ΧΕΙΡΟΚΡΟΤΩΝΤΑΣ ΣΥΜΒΟΛΙΚΑ

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα υγείας στις 7 Απριλίου, στο πλαίσιο της πανελλαδικής δράσης για την υγεία, οι γιατροί και οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία διοργάνωσαν πολύμορφες κινητοποιήσεις με βασικό αίτημα τη στήριξη του δημόσιου συστήματος υγείας, με προσλήψεις, χρηματοδότηση, άνοιγμα ΜΕΘ, επίταξη ιδιωτικού τομέα υγείας.

Την μέρα αυτή στο νοσοκομείο Ευαγγελισμός, στην αυλή του  όπου οι γιατροί  του είχαν συγκεντρωθεί, εισέβαλαν  αστυνομικοί  που μετά από φραστικές αντιπαραθέσεις αποχώρησαν. Σε διάφορες εκπομπές στα ΜΜΕ που κάλυπταν τις κινητοποιήσεις (π.χ MEGA, SKAI)  οι δράσεις του υγειονομικού προσωπικού μοιάζει να αντιμετωπίζονται αν όχι  ξεκάθαρα απορριπτικά, πάντως  επικριτικά και με αρκετή ειρωνεία. Αυτές οι συμπεριφορές αστυνομικών και δημοσιογράφων είναι ενδεικτικές της κυρίαρχης αντίληψης που φαίνεται να χρησιμοποιεί τον τρόμο της δημόσιας υγείας σαν μια αποτελεσματική ασπίδα της κυρίαρχης εξουσίας  για τις πολιτικές της  επιλογές, καθώς θα πρέπει να βρισκόμαστε όλοι σε μια αμυντική ακόμα και φοβισμένη στάση, εξαιτίας της επιδημίας.

Κι ενώ όλοι τώρα λεκτικά υποστηρίζουν αυτό που ήταν αίτημα δεκαετιών,  πως πρέπει να αυξηθεί μαζικά  η δημόσια  υψηλής ποιότητας υγειονομική περίθαλψη, η πολιτική πρακτική σ’ αυτόν τον τομέα της κυβερνώσας εξουσίας φαίνεται ελάχιστα να διαφοροποιείται από το παρελθόν. Αυτό δεν την εμποδίζει να μην είναι φειδωλή στα λόγια για τους ήρωες γιατρούς και το ηρωικό έργο τους και να προωθεί  συμβολικές κινήσεις επιδοκιμασίας του  έργου τους, όπως τα χειροκροτήματα.

Είναι που τελικά οι περισσότεροι έχουμε συνηθίσει και αποδεχόμαστε συμβολισμούς και συμβολικές κινήσεις. Γιατί το σύμβολο είναι παντοδύναμο, γενικό, απόλυτο, εστιάζει σ’ ένα σημείο, μειώνει την πολυπλοκότητα της ζωής σε ένα ενιαίο απλό συμβολικό σήμα, γίνεται ο κανόνας που ρυθμίζει όλα τα υπόλοιπα. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η εστίαση  γίνεται στην προσφορά των γιατρών στους ανήμπορους ασθενείς, που υπερβαίνει τις πολύπλοκες λεπτομέρειες οι οποίες αναφέρονται στη χρηματοδότηση, εργασιακές συνθήκες, μέσα προστασίας κλπ. Αυτή η εστίαση στην ανθρωπιστική προσφορά των γιατρών, πέρα όμως από τους υλικούς όρους της, ανώδυνα μπορεί να ενώσει ετερόκλητες κοινωνικές ομάδες. Όταν λοιπόν αισθανόμαστε όλοι το νόημα που συνδέεται με κάποια συμβολική κίνηση ή σύμβολο, τότε νιώθουμε επίσης και μια αίσθηση ενότητας σε μια ενιαία στάση, ακόμα κι αν πολλά από την κοινωνική πραγματικότητα αυτή τη στιγμή δεν είναι σε ενότητα. Κι αυτό το αίσθημα της συνύπαρξης μας υποχρεώνει στην γενική αποδοχή και επικύρωση αποφάσεων που συντελούν σ’ αυτήν την ενότητα. Στην προκειμένη περίπτωση, ο κοινός κίνδυνος,  που είναι ο κορωνοϊός, αντιμετωπίζεται με τη βοήθεια των γιατρών των οποίων  το έργο τους η κεντρική εξουσία αναγνωρίζει και επιδοκιμάζει, εκφράζοντας αυτή την επιδοκιμασία με τις συγκινητικές ευχαριστίες της προς αυτούς και τις προτροπές της για χειροκροτήματα. Κι έτσι η ανθρωπιστική μας ευαισθησία  και η πολιτική ατζέντα της κυρίαρχης εξουσίας συγκλίνουν στην έκφραση ευγνωμοσύνης προς το υγειονομικό προσωπικό. Και μ’ αυτόν τον τρόπο, καθώς επεκτείνεται η εναρμόνισή μας προς τις πολιτικές επιλογές της κεντρικής εξουσίας επεκτείνεται και η χειραγώγησή μας. Κι οτιδήποτε μπορεί να ερμηνευτεί ως παραβίαση αυτής της ενότητας είναι πιο εύκολο να απορριφτεί.

