Τα μονοπώλια, η κρίση και τα όρια του συστήματος

Τα μονοπώλια, η κρίση και τα όρια του συστήματος

Μέσα από την πείρα των εξελίξεων στους κλάδους της χαλυβουργίας και της ναυπηγοεπισκευαστικής βιομηχανίας

Από τη μεγάλη απεργία των χαλυβουργών

Eurokinissi

Είναι γεγονός ότι μόνο το τελευταίο χρονικό διάστημα και μόνο σε έναν τομέα της οικονομίας, στο Μέταλλο, έχουμε αρνητικές εξελίξεις για την εργατική τάξη. Ο κλάδος της Χαλυβουργίας και ο κλάδος της Ναυπηγοεπισκευής δεν έχουν δουλειές. Οι εργάτες των ναυπηγείων Σκαραμαγκά δουλεύουν εκ περιτροπής μια φορά τη βδομάδα εδώ και έναν περίπου χρόνο. Οι εργάτες των ναυπηγείων της Ελευσίνας είναι σε κινητοποιήσεις, γιατί ο καπιταλιστής ιδιοκτήτης τούς έχει για μεγάλο χρονικό διάστημα απλήρωτους, ενώ δεν έχει δουλειές. Η ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη, επίσης, δεν έχει δουλειές. Η «Χαλυβουργία της Ελλάδος» είχε τους εργάτες σε διαθεσιμότητα εδώ και μήνες και τώρα τους προτείνει δουλειά εκ περιτροπής. Επίσης, η «Χαλυβουργική» προχωράει σε απολύσεις και μειώσεις μισθών.

Μπορεί τα προβλήματα να μην εκδηλώθηκαν χρονικά ταυτόχρονα σε όλους τους κλάδους. Για παράδειγμα, η κατάσταση με τα ναυπηγεία είναι χρόνια και έχει τις ρίζες της στην περίοδο που η ΕΕ έβαλε ζήτημα αθέμιτου ανταγωνισμού με τα ναυπηγεία άλλων κρατών - μελών της και ιδιαίτερα της Γερμανίας, αθέμιτου ανταγωνισμού στα πλαίσια της ενιαίας ευρωενωσιακής αγοράς, λόγω κρατικών επιδοτήσεων, αφού υπήρχε κρατική ιδιοκτησία. Βεβαίως, με την ιδιωτικοποίησή τους (αυτό αφορά τον Σκαραμαγκά), έγινε σύμβαση που επίσης τα εμπόδιζε να κατασκευάζουν εμπορικά και επιβατηγά βαπόρια, επιτρέποντάς τους την κατασκευή μόνο πολεμικών. Την ίδια ώρα, οι Ελληνες εφοπλιστές κατασκευάζουν βαπόρια στη Νοτιοανατολική Ασία, (Νότια Κορέα, Ιαπωνία, Κίνα), αφενός γιατί τα ναυπηγεία τους είναι πιο ανταγωνιστικά, αφού έχουν πάμφθηνους εργάτες, αφετέρου γιατί κλείνουν μεγάλα συμβόλαια μεταφοράς σ' αυτές τις χώρες.

Η υπόθεση, επίσης, της κρίσης στον κλάδο του χάλυβα έχει ξεκινήσει από το 2000, ήταν διεθνής και χτύπησε και τις ΗΠΑ. Στην Ελλάδα, λόγω των έργων υποδομής στην προηγούμενη 20ετία και ιδιαίτερα των Ολυμπιακών Αγώνων, αλλά και των εξαγωγών κυρίως στη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή, δεν εκφράστηκε. Ηρθε, όμως, η εκδήλωση της βαθιάς και συγχρονισμένης καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης που χτύπησε ακόμη περισσότερο αυτούς τους κλάδους, που, ως παράδειγμα και μόνο αναφέρουμε, σχετίζοντάς τους με την κρίση. Εχει τη σημασία του, γιατί είναι κλάδοι στρατηγικής σημασίας για την ανάπτυξη της οικονομίας.

