ISON Θεαματικός (;) νέος κομήτης

ISON

Θεαματικός (;) νέος κομήτης

Ο κομήτης ISON, όπως φωτογραφήθηκε από το τροχιακό τηλεσκόπιο Χαμπλ στις 10 Απρίλη, όταν βρισκόταν ελάχιστα πιο κοντά από τον Δία, σε απόσταση 618 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τον Ηλιο

Ενας νέος κομήτης, προερχόμενος από το νέφος Οορτ στις εσχατιές του ηλιακού συστήματος θα κάνει φέτος το πρώτο πέρασμά του κοντά στον Ηλιο και ενδέχεται να είναι ο «κομήτης του αιώνα», από πλευράς θεάματος που θα προσφέρει στους γήινους παρατηρητές. Ο κομήτης C/2012 S1, ή ISON - από τα αρχικά του διεθνούς οργανισμού αστρονομικής παρατήρησης υπό ρωσική διοίκηση που τον ανακάλυψε το 2012 με τη βοήθεια ενός τηλεσκοπίου 16 ιντσών - ακόμα και όταν βρισκόταν στις 10 Απρίλη σε μεγάλη απόσταση από τον Ηλιο (ανάλογη με του πλανήτη Δία), εμφάνιζε μεγάλη κόμη και φωτεινότητα, όπως δείχνει η φωτογραφία που τράβηξε το τροχιακό τηλεσκόπιο Χαμπλ. Προς το παρόν, ο ISON δεν είναι ορατός από τη Γη διά γυμνού οφθαλμού, αλλά στα τέλη Νοέμβρη και αρχές Δεκέμβρη του 2013, όταν θα βρίσκεται στη μικρότερη απόσταση από τον Ηλιο αναμένεται να είναι εντυπωσιακά ορατός και ίσως ακόμα πιο φωτεινός κι από το φεγγάρι. Εκτός κι αν στο μεταξύ - όπως έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν με υποψήφιους «κομήτες του αιώνα» - διασπαστεί σε μικρότερα κομμάτια, ή εξαντληθούν τα αέρια στα οποία οφείλει τη φωτεινότητά του.

Οι κομήτες είναι μικρά παγωμένα ουράνια σώματα που, κυρίως λόγω των μεταξύ τους βαρυτικών αλληλεπιδράσεων και συγκρούσεων, κάποια στιγμή αλλάζουν τροχιά και οδεύουν προς το εσωτερικό του ηλιακού συστήματος. Η τροχιά πολλών απ' αυτούς γίνεται τότε εξαιρετικά ελλειπτική (μεγάλη απόσταση των δύο εστιακών κέντρων), με αποτέλεσμα στο περιήλιο να περνούν «ξυστά» από τον Ηλιο. Πλησιάζοντας στο εσωτερικό ηλιακό σύστημα η θερμότητα της ηλιακής ακτινοβολίας εξαερώνει μέρος του πάγου - νερού και των παγωμένων αερίων που βρίσκονται στην επιφάνειά τους. Οι παραγόμενοι υδρατμοί και τα αέρια συμπαρασύρουν συνήθως και ποσότητα σκόνης. Ως αποτέλεσμα, τα αέρια και η σκόνη που ξεπηδούν από την πλευρά του κομήτη που βλέπει προς τον Ηλιο, σχηματίζουν γύρω του ένα νέφος, την κόμη, στην οποία ανακλάται το φως, κάνοντας τον κομήτη τόσο πιο λαμπρό, όσο μεγαλύτερη είναι η κόμη του. Παρότι οφείλεται σε ένα μικρών διαστάσεων ουράνιο σώμα, η αραιή κόμη μπορεί να ξεπεράσει σε μέγεθος ακόμα και τον Ηλιο!

Καθώς κινείται ο κομήτης, σχηματίζεται πίσω του μια χαρακτηριστική ουρά από υλικά της κόμης, που μεγαλώνει όσο πλησιάζει στον Ηλιο και είναι πάντα στραμμένη μακριά από το άστρο, λόγω της πίεσης ακτινοβολίας και του ηλιακού ανέμου. Η κόμη και η ουρά είναι τα δύο χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν τους κομήτες από τους αστεροειδείς (ο τρόπος σχηματισμού τους είναι επίσης στοιχείο που τους διαφοροποιεί). Σε κάθε πέρασμα κοντά από τον Ηλιο, ο κομήτης χάνει μέρος από τα πτητικά συστατικά του, με αποτέλεσμα η κόμη και η ουρά να είναι μικρότερες και μετά από πολλά περάσματα σχεδόν ανύπαρκτες. Η ουρά του κομήτη είναι στην πραγματικότητα διπλή: μία κυρτή που οφείλεται στη σκόνη και μία ευθεία που οφείλεται στα αέρια.

Ο ISON έχει διάμετρο γύρω στα 5 με 6 χιλιόμετρα, αλλά η κόμη του ήδη ξεπερνά σε μέγεθος την Αυστραλία. Η παραπέρα αστρονομική του παρατήρηση αναμένεται να προσδιορίσει το μέγεθος του ISON με μεγαλύτερη ακρίβεια. Το γεγονός ότι πρόκειται για το πρώτο πέρασμά του ως κομήτης, δημιουργεί ασάφεια και ως προς την ακριβή τροχιά του, άρα και την ημερομηνία κατά την οποία θα βρεθεί στο περιήλιο. Υπολογίζεται ότι τότε θα βρεθεί σε απόσταση μόλις 1.100.000 χιλιομέτρων από το άστρο.

