Τα αγάλματα, οι συμβολισμοί και η ουσία

Με αφορμή τις διαδηλώσεις για το θάνατο του Τζορτζ Φλόιντ

Διαδηλωτές στη Μινεσότα των ΗΠΑ, εκεί όπου δολοφονήθηκε ο Τζ. Φλόιντ, γκρεμίζουν το άγαλμα του Χριστόφορου Κολόμβου

Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ από αστυνομικούς στις ΗΠΑ πυροδότησε σε πολλές χώρες διαδηλώσεις ενάντια στο ρατσισμό, αλλά και στη φτώχεια, στην κοινωνική αδικία, στο χάσμα πλούτου - φτώχειας που ολοένα διευρύνεται. Η λαϊκή διαμαρτυρία ξέσπασε μεταξύ άλλων και σε αγάλματα δουλεμπόρων, βασιλέων και άλλων «επιφανών», λαομίσητα σύμβολα της πιο άγριας εκμετάλλευσης σε προηγούμενες εποχές, που τιμώνται από τη σύγχρονη αστική τάξη, άλλοι ως «ευεργέτες», άλλοι ως «πρότυπα» και άλλοι ως πρωτοπόροι στην εδραίωση της εξουσίας της.

Για παράδειγμα, στη Βρετανία διαδηλωτές έριξαν στη θάλασσα το άγαλμα του Εντουαρντ Κόλστον, δουλέμπορου στα τέλη του 17ου αιώνα. Το άγαλμα του Σκοτσέζου εμπόρου, πλοιοκτήτη και γνωστού δουλοκτήτη του 18ου αιώνα Ρόμπερτ Μίλιγκαν καλύφθηκε με κουβέρτα και ένα πλακάτ με το σύνθημα «Black Lives Matter» (Η ζωή των μαύρων μετράει). Στο στόχαστρο των διαδηλωτών βρέθηκε το άγαλμα του Σέσιλ Ρόουντς, μεγαλοκαπιταλιστή αποικιοκράτη, ιδιοκτήτη χρυσωρυχείου στη Νότια Αφρική το 19ο αιώνα, όπου δεινοπάθησαν χιλιάδες και χιλιάδες σκλάβοι.
Στο Βέλγιο, οι τοπικές αρχές της Αμβέρσας, κάτω από τη λαϊκή οργή, προχώρησαν στην απομάκρυνση του αγάλματος του Λεοπόλδου Β' (1835 - 1909), του βασιλιά που αιματοκύλισε το Κονγκό (με πάνω από 10 εκατ. δολοφονημένους και βασανισμένους) και ο ανδριάντας του ήταν από καιρό στο στόχαστρο διαδηλωτών. Μέσω της δουλείας και των αποικιών, το Βέλγιο αναδείχθηκε σε μια από τις ισχυρές καπιταλιστικές δυνάμεις της εποχής, ενώ βασιλιάδες και καπιταλιστές απέκτησαν αμύθητο πλούτο.

Η άδεια βάση του αγάλματος του Τζέφερσον Ντέιβις που είχε διατελέσει πρόεδρος της Συνομοσπονδίας Αμερικανικών Πολιτειών («Νότιοι») την περίοδο του αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου

Στις ΗΠΑ οι διαδηλώσεις κινητοποιούνται κατά των μνημείων ηγετών της Συνομοσπονδίας κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου, των πολιτειών του νότου που στήριζαν το καθεστώς της δουλείας. Στο στόχαστρο βρέθηκε όμως και ο ...μέγας θαλασσοπόρος Χριστόφορος Κολόμβος, ως σύμβολο της έναρξης της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στην αμερικανική ήπειρο που οδήγησε στη γενοκτονία των αυτοχθόνων πληθυσμών της και την άγρια καταλήστευση του φυσικού πλούτου της.

* * *

Αδιαμφισβήτητα, η λαϊκή οργή στρέφεται - και δικαίως - απέναντι σε συγκεκριμένα σύμβολα, μνημεία των παθών κυρίως των μαύρων σκλάβων, αλλά όχι μόνο. Γιατί ας μην ξεχνάμε πως, ενώ χτίζονταν αυτοκρατορίες πάνω στον πλούτο και την εκμετάλλευση των αποικιών, οι λαϊκές μάζες στη Βρετανία, στην Ισπανία, στη Γαλλία και αλλού ζούσαν μέσα στην εξαθλίωση, δούλευαν ήλιο με ήλιο για ένα ξεροκόμματο, έμεναν σε τρώγλες, η εκμετάλλευση παιδικής εργασίας ήταν εκτεταμένη.

