, που θα αναχωρήσει το πρωί εκείνης της μέρας από το λιμάνι του Λαυρίου. Οι θέσεις είναι περιορισμένες και προτεραιότητα θα δοθεί στους αγωνιστές που εξορίστηκαν ή φυλακίστηκαν στο θανατονήσι, καθώς και στις οικογένειές τους.

Δηλώσεις συμμετοχής γίνονται μέσω των Κομματικών Οργανώσεων έως και τη Δευτέρα 7 Οκτώβρη (πληροφορίες Κομματική Οργάνωση Αττικής: 210 52 82 607, ώρες: 10.00-17.00).

Με πείσμα και αυταπάρνηση

Το Μνημείο της Γυάρου εντάσσεται κι αυτό με τη σειρά του σε ένα δίκτυο ιστορικών χώρων και μνημείων που φιλοτέχνησε το ΚΚΕ, τιμώντας την 100χρονη Ιστορία του, τις κορυφαίες στιγμές και τους χιλιάδες αλύγιστους της ταξικής πάλης, συμβάλλοντας να διατηρηθεί η μνήμη ζωντανή. Κάνοντας πράξη το λόγο του ποιητή, «τα δακτυλικά τους αποτυπώματα δεν είναι μονάχα στα μητρώα των φυλακών, είναι οι πυκνές σιδηροδρομικές γραμμές που διασχίζουν το μέλλον...».

Δουλειά μέρα και νύχτα για να είναι όλα έτοιμα στην ώρα τους

Το Μνημείο φιλοτέχνησε ο γλύπτης Αντώνης Μυρωδιάς, ο οποίος ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της ΚΕ και συμμετείχε με πολλούς ακόμα στον πανελλήνιο καλλιτεχνικό διαγωνισμό για τα Μνημεία σε Γυάρο και Μακρόνησο.

Πέρα από τον δημιουργό, για τη φιλοτέχνηση και εγκατάσταση του Μνημείου συνέβαλαν με χαρακτηριστική αυταπάρνηση, δίχως να λογαριάζουν κόπο και θυσίες, δεκάδες μέλη και φίλοι του Κόμματος. Μια ομάδα απ' αυτούς, κοντά σαράντα άνθρωποι, αναχώρησε στις 23 Σεπτέμβρη για τη Γυάρο, όπου όλες αυτές τις μέρες δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους για να είναι όλα έτοιμα στις 12 Οκτώβρη. Για να ξοφληθεί έστω κι ένα μέρος από το χρέος σ' αυτήν την υπέρτατη θυσία των αλύγιστων...

Υπερνικώντας εμπόδια και δυσκολίες

Την εγκατάσταση του Μνημείου στη Γυάρο, έργο καθόλου εύκολο, δεν την ανέλαβε φυσικά κάποια τεχνική εταιρεία, αλλά μια ομάδα κομμουνιστών οικοδόμων, μηχανικών και άλλων ειδικοτήτων.

«Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι άνθρωποι που το ενοποιητικό τους στοιχείο είναι το Κόμμα, έμαθαν πολύ γρήγορα να συντονίζονται και να λειτουργούν σαν μια καλοδουλεμένη ομάδα, συζητώντας, σχεδιάζοντας, αποφασίζοντας και πειθαρχώντας» μας λέει ο Γιώργος Μητρόπουλος, πολιτικός μηχανικός, κάνοντας έναν σύντομο απολογισμό της δουλειάς που προηγήθηκε και την οποία παρακολούθησε σε όλα της τα στάδια.

Παράλληλα με τη φιλοτέχνηση, ξεκίνησαν και όλες οι εργασίες για την εγκατάσταση του μνημείου, σε ένα νησί ακατοίκητο, με πολύ δύσκολη πρόσβαση. «Η πρώτη επίσκεψη στο νησί έγινε τον Μάρτη», θυμάται ο Γ. Μητρόπουλος. «Είχαν προηγηθεί βέβαια οι πρώτες συζητήσεις, ψάξιμο στους χάρτες για τις προσβάσεις κ.λπ. Οι πληροφορίες ήταν ελλιπείς. Γι' αυτό και τέθηκε ως πρώτο ζήτημα η επίσκεψη στο νησί, για να δούμε τους χώρους, να γίνει μια τοπογραφική αποτύπωση, τα υψόμετρα».

