Η τύχη των παιδιών του Εμφυλίου 88

Η τύχη των παιδιών του Εμφυλίου

Τα παιδιά που στάλθηκαν και έζησαν στις Λαϊκές Δημοκρατίες έμειναν πραγματικοί Ελληνες. Στα σχολεία που πήγαιναν διδάχθηκαν την ελληνική γλώσσα, την ελληνική ιστορία, την ελληνική γεωγραφία, την ελληνική λογοτεχνία, για να μην ξεχνούν από πού κατάγονται και ποιος είναι ο τόπος τους. Τους δόθηκε η δυνατότητα να λάβουν ανώτατη μόρφωση και τεχνική επαγγελματική ειδίκευση και δεν είναι λίγα απ' αυτά που διέπρεψαν.
Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία που ακολουθούν: Μέχρι το 1974, απ' αυτά τα παιδιά 1.000 ήταν διπλωματούχοι Πολυτεχνείου όλων των ειδικοτήτων. Επίσης, χημικοί 300, γεωπόνοι - κτηνίατροι 300, γιατροί - φαρμακοποιοί 350, οικονομολόγοι 430, κοινωνικοί επιστήμονες - καθηγητές 450, διπλωματούχοι ινστιτούτων Καλών Τεχνών κλπ. 50. Συνολικά, η κατάσταση στους πολιτικούς πρόσφυγες το 1979 παρουσίαζε την εξής εικόνα: Τα παιδιά που βρίσκονταν στις διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης και η σπουδάζουσα νεολαία ήταν 17.300. Από τους εργαζόμενους: Οι απόφοιτοι επαγγελματικών σχολών ήταν 14.369. Οι απόφοιτοι λυκείων ή μέσων επαγγελματικών σχολών 8.066, οι απόφοιτοι ανώτατης εκπαίδευσης 5.329, χωρίς 1.300, μη εργαζόμενοι 1.800 και συνταξιούχοι 7.200. Απ' αυτά τα στοιχεία, προκύπτει ότι το 51,75% του συνόλου των πολιτικών προσφύγων, το 1979 είχε υψηλή επιστημονική και τεχνική ειδίκευση.

