«Start up» στην εκμετάλλευση

Η ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών και η αξιοποίησή τους στην παραγωγή συνοδεύονται και από «καινοτόμα» εργασιακά πρότυπα, ουσιαστικά προσαρμόζοντας την εκμετάλλευση για την παραγωγή υπεραξίας στα νέα δεδομένα της εποχής. Οι σύγχρονοι εργαζόμενοι είναι πιο «στριμωγμένοι» από ποτέ στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, καθώς διευρύνεται διαρκώς η απόσταση ανάμεσα στις δυνατότητες που αντικειμενικά υπάρχουν για να ζήσουν με βάση τις σύγχρονες ανάγκες τους και τις συνθήκες μέσα στις οποίες αναγκάζονται σήμερα να δίνουν τη μάχη της επιβίωσης.
Οι «νέες» εργασιακές συνθήκες εμφανίζονται συχνά «φανταχτερές» και «στα μέτρα» των εργαζομένων - ιδιαίτερα για τους νέους επιστήμονες στην παραγωγή ή στην έρευνα. Στην πραγματικότητα, οι εξελίξεις στα μέσα παραγωγής όχι μόνο δεν οδηγούν σε γενική μείωση του χρόνου εργασίας, αλλά η ανάγκη του καπιταλισμού για κέρδος οδηγεί σε αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης. Οι εργαζόμενοι καταλήγουν να εργάζονται περισσότερες ώρες, με χαμηλούς μισθούς και πιο εντατικά, ενώ άλλοι είναι άνεργοι ή υποαπασχολούνται.

* * *

Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι και οι εργασιακές συνθήκες σε εταιρείες νέων τεχνολογιών και σε «νεοφυείς», «καινοτόμες» επιχειρήσεις, τις λεγόμενες «start ups». Η εργασία στις «start ups» παρουσιάζεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να ασκεί «γοητεία». Εξυμνούνται το «ευχάριστο περιβάλλον», η συνεργασία σε «φιλικό» επίπεδο, ή προτάσσεται το «καρότο» της εξέλιξης αν η εταιρεία «πάει καλά» και εξαγοραστεί από έναν μεγάλο όμιλο. Δικαιώματα, ανθρώπινο ωράριο, αξιοπρεπείς μισθοί, ελεύθερος χρόνος δεν έχουν «και τόση σημασία» μπροστά στην «ικανοποίηση» που προσφέρει η εργασία σε μια τέτοια επιχείρηση ή στην προοπτική «να πετύχει το εγχείρημα».
Η υποτιθέμενη «ευχάριστη εργασιακή ατμόσφαιρα» επιχειρεί να θολώσει τις αληθινές εργασιακές σχέσεις. Την εμπειρία πρώην και νυν εργαζομένων σε «start ups» στη Γερμανία συγκέντρωσε η εφημερίδα «Die Zeit» μέσα από δηλώσεις των ίδιων: «Για να δημιουργηθεί μια τέτοια αίσθηση της εργασίας, επιστρατεύονται διάφορα τρικ: Για παράδειγμα, ένα ξύλινο ποδοσφαιράκι στο χώρο του διαλείμματος, ένας αποχυμωτής και ένα καλάθι με φρούτα στην κουζίνα. Ακούγεται υπέροχο. Ομως είναι;».