Είναι γεγονός, επίσης, ότι οι καπιταλιστές ιδιοκτήτες των επιχειρήσεων αυτών παίρνουν τα σκληρότερα αντεργατικά μέτρα, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στην κρίση, την πτώση της παραγωγής τους, να διατηρήσουν αν μπορέσουν τις επιχειρήσεις τους και να αντισταθμίσουν την πτώση των κερδών τους για όσο κρατήσει η κρίση. Στην προκειμένη περίπτωση, δυο ζητήματα αναδεικνύονται. Η μεγάλη όξυνση του ανταγωνισμού και η αντιμετώπιση της οικονομικής καπιταλιστικής κρίσης. Που και οι δύο αντιμετωπίζονται από τους καπιταλιστές σε βάρος της εργατικής τάξης.

Δεν υπάρχει διέξοδος για τους εργάτες στον καπιταλισμό

Γιατί οι εργάτες αυτών των κλάδων οδηγούνται στην ανεργία, σε μειώσεις μισθών, τα ναυπηγεία και οι χαλυβουργίες ή κλείνουν ή περιορίζουν την παραγωγή τους, όταν οι ανάγκες σε καράβια (μόνο μέσα στο 2012 οι εφοπλιστές επένδυσαν 5,1 δισ. δολάρια για το κτίσιμο 116 πλοίων και 4,4 δισ. δολάρια για την αγορά 238 πλοίων από «δεύτερο χέρι») ή σε χαλυβουργικά προϊόντα μεγαλώνουν; Επειδή έχουμε μεγάλη ανάπτυξη, μεγάλη συγκέντρωση κεφαλαίων. Η παραπέρα ανάπτυξη της παραγωγής εμποδίζεται από τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Οι ιδιοκτήτες ενδιαφέρονται μόνο για το κέρδος, για την αύξηση του κεφαλαίου τους. Η κερδοφορία και η αναπαραγωγή του κεφαλαίου εμποδίζεται από τον ανταγωνισμό, εσωτερικό και διεθνή, από την αναρχία στην παραγωγή, από την πτώση του ποσοστού κέρδους. Παράγοντες που έχουν οξυνθεί συγκριτικά με προηγούμενες περιόδους, εξαιτίας των μονοπωλίων.

Μπροστά στις δυσκολίες που έχει το κεφάλαιο να αναπαράγει την κερδοφορία του, ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες γενικευμένης και συγχρονισμένης καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης, δεν έχει άλλο δρόμο από το να αυξάνει στο έπακρο το βαθμό εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, με δεδομένο ότι από και με τη δουλειά της εργατικής τάξης, βγάζουν οι καπιταλιστές τα κέρδη. Ολα τα αντεργατικά μέτρα, οι αναγκαίες αναδιαρθρώσεις που λένε οι καπιταλιστές ως το μέσο για την έξοδο από την κρίση, σε όφελός τους βεβαίως, και την ανάπτυξη, απαιτούν ολοένα και πιο φτηνούς για το κεφάλαιο εργάτες. Δηλαδή, να πληρώνουν οι μεγαλοεπιχειρηματίες ολοένα λιγότερο κεφάλαιο για μισθούς. Και, ταυτόχρονα, να αυξάνουν τον απλήρωτο χρόνο δουλειάς. Ετσι, μειώνουν δραστικά τους μισθούς, επιβάλλουν ευέλικτη εργασία, (π.χ. εκ περιτροπής εργασία), ή μορφές όπως η αύξηση του απλήρωτου εργάσιμου χρόνου, δηλαδή δουλειά μέχρι 11 ώρες καθημερινά όταν έχουν παραγγελίες αλλά χωρίς πληρωμή υπερωριών, δυνατότητα να απολύουν κατά το δοκούν με δεδομένη τη ραγδαία αύξηση της ανεργίας και να ξαναπροσλαμβάνουν με μισθούς πείνας, κ.λπ.