Μας εξηγεί ότι «μιλάμε για ένα ξερονήσι, με την προβλήτα του κατεστραμμένη. Ετσι, τίποτα δεν μπορούσε να αφεθεί στην τύχη. Υπήρχε αυστηρό χρονοδιάγραμμα έχοντας πλήρη επίγνωση των εργασιών και της αλληλουχίας τους.

Οταν κάνεις ένα κλασικό έργο, πάντα υπάρχει η δυνατότητα άμα χαλάσει κάτι, να φτιαχτεί σε κάποιο κοντινό συνεργείο κ.ο.κ. Στη δικιά μας περίπτωση σήμαινε ότι για να βρεθεί ανταλλακτικό, μπορεί να πήγαινε πίσω η δουλειά μέχρι και τρεις μέρες. Αυτό δεν υπήρχε σαν ενδεχόμενο και έτσι, ό,τι ήταν δυνατόν - στο ανθρώπινο μέτρο - να προβλεφθεί ότι θα χάλαγε, υπήρχε εφεδρεία».

Η πρώτη...

Η κουβέντα φτάνει στην πρώτη μέρα που έφτασε συγκροτημένα η ομάδα στο νησί.

«Φτάσαμε βράδυ, 2 η ώρα τη νύχτα. Η πρώτη μέρα ήταν καθοριστική για την επιτυχία όλης της επιχείρησης.

Μόλις φτάσαμε, εξασφαλίσαμε το "χαλαρό" κομμάτι της παραλίας από άποψη χώματος, για να πατηθεί, προκειμένου να κατέβουν τα βαριά φορτηγά και να μην κολλήσουν. Στη συνέχεια, καθαρίσαμε δύο δρόμους: Ο ένας ήταν ο εργοταξιακός και ο άλλος οδηγούσε στη διαμονή και την επιμελητεία μας.

Αφού άνοιξαν οι δύο δρόμοι, ξεκινήσαμε να ανεβάζουμε τα υλικά. Το σχέδιο δεν ήταν απλά να αδειάσουμε το καράβι, αλλά πρώτα να μεταφερθούν τα οικοδομικά υλικά, για να έχουν δουλειά οι οικοδόμοι. Να μη χαθεί ούτε λεπτό!

Παράλληλα, άρχισε να στήνεται η επιμελητεία. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να ανέβουν οι γεννήτριες, οι αντλίες με τις αντίστοιχες σωληνώσεις, για να τραβάμε νερό από το πηγάδι, που το είχαμε εντοπίσει από τις επισκέψεις μας. Είχαμε δει ότι το νερό δεν είναι αλμυρό, άρα κάνει και για τη σκυροδέτηση. Μετά, να στηθούν τα ηλεκτρολογικά.

Αφού εξασφαλίσαμε τα παραπάνω, δώσαμε όλες μας τις δυνάμεις προκειμένου να ξεφορτώσουμε το πλοίο και να πάνε τα πράγματα στον προσωρινό χώρο απόθεσης, που είχε επιλεχθεί από πριν, για να προλάβουμε τους χρόνους μεταφοράς.

Και τα καταφέραμε! Αδειάσαμε τα πράγματα από το καράβι. Μιλάμε για δεκάδες τόνους υλικών και μηχανημάτων.

Και μετά από 16 ώρες δουλειάς και 20 λεπτά διαλείμματος, πριν ακόμα βραδιάσει, είχαμε καταφέρει να έχουμε στήσει όλα αυτά τα πράγματα! Στις 20.30 καθόμασταν έξω από τον τόπο διαμονής μας, κοιτάζαμε τη θάλασσα και τρώγαμε...».

...και η τέταρτη μέρα

Και όσο για το ποια είναι η μέρα που ξεχωρίζει, δεν υπάρχει δισταγμός. «Η πιο συγκινητική στιγμή ήταν όταν καταφέραμε και στήσαμε το Μνημείο, όταν καταφέραμε δηλαδή να "κουμπώσουν" τα δύο μεταλλικά κομμάτια πάνω στη βάση τους. Και δεν ήταν καθόλου εύκολο. Αν σκάψεις το έδαφος, τα πρώτα 2 μέτρα είναι κατακερματισμένος βράχος ανακατεμένος με χώμα. Δεν είναι καλό έδαφος. Είναι σαθρό. Και ο γερανός έπρεπε να πλησιάσει στο σκάμμα, για να σηκώσει όλο αυτό το μνημείο, που το κάθε του κομμάτι ζύγιζε τόνους... Και δεν έπαιζες μόνο με τον χρόνο, αλλά και με τον άνεμο. Ανά τρεις ώρες παίρναμε την πρόγνωση. Οταν ο γερανός έπαιρνε τα κομμάτια, για να τα βάλει κάθετα έπρεπε να υπάρχει σχετική άπνοια.

