ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΕΧΝΗΣ: το ιστορικό μηνιαίο περιοδικό γραμμάτων και τεχνών που πρωτοκυκλοφόρησε πριν 65 χρόνια, τα Χριστούγεννα του 1954 – και έκλεισε με την επιβολή της στρατιωτικής αμερικανόπνευστης χούντας των συνταγματαρχών.

146 τεύχη, το 147ο -3ο / 1967 κατασχέθηκε και καταστράφηκε από την Ασφάλεια στο τυπογραφείο και δεν κυκλοφόρησε ποτέ.
Πάνω από 11.000 λογοτεχνικές σελίδες κοινωνικού προβληματισμού, ολόκληρη εγκυκλοπαίδεια με τη χρονοσφραγίδα της μεταπολεμικής πνευματικής ζωής της Ελλάδας.

 Κυκλοφορώντας στο μετεμφυλιακό κλίμα, που στιγματίστηκε εκείνη τη χρονιά με την εκτέλεση – δολοφονία του Νίκου Πλουμπίδη από το αστικό κράτος, εκδότης-διευθυντής εμφανίζονταν ο αρχιτέκτονας Νίκος Σιαπκίδης αλλά στην «αφανή» συντακτική επιτροπή, υπήρχαν -κόκκινο πανί, όλα τα μεγάλα παλιά και νέα ονόματα, μεταξύ των οποίων Μάρκος Αυγέρης, Νικηφόρος Βρεττάκος, Χ. Θεοδωρίδης, Π. Ειρηναίος, Γιάννης Τσαρούχης, Νίκος Παπαπερικλής, Τάσσος Βουρνάς, Δημήτρης Δεσποτίδης, Κώστας Κουλουφάκος Τάσσος Λειβαδίτης Φοίβος Ανωγειανάκης Διονυσία Μπιτζιλέκη, Γιώργος Παπαλεονάρδος, Τίτος Πατρίκιος, Γιώργος Σίμος (Γ. Πετρής), Πορφυρής Κονίδης (Κ. Πορφύρης), Δημήτρης Ραυτόπουλος και δεκάδες άλλοι έλληνες και ξένοι, άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, της αρχιτεκτονικής και γενικά της ανθρώπινης δημιουργίας.

ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ

Το περιοδικό τούτο νομίζει πώς δεν χρειάζονται προγραμματικές δηλώσεις για τη σημερινή έκδοση του. Για κάθε αληθινό φιλότεχνο και καλλιτέχνη είναι αισθητό αυτό τον καιρό πώς λείπει ένα καλλιτεχνικό περιοδικό πού ν’ απλώνει τη ματιά του ισόμερα σ’ όλους τους κλάδους της τέχνης και ταυτόχρονα να πλουτίζει το αναγνωστικό του κοινό μ’ ένα γόνιμο αισθητικό και φιλοσοφικά στοχασμό. Τέτοια είναι ή επιδίωξη της «Επιθεώρησης Τέχνης». Δηλαδή να σταθεί ένα περιοδικά μελέτης της τέχνης και προβολής καλής ποιότητας καλλιτεχνημάτων του λόγου. Με τη δραστηριότητα του αυτή αποβλέπει να δημιουργήσει γύρω του μια κίνηση ζωντανή και ανυψωτική για τη στάθμη των γραμμάτων και της Τέχνης στη χώρα μας.
Η «Επιθεώρηση Τέχνης» θ’ αγωνιστεί για όλα τα εκκρεμή εκπολιτιστικά προβλήματα του τόπου, όπως το εκπαιδευτικό, ο τερματισμός της διγλωσσίας με την επιβολή της δημοτικής, η ανύψωση του μορφωτικού επιπέδου της επαρχίας, η κατεδάφιση των οικονομικών και άλλων τειχών πού στέκουν μπροστά στους νέους και τους εμποδίζουν να προχωρήσουν στη μόρφωσή τους ανάλογα με τις κλίσεις τους.
Δεν θα διστάζει ακόμα να εκφράσει με ειλικρίνεια και ευθύνη τη γνώμη της πάνω σ’ όλα τα προβλήματα, γεγονότα ή πρόσωπα κατευθύνοντας όλες τις απόψεις της προς τα ζητήματα αυτά, για να τις ξανοίξει πάλι σα δέσμη φωτός προς το ιδεώδες ενός καινούργιου ουμανισμού πού πλάθεται στις μέρες μας.