Αυτή η κατάσταση οφείλεται στην κυριαρχία και την ισχυροποίηση του μονοπωλιακού κεφαλαίου. Εχουν συσσωρευτεί τεράστια κεφάλαια, η παραγωγικότητα της εργασίας έχει μεγάλη πρόοδο και έχει οξυνθεί ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα μονοπώλια. Ο ανταγωνισμός, επίσης, οδηγεί στη συγκεντροποίηση του κεφαλαίου. Τα μονοπώλια με μεγαλύτερο μέγεθος κεφαλαίου είναι πιο ανθεκτικά στον ανταγωνισμό απ' αυτά που έχουν μικρότερο μέγεθος. Ταυτόχρονα, επειδή έχει διεθνοποιηθεί η καπιταλιστική αγορά, τα κεφάλαια μετακινούνται από χώρα σε χώρα, αναζητώντας συνθήκες για μεγαλύτερο κέρδος. Βασικός παράγοντας σ' αυτό είναι οι μικροί μισθοί και ο μεγάλος ημερήσιος εργάσιμος χρόνος, γιατί μεγαλώνει η απλήρωτη στους εργάτες δουλειά και αυξάνονται τα κέρδη. Αλλά ο διεθνής ανταγωνισμός και η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου οδηγούν και στη συνεχή μείωση μισθών και στην αύξηση της ανεργίας. Η συγχώνευση επιχειρήσεων είναι επίσης ένας παράγοντας που οδηγεί σε μείωση εργαζομένων, άρα στην ανεργία. Που δε θα μειώνεται, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί. Οι καπιταλιστές επενδύουν σε μέσα παραγωγής ολοένα πιο σύγχρονα για την αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας, άρα θα βγάζουν μεγαλύτερη από πριν παραγωγή με τους ίδιους ή και λιγότερους εργαζόμενους.

Αυτή η τάση της συμπίεσης μισθών προς τα κάτω, της μείωσης εργαζομένων στις επιχειρήσεις, της εκ περιτροπής εργασίας κ.λπ., υπάρχει σε όλα τα καπιταλιστικά κράτη. Ταυτόχρονα, η μετακίνηση κεφαλαίων καταστρέφει κλάδους οικονομίας η ύπαρξη των οποίων είναι αναγκαία για τις λαϊκές ανάγκες, ενώ ταυτόχρονα αυξάνει την ανεργία. Αυτό ζούμε στην Ελλάδα με τους κλάδους που αναφέραμε ως παράδειγμα στον τομέα του Μετάλλου, (Ναυπηγική Βιομηχανία, Χαλυβουργία, κ.λπ). Ετσι καταδικάζουν τους εργάτες στην ανεργία και την εξαθλίωση και καταστρέφουν παραγωγικές δυνάμεις.

Δεν είναι μόνο οι συνθήκες της κρίσης που επιβάλλουν αυτή τη χωρίς όρια βαρβαρότητα για τους εργαζόμενους. Αυτή θα είναι μια μόνιμη κατάσταση, συνεχώς αυξανόμενης απόλυτης εξαθλίωσης για την εργατική τάξη, που συνεχώς θα χειροτερεύει τη θέση της στην κοινωνία και την παραγωγή. Ακριβώς γιατί ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός συμπιέζει τους μισθούς και αλλάζει τις εργασιακές σχέσεις, αρνητικά, για την εργατική τάξη.

Χρειάζεται κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής

Ολα τα παραπάνω έρχονται ως απάντηση στις δυσκολίες που έχει το κεφάλαιο να αναπαράγει και να αυξάνει τα κέρδη του συνεχώς. Αυτή η τάση δεν αλλάζει. Κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι σε συνθήκες ανάκαμψης ίσως σε κάποιους κλάδους της οικονομίας να υπάρξει προσωρινά και μια αύξηση μισθών ως παραχώρηση, κάτω βεβαίως και από άλλους συσχετισμούς δυνάμεων στο εργατικό κίνημα και στο πολιτικό επίπεδο, αλλά ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός και διεθνώς, δυσκολεύει το κεφάλαιο να αναπαράγει την κερδοφορία του. Και αντιμετωπίζεται από τους καπιταλιστές με τον ολοένα αυξανόμενο βαθμό εκμετάλλευσης, με την πλήρη ανατροπή των εργασιακών σχέσεων, τη δραστική μείωση των μισθών, την ανεργία, οξύνοντας στο έπακρο την αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας. Καμιά πολιτική διαχείρισης του καπιταλισμού δεν μπορεί να αλλάξει αυτήν την κατάσταση.