Πέρα όμως από τον συμβολισμό υπάρχει και η ουσία. Τα πραγματικά «ελατήρια» των λαϊκών διαδηλώσεων, δηλαδή οι συνθήκες δουλειάς και ζωής των σύγχρονων εργαζομένων, η απελπισία των νέων, που είναι βέβαιοι ότι θα ζήσουν χειρότερα από τους γονείς τους. Είναι η φτώχεια δεκάδων εκατομμυρίων σε όλο τον «δυτικό» κόσμο, ενώ ο παραγόμενος πλούτος αυξάνεται, είναι «το ρολόι που γυρίζει πίσω», ενώ η επιστήμη και η τεχνολογία προοδεύουν ραγδαία.
Είναι η καταπίεση, η τρομοκρατία και η εκμετάλλευση στους χώρους δουλειάς, η κρατική καταστολή και ο ασφυκτικός έλεγχος του αστικού κράτους, η Υγεία και η μόρφωση, άπιαστες για όλο και μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Είναι οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί που εξαπλώνονται σε όλον τον χάρτη, ενισχύοντας την ανασφάλεια των λαών. Είναι οι ομαδικοί τάφοι στη «μητρόπολη» του καπιταλισμού, όπου θάβονται κατά εκατοντάδες οι απόκληροι του συστήματος που νικήθηκαν από τον κορονοϊό, απροστάτευτοι από το κράτος. Ολα αυτά είναι που ενισχύουν τάσεις δυσαρέσκειας και αμφισβήτησης που βάζουν στο στόχαστρο ακόμα και «ιστορικά θεμελιακά στοιχεία» καπιταλιστικών κοινωνιών όπως των ΗΠΑ, της Βρετανίας κ.ά.
Αυτό είναι που προκαλεί ανησυχία. Γι' αυτό ορισμένοι κατηγορούν τους διαδηλωτές για «βανδαλισμούς» - όπως λένε - «πολιτιστικής κληρονομιάς» και «ασέβεια» απέναντι σε ιστορικά μνημεία, ακόμα και στην Τέχνη. Οι αντιδράσεις τους καθόλου δεν διαφέρουν απ' όσα ακούστηκαν και στη χώρα μας όσες φορές οι διαδηλωτές, κομμουνιστές και άλλοι αγωνιστές, έβαλαν στο στόχαστρο το άγαλμα του Προέδρου των ΗΠΑ Χάρι Τρούμαν ως συμβόλου του ρόλου των ΗΠΑ στην περιοχή και της παρέμβασής τους στην Ελλάδα από το 1947 και μετά.
Ολοι τους γνωρίζουν βέβαια ότι δεν είναι εκεί το ζήτημα. Γιατί στην πραγματικότητα δεν υπερασπίζονται το μνημείο, αλλά όσα συμβολίζει, απέναντι στα οποία δίκαια εξεγείρεται ο λαός. Γι' αυτό άλλωστε η αντίδρασή τους ήταν τελείως διαφορετική όταν στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες και σε άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες αποκαθηλώνονταν αγάλματα του Λένιν, του Στάλιν, του Μαρξ και άλλων κομμουνιστών, στον απόηχο της αντεπανάστασης. Οταν γκρεμίζονται μνημεία του Κόκκινου Στρατού και ανεγείρονται μνημεία για τους ναζί και τα Ες Ες. Εκεί, ο συμβολισμός βολεύει το καπιταλιστικό σύστημα, που βασίζεται στην εκμετάλλευση των πολλών για τα κέρδη των λίγων.

* * *

Σε άλλες περιπτώσεις επιχειρείται να εκτονωθεί η λαϊκή οργή. Οπως ο δήμαρχος του Λονδίνου, που δήλωσε ότι θα ελεγχθούν όλα τα αγάλματα και οι ονομασίες δρόμων της πόλης, που σχετίζονται με το παρελθόν της δουλείας. 'Η όπως η Δημοκρατική εκπρόσωπος της Βουλής των Αντιπροσώπων, Νάνσι Πελόζι, που - ενόψει και των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ - ζήτησε να μετακινηθούν από το Καπιτώλιο έντεκα αγάλματα ηγετών και στρατιωτών προς τιμήν του αμερικανικού εμφυλίου.

Αναμενόμενο να στρέφεται από αυτούς η συζήτηση «εκτός γηπέδου». Γιατί τι θα μπορούσαν π.χ. να πουν οι Δημοκρατικοί για το γεγονός ότι, ενώ οι ΗΠΑ μετρούν 40 εκατ. ανέργους, 600 Αμερικανοί επιχειρηματίες αύξησαν την περιουσία τους κατά 434 δισ. δολάρια; Τι έχουν να απαντήσουν οι αστοί πολιτικοί όλων των αποχρώσεων για τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς της πανδημίας του κορονοϊού, οι περισσότεροι από τους οποίους πέθαναν αβοήθητοι; Τι μέλλον μπορούν να «τάξουν» στους λαούς, πέρα από ανταγωνισμό επιχειρηματικών ομίλων, πολέμους, φτώχεια, ανασφάλεια και προσφυγιά;
Ηρθε η ώρα λοιπόν η οργή των λαών να διευρύνει το περιεχόμενό της. Να βάλει στο στόχαστρο και το ίδιο το σύστημα της εκμετάλλευσης και τα πιο σύγχρονα «σύμβολά του». Τους τραπεζίτες, τους χρηματιστές, τους μετόχους μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων, τους γόνους τους που φιγουράρουν ως ευεργέτες της ανθρωπότητας, όλους αυτούς που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας στα ηλεκτρονικά και έντυπα ΜΜΕ, τους «πρωταγωνιστές», τα «πρόσωπα της μέρας». Για να γίνει αυτό πρέπει οι ίδιοι οι από κάτω να γίνουν οι πρωταγωνιστές, να γίνουν τα πρόσωπα της μέρας, να βάλουν αυτοί την ημερήσια διάταξη των εξελίξεων. Γι' αυτό είναι πολύ περισσότερο από ποτέ αναγκαία η οργανωμένη πάλη για μια καλύτερη ζωή, για μια άλλη κοινωνία, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Ο καπιταλισμός έφαγε τα ψωμιά του, σάπισε και το φωνάζει. Καιρός να το φωνάξουν και οι λαοί: «Δεν μπορώ να αναπνεύσω» σημαίνει καπιταλισμός! Και μόνο η πάλη για την ανατροπή του μπορεί να δώσει «ανάσα» στους λαούς!