Η ΔΙΓΛΩΣΣΙΑ

Οι στήλες αυτές αισθάνονται την ανάγκη να ρίξουν την πρώτη ματιά τους στο πρόβλημα της γλώσσας. Ιδιαίτερα στο μιχτό κατασκεύασμα πού σερβίρεται στα αναγνώσματα του δημοτικού σχολείου. Διαβάζοντας κανείς τα αναγνώσματα αυτά βλέπει όχι μόνο λεκτικούς τύπους πού δεν είναι ούτε καθαρεύουσα μα ούτε και δημοτική αλλά και μια ορθογραφία σαν να μη βγήκε ποτέ στον τόπο αυτό μια γραμματική της δημοτικής.
Κι όμως πολύχρονες και πολύμοχθες προσπάθειες έγιναν από αξιόλογους επιστήμονες της γλώσσας και πολλές γραμματικές της δημοτικής βγήκαν ως σήμερα.
Δε μπορεί λοιπόν το Κράτος να μένει τυφλό και κουφό στα διδάγματα της λαμπρής σειράς γλωσσολόγων σαν το Χατζηδάκι, Τριανταφυλλίδη, Γιαννίδη, Φιλέτα, Καρθαίο κ.ά. πού μόχθησαν να φωτίσουν το έθνος πώς θα γιάνει το καρκίνωμα της διγλωσσίας που το κρατάει σε πνευματικό μαρασμό.
Γιατί το πρόβλημα της γλώσσας είναι αντικείμενο επιστημονικής έρευνας και πρωτεργάτες αυτής της έρευνας είναι οι γλωσσολόγοι κι όχι οι γλωσσαμύντορες των αρχαίων ελληνικών του ‘Αθήνησι πανεπιστημίου.
Το κρατικό πρόγραμμα σπουδής που τείνει να διαιωνίσει τη διγλωσσία με την επιβολή της καθαρεύουσας δεν καταλαβαίνει ότι εκτίθεται στην υποψία ότι επιβάλλει ένα δύσχρηστο γλωσσικό όργανο για να κρατάει σε αμάθεια τον κόσμο παρά για να τον μορφώνει.

ΟΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΟΙ

Υπάρχει ένας ολόκληρος κατάλογος επωνυμιών λογοτεχνικών σωματείων με προεδρεία, γραφεία, καρέκλες, συνεδριάσεις και καφέδες, διαλέξεις διαφημιστικές και επιμνημόσυνες και τα τέτοια. Κι όμως ή κοινωνική δραστηριότητα των πνευματικών αυτών οργανώσεων εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων είναι σχεδόν ανύπαρχτη, ίσως σαν κάτι παρακατιανό ή ξένο προς τα καθήκοντα τους.
Διαβάζουμε κάθε τόσο στον καθημερινό τύπο ότι το τάδε λογοτεχνικό σωματείο οργανώνει διαλέξεις για το έργο του άλφα ή του βήτα ποιητή ή συγγραφέα σαν να είναι αυτός ό μόνος τρόπος για να γνωρίσει το ελληνικό κοινό τη λογοτεχνία μας και τούς άξιους εκπρόσωπους της.
Δεν διαβάζουμε όμως ούτε αποφάσεις τους για τούς τρόπους διάδοσης του ελληνικού βιβλίου, ούτε διαβήματα τους προς τους αρμόδιους για την ίδρυση λαϊκών βιβλιοθηκών στην ελληνική επαρχία και την υποστήριξη του λογοτεχνικού περιοδικού τύπου.
Δεν διαβάζουμε διαμαρτυρίες τους για τις αναρμόδιες επεμβάσεις στο έργο ενός Καζαντζάκη και άλλες παρόμοιες και χειρότερες εκδηλώσεις «πνευματικού μακαρθισμού». Είναι καιρός όμως τα σωματεία αυτά να νιώσουν τον αληθινό προορισμό τους και να μη γίνονται αυτά τα ίδια με τη στάση τους ή αιτία της αποξένωσης και αδιαφορίας του μεγάλου κοινού από τον κόσμο της λογοτεχνίας.
Πρέπει να νιώσουν πως δεν κάνουν «πολιτική» όταν εκπληρώνουν τον κοινωνικό τους προορισμό. Και προορισμός τους είναι όχι μόνο να συνδικαλίζουν τους λογοτέχνες αλλά και να γίνουν τα οχυρά των πνευματικών ελευθεριών του ελληνικού λαού.

ΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ

Ο τιμηθείς πρόσφατα με το Βραβείο Νόμπελ αμερικανός συγγραφέας Χεμινγουαίη γράφει σ’ επιστολή του προς την Σουηδική Ακαδημία πού απονέμει το βραβείο αυτό:
«Κανείς συγγραφέας πού ξέρει πόσοι μεγάλοι συγγραφείς δεν τιμήθηκαν με το Βραβείο αυτό δεν μπορεί να το δεχτεί με αίσθημα διάφορο της ταπεινοφροσύνης. Δεν υπάρχει ανάγκη να αναφέρω τους συγγραφείς αυτούς. Καθένας πού βρίσκεται δώ μπορεί να καταρτίσει το δικό του κατάλογο ανάλογα με τις γνώσεις του και σύμφωνα με τη συνείδηση του».
Πρέπει να εκτιμήσει κανείς την ειλικρίνεια του ανδρός. Αλλά παράλληλα να παρατηρήσει και την ανεπάρκεια της. Γιατί ο συγγραφέας του «Για ποιόν χτυπάει ή καμπάνα» δε μας λέει ποια είναι η αιτία πού το Βραβείο Νόμπελ δε χορηγείται σε τόσους άλλους μεγάλους συγγραφείς. Η δική μας πικρή πείρα από την ματαίωση της υποψηφιότητας του Σικελιανού για το Βραβείο Νόμπελ καθώς κι η λαμπρή σειρά κορυφαίων προοδευτικών συγγραφέων που μάταια περιμένει κανείς κάθε χρόνο πώς μπορεί να πέσει και σ΄ αυτούς ή προτίμηση της Σουηδικής Ακαδημίας, μας εχει κάνει ν΄ αμφισβητούμε πια στο Βραβείο αυτό το ρόλο του αντικειμενικού τιμητή των αριστουργημάτων της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Τα περιεχόμενα του 1ου τεύχους -που στην πορεία αναβαθμίστηκαν και εμπλουτίστηκαν, δίνουν μια εικόνα του βάθους παρέμβασης σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικοπολιτικών θεμάτων -πέρα από θέματα τέχνης, αυτά καθεαυτά
▪️-Χ. Θεοδωρίδης: Ο πόλεμος κατά του λογικού (μελέτη)
▪️-Νικηφόρος Βρεττάκος: Τρία Ποιήματα
▪️-Antre Lurcat: Αρχιτεκτονική και κοινωνική πραγματικότητα
▪️-Π. Ειρηναίος: Ο υπ. αριθμ. 215 ίππος ελάσεως (διήγημα)
▪️-Μάρκος Αυγέρης: Θεωρητικά στοιχεία της κριτικής (μελέτη)
▪️-Κ. Κουλουφάκος: Η ποίηση του Λόρκα
▪️-Φ. Γκαρθία Λόρκα: Οχτώ ποιήματα
▪️-Ειρήνη Γαλανού: Τέλος (διήγημα)
▪️-Bernard Dorival: Ανρύ Ματίς (η ζωή και το έργο του)
▪️-Albet Soboul: Η τέχνη των εθνικών γιορτών
▪️-Γιάννης Τσαρούχης, Άγις Θέρου: Λαϊκή παράδοση, κοινό και η Τέχνη (συνεντεύξεις)
▪️-Βασίλης Μιχαηλίδης: Η Κύπρος στην Μάναν της (ποίημα)
▪️-Δ. Λιπέρτης: Στην Μάνα μας (ποίημα)
Από μήνα σε μήνα:
▪️-Η Επιθεώρηση Τέχνης: Με λίγα λόγια – Το Κυπριακό – Η διγλωσσία – Οι λογοτεχνικοί σύλλογοι – Το Βραβείο Νόμπελ (σημειώματα)
▪️-Χρ. Λεβαντά: Τα βιβλία, οι άνθρωποι, οι ιδέες (ένας απολογισμός του 1954)
🔹 Κριτική Βιβλίου:
▪️-Τάσου Βουρνά: Τ. Αθανασιάδη: Μάρμω Πανθέου (μυθιστόρημα)
▪️-Κ. Κουλουφάκου: Δ. Φραγκόπουλου: Ποιήματα – Β. Λεοντάρη: Γενική Αίσθηση (ποιήματα)
🔹 Το Θέατρο:
▪️-Παναγή Σολωμού: Τι παίζουν τα θέατρα (κριτική)
🔹Μουσική:
▪️-Νίκου Παγκάλη: Οι τελευταίες συναυλίες (κριτική)
🔹 Εικαστικές τέχνες:
▪️-Χ. Γιάννη: Η έκθεση του κ. Ορφανίδη