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.nasa.gov, www.space.com

    

Σχέδιο ανάκτησης αστεροειδούς από τη NASA

Καλλιτεχνική απεικόνιση της προτεινόμενης αποστολής της NASA για την ανάκτηση αστεροειδούς προς επιστημονική διερεύνηση

Φιλόδοξο σχέδιο εκτόξευσης διαστημοσυσκευής, που θα εγκολπωθεί και θα ανακτήσει μικρό αστεροειδή για να τον μεταφέρει σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη προς περαιτέρω διερεύνηση και αξιοποίηση, περιλαμβάνεται ως πρόταση στον προϋπολογισμό της αμερικανικής αεροδιαστημικής υπηρεσίας (NASA) για το 2014.

Η ιδέα της αξιοποίησης αστεροειδών όχι μόνο για ερευνητικούς σκοπούς, αλλά και για εξόρυξη μεταλλευμάτων, καθώς πολλοί απ' αυτούς είναι πλούσιοι σε χρήσιμα και σπάνια μέταλλα, δεν είναι καινούρια. Πρωτοδιατυπώθηκε στην αυγή του 20ού αιώνα από τον πατέρα της αστροναυτικής, τον Ρώσο Κονσταντίν Τσιολκόφσκι. Μάλιστα, σε νουβέλα επιστημονικής φαντασίας που έγραψε ο Τσιολκόφσκι αναφέρει και την ιδέα αξιοποίησης του νερού που υπάρχει σε πολλά μικρά ουράνια σώματα στα άκρα του ηλιακού μας συστήματος, για την επιτόπια παρασκευή πυραυλικών καυσίμων (υδρογόνο και οξυγόνο), δυνατότητα που θα διευκόλυνε την εξερεύνηση αυτών των μακρινών περιοχών.

Η πρώτη φορά που η NASA εξέφρασε ενδιαφέρον για εξερεύνηση αστεροειδών ήταν το 1964, προβλέποντας μάλιστα και επανδρωμένη πτήση σε κάποιον απ' αυτούς έως το 1969. Ομως, η τεχνολογία της εποχής και η επικέντρωση στη Σελήνη δεν επέτρεψαν την προώθηση αυτών των σχεδίων. Το 1992 πραγματοποίησε νέα μελέτη για χρήση ηλιακών ιστίων για την ανάκτηση αστεροειδούς, διαπιστώνοντας ότι πρόκειται για αποστολή που απαιτεί μεγαλύτερη εμπειρία σε διαστημικές αποστολές από εκείνη που υπήρχε ως τότε. Τελικά, το 2001 η NASA πραγματοποίησε την αποστολή NEAR προς τον αστεροειδή Ερωτα και το 2011 την αποστολή «Αυγή» («Dawn») προς τον αστεροειδή Εστία. Η αποστολή αυτή κατευθύνεται τώρα προς τον μεγαλύτερο αστεροειδή του ηλιακού συστήματος, τη Δήμητρα (η Εστία και η Δήμητρα χαρακτηρίζονται νάνοι πλανήτες).

Η σκέψη για τη «σύλληψη» αστεροειδούς για έρευνα, αλλά και εξόρυξη μεταλλευμάτων δεν είναι καινούρια. Εδώ εμφανίζεται άλλη μια καλλιτεχνική απεικόνιση ανάλογης προτεινόμενης αποστολής της NASA το 1978, που τότε δεν προχώρησε.

Αν εγκριθεί και πραγματοποιηθεί με επιτυχία η σχεδιαζόμενη αποστολή ανάκτησης αστεροειδούς, τότε σε πρώτη φάση μια αυτόματη διαστημοσυσκευή θα πλησιάσει κάποιον κοντινό στη Γη διαστημικό βράχο, θα τον αγκαλιάσει και θα τον μεταφέρει σε πιο βολική τροχιά για τη δεύτερη φάση της αποστολής, κατά την οποία θα γίνει επανδρωμένη πτήση προς τον αστεροειδή, με το νέο αμερικανικό σύστημα εκτόξευσης SLS. Πιθανότατα θα πρόκειται και για την πρώτη δοκιμή του συνδυασμού υποσυστημάτων του SLS, που επιτρέπει τέτοιες αποστολές. Οι αστροναύτες θα μελετήσουν από κοντά τον αστεροειδή, θα συλλέξουν δείγματα και θα τα μεταφέρουν πίσω στη Γη για πιο ενδελεχή ανάλυση. Η αποστολή αυτή, που δεν προβλέπεται να πραγματοποιηθεί πριν από το 2021, αποτελεί την ανταπόκριση της NASA στην πρόκληση που της απηύθυνε πρόσφατα o Μπ. Ομπάμα να στείλει αστροναύτες σε αστεροειδή έως το 2025.

Προς το παρόν, το αμερικανικό διαστημικό πρόγραμμα ιδιωτικοποιείται με ταχύτατο ρυθμό, ενώ ακόμα και για τη μεταφορά Αμερικανών αστροναυτών σε ύψος 350 χιλιομέτρων, στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, οι ΗΠΑ νοικιάζουν θέσεις στα ρωσικά Σογιούζ.

Το νέο σύστημα εκτόξευσης που ετοιμάζει η NASA θα επιτρέπει τόσο αποστολές βαρέος μεταγωγικού, όσο και επανδρωμένες σε μικρή απόσταση από τη Γη