Επιβεβαιώνονται, επομένως, οι εκτιμήσεις του ΚΚΕ όπως εκφράζονται και στις Θέσεις της ΚΕ για το 19ο Συνέδριο όπου αναφέρονται τα εξής: «Η εκδήλωση της γενικευμένης και συγχρονισμένης οικονομικής καπιταλιστικής κρίσης έφερε στο προσκήνιο τον ιστορικά ξεπερασμένο και απάνθρωπο χαρακτήρα του σύγχρονου καπιταλιστικού συστήματος... Η καπιταλιστική κρίση έδωσε συντριπτικό χτύπημα στις αστικές θεωρίες, π.χ. περί αειφόρου ανάπτυξης. Ανέδειξε ολοκάθαρα την όξυνση των αντιφάσεων και δυσκολιών της αστικής διαχείρισης και γενικότερα τις δυσκολίες για το πέρασμα σε νέο κύκλο διευρυμένης αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου. Η όποια ανάκαμψη σημειώθηκε ήταν ανισόμετρη, αναιμική, ενώ στην Ευρωζώνη και στην Ιαπωνία τη διαδέχτηκε νέα υποχώρηση. Ο επόμενος κύκλος της κρίσης σε διεθνές επίπεδο θα είναι ακόμα πιο βαθύς.

Η σύγχρονη φιλομονοπωλιακή πολιτική, η οποία έχει στρατηγικό χαρακτήρα και στοχεύει στην άνοδο του ποσοστού κέρδους (φτηνότερη εργατική δύναμη, αντιδραστικές αναδιαρθρώσεις, αποκρατικοποιήσεις κ.ά.), ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '80 στις ΗΠΑ και στη Μ. Βρετανία, στη συνέχεια επεκτάθηκε στην ΕΕ, στην Ευρωζώνη και αλλού. Ο στρατηγικός χαρακτήρας της καταδεικνύεται και από το γεγονός ότι προωθήθηκε εξίσου από τις φιλελεύθερες και σοσιαλδημοκρατικές αστικές κυβερνητικές δυνάμεις κατά την τελευταία τριακονταετία. Αποτελεί μονόδρομο της καπιταλιστικής ανάπτυξης για την ανάσχεση της τάσης πτώσης του μέσου ποσοστού κέρδους και την προσαρμογή στις σύγχρονες συνθήκες, όπου εντείνεται συνεχώς η διεθνοποίηση της καπιταλιστικής οικονομίας και της αγοράς της εργατικής δύναμης.

Η κρίση ανέδειξε ακόμα πιο έντονα τα ιστορικά όρια του καπιταλιστικού συστήματος. Οξύνονται οι αντιφάσεις και οι δυσκολίες της αστικής πολιτικής διαχείρισης της κρίσης και γενικότερα της δυσκολίας για πέρασμα σε νέο κύκλο διευρυμένης αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου. Απότομα διευρύνθηκε το χάσμα ανάμεσα στις σύγχρονες εργατικές και λαϊκές ανάγκες και στη μη ικανοποίησή τους... Απ' όλες τις πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής ζωής προβάλλει επιτακτικά η ανάγκη της κοινωνικής ιδιοκτησίας, του κεντρικού σχεδιασμού με εργατική εξουσία...

Η Ελλάδα έχει σήμερα μεγάλες αναξιοποίητες παραγωγικές δυνατότητες που μπορούν να απελευθερωθούν μόνο με την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής από τη λαϊκή εργατική εξουσία, με κεντρικό επιστημονικό σχεδιασμό της παραγωγής. Διαθέτει σημαντικές εγχώριες ενεργειακές πηγές, αξιόλογο ορυκτό πλούτο, βιομηχανική, βιοτεχνική και αγροτική παραγωγή, μπορεί να καλύψει μεγάλο μέρος των λαϊκών αναγκών, όπως των διατροφικών και ενεργειακών, των μεταφορών, των κατασκευών δημόσιων έργων υποδομής και λαϊκής στέγης. Η αγροτική παραγωγή μπορεί να στηρίξει τη βιομηχανία σε διάφορους κλάδους της».

Συμπερασματικά, ο καπιταλισμός στο μονοπωλιακό του στάδιο δεν μπορεί να δώσει τίποτα στην εργατική τάξη, αντίθετα θα την εξαθλιώνει συνεχώς. Να γιατί ο σοσιαλισμός είναι αναγκαίος και επίκαιρος.