Ατέχνως info

Η σωστή διάσταση της «Επιθεώρησης», δεν μπορεί παρά να προκύπτει από την ίδια τη θέση του διανοούμενου στην αστική κοινωνία:

Ο στόχος για τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης, των λαϊκών στρωμάτων από την αστική ιδεολογία, συνδέεται με τη δική τους καθημερινή, ηρωική πολλές φορές, δράση ώστε να γίνουν κτήμα των ανθρώπων του μόχθου, όλες οι κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού στην ιστορική εξέλιξη, τις οποίες σκόπιμα και συνειδητά με τους ταξικούς φραγμούς στερεί η άρχουσα τάξη.

Η σχέση του Κόμματος της εργατικής τάξης, του ΚΚΕ -από την ίδρυσή του ακόμη, με τη γνώση, τη μόρφωση, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την καλλιτεχνική δημιουργία είναι άρρηκτη, αφού το ίδιο ως κόμμα, ενσαρκώνει τη σύνδεση της επαναστατικής κοσμοθεωρίας με το εργατικό κίνημα.
Όπως είπαμε παραπάνω η «Επιθεώρηση Τέχνης» κυκλοφόρησε από τα Χριστούγεννα του 54 μέχρι την Απριλιανή χούντα το 1967. Σε τι κατάσταση ήταν το Κόμμα και το κίνημα σε αυτή την περίοδο; Το μετεμφυλιακό κλίμα, στο φόρτε του (εξορίες, φυλακές, εκτέλεση – δολοφονία Μπελογιάννη – Πλουμπίδη κά). 20ο συνέδριο ΚΚΣΕ, διάλυση κομματικών οργανώσεων του ΚΚΕ, δουλειά στην ΕΔΑ κλπ.
Με άλλα λόγια υποκειμενικός παράγοντας κάτω από τις ανάγκες, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την εργατική πρωτοπορία και για τη σχέση της με το συγκεκριμένο κοινωνικό στρώμα (διανόηση)
Και αυτό ανεξάρτητα από το γεγονός ότι κανένα άλλο κόμμα δε συσπείρωσε στις γραμμές του τόσο άξιους και ταλαντούχους ανθρώπους των γραμμάτων, της τέχνης και του πολιτισμού, τόσους προοδευτικούς διανοούμενους, που συνύφαναν στο έργο τους τις καλύτερες πολιτιστικές παραδόσεις του λαού μας, έδωσαν σ’ αυτές τις παραδώσεις νέες μορφές, νέα ιδεολογική σημασία και λάμπρυναν με το έργο τους το όνομα της χώρας μας σε ολόκληρο τον κόσμο.
Αυτή τη σχέση του ΚΚΕ με τη γνώση, τη μόρφωση, με την προοδευτική διανόηση γενικότερα, την αποτύπωσε θαυμάσια ο Δ. Γληνός σε επιφυλλίδα του “Ριζοσπάστη” την Πρωτοχρονιά του 1934:
«Κατηγορούν τον κομμουνισμό ότι σκοτώνει το Πνεύμα, την Τέχνη, το Λόγο, και κάθε υψηλό φανέρωμα του νου.
✔️  Η κατηγορία αυτή είναι ολότελα γελοία, είναι αληθινή συκοφαντία.
✔️  Από τη μια μεριά ο προλεταριακός πολιτισμός, όντας η διαλεχτική άρνηση του αστικού πολιτισμού, περιέχει κάθε τι το καλό και κάθε βιώσιμο στοιχείο που έχει δημιουργήσει ο αστικός πολιτισμός και συνάμα είναι μια νέα θέση που δημιουργεί στοιχεία τελειότερα, που θα ξεπεράσει τα προηγούμενα.
Και αυτό που μας το λέει η θεωρία μας μας το έδωσε κιόλας αντικειμενικά πιστοποιημένο η ιστορική εξέλιξη».