Η τύχη των άλλων παιδιών

Για την τύχη που είχαν τα παιδιά του Εμφυλίου που έμειναν στην Ελλάδα αναφέραμε συνοπτικά ορισμένα πράγματα στην αρχή της ανάλυσης του θέματος. Η εικόνα που παρουσίαζε η Ελλάδα στο τέλος του Εμφυλίου ήταν τραγική. "Το 1/7 του πληθυσμού - έγραφε η εφημερίδα "Ελευθερία" στις 14/9/1949 - αδυνατεί να αγοράσει μισή οκά ψωμί... η δυστυχία έχει ξεπεράσει τα όρια, όχι απλώς του συνήθους, αλλά του κοινωνικώς ανεκτού... επί 7.000.000 κατοίκων 3.000.000 λεία της δυστυχίας". Η κατάσταση των παιδιών ήταν κάτι περισσότερο από απελπιστική. Ο Μόρις Πάιτ, διευθυντής του ιδρύματος για τα υποσιτιζόμενα παιδιά, απεσταλμένος στην Ελλάδα, εκ μέρους του ΟΗΕ, δήλωνε το 1949: "900 χιλιάδες παιδιά έχουν επείγουσαν ανάγκην βοηθείας. Είναι γνωστόν ότι μια πολύ μεγάλη αναλογία των ανεπαρκώς τρεφόμενων παιδιών έχει προσβληθεί από φυματίωσιν". Η εφημερίδα "Ελευθερία" στις 18/10/1949 έδινε τα εξής στοιχεία για την προσβολή των παιδιών από τη φυματίωση: "σε 237.968 μαθητές που υποβλήθηκαν στη δοκιμασία της φυματιοαντιδράσεως τα αποτελέσματα ήταν: από 8 - 11 χρονών 25 - 30% θετική, από 12 - 13 χρονών 40% θετική, από 14 - 18% χρονών 50 - 67% θετική". Αν σ' όλα αυτά προστεθεί και η τραγική εικόνα της ανεπαρκούς νοσοκομειακής περίθαλψης, γίνεται αντιληπτό για ποια κατάσταση μιλάμε όσον αφορά την υγειονομική περίθαλψη των παιδιών, αλλά και των μεγαλύτερων σε ηλικία. Δίπλα σ' αυτή τη δυστυχία, ήταν και η δυστυχία των ορφανών παιδιών. Το Μάρτη του '49 η Τερέζε Μπρος, διευθύντρια του επιστημονικού και εκπαιδευτικού προγράμματος του ΟΗΕ, δήλωνε ότι "στην Ελλάδα εκ του συνολικού αριθμού 2.850.000 παιδικού πληθυσμού τα ορφανά είναι περίπου 380.000. Δεκάδες χιλιάδες γυρίζουν στους δρόμους της Αθήνας και των άλλων μεγαλυτέρων πόλεων. Το "Βήμα" στις 15/1/1949 τόνιζε: "Στην Αθήνα γυρίζουν παιδιά στους δρόμους, αλητεύουν και ζητιανεύουν μέρα και νύχτα και προετοιμάζονται να εξελιχθούν σε εγκληματίες. Κοριτσάκια 10 - 15 χρονών, με το πρόσχημα ότι πουλούν λουλούδια, διαφθείρονται πλανώμενα νυχτερινές ώρες στα διάφορα νυχτερινά κέντρα (καμπαρέ κλπ.)". Και η γαλλική "LE MONDE" στις 13/2/1950 συμπλήρωνε: "Αυτά τα παιδάκια, που δεν ξέρουν τίποτα από τις χαρές της παιδικής ηλικίας, παρουσιάζουν μια από τις πιο θλιβερές εικόνες που μπορεί κανείς να δει. Η εκμετάλλευσή τους από τους ιδιοκτήτες νυχτερινών κέντρων και εμπόρους είναι πραγματικό σκάνδαλο. 120.000 ορφανά πλανιούνται σαν στοιχειά μες στις ελληνικές νύχτες".
Η εικόνα ήταν ακόμη πιο ζοφερή απ' ό,τι περιγράφεται στα παραπάνω. Για την ακρίβεια, είναι αδύνατο να περιγραφεί ακόμη κι απ' αυτούς που την έζησαν. Τι έκανε όμως η κυβέρνηση των Αθηνών και οι ξένοι προστάτες της - που ξόδεψαν εκατομμύρια δολάρια για την εξόντωση του ΔΣΕ - για την προστασία αυτών των παιδιών; Στην πραγματικότητα, τίποτα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε ο γενικός διευθυντής Υγιεινής κ. Τριανταφύλλου και τα οποία δημοσιεύτηκαν στον αθηναϊκό Τύπο στις 8/4/1951, σ' όλη την Ελλάδα υπήρχαν: 10 βρεφοκομεία με 1.217 τρόφιμους, 49 ορφανοτροφεία με 4.500 τρόφιμους, 96 παιδικοί σταθμοί με 4.200 τρόφιμους, 52 αγροτικά νηπιοτροφεία με 3.500 και διάφορα άλλα, τρόπος του λέγειν, ιδρύματα με 2.000 τρόφιμους. Δηλαδή όλο το σύστημα ...πρόνοιας περιέθαλπε 14.200 παιδιά και βρέφη μαζί. Αυτή η κατάσταση είχε, βέβαια, και μιαν άλλη τραγική πλευρά, που έχει ήδη αποκαλυφθεί, το εμπόριο παιδιών.