Οταν αυτό τελείωσε, όλη αυτή η ανακούφιση εκφράστηκε με το τραγούδι "Τα οχυρά της Νάουσας", τα δάκρυα, τα χειροκροτήματα και τα σφυρίγματα! Δεν έχω ξαναζήσει τέτοιο. Βγήκε αυθόρμητα από μέσα μας. Αυτό έγινε την τέταρτη μέρα».

Καταλάβαινες πού βρισκόσουν

Μια άλλη στιγμή που ξεχωρίζει από την παραμονή τους στη Γυάρο, ήταν η πεζοπορία στους όρμους. «Στο νησί, έτσι κι αλλιώς, δεσπόζει η φυλακή. Ενα κτίριο που σου δημιουργεί βάρος. Ακόμα πιο πολλά όμως αντιληφθήκαμε, όταν περπατήσαμε στους όρμους. Περπάταγες δίπλα στα χαλάσματα και φανταζόσουν τους εξόριστους, τις σκηνές τους... Να βλέπεις ολόκληρους όρμους, που είναι χτισμένοι με πεζούλες από πάνω μέχρι κάτω από τα χέρια των εξόριστων. Και να βλέπεις τα χαλάσματα... Καταλάβαινες πού βρισκόσουν...».

Αλ. Πρ

*****

***«Αγονος, άδενδρος, άνυδρος», μα και αιώνιο σύμβολο των αλύγιστων της ταξικής πάλης

Μια σύντομη αναδρομή στο θανατονήσι και την ιστορία του

«Τον Ιούλιον του 1947 το Γεν. Επιτελείον Στρατού ηξίωσεν επιτακτικώς την εκκένωσιν των φυλακών δι' ας υφίστατο κίνδυνος απελευθερώσεως των εν αυταίς κρατουμένων κομμουνιστών και εντεύθεν ενισχύσεως των δυνάμεων των κομμουνιστοσυμμοριτών (...) Ανέκυψεν ως εκ τούτου πρόβλημα οξύ και δύσκολον περί την μεταγωγήν των κρατουμένων εις μέρος ασφαλές και μη εκτεθειμένον εις κίνδυνον επιδρομής των αναρχικών (...) Η περί ης ο λόγος νήσος είναι ορεινή, δύσβατος, άγονος, άδενδρος, άνυδρος (...) η εν αυτή δε διαμονή εθεωρείτο και ήτο πράγματι αληθινόν κολαστήριον» (από έκθεση του εφέτου Ι. Μπιζίμη, 21 Αυγούστου 1953).

***

Το μαρτύριο της Συκιάς

«Συνέλθετε. Βρισκόσαστε στη Γιούρα, θα τα ξεχάσετε όλα όσα ξέρετε. Πας άφρων θα παταχθεί αμειλίκτως, πληρώνοντας το παράπτωμά του ακόμα και με τη ζωή του. Εχω δώσει διαταγή εις την φρουράν, για καθετί που θ' αντιληφθεί, ν' ανοίξει πυρ άνευ νεωτέρας μου διαταγής!».

«Μέναμε ακίνητοι - κανείς δεν ήτανε "άφρων" (...)»

(Από το συγκλονιστικό βιβλίο - ημερολόγιο φυλακής - του Αντρέα Νενεδάκη με τον τίτλο «Απαγορεύεται»).

***

Γυάρος, την είπαν και όχι άδικα Θανατονήσι. Την είπαν τόπο εξορίας. Ηταν μια φυλακή. Από το 1947 μέχρι το 1952, από το 1955 μέχρι το 1961 και από το 1967 μέχρι το 1974. Περισσότεροι από 18.000 την πρώτη περίοδο, κοντά στους 800 τη δεύτερη περίοδο και πάνω από 6.000 την τρίτη περίοδο.

Οι πρώτοι 551 κρατούμενοι από τις φυλακές της Καλαμάτας αποβιβάστηκαν στο νησί στις 11 Ιούλη του 1947.

Η Γυάρος ιδρύθηκε εξαρχής ως φυλακή, αν και δεν είχε κανένα κτίριο. Η πρώτη διαμόρφωση των χώρων (συρματοπλέγματα, πολυβολεία και κάποια καταλύματα για τους φύλακες) ξεκίνησε από κρατούμενους φαντάρους του Τάγματος Σκαπανέων του Αγίου Νικολάου Κρήτης, που τους έφεραν στο νησί στο τέλος Απρίλη του 1947.