Οι σημερινές λοιπόν κινητοποιήσεις του υγειονομικού προσωπικού  των νοσοκομείων της χώρας, αναδεικνύοντας την κενότητα των συμβολισμών της κυρίαρχης εξουσίας, υπενθύμισαν πως κάτω από τις ανθρωπιστικές αοριστίες παραμένει μια σκληρή πραγματικότητα, που έχει να κάνει με τη χρηματοδότηση του ΕΣΥ, την έλλειψη προσωπικού, την επάρκεια των προστατευτικών μέσων κλπ.

 Όταν ένα μεγάλο κακό εμφανίζεται ίσως θα πρέπει πρώτα να αποδεχόμαστε αυτό που είναι πραγματικό, τους υλικούς όρους και αιτίες της ύπαρξής του, για να προχωρήσουμε μετά στον τρόπο για να το νικήσουμε. Οι συμβολισμοί που απλά αποκρύπτουν την πραγματικότητα συσκοτίζοντας τη με νεφελώδη ανθρωπιστικά αιτήματα θέλουν να μας πείσουν για μια ιστορία θριάμβου που θα προκύψει εκ θαύματος, ή το πολύ από την καλή θέληση των κυβερνώντων.

Κι αν καταλήγει ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού να συνοδοιπορεί  με κάθε θεωρία συνωμοσίας είναι που η διαδρομή από τις συμβολικές κινήσεις των κυβερνώντων προς την πραγματικότητα δεν διαφέρει και ιδιαίτερα από τη διαδρομή από τις θεωρίες συνωμοσίας προς την πραγματικότητα. Όσο η πραγματικότητα που πάνω της στηρίζεται ο κυρίαρχος λόγος δεν βασίζεται στην υλική πραγματικότητα, αλλά σε γενικεύσεις, αναπαραστάσεις μιας νεφελώδους κατασκευής που προσαρμόζει σ’ αυτό τη βιωμένη πραγματικότητα, οι θεωρίες συνωμοσίες θα τον συναγωνίζονται. Είναι που ο  κυρίαρχος λόγος ή οι θεωρίες συνωμοσίας μπορούν να μεταμορφώνουν την αντικειμενική πραγματικότητα σ’ ένα κόσμο ανεξέλεγκτο όπου αποδεικνύεται ατελέσφορη η δική μας προσπάθεια να τον ερμηνεύσουμε για να τον αλλάξουμε. Μοιάζει να είναι οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος, που την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων ανακηρύσσουν σε φυσικό δεδομένο.  Από τη μια αναπαράσταση μιας πραγματικότητας που ο κυρίαρχος λόγος αποδέχεται και από την  άλλη  θεωρίες συνωμοσίας που αποδεικνύουν στην ουσία την ισχύ του. Συγκλίνουν αμφότεροι πως είμαστε εξαρτώμενοι ή θύματα υπέρτερων δυνάμεων, είτε ένα πολιτικό σύστημα είτε μια δράκα επιστημόνων ή συνωμοτών  είναι αυτές,  και επομένως πώς να τις νικήσουμε;

Μόνο κατανοώντας τον κόσμο σαν ένα σύνολο υλικών διαδικασιών που προσδιορίζουν και τις ιδεολογικές κοινωνικές σχέσεις μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις αιτίες της κοινωνικής εκμετάλλευσης που βιώνουμε στον κοινωνικό τρόπο παραγωγής, στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, στις σχέσεις παραγωγής και την ταξική διάρθρωση της κοινωνίας. Κι αυτή η ερμηνεία καθορίζει τις πράξεις μας, τη δράση μας και τον αγώνα μας για να αλλάξουμε αυτόν τον κόσμο της κοινωνικής εκμετάλλευσης.