Στις σοσιαλιστικές χώρες, δόθηκε στα προσφυγόπουλα η δυνατότητα να λάβουν ανώτατη μόρφωση και τεχνική επαγγελματική ειδίκευση και δεν είναι λίγα αυτά που πραγματικά διέπρεψαν

Επίσης στη Μακρόνησο, στη Βίδο, στη Λέρο, στην Κηφισιά, στο Ιτζεδίν και σε άλλα σημεία της χώρας υπήρχαν στρατόπεδα συγκέντρωσης - φυλακές ανήλικων πολιτικών κρατουμένων. Αυτά τα στρατόπεδα ονομάζονταν από την επίσημη πολιτεία σχολές, παιδουπόλεις, αναμορφωτήρια κ.ο.κ. Τα παιδιά που κρατούνταν εκεί ήταν παιδιά κομμουνιστών ή παιδιά, που - αν το επέτρεπε η ηλικία τους - είχαν στο παρελθόν κάποια δραστηριότητα στα πλαίσια του λαϊκού κινήματος. Στοιχεία ακριβή για τον αριθμό τους δεν υπάρχουν. Υπολογίζεται ότι ήταν πάνω από 15.000. Στόχος της κράτησής τους ήταν η ...εθνικόφρονη αναμόρφωση των συνειδήσεών τους, αλλά και να εμποδιστεί η όποια αριστερή - κομμουνιστική τους δραστηριότητα, συν τω χρόνω, αφού η ντόπια αντίδραση και οι ξένοι υπολόγιζαν ότι το οικογενειακό ή άλλο παρελθόν τους μπορούσε να έχει επίδραση στην κοινωνική τους συμπεριφορά. Πολλά απ' αυτά τα παιδιά έφεραν στις πλάτες τους καταδίκες σε θάνατο. Να τι έγραφε η εφημερίδα "Δημοκρατική" στις 4/1/1952: "Δεκατριών και δεκαπέντε χρονών παιδιά μπήκαν στις φυλακές προ εφτά ετών και σήμερα είναι ώριμοι. Στις φυλακές ανηλίκων Κηφισιάς είναι 98 κορίτσια. Τρεις απ' αυτές, οι Δήμητρα Γκοτζινοπούλου, Τασία Γιαραμανίδου, Κατίνα Καλλάτου, είναι καταδικασμένες σε θάνατο". Τέτοιες μαρτυρίες κι ακόμη πιο φρικιαστικές, για το ξύλο και τα βασανιστήρια των παιδιών στις φυλακές και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης ανηλίκων, δημοσιεύτηκαν αρκετές στον Τύπο της εποχής, ελληνικό και ξένο.
Για να συμπληρώσουμε κάπως την εικόνα, αξίζει να σημειώσουμε ότι κάμποσα παιδιά εκείνης της περιόδου είδαν το φως και έκαναν τα πρώτα τους βήματα, στα κελιά των φυλακών, αφού οι μητέρες τους ήταν κρατούμενες.
Αυτή ήταν - σε συντομία - η μοίρα των παιδιών που έμειναν στην Ελλάδα. Μια μοίρα τραγική, μέσα σ' ένα κοινωνικό σύστημα που δεν είχε περιθώρια ψυχής και ανθρωπισμού, αλλά είχε περίσσευμα θράσους και υποκρισίας, ώστε να ξεσηκώνει τη διεθνή κοινή γνώμη, κατηγορώντας τους αντιπάλους του για "παιδομάζωμα" και "επιχείρηση γενιτσαρισμού".

"Δεν πίστευα σ' αυτά που έβλεπα"