Eurokinissi

Οι κρατούμενοι πετάχτηκαν στους πέντε όρμους της ανατολικής πλευράς του νησιού χωρίς καμιά υποδομή, σε ασφυκτικές συνθήκες διαβίωσης μέσα σε αντίσκηνα. Κάθε όρμος ήταν ένα στρατόπεδο κλεισμένο με συρματοπλέγματα ή μάντρες, που άρχιζε 2 - 3 μέτρα από τη θάλασσα και εκτεινόταν σε βάθος. Σε όλους τους όρμους υπήρχαν χτιστά φυλάκια με πολυβολεία και δωμάτια για τους φύλακες. Ολοι οι χώροι υπήρξαν χώροι βασανισμού, ακόμα και οι τουαλέτες που ανάγκαζαν τους κρατουμένους να τις καθαρίζουν με γυμνά χέρια, κάτω από ξυλοδαρμούς που τους έριχναν αναίσθητους στις ακαθαρσίες. Ακόμα και τα αναρρωτήρια, όπου εγκληματίες γιατροί χρησιμοποιούσαν τις ίδιες σύριγγες με σκοπό να μεταδίδονται οι ασθένειες ανάμεσα στους κρατούμενους.

Κάθε μαρτυρία που έχει δημοσιοποιηθεί για τη Γυάρο αποτελεί μαρτυρία φρίκης. Ολες μαζί μαρτυρούν το απύθμενο μίσος της αστικής τάξης για τον ταξικό της αντίπαλο, την εργατική τάξη και την πολιτική της έκφραση, το ΚΚΕ, αν και στο νησί δεν φυλακίστηκαν ούτε μόνο εργάτες, ούτε μόνο κομμουνιστές. Κι αυτό ακριβώς είναι που δείχνει πως η αστική τάξη όταν νιώθει για οποιονδήποτε λόγο ότι κινδυνεύει η κυριαρχία της αποκαλύπτεται ως αυτό καθαυτό που είναι: Μια τάξη σατράπης, μια τάξη που δεν της αρκεί η άγρια εκμετάλλευση της εργατικής δύναμης, θέλει - επιδιώκει διαρκώς την απόλυτη καταρράκωση του αντίπαλου, ακόμα κι όταν αυτός είναι απλά ένας πολιτικός «συνοδοιπόρος», όπως ονόμαζε πάντα καθέναν που στεκόταν στην πλευρά του δίκιου, καθέναν που δεν ανεχόταν τη βαρβαρότητα.

Η αγριότητα της αστικής τάξης εκφράστηκε, για μια ακόμα φορά, εκείνη ειδικά την περίοδο, την ώρα που φούντωνε το αντάρτικο στα βουνά, την ώρα που ο αγωνιζόμενος λαός αρνούνταν να δεχτεί ότι τη λευτεριά που κατάκτησε με ποταμούς αίματος στη διάρκεια της Κατοχής, έπρεπε να την παραδώσει σ' αυτούς που όχι μόνο ήταν απόντες στον αγώνα, αλλά και μηχανεύονταν στη διάρκειά του την επιστροφή τους με ακόμα σκληρότερους για την εργατική τάξη όρους.

Μνημείο βαρβαρότητας

Η φυλακή - κάτεργο στη Γυάρο ιδρύθηκε από την επτακομματική κυβέρνηση του Δημητρίου Μάξιμου και λειτούργησε υπό τις επόμενες κυβερνήσεις (την βραχύβια κυβέρνηση Κωνσταντίνου Τσαλδάρη και τις διαδοχικές κυβερνήσεις του Θεμιστοκλή Σοφούλη), οπότε και κορυφώθηκε το όργιο της βίας σε βάρος των αγωνιστών. Ολες αυτές οι κυβερνήσεις είχαν ευρεία αστική συναίνεση (φιλελεύθεροι, κεντρώοι, δεξιοί, βασιλόφρονες, πρώην συνεργάτες των Γερμανών και εκλεκτοί των Βρετανών), ενώνοντας όλο το αστικό πολιτικό φάσμα ενάντια στον λαό.

Στη σύνθεση της κυβέρνησης που ίδρυσε τη Γυάρο συνυπήρξαν ο υπουργός Δικαιοσύνης Απόστολος Αλεξανδρής, παλιός συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου, που στην περίοδο της Κατοχής πρωτοστάτησε για τη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας στη Θεσσαλία, και ως υπουργός Εσωτερικών ο Γεώργιος Παπανδρέου, πρώην πρωθυπουργός της λεγόμενης Εθνικής Ενότητας, το 1944.