* * *

Οπως αναδεικνύει το ρεπορτάζ, στην ισχυρότερη καπιταλιστική οικονομία της Ευρώπης και μία από τις σημαντικότερες παγκοσμίως, μετά την πρόσληψη, το «φανταχτερό» εργασιακό περιβάλλον παύει να εντυπωσιάζει: Η «αίθουσα χαλάρωσης» δεν προσφέρει τίποτα στον εργαζόμενο, αν με το μισθό του δεν μπορεί να «αντέξει» ούτε το ενοίκιό του. Πόση ευχαρίστηση μπορεί να προσφέρει ένα δωρεάν φρούτο στον εργαζόμενο που πρέπει να κάθεται στο γραφείο έως τις 10 το βράδυ; Η πολυδιαφημισμένη «δυναμική ατμόσφαιρα» των «start ups» σημαίνει στην πραγματικότητα πως «οι "συνεργάτες" συνεχώς απολύονται και αντικαθίστανται από άλλους»...
Η καταιγίδα «παραπόνων» κατά των «start ups» από νέους εργαζόμενους στη Γερμανία αναδεικνύει πλευρές του «σύγχρονου εργαζόμενου». Αυτές είναι ορισμένες από τις πολλές απαντήσεις στο τι σημαίνει να δουλεύεις σε «start up»: «14 άτομα γύρω από ένα τραπέζι 16 ώρες τη μέρα». «Υπερωρίες δεν πληρώνουμε, αλλά καμιά φορά υπάρχει πίτσα». «Συχνά δεν πληρώνεσαι εγκαίρως, ούτε για το κανονικό ωράριο, αλλά ...είμαστε ομάδα». «Πίτσα για όλους! Μετά τις 11 τη νύχτα...». «Καναπές στην αίθουσα χαλάρωσης, στον οποίο κανείς δεν τολμά να ξεκουραστεί για να μη θεωρηθεί τεμπέλης». «"Θέση πλήρους απασχόλησης σε start - up με δυναμική ατμόσφαιρα" σημαίνει καλάθι με φρούτα αλλά χαμηλός μισθός, έτσι;». «Και "αίθουσα χαλάρωσης" αντί για Δώρο Χριστουγέννων...».

* * *

Το ανύπαρκτο ωράριο και η δουλειά «ήλιο με ήλιο» είναι μία ακόμα «σύγχρονη» μορφή εργασίας και ο νέος εργαζόμενος θα πρέπει να χωνέψει ότι θα περνάει όλη του τη μέρα στο γραφείο: «Το μάθημα γιόγκα (που το πληρώνεις μόνος σου) στην αίθουσα συσκέψεων μετά τις 6.30 μ.μ. είναι πραγματικό!». «Το ξύλινο ποδοσφαιράκι και το "play station" είναι σημαντικά. Για να μπορούμε να περνάμε εκεί τα βράδια μας...».
Οι εργαζόμενοι του χεριού και του πνεύματος, ιδιαίτερα οι νέοι σε ηλικία, είναι δέσμιοι αυτής της φοβερής αντίφασης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, που παρά την εξέλιξη της τεχνολογίας, την εκτόξευση της παραγωγικότητας και του παραγόμενου πλούτου, οδηγεί σε διαρκές τσάκισμα των δικαιωμάτων και των σύγχρονων αναγκών, σε δουλειά μέχρι τελικής πτώσης και άθλιους μισθούς, που δεν αρκούν συχνά ούτε για τα στοιχειώδη.
Τα νέα μέσα παραγωγής μπορούν να μπουν στην υπηρεσία της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας μόνο αν γίνουν κοινωνική ιδιοκτησία, στο πλαίσιο ενός άλλου τρόπου οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας, όπου η παραγωγή δεν θα βασίζεται στο κέρδος. Το νέο, αυξημένο επίπεδο παραγωγικότητας της εργασίας θα οδηγήσει ταυτόχρονα σε γενική, δραστική μείωση του εργάσιμου χρόνου, με ταυτόχρονη διεύρυνση των δυνατοτήτων ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών. Απελευθερώνοντας τους εργαζόμενους για άλλες δραστηριότητες που ολοκληρώνουν τον άνθρωπο, για αναψυχή, ανάπαυση, κοινωνικοποίηση, και βέβαια πάνω απ' όλα στη συμμετοχή στην άσκηση της εξουσίας, στη λήψη αποφάσεων και στον έλεγχο των αιρετών εκπροσώπων τους. Με αυτήν την προοπτική χρειάζεται σήμερα ιδιαίτερα οι νέοι εργαζόμενοι να οργανώσουν την πάλη τους για ζωή με δικαιώματα, για σύγχρονους όρους δουλειάς και αμοιβής.

Ε. Μ.