Μια αυθεντική μαρτυρία, για τη τύχη των παιδιών του εμφυλίου, που βρέθηκαν στη φιλόξενη αγκαλιά των λαικών δημοκρατιών δίνει το παρακάτω σημείωμα της Ελλης Ερυθριάδου, την οποία και ευχαριστούμε για τη συμβολή της.
"...Ζούσαμε τότε παράνομα σ' ένα σπίτι προς το Βαρδάρη. Απέναντι από το σπίτι μας, βλέπαμε το εργοστάσιο μακαρονοποιίας ΑΒΕΖ και τα καπνομάγαζα, που μέσα στοιβάζονταν οι συλληφθέντες και γέμιζαν και άδειαζαν αστραπή. Λύση για μας, ήταν μόνο μία. Το βουνό.
Ετσι, βρέθηκα με ένα παιδί στην αγκαλιά και ένα στην κοιλιά στο Δημοκρατικό Στρατό και από κει στη συνέχεια στο Μπούλκες, όπου γέννησα το δεύτερο παιδί μου. Πριν γίνει 40 ημερών, έφυγα για τη Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας στον Παιδικό Σταθμό Καρλόβου. 689 παιδιά ηλικίας από 6, 7 μέχρι 17 χρονών από το "παιδομάζωμα", τα παιδιά μας ψωριασμένα από τις δυσκολίες που πέρασαν στις ακριτικές περιοχές, ακούρευτα, όπως μου έλεγαν οι συναγωνιστές που βρίσκονταν ήδη εκεί, ντύθηκαν, πλύθηκαν, έγιναν σαν όλα τα παιδιά του κόσμου.
Είχαν εξασφαλιστεί οι δάσκαλοι, το προσωπικό που ανέλαβε τη φροντίδα τους, Ελληνες και Βούλγαροι. Είναι ακόμη δύσκολη η πρώτη περίοδος για τον ίδιο το βουλγάρικο λαό, μα από τα παιδιά δε λείπει τίποτα για τη σωστή διατροφή τους. Για τους ντόπιους, είναι η περίοδος των δελτίων τροφίμων. Οι εργάτες του Καρλόβου, σε συνέλευσή τους, αποφασίζουν να μην πάρουν για κάποιο διάστημα το κασέρι του δελτίου, για να χορηγηθεί στα παιδιά του παιδικού σταθμού.
Στο Σταθμό λειτουργεί το σχολείο από την 1η μέχρι την 6η τάξη με Ελληνες δασκάλους, που, αν θυμάμαι καλά, ξεπερνούν τους 20. Επίσης νοσοκομείο με γιατρό και νοσηλευτικό προσωπικό για τις πρώτες βοήθειες.
Στο Κάρλοβο, με τη βοήθεια της ΕΒΟΠ οργανώνεται τρίμηνη σχολή δασκάλων και διοχετεύονται σε όλες τις Λαϊκές Δημοκρατίες.
Είναι το πρώτο στάδιο των παιδιών του "παιδομαζώματος". Αλήθεια, τι τραγική αντίθεση με τα παιδιά, που έζησαν το πραγματικό παιδομάζωμα της βασίλισσας Φρειδερίκης στη σχολή της Λέρου, όπου τα παιδιά υποχρεώνονταν να πηδούν τους μαντρότοιχους της Σχολής για να καταγγείλουν στον κόσμο τις τραγικές συνθήκες που ζούσαν, με ξυλοδαρμούς, βιασμούς και όλα τα φοβερά εγκλήματα που έγιναν σε βάρος τους..!
Υστερα από μακρόχρονη απουσία μου στις φυλακές Αβέρωφ, στη Γυάρο, στην Αλικαρνασσό, ξαναπήγα στη ΛΔ της Βουλγαρίας, για να δω τα παιδιά μου παλικάρια και την κόρη μου φοιτήτρια.
Οι δυσκολίες που είχαν ξεπεράστηκαν και ο βουλγάρικος λαός έχτιζε σπίτια, σχολειά, πανεπιστήμια, τεχνικές σχολές.
Σε μια συγκέντρωση που οργανώθηκε για να ξανασυναντηθούμε με τα παιδιά αυτά είχα τόσο συγκινηθεί, που δεν πίστευα σ' αυτά που έβλεπα και άκουγα. Ο σταθμός του Καρλόβου είχε 17 επιστήμονες και επιστημόνισσες. Τα άλλα κορίτσια και αγόρια είχαν τελειώσει μέσες σχολές ή τεχνικές, δούλευαν στην παραγωγή, κάνανε οικογένειες.
Αυτό ήταν το "παιδομάζωμα", που μας κατηγορούν ότι κάναμε.
Ελλη ΕΡΥΘΡΙΑΔΟΥ"

Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του "Ρ"