Την τεχνογνωσία για τη λειτουργία της φυλακής παρείχαν Αγγλοι και Αμερικανοί, με χαρακτηριστικότερο τον Αγγλο στρατιωτικό Τσαρλς Ουίκαμ (τον επονομαζόμενο και «κουλοχέρη»), με πείρα από τα κάτεργα των αποικιών.

Για τη διεύθυνση της φυλακής και την εξόντωση των κρατουμένων αξιοποιήθηκαν οι επαγγελματίες του είδους: Ο Γεώργιος Γλάστρας, που στην Κατοχή είχε θητεύσει στους Γερμανούς ως βασανιστής στο Στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» στη Θεσσαλονίκη, και ο Μπουζάκης που στην προηγούμενη θητεία του ήταν διευθυντής στο Αναμορφωτήριο Ανηλίκων στην Κηφισιά. Υπό τις διαταγές τους είχαν έναν ολόκληρο στρατό από ένοπλους φύλακες, μπράβους και βασανιστές, ανάμεσά τους και ορισμένους ποινικούς κρατούμενους, χασισοπότες, δοσίλογους που τους εξαπέλυαν κατά των πολιτικών κρατουμένων.

Θα παραμείνει ανεξίτηλη στους αιώνες η κατακραυγή για τον βασανισμό χιλιάδων κρατουμένων στο θανατονήσι. Οι ίδιοι οι κρατούμενοι φρόντισαν τίποτα να μην ξεχαστεί.

Χιλιάδες περιπτώσεις βασανισμών, από την ίδρυση της Γυάρου έως το Σεπτέμβρη του 1950, καταγράφονται στο βιβλίο «ΓΙΟΥΡΑ - Ματωμένη Βίβλος», εκδόσεις «Νέα Ελλάδα».

Το βιβλίο γράφτηκε μυστικά από τους ίδιους τους κρατούμενους στη Γυάρο.

Οι χιλιάδες βασανισμοί, οι δολοφονίες, οι λοβιτούρες και οι κλεψιές των διοικητών και των χωροφυλάκων της Γυάρου συγκεντρώθηκαν μεθοδικά, καθαρογράφτηκαν με μικροσκοπικά γράμματα.

Υπεύθυνοι για τη συγκέντρωση αυτού του υλικού και την ταξινόμησή του ήταν ο Παρασκευάς Φουντουραδάκης και ο Πάνος Μιχαηλίδης.

Τα σχέδια τα έκαναν οι κρατούμενοι ζωγράφοι Ασαντούρ Μπαχαριάν και Μιχάλης Κρύσαλης.

Τα χειρόγραφα έβγαλε από τη Γυάρο ο Κώστας Μαραγκουδάκης, κρυμμένα στον διπλό πάτο μιας βαλίτσας.

Η έκδοση της «Ματωμένης Βίβλου» καταλαμβάνει 582 σελίδες. Κάθε γραμμή είναι και ένα στοιχείο, κάθε φράση και ένα συγκεκριμένο κατηγορητήριο. Ακόμα και τα σχέδια των κρατούμενων ζωγράφων αποτυπώνουν συγκεκριμένα γεγονότα βασανισμών και δολοφονιών.

Ρωγμή προκάλεσαν η οργάνωση, η αντίσταση, η αλληλεγγύη...

Η περίοδος 1947 - 1950 ήταν ιδιαίτερα σκληρή και δύσκολη για οργανωμένη ζωή ειδικά πάνω στη Γιούρα. Η συντριπτική πλειοψηφία των κρατουμένων ήταν αγωνιστές, διαπαιδαγωγημένοι από τους ανώτερους σκοπούς για τους οποίους παλεύει το ΚΚΕ. Παρά τις δυσκολίες, η οργανωμένη ζωή πήρε διάφορες μορφές. Η ίδια η λεπτομερής καταγραφή στο βιβλίο «Γιούρα Ματωμένη Βίβλος», στο ημερολόγιο του κάτεργου, δείχνει τα στοιχεία της οργάνωσης.

Η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατουμένων ήταν ένα όπλο αντίστασης. Η συλλογική προσπάθεια για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα από διαμαρτυρίες και καταγγελίες που έβγαιναν στη δημοσιότητα, ειδήσεις που έφταναν στο εξωτερικό έπαιζαν μεγάλο ρόλο. Πολλές φορές αξιοποιούσαν και τις αντιθέσεις και τις φαγωμάρες μεταξύ των κρατικών υπευθύνων του κάτεργου. Αλλοτε πάλι την καλή πρόθεση και κατανόηση ορισμένων από τους φύλακες και άλλους υπεύθυνους. Η συνωμοτικότητα και η προφύλαξη προετοίμαζαν μορφές μαζικής αντίστασης. Πολλές φορές αξιοποιήθηκαν οι όποιες ευκαιρίες, όπως διάφορες γιορτές για να δοθεί ανάταση.

Χαρακτηριστικά, στις 6 Δεκέμβρη 1948, γιορτή του Αϊ-Νικόλα, οι πολιτικοί κρατούμενοι στον Α' Ορμο άρχισαν δειλά - δειλά να εύχονται στους Νικόληδες από σκηνή σε σκηνή, να βρίσκονται οι συντοπίτες μεταξύ τους, ενώ δεν άργησαν να έρθουν τα τραγούδια. Και οι ευχές να ζήσουν όλοι οι Νικόληδες δεν αφορούσαν μόνο τους παρόντες, καθώς Νίκος ήταν και ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, ο Νίκος Ζαχαριάδης. Ετσι το άκακο «να ζήσουν οι Νικόληδες», «να ζήσουν όσοι γιορτάζουν σήμερα» γινόταν ξέσπασμα ανάτασης από σκηνή σε σκηνή.

Το σύνθημα «πήγαινε πρόθυμα, δούλευε απρόθυμα» εφαρμοζόταν ως μαζική διαμαρτυρία στις αγγαρείες και την καταναγκαστική εργασία. 

Από την άλλη, οι κρατούμενοι κομμουνιστές έδιναν με ανιδιοτέλεια τον καλύτερό τους εαυτό για να αλληλοβοηθηθούν με τα χαρίσματά τους, τις τέχνες που κατείχαν, τη γενικότερη προσφορά τους στον δεσμώτη σύντροφο.

Τα λιγοστά βιβλία και άλλα έντυπα που γινόταν κατορθωτό να μπουν στη Γυάρο διαβάζονταν στις σκηνές, προκαλούσαν συζητήσεις. Ολοι φρόντιζαν για την καλλιέργεια του μορφωτικού τους επιπέδου.

Το να σκέφτεσαι τον σκοπό του αγώνα, το δίκαιο της υπόθεσης της εργατικής τάξης ήταν στήριγμα στις δυσκολίες.

Η στρατιωτική ήττα του ΔΣΕ το 1949 αντιμετωπίστηκε ως η απώλεια μιας μάχης σ' έναν μεγάλο αγώνα. Οι δυσκολίες δεν αντιμετωπίζονταν δίχως τα χωρατά, τα αστεία, τα πειράγματα, τη διακωμώδηση των δυσκολιών. Το τραγούδι, πότε σιγανό, πότε από μέσα ήταν ένα μέσο εσωτερικής αντίστασης, κόντρα στα καψώνια και τις σκληρές συνθήκες. Η αποφασιστική, η αλύγιστη στάση των αγωνιστών, σε συνδυασμό με τις διαμαρτυρίες, έφερε μικρές κατακτήσεις μέσα στο κάτεργο. Οπως και απόσπαση της επικοινωνίας ανάμεσα στους όρμους σε κάποιες περιόδους και περιστάσεις.

Εξόριστοι στη Γυάρο

***

Οι κρατούμενοι κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές του λαού και στις τρεις περιόδους λειτουργίας της φυλακής στη Γυάρο πέρασαν σκληρά μαρτύρια και βασανιστήρια, πιεζόμενοι να υπογράψουν δήλωση μετανοίας - αποκήρυξης του ΚΚΕ. Χιλιάδες είναι εκείνοι που παρέμειναν αλύγιστοι. Η στάση τους αυτή αποτελεί προσφορά πρώτου μεγέθους στην πάλη για καλύτερη κοινωνία, στην πάλη για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό.

Οι χιλιάδες αλύγιστοι της ταξικής πάλης απέδειξαν πως η κοινωνική πρόοδος δεν μπορεί να ανακοπεί, να κατασταλεί, παρά τα πισωγυρίσματα και τις προσωρινές ήττες. 

Η κοινωνική πρόοδος δεν μπορεί να εγκλωβιστεί στο σκουριασμένο περίβλημα της εκμετάλλευσης, της αδικίας, της καταστολής.

Θ.

Απ' τις εργασίες: