Για τη συμμετοχή ΚΚ σε αστικές κυβερνήσεις. Η περίπτωση του ΚΚ Χιλής
Β' Μέρος
Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει το δεύτερο και τελευταίο μέρος του κειμένου που βασίζεται σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ΚΟΜΕΠ τ. 5/2013. Το πρώτο μέρος δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» 1/12/2013
Στη φωτογραφία εμφανίζονται από δεξιά προς τ' αριστερά: Σαλβαδόρ Αλιέντε, Λουις Κορβαλάν (ΓΓ του ΚΚ Χιλής και Κάρλος Αλταμιράνο (ΓΓ του Σοσιαλιστικού Κόμματος Χιλής)
Σ
τις 17 Δεκέμβρη του 1969, στο Σαντιάγκο της Χιλής, υπογράφτηκε το βασικό πρόγραμμα της «Λαϊκής Ενότητας», ανάμεσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα, στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Αλιέντε και άλλα αστικά πολιτικά κόμματα. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα της «Λαϊκής Ενότητας» υπογράφτηκε από: Το Κομμουνιστικό Κόμμα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Ριζοσπαστικό Κόμμα, την Κίνηση της Ενωμένης Λαϊκής Δράσης, την Ανεξάρτητη Λαϊκή Δράση και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD). Το ισχυρότερο κόμμα της «Λαϊκής Ενότητας» ήταν το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Αλιέντε.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ιδρύθηκε στις 19 Απρίλη του 1933, αν και οι ρίζες του βρίσκονται σε διάφορες μικρότερες σοσιαλιστικές οργανώσεις που είχαν στηρίξει το πραξικόπημα των Γκρόβε και Μάτε.1 Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ισχυριζόταν ότι αποδεχόταν το μαρξισμό «ως μέθοδο ερμηνείας της πραγματικότητας» και όχι βέβαια ως «καθοδηγητική θεωρία».2 Πρόκειται για σοσιαλδημοκρατικό κόμμα προσαρμοσμένο όμως στην λατινοαμερικάνικη πραγματικότητα. Οπως και άλλα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, χρησιμοποιούσε εκτεταμένη «αντιιμπεριαλιστική δημαγωγία» γεγονός που του έδινε τη δυνατότητα (ιδιαίτερα σε κάποια τμήματα του κόμματος αυτού) να εμφανίζεται ως «αριστερή» πτέρυγα της σοσιαλδημοκρατίας. Ο λανθασμένος διαχωρισμός της σοσιαλδημοκρατίας σε αριστερή και δεξιά, που κυριαρχούσε για χρόνια στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, οδηγούσε το ΚΚ Χιλής να έχει μακρόχρονη συνεργασία μαζί του λιγότερο ή περισσότερο στενή από τα χρόνια του Λαϊκού Μετώπου τη δεκαετία του 1930. Το κόμμα αυτό χρησιμοποιούσε «αντιιμπεριαλιστική ρητορική» επιφανειακή, που ταύτιζε την αντιιμπεριαλιστική πάλη με την εναντίωση στις επιλογές της εξωτερικής πολιτικής των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών, ταυτίζοντας συγκεκριμένα τον αντιιμπεριαλισμό με τον αντιαμερικανισμό. Γι' αυτό η ρητορική αυτή συνδυαζόταν, με το στόχο της «εθνικής απελευθέρωσης» της Χιλής. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα διαστρέβλωνε τη λενινιστική ανάλυση για το χαρακτήρα του ιμπεριαλισμού ως του σύγχρονου καπιταλισμού, που σαπίζει και πεθαίνει, αξιοποιώντας και αντιφάσεις λανθασμένες ερμηνείες που κυριαρχούσαν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα αντιμετωπιζόταν από το ΚΚ Χιλής ως σύμμαχο κόμμα, έχει όμως αξία να δούμε την τοποθέτηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος σε σχέση με το ΚΚ. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, από την ίδρυσή του, είχε σκοπό να αντιμετωπίσει τον επονομαζόμενο από τη σοσιαλιστική ηγεσία «σεχταρισμό» του Κομμουνιστικού Κόμματος Χιλής. Για την ιστορία, μπορούμε να αναφέρουμε ότι την ίδια εποχή το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Φρανσουά Μιτεράν είχε ακόμα πιο ριζοσπαστική φρασεολογία, μην έχοντας αφαιρέσει από τη διακήρυξη αρχών του την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε την πείρα από το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα.
Το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα
11-9-1973. Χιλή, από το πραξικόπημα του Πινοσέτ
Προσπαθώντας να απαντήσουμε το ερώτημα ποιες οι αιτίες που μια κυβέρνηση όπως αυτή της «Λαϊκής Ενότητας» ανατράπηκε με πρωταγωνιστικό ρόλο του στρατού, τη στήριξη του μεγαλύτερου μέρους της αστικής τάξης και την ενεργό συμμετοχή των ΗΠΑ πρέπει να διερευνήσουμε το πλέγμα των εσωτερικών και εξωτερικών αντιθέσεων. Για μια πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση χρειάζεται να διερευνηθούν βαθιά οι εξελίξεις στη Χιλή σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, να μελετηθεί ο χιλιάνικος καπιταλισμός, κάτι που ξεφεύγει πολύ από τις δυνατότητες του παρόντος άρθρου.
Μπορούμε, όμως, σήμερα να θέσουμε το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα, η συγκρότηση της «Λαϊκής Ενότητας», η άνοδός της στη διακυβέρνηση, καθώς και η ανατροπή της.
Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Κένεντι, τη δεκαετία του 1960, προωθεί την πολιτική «Συμμαχία για την Πρόοδο» (Alliance For Progress) για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Πρόκειται ουσιαστικά για μια προσπάθεια οικονομικής και πολιτικής στήριξης προσπαθειών εκσυγχρονισμού και συγκρότησης σταθερών αστικών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική για τη διευκόλυνση της οικονομικής δραστηριότητας των ΗΠΑ σε αυτές τις χώρες, αλλά και για αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου» λόγω Κούβας. Η πρωτοβουλία αυτή στηρίζει την προσπάθεια διαμόρφωσης «δημοκρατικών καθεστώτων» στη Λατινική Αμερική σε αντίθεση με τις στρατιωτικές δικτατορίες που κυριαρχούν σε πολλές περιπτώσεις. Σε αυτά τα πλαίσια στηρίζεται στη Χιλή ανοιχτά το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα και ο ηγέτης Φρέι, στηρίζονται οι μεταρρυθμίσεις που προωθεί, όπως η αγροτική μεταρρύθμιση κ.λπ. Ο Φρέι, με τη σειρά του, γίνεται ενεργός υποστηρικτής της πολιτικής «Συμμαχία για την πρόοδο», που προωθούν οι ΗΠΑ.3Ωστόσο, η πορεία της οικονομίας στη διάρκεια της διακυβέρνησης Φρέι αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της βιομηχανίας ήταν περίπου 7% τα δύο πρώτα χρόνια της κυβέρνησης Φρέι και τελικά έπεσε στο 2,3% τα τελευταία τέσσερα χρόνια.4
Το 1969, γίνεται Πρόεδρος των ΗΠΑ ο Νίξον και διακηρύσσει για τη Λατινική Αμερική την πολιτική «Δράση για την Πρόοδο» (Action for Progress).5Η οικονομική κρίση αρχίζει να γίνεται αισθητή στις ΗΠΑ. Στους κόλπους του κεφαλαίου των ΗΠΑ εντείνεται η διαπάλη για τους προσανατολισμούς της εξωτερικής τους πολιτικής.
Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, οι αμερικανικές βιομηχανίες πετροχημικών, ηλεκτρονικών, μηχανολογικού εξοπλισμού των ΗΠΑ στηρίζουν την ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών στη Λατινική Αμερική με κράτη που είχαν αστικές κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις. Αντέδρασαν στην απόφαση να μη δοθεί πίστωση 21 εκατομμυρίων δολαρίων στην κυβέρνηση Αλιέντε για αγορά αεροσκαφών για τις χιλιάνικες αερογραμμές. Αρθρο στην εφημερίδα «NewYork Times» στις 2 Σεπτέμβρη του 1971, εκφράζοντας τέτοιες αντιδράσεις, γράφει: «Οι άνεργοι εργάτες αεροσκαφών στο Σιάτλ μόλις και μετά βίας θα ικανοποιηθούν όταν μάθουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, που κινούνται ενάντια στη Χιλή, θα αυξήσουν με αυτόν τον τρόπο τα ποσοστά εργασίας στα εργοστάσια Ilyushin στη Σοβιετική Ενωση, εάν η Χιλή αναγκαστεί να στραφεί στη μόνη εναλλακτική και μεγάλης εμβέλειας εμπορική περιοχή αεροσκαφών».6
Από την άλλη, αναφέρεται ότι μονοπωλιακοί όμιλοι που τοποθετούν κεφάλαια στην εξόρυξη πρώτων υλών και δεν έχουν ιδιαίτερα κίνητρα για την εκβιομηχάνιση των οικονομιών της Λατινικής Αμερικής (ή που σχετίζονται με τις «δημόσιες» υπηρεσίες όπως η «ITT») αντέδρασαν στις κινήσεις «εθνικοποίησης» και διαπραγματεύονται σκληρά για να εξασφαλίσουν τις αποζημιώσεις και ανταλλάγματα από ενδεχόμενη εθνικοποίηση, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη στήριξη της αντιπολίτευσης στον Αλιέντε. Ως σχετιζόμενες με τέτοιες αντιδράσεις αναφέρονται επιθετικά άρθρα που εμφανίζονται στον Τύπο των ΗΠΑ ενάντια στον Αλιέντε. Χαρακτηριστικά, στις 13 Αυγούστου 1971 η «News Washington Daily» γράφει: «Αν επιτρέψουμε στον Μαρξιστή Αλιέντε να εθνικοποιήσει χωρίς αποζημίωση, αυτό θα δημιουργήσει ένα προηγούμενο που θα θέσει σε κίνδυνο δισεκατομμύρια αμερικάνικων δολαρίων, που έχουν επενδυθεί σε ορυχεία, πετρελαιοπηγές και βιομηχανίες στη Λατινική Αμερική».7
Παράλληλα, πρέπει να πάρουμε υπόψη ότι την περίοδο της διακυβέρνησης Αλιέντε, η οικονομία της Χιλής επηρεάστηκε από την καπιταλιστική οικονομική κρίση, γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα αισθητό το 1972. Οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας επιβραδύνονται, μια σειρά οικονομικοί δείκτες, όπως το δημοσιονομικό έλλειμμα, το ισοζύγιο πληρωμών κ.ά. χειροτερεύουν, ενώ αυξάνεται ο πληθωρισμός. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι ο David Silberman, γενικός διευθυντής της κρατικής φίρμας Cobre Chuqui, που αργότερα δολοφονήθηκε από τη στρατιωτική χούντα, το Γενάρη του 1972 αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι η παραγωγή έχει πέσει κατά 9% στις πόλεις El Teiniente, Chuqui camata και El Salvador. Τον Ιούνη του 1972, ο William Jalaf, πρόεδρος του ινστιτούτου κλωστοϋφαντουργίας, ισχυρίζεται ότι ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας της χώρας έχει απώλειες 7 με 8 εκατομμύρια εσκούδος το μήνα.
O Τύπος της αντιπολίτευσης αναφέρει το Νοέμβρη του 1972 ότι η FENSA, η μεγαλύτερη εταιρεία κατασκευής οικιακών ηλεκτρικών συσκευών, έχει απώλειες 133 εκατομμύρια εσκούδος τους τελευταίους μήνες. Η κρατική εταιρεία χονδρικού εμπορίου DINAC ανακοινώνει τον Ιούνη του 1972 απώλειες πάνω από 20 εκατομμύρια εσκούδος και χρέη ύψους 172 εκατομμυρίων εσκούδος. Το Φλεβάρη του 1973, ο Guillermo Gacitua, πρόεδρος του εργατικού συνδικάτου της CHILECTRA, της κρατικής εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας δηλώνει ότι η εταιρεία έχει απώλειες 60 εκατομμύρια εσκούδος το 1971 και 150 εκατομμύρια εσκούδος το 1972.8 Στις οικονομικές δυσχέρειες της Χιλής προστέθηκαν και τα οικονομικά αντίποινα των ΗΠΑ, ασκώντας πιέσεις μέσω διεθνών πιστοδοτικών οργανισμών (Τράπεζα Παναμερικής Ανάπτυξης, Παγκόσμια Τράπεζα), το οικονομικό σαμποτάζ στην παραγωγή, τα «λοκ άουτ» κ.λπ.
Ακόμα, πρέπει να συνυπολογίσουμε την ξεχωριστή σημασία που είχε η παραγωγή χαλκού για την καπιταλιστική οικονομία της Χιλής, καθώς ο χαλκός συνιστούσε το 80% των εσόδων των εξαγωγών της.9Οπότε, ο έλεγχος της παραγωγής χαλκού από αμερικανικές εταιρείες εκτιμήθηκε ως μη συμφέρουσα για την καπιταλιστική οικονομία της Χιλής. Η «εθνικοποίηση» της παραγωγής χαλκού δεν είχε λοιπόν σχέση με τα λεγόμενα «πρώτα βήματα περάσματος στο σοσιαλισμό», αλλά με άλλες ανάγκες που είχε ο καπιταλισμός της Χιλής για στήριξη της εγχώριας καπιταλιστικής αγοράς.
Δεν είναι τυχαίο ότι η μερική κρατικοποίηση της παραγωγής χαλκού ξεκίνησε το 1966 από την κυβέρνηση Φρέι, του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος.10Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα του Φρέι προσπάθησε και αυτό να υποστηρίξει ένα «ποπουλίστικο κίνημα» για την προώθηση μεταρρυθμίσεων που περιλάμβαναν και «εθνικοποιήσεις», ενώ «βάφτιζε» την πολιτική του ως «Επανάσταση για την Ελευθερία». Και οι τρεις υποψήφιοι για την Προεδρία το 1970 είχαν στα προγράμματά τους το αίτημα της εθνικοποίησης είτε χωρίς αποζημίωση είτε με διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ. Βασικό ζήτημα αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ ήταν με ποιους όρους θα πραγματοποιηθεί αυτή η εθνικοποίηση, δηλαδά αν θα γίνει με αποζημίωση ή όχι. Είναι χαρακτηριστικό ότι το νομοσχέδιο για την «εθνικοποίηση» του χαλκού που εισηγήθηκε η Λαϊκή Ενότητα υποστηρίχθηκε από όλα τα κόμματα στη Βουλή (υπενθυμίζουμε ότι τα κόμματα της Λαϊκής Ενότητας δεν είχαν κοινοβουλευτική πλειοψηφία), ενώ οι συνθήκες κρατικής προστασίας για την παραγωγή του χαλκού διατηρήθηκαν τελικά και στην περίοδο της δικτατορίας του Α. Πινοσέτ.
Η στάση των ΗΠΑ απέναντι στη Χιλή
Εχει σημασία ότι τα χρόνια 1970 - 1973 ήταν χρόνια που άρχισε να γίνεται πιο αισθητή η επίδραση της οικονομικής κρίσης στις ίδιες τις ΗΠΑ. Για την πρώτη περίοδο, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στην περιοχή φαινόταν ως μη αμφισβητήσιμη και γερά στερεωμένη. Μια σειρά από κυβερνήσεις αναδύθηκαν σε πολλές από αυτές τις χώρες που «θεωρήθηκαν» ως φιλικές προς τις ΗΠΑ: Η κυβέρνηση Καστέλιο Μπράνκο και κατόπιν Κόστα ε Σίλβα στη Βραζιλία, ο Μπαριέντος στη Βολιβία, ο Πατσέκο Αρέκο στην Ουρουγουάη, ο Μπαλαγκέρ στη Δομινικανή Δημοκρατία, ο Μπελαούντε στο Περού κ.ά.
Ωστόσο, η θέση αυτή των ΗΠΑ και ο ρόλος τους στην περιοχή δεν ήταν εξασφαλισμένος στο πλαίσιο της μεταβαλλόμενης πραγματικότητας στη Λατινική Αμερικη και τον κόσμο. Οι διεθνείς εξελίξεις, η δράση του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης, η πορεία συσσώρευσης κεφαλαίων και η καπιταλιστική ανάπτυξη στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, οι γενικότερες τάσεις αλλαγής του συσχετισμού δύναμης ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες σε διεθνές επίπεδο, η δυσαρέσκεια για τα ανταλλάγματα που έπρεπε να δίνουν στο βορειοαμερικανικό παράγοντα οι αστικές τάξεις των χωρών αυτών επέδρασαν στην όξυνση των ανταγωνισμών μέσα στους κόλπους των αστικών τάξεων των χωρών για τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής που ακολουθούνταν, καθώς μερίδες των αστικών τάξεων θεωρούσαν ως μονόπλευρα προσανατολισμένη στις ΗΠΑ την εξωτερική πολιτική των κρατών τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στα τέλη της δεκαετίας του '60, πέρα από τις εθνικιστικές στρατιωτικές κυβερνήσεις στη Βολιβία και στο Περού που ήδη αναφέραμε, πραγματοποιούνται σε μια σειρά χώρες όπως στην Κολομβία, στην Ουρουγουάη, στην Βενεζουέλα, στο Εκουαδόρ κ.α. μεγάλης κλίμακας κινητοποιήσεις εναντίον της παρουσίας των ΗΠΑ που απαιτούσαν θεσμικές αλλαγές και «εθνική πολιτική». Λίγο πριν (1959) το λαϊκό κίνημα στην Κούβα ανέτρεψε το στρατηγό Μπατίστα, ο οποίος είχε τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών.
Γενικότερα μιλώντας, η δυνατότητα των εγχώριων λατινοαμερικάνικων αστικών τάξεων να αξιοποιήσουν μια πιο ευέλικτη εξωτερική πολιτική ασφαλώς σχετίζεται και με γενικότερες τάσεις στους διεθνούς συσχετισμούς δύναμης στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Αρθρο στους «New York Times» την εποχή εκείνη, εκφράζοντας τους προβληματισμούς της Ουάσιγκτον σχετικά με τις οικονομικές δοσοληψίες της Χιλής με άλλα κέντρα του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος αναφέρει: «Οικονομικά η Χιλή είναι ουσιαστικά ανεξάρτητη από τη βοήθεια των ΗΠΑ. Υπάρχουν λιγότερα από 28 εκατομμύρια δολάρια σε αδιάθετα κεφάλαια από δάνεια και δωρεές που έχουν εγκριθεί από το 1967. Η μόνη συμφωνία που υπογράφτηκε φέτος ήταν για 2,5 εκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση των υποτροφιών Χιλιανών αποφοίτων για να σπουδάσουν στις ΗΠΑ αλλά καμία δεν έχει δοθεί μέχρις στιγμής.
Με τον ψηλό ρυθμό παραγωγής χαλκού και τις σχετικά υψηλές τιμές που επικρατούν στις παγκόσμιες αγορές, τα συναλλαγματικά αποθέματα της Χιλής ξεπερνάνε τα 500 εκατ. δολάρια. Ενενήντα τοις εκατό της χιλιάνικης παραγωγής χαλκού πουλιέται στη Δυτική Ευρώπη και στην Ιαπωνία και επομένως ένα πιθανό κλείσιμο της αγοράς των Ηνωμένων Πολιτειών δε θα επηρέαζε σοβαρά την οικονομία».11
Μελέτη που δημοσιεύτηκε το 1973, με τίτλο «Latin America Empire Report» στο NACLA (North American Congress Of Latin America) αναφέρει επίσης: «...το 1970 χαρακτηρίζεται ως το αποκορύφωμα της δύσκολης κατάστασης στην οποία εισέρχεται η αμερικάνικη οικονομία εδώ και κάμποσο καιρό...Ενώ αυτά συμβαίνουν στην αμερικανική οικονομία, οι χώρες της δυτικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας εμφανίζονται σαν παραδείγματα ευημερίας σε πλήρη άνθιση... Η "επιθετικότητα" του ευρωπαϊκού και γιαπωνέζικου ανταγωνισμού πρέπει να εξύψωσε την επιθετικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στο πρόγραμμα της "Λαϊκής Ενότητας" στη Χιλή, που περιλάμβανε την εθνικοποίηση ουσιωδών αμερικανικών συμφερόντων».Η ίδια μελέτη σημείωνε: «Η Νέα Οικονομική Πολιτική που εγκαινιάστηκε από την κυβέρνηση Νίξον για να αντιμετωπίσει τη φτωχή οικονομική κατάσταση, υποστηρίζει την ανάγκη να ασκηθεί μεγαλύτερη πίεση στις ξένες κυβερνήσεις (συγκεκριμένα στον μη ανεπτυγμένο κόσμο) προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντα και τις επενδύσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες είναι περισσότερο από ποτέ αντιμέτωπες με την ανάγκη να ισχυροποιήσουν τη θέση τους, μπροστά στην επέκταση του ευρωπαϊκού και γιαπωνέζικου κεφαλαίου».12
Στην τελική στάση της κυβέρνησης των ΗΠΑ ασφαλώς συντέλεσε η αντιπαράθεσή τους με την ΕΣΣΔ και η ανησυχία τους για την επίδραση που θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να ασκήσει η ΕΣΣΔ στον Αλιέντε και γενικότερα στη Χιλή. Στα απόρρητα έγγραφα της Διεθνούς Τηλεφωνικής και Τηλεγραφικής εταιρείας (ITT) αποτυπώνονται τέτοιες ανησυχίες και προβληματισμοί: «Ενδιαφέρει ... ποια θα είναι τα πρώτα βήματα που θα κάνουν οι κομμουνιστές για να στερεώσουν το οικοδόμημά τους. Ενας από τους πιθανούς στόχους είναι ο ίδιος ο Αλιέντε. Αν και είναι μαρξιστής και θαυμαστής του Κάστρο, ο Αλιέντε θεωρεί τον εαυτό του σαν Τίτο του Δυτικού ημισφαιρίου, θέλει να οικοδομήσει ένα δικό του ουτοπιστικό όραμα του σοσιαλισμού, που θα είναι αποδεκτό και από την Ουάσιγκτον και από τη Μόσχα...οι κομμουνιστές μπορούν να πάρουν και θα πάρουν τα απαραίτητα μέτρα για να ελέγχουν τον Αλιέντε...Χωρίς βοήθεια από την Ουάσιγκτον, ο Αλιέντε θα υποχρεωθεί να καταφύγει στους κομμουνιστές και στη Μόσχα. Οι Ρώσοι δεν θέλουν να έχουν έναν άλλο Τίτο...»13
Τέλος, στην πορεία των εξελίξεων, έπαιξε ρόλο η ανησυχία της αστικής τάξης για τη δυναμική της ταξικής πάλης (ανεξάρτητα από την πολιτική γραμμή του ΚΚ Χιλής) και η ανάγκη να κρατηθεί αυτή εντός επιτρεπτών ορίων, χωρίς να αμφισβητείται η σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος.
Ορισμένα βασικά συμπεράσματα
Η πορεία της ταξικής πάλης στη Χιλή με την τραγική της κατάληξη για το λαό της Χιλής καθώς και το πραξικόπημα του Α. Πινοσέτ επιβεβαιώνουν ότι η εργατική τάξη δεν έχει συμφέρον να συμμαχήσει με κανένα τμήμα αστικής τάξης, ούτε να επιλέξει πλευρά στο πλαίσιο των αναπτυσσόμενων ενδοαστικών αντιθέσεων, αντίθετα πρέπει να παλέψει για τη δική της εξουσία, ανατρέποντας την εξουσία των κεφαλαιοκρατών. Τα διδάγματα από αυτήν την πορεία επιβεβαιώνουν τις θέσεις του ΚΚΕ ότι το επαναστατικό - εργατικό κίνημα, το ΚΚ δεν μπορεί να αξιοποιήσει οποιαδήποτε κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού στην πάλη του για το σοσιαλισμό, πολύ περισσότερο να τη θέτει ως προγραμματικό στόχο.
Παραπομπές:
1. Στρατιωτική χούντα που αυτοαποκαλούνταν «σοσιαλιστική δημοκρατία» της Χιλής το 1932.
2. Ρεζί Ντεμπρέ, «Ο δρόμος της Χιλής», σελ. 136, εκδόσεις «Μνήμη».
3. Jorge Palacios, Chile, An Attempt at «Historic Compromise, The Real Story of the Allende Years, Banner Press, σελ. 128-129
4. ό.π σελ. 137
5. ό.π. σελ. 137
6. ό.π. σελ.. 129
7. ό.π. σελ.. 143
8. ό.π. σελ. 240-241
9. «Χιλή, Η ταξική αναμέτρηση», εκδόσεις «Βέργος», σελ. 34
10. ό.π. σελ. 40
11. Παρατίθεται στο: «Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Χιλή», «Πωλ Σουήζη, Χάρρυ Μαγκντόνοφ», σελ. 54 - 55, εκδόσεις «Καρανάση»
12. Jorge Palacios, Chile, An Attempt at «Historic Compromise, The Real Story of the Allende Years, Banner Press, p. 142
13. Προς: Χαλ Χέντριξ, I.T.T.HQ., N.Y., Από: Ρόμπερτ Μπέρελεζ- I.T.T. LABA (Λατινική Αμερική - Μπουένος Αϊρες) CHILTELCO, στο: Ο ιμπεριαλισμός εναντίον της Χιλής. Μυστικά Ντοκουμέντα της I.T.T. (Η προβοκάτσια σαν επιστήμη), Εκδοση της κυβέρνησης Αλιέντε, εκδόσεις «Ωκεανίς», σελ. 80- 81
Β' Μέρος
Ο «Ριζοσπάστης» δημοσιεύει το δεύτερο και τελευταίο μέρος του κειμένου που βασίζεται σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στην ΚΟΜΕΠ τ. 5/2013. Το πρώτο μέρος δημοσιεύτηκε στο «Ριζοσπάστη» 1/12/2013
Στη φωτογραφία εμφανίζονται από δεξιά προς τ' αριστερά: Σαλβαδόρ Αλιέντε, Λουις Κορβαλάν (ΓΓ του ΚΚ Χιλής και Κάρλος Αλταμιράνο (ΓΓ του Σοσιαλιστικού Κόμματος Χιλής)
Σ
τις 17 Δεκέμβρη του 1969, στο Σαντιάγκο της Χιλής, υπογράφτηκε το βασικό πρόγραμμα της «Λαϊκής Ενότητας», ανάμεσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα, στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Αλιέντε και άλλα αστικά πολιτικά κόμματα. Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα της «Λαϊκής Ενότητας» υπογράφτηκε από: Το Κομμουνιστικό Κόμμα, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το Ριζοσπαστικό Κόμμα, την Κίνηση της Ενωμένης Λαϊκής Δράσης, την Ανεξάρτητη Λαϊκή Δράση και το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD). Το ισχυρότερο κόμμα της «Λαϊκής Ενότητας» ήταν το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Αλιέντε.
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα
Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ιδρύθηκε στις 19 Απρίλη του 1933, αν και οι ρίζες του βρίσκονται σε διάφορες μικρότερες σοσιαλιστικές οργανώσεις που είχαν στηρίξει το πραξικόπημα των Γκρόβε και Μάτε.1 Το Σοσιαλιστικό Κόμμα ισχυριζόταν ότι αποδεχόταν το μαρξισμό «ως μέθοδο ερμηνείας της πραγματικότητας» και όχι βέβαια ως «καθοδηγητική θεωρία».2 Πρόκειται για σοσιαλδημοκρατικό κόμμα προσαρμοσμένο όμως στην λατινοαμερικάνικη πραγματικότητα. Οπως και άλλα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, χρησιμοποιούσε εκτεταμένη «αντιιμπεριαλιστική δημαγωγία» γεγονός που του έδινε τη δυνατότητα (ιδιαίτερα σε κάποια τμήματα του κόμματος αυτού) να εμφανίζεται ως «αριστερή» πτέρυγα της σοσιαλδημοκρατίας. Ο λανθασμένος διαχωρισμός της σοσιαλδημοκρατίας σε αριστερή και δεξιά, που κυριαρχούσε για χρόνια στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, οδηγούσε το ΚΚ Χιλής να έχει μακρόχρονη συνεργασία μαζί του λιγότερο ή περισσότερο στενή από τα χρόνια του Λαϊκού Μετώπου τη δεκαετία του 1930. Το κόμμα αυτό χρησιμοποιούσε «αντιιμπεριαλιστική ρητορική» επιφανειακή, που ταύτιζε την αντιιμπεριαλιστική πάλη με την εναντίωση στις επιλογές της εξωτερικής πολιτικής των ισχυρών καπιταλιστικών κρατών, ταυτίζοντας συγκεκριμένα τον αντιιμπεριαλισμό με τον αντιαμερικανισμό. Γι' αυτό η ρητορική αυτή συνδυαζόταν, με το στόχο της «εθνικής απελευθέρωσης» της Χιλής. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα διαστρέβλωνε τη λενινιστική ανάλυση για το χαρακτήρα του ιμπεριαλισμού ως του σύγχρονου καπιταλισμού, που σαπίζει και πεθαίνει, αξιοποιώντας και αντιφάσεις λανθασμένες ερμηνείες που κυριαρχούσαν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα αντιμετωπιζόταν από το ΚΚ Χιλής ως σύμμαχο κόμμα, έχει όμως αξία να δούμε την τοποθέτηση του Σοσιαλιστικού Κόμματος σε σχέση με το ΚΚ. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα, από την ίδρυσή του, είχε σκοπό να αντιμετωπίσει τον επονομαζόμενο από τη σοσιαλιστική ηγεσία «σεχταρισμό» του Κομμουνιστικού Κόμματος Χιλής. Για την ιστορία, μπορούμε να αναφέρουμε ότι την ίδια εποχή το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα του Φρανσουά Μιτεράν είχε ακόμα πιο ριζοσπαστική φρασεολογία, μην έχοντας αφαιρέσει από τη διακήρυξη αρχών του την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε την πείρα από το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα.
Το πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα
11-9-1973. Χιλή, από το πραξικόπημα του Πινοσέτ
Προσπαθώντας να απαντήσουμε το ερώτημα ποιες οι αιτίες που μια κυβέρνηση όπως αυτή της «Λαϊκής Ενότητας» ανατράπηκε με πρωταγωνιστικό ρόλο του στρατού, τη στήριξη του μεγαλύτερου μέρους της αστικής τάξης και την ενεργό συμμετοχή των ΗΠΑ πρέπει να διερευνήσουμε το πλέγμα των εσωτερικών και εξωτερικών αντιθέσεων. Για μια πιο ολοκληρωμένη παρουσίαση χρειάζεται να διερευνηθούν βαθιά οι εξελίξεις στη Χιλή σε κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο, να μελετηθεί ο χιλιάνικος καπιταλισμός, κάτι που ξεφεύγει πολύ από τις δυνατότητες του παρόντος άρθρου.
Μπορούμε, όμως, σήμερα να θέσουμε το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εξελίχθηκαν τα γεγονότα, η συγκρότηση της «Λαϊκής Ενότητας», η άνοδός της στη διακυβέρνηση, καθώς και η ανατροπή της.
Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Κένεντι, τη δεκαετία του 1960, προωθεί την πολιτική «Συμμαχία για την Πρόοδο» (Alliance For Progress) για τις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Πρόκειται ουσιαστικά για μια προσπάθεια οικονομικής και πολιτικής στήριξης προσπαθειών εκσυγχρονισμού και συγκρότησης σταθερών αστικών κυβερνήσεων στη Λατινική Αμερική για τη διευκόλυνση της οικονομικής δραστηριότητας των ΗΠΑ σε αυτές τις χώρες, αλλά και για αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου» λόγω Κούβας. Η πρωτοβουλία αυτή στηρίζει την προσπάθεια διαμόρφωσης «δημοκρατικών καθεστώτων» στη Λατινική Αμερική σε αντίθεση με τις στρατιωτικές δικτατορίες που κυριαρχούν σε πολλές περιπτώσεις. Σε αυτά τα πλαίσια στηρίζεται στη Χιλή ανοιχτά το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα και ο ηγέτης Φρέι, στηρίζονται οι μεταρρυθμίσεις που προωθεί, όπως η αγροτική μεταρρύθμιση κ.λπ. Ο Φρέι, με τη σειρά του, γίνεται ενεργός υποστηρικτής της πολιτικής «Συμμαχία για την πρόοδο», που προωθούν οι ΗΠΑ.3Ωστόσο, η πορεία της οικονομίας στη διάρκεια της διακυβέρνησης Φρέι αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της βιομηχανίας ήταν περίπου 7% τα δύο πρώτα χρόνια της κυβέρνησης Φρέι και τελικά έπεσε στο 2,3% τα τελευταία τέσσερα χρόνια.4
Το 1969, γίνεται Πρόεδρος των ΗΠΑ ο Νίξον και διακηρύσσει για τη Λατινική Αμερική την πολιτική «Δράση για την Πρόοδο» (Action for Progress).5Η οικονομική κρίση αρχίζει να γίνεται αισθητή στις ΗΠΑ. Στους κόλπους του κεφαλαίου των ΗΠΑ εντείνεται η διαπάλη για τους προσανατολισμούς της εξωτερικής τους πολιτικής.
Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, οι αμερικανικές βιομηχανίες πετροχημικών, ηλεκτρονικών, μηχανολογικού εξοπλισμού των ΗΠΑ στηρίζουν την ανάπτυξη των εμπορικών συναλλαγών στη Λατινική Αμερική με κράτη που είχαν αστικές κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις. Αντέδρασαν στην απόφαση να μη δοθεί πίστωση 21 εκατομμυρίων δολαρίων στην κυβέρνηση Αλιέντε για αγορά αεροσκαφών για τις χιλιάνικες αερογραμμές. Αρθρο στην εφημερίδα «NewYork Times» στις 2 Σεπτέμβρη του 1971, εκφράζοντας τέτοιες αντιδράσεις, γράφει: «Οι άνεργοι εργάτες αεροσκαφών στο Σιάτλ μόλις και μετά βίας θα ικανοποιηθούν όταν μάθουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, που κινούνται ενάντια στη Χιλή, θα αυξήσουν με αυτόν τον τρόπο τα ποσοστά εργασίας στα εργοστάσια Ilyushin στη Σοβιετική Ενωση, εάν η Χιλή αναγκαστεί να στραφεί στη μόνη εναλλακτική και μεγάλης εμβέλειας εμπορική περιοχή αεροσκαφών».6
Από την άλλη, αναφέρεται ότι μονοπωλιακοί όμιλοι που τοποθετούν κεφάλαια στην εξόρυξη πρώτων υλών και δεν έχουν ιδιαίτερα κίνητρα για την εκβιομηχάνιση των οικονομιών της Λατινικής Αμερικής (ή που σχετίζονται με τις «δημόσιες» υπηρεσίες όπως η «ITT») αντέδρασαν στις κινήσεις «εθνικοποίησης» και διαπραγματεύονται σκληρά για να εξασφαλίσουν τις αποζημιώσεις και ανταλλάγματα από ενδεχόμενη εθνικοποίηση, παίζουν καθοριστικό ρόλο στη στήριξη της αντιπολίτευσης στον Αλιέντε. Ως σχετιζόμενες με τέτοιες αντιδράσεις αναφέρονται επιθετικά άρθρα που εμφανίζονται στον Τύπο των ΗΠΑ ενάντια στον Αλιέντε. Χαρακτηριστικά, στις 13 Αυγούστου 1971 η «News Washington Daily» γράφει: «Αν επιτρέψουμε στον Μαρξιστή Αλιέντε να εθνικοποιήσει χωρίς αποζημίωση, αυτό θα δημιουργήσει ένα προηγούμενο που θα θέσει σε κίνδυνο δισεκατομμύρια αμερικάνικων δολαρίων, που έχουν επενδυθεί σε ορυχεία, πετρελαιοπηγές και βιομηχανίες στη Λατινική Αμερική».7
Παράλληλα, πρέπει να πάρουμε υπόψη ότι την περίοδο της διακυβέρνησης Αλιέντε, η οικονομία της Χιλής επηρεάστηκε από την καπιταλιστική οικονομική κρίση, γεγονός που γίνεται ιδιαίτερα αισθητό το 1972. Οι ρυθμοί ανάπτυξης της οικονομίας επιβραδύνονται, μια σειρά οικονομικοί δείκτες, όπως το δημοσιονομικό έλλειμμα, το ισοζύγιο πληρωμών κ.ά. χειροτερεύουν, ενώ αυξάνεται ο πληθωρισμός. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι ο David Silberman, γενικός διευθυντής της κρατικής φίρμας Cobre Chuqui, που αργότερα δολοφονήθηκε από τη στρατιωτική χούντα, το Γενάρη του 1972 αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι η παραγωγή έχει πέσει κατά 9% στις πόλεις El Teiniente, Chuqui camata και El Salvador. Τον Ιούνη του 1972, ο William Jalaf, πρόεδρος του ινστιτούτου κλωστοϋφαντουργίας, ισχυρίζεται ότι ένα από τα μεγαλύτερα εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας της χώρας έχει απώλειες 7 με 8 εκατομμύρια εσκούδος το μήνα.
O Τύπος της αντιπολίτευσης αναφέρει το Νοέμβρη του 1972 ότι η FENSA, η μεγαλύτερη εταιρεία κατασκευής οικιακών ηλεκτρικών συσκευών, έχει απώλειες 133 εκατομμύρια εσκούδος τους τελευταίους μήνες. Η κρατική εταιρεία χονδρικού εμπορίου DINAC ανακοινώνει τον Ιούνη του 1972 απώλειες πάνω από 20 εκατομμύρια εσκούδος και χρέη ύψους 172 εκατομμυρίων εσκούδος. Το Φλεβάρη του 1973, ο Guillermo Gacitua, πρόεδρος του εργατικού συνδικάτου της CHILECTRA, της κρατικής εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας δηλώνει ότι η εταιρεία έχει απώλειες 60 εκατομμύρια εσκούδος το 1971 και 150 εκατομμύρια εσκούδος το 1972.8 Στις οικονομικές δυσχέρειες της Χιλής προστέθηκαν και τα οικονομικά αντίποινα των ΗΠΑ, ασκώντας πιέσεις μέσω διεθνών πιστοδοτικών οργανισμών (Τράπεζα Παναμερικής Ανάπτυξης, Παγκόσμια Τράπεζα), το οικονομικό σαμποτάζ στην παραγωγή, τα «λοκ άουτ» κ.λπ.
Ακόμα, πρέπει να συνυπολογίσουμε την ξεχωριστή σημασία που είχε η παραγωγή χαλκού για την καπιταλιστική οικονομία της Χιλής, καθώς ο χαλκός συνιστούσε το 80% των εσόδων των εξαγωγών της.9Οπότε, ο έλεγχος της παραγωγής χαλκού από αμερικανικές εταιρείες εκτιμήθηκε ως μη συμφέρουσα για την καπιταλιστική οικονομία της Χιλής. Η «εθνικοποίηση» της παραγωγής χαλκού δεν είχε λοιπόν σχέση με τα λεγόμενα «πρώτα βήματα περάσματος στο σοσιαλισμό», αλλά με άλλες ανάγκες που είχε ο καπιταλισμός της Χιλής για στήριξη της εγχώριας καπιταλιστικής αγοράς.
Δεν είναι τυχαίο ότι η μερική κρατικοποίηση της παραγωγής χαλκού ξεκίνησε το 1966 από την κυβέρνηση Φρέι, του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος.10Το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα του Φρέι προσπάθησε και αυτό να υποστηρίξει ένα «ποπουλίστικο κίνημα» για την προώθηση μεταρρυθμίσεων που περιλάμβαναν και «εθνικοποιήσεις», ενώ «βάφτιζε» την πολιτική του ως «Επανάσταση για την Ελευθερία». Και οι τρεις υποψήφιοι για την Προεδρία το 1970 είχαν στα προγράμματά τους το αίτημα της εθνικοποίησης είτε χωρίς αποζημίωση είτε με διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ. Βασικό ζήτημα αντιπαράθεσης με τις ΗΠΑ ήταν με ποιους όρους θα πραγματοποιηθεί αυτή η εθνικοποίηση, δηλαδά αν θα γίνει με αποζημίωση ή όχι. Είναι χαρακτηριστικό ότι το νομοσχέδιο για την «εθνικοποίηση» του χαλκού που εισηγήθηκε η Λαϊκή Ενότητα υποστηρίχθηκε από όλα τα κόμματα στη Βουλή (υπενθυμίζουμε ότι τα κόμματα της Λαϊκής Ενότητας δεν είχαν κοινοβουλευτική πλειοψηφία), ενώ οι συνθήκες κρατικής προστασίας για την παραγωγή του χαλκού διατηρήθηκαν τελικά και στην περίοδο της δικτατορίας του Α. Πινοσέτ.
Η στάση των ΗΠΑ απέναντι στη Χιλή
Εχει σημασία ότι τα χρόνια 1970 - 1973 ήταν χρόνια που άρχισε να γίνεται πιο αισθητή η επίδραση της οικονομικής κρίσης στις ίδιες τις ΗΠΑ. Για την πρώτη περίοδο, μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στην περιοχή φαινόταν ως μη αμφισβητήσιμη και γερά στερεωμένη. Μια σειρά από κυβερνήσεις αναδύθηκαν σε πολλές από αυτές τις χώρες που «θεωρήθηκαν» ως φιλικές προς τις ΗΠΑ: Η κυβέρνηση Καστέλιο Μπράνκο και κατόπιν Κόστα ε Σίλβα στη Βραζιλία, ο Μπαριέντος στη Βολιβία, ο Πατσέκο Αρέκο στην Ουρουγουάη, ο Μπαλαγκέρ στη Δομινικανή Δημοκρατία, ο Μπελαούντε στο Περού κ.ά.
Ωστόσο, η θέση αυτή των ΗΠΑ και ο ρόλος τους στην περιοχή δεν ήταν εξασφαλισμένος στο πλαίσιο της μεταβαλλόμενης πραγματικότητας στη Λατινική Αμερικη και τον κόσμο. Οι διεθνείς εξελίξεις, η δράση του νόμου της ανισόμετρης ανάπτυξης, η πορεία συσσώρευσης κεφαλαίων και η καπιταλιστική ανάπτυξη στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, οι γενικότερες τάσεις αλλαγής του συσχετισμού δύναμης ανάμεσα στις καπιταλιστικές χώρες σε διεθνές επίπεδο, η δυσαρέσκεια για τα ανταλλάγματα που έπρεπε να δίνουν στο βορειοαμερικανικό παράγοντα οι αστικές τάξεις των χωρών αυτών επέδρασαν στην όξυνση των ανταγωνισμών μέσα στους κόλπους των αστικών τάξεων των χωρών για τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής που ακολουθούνταν, καθώς μερίδες των αστικών τάξεων θεωρούσαν ως μονόπλευρα προσανατολισμένη στις ΗΠΑ την εξωτερική πολιτική των κρατών τους. Δεν είναι τυχαίο ότι στα τέλη της δεκαετίας του '60, πέρα από τις εθνικιστικές στρατιωτικές κυβερνήσεις στη Βολιβία και στο Περού που ήδη αναφέραμε, πραγματοποιούνται σε μια σειρά χώρες όπως στην Κολομβία, στην Ουρουγουάη, στην Βενεζουέλα, στο Εκουαδόρ κ.α. μεγάλης κλίμακας κινητοποιήσεις εναντίον της παρουσίας των ΗΠΑ που απαιτούσαν θεσμικές αλλαγές και «εθνική πολιτική». Λίγο πριν (1959) το λαϊκό κίνημα στην Κούβα ανέτρεψε το στρατηγό Μπατίστα, ο οποίος είχε τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών.
Γενικότερα μιλώντας, η δυνατότητα των εγχώριων λατινοαμερικάνικων αστικών τάξεων να αξιοποιήσουν μια πιο ευέλικτη εξωτερική πολιτική ασφαλώς σχετίζεται και με γενικότερες τάσεις στους διεθνούς συσχετισμούς δύναμης στο παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα. Αρθρο στους «New York Times» την εποχή εκείνη, εκφράζοντας τους προβληματισμούς της Ουάσιγκτον σχετικά με τις οικονομικές δοσοληψίες της Χιλής με άλλα κέντρα του διεθνούς καπιταλιστικού συστήματος αναφέρει: «Οικονομικά η Χιλή είναι ουσιαστικά ανεξάρτητη από τη βοήθεια των ΗΠΑ. Υπάρχουν λιγότερα από 28 εκατομμύρια δολάρια σε αδιάθετα κεφάλαια από δάνεια και δωρεές που έχουν εγκριθεί από το 1967. Η μόνη συμφωνία που υπογράφτηκε φέτος ήταν για 2,5 εκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση των υποτροφιών Χιλιανών αποφοίτων για να σπουδάσουν στις ΗΠΑ αλλά καμία δεν έχει δοθεί μέχρις στιγμής.
Με τον ψηλό ρυθμό παραγωγής χαλκού και τις σχετικά υψηλές τιμές που επικρατούν στις παγκόσμιες αγορές, τα συναλλαγματικά αποθέματα της Χιλής ξεπερνάνε τα 500 εκατ. δολάρια. Ενενήντα τοις εκατό της χιλιάνικης παραγωγής χαλκού πουλιέται στη Δυτική Ευρώπη και στην Ιαπωνία και επομένως ένα πιθανό κλείσιμο της αγοράς των Ηνωμένων Πολιτειών δε θα επηρέαζε σοβαρά την οικονομία».11
Μελέτη που δημοσιεύτηκε το 1973, με τίτλο «Latin America Empire Report» στο NACLA (North American Congress Of Latin America) αναφέρει επίσης: «...το 1970 χαρακτηρίζεται ως το αποκορύφωμα της δύσκολης κατάστασης στην οποία εισέρχεται η αμερικάνικη οικονομία εδώ και κάμποσο καιρό...Ενώ αυτά συμβαίνουν στην αμερικανική οικονομία, οι χώρες της δυτικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας εμφανίζονται σαν παραδείγματα ευημερίας σε πλήρη άνθιση... Η "επιθετικότητα" του ευρωπαϊκού και γιαπωνέζικου ανταγωνισμού πρέπει να εξύψωσε την επιθετικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών απέναντι στο πρόγραμμα της "Λαϊκής Ενότητας" στη Χιλή, που περιλάμβανε την εθνικοποίηση ουσιωδών αμερικανικών συμφερόντων».Η ίδια μελέτη σημείωνε: «Η Νέα Οικονομική Πολιτική που εγκαινιάστηκε από την κυβέρνηση Νίξον για να αντιμετωπίσει τη φτωχή οικονομική κατάσταση, υποστηρίζει την ανάγκη να ασκηθεί μεγαλύτερη πίεση στις ξένες κυβερνήσεις (συγκεκριμένα στον μη ανεπτυγμένο κόσμο) προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντα και τις επενδύσεις των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες είναι περισσότερο από ποτέ αντιμέτωπες με την ανάγκη να ισχυροποιήσουν τη θέση τους, μπροστά στην επέκταση του ευρωπαϊκού και γιαπωνέζικου κεφαλαίου».12
Στην τελική στάση της κυβέρνησης των ΗΠΑ ασφαλώς συντέλεσε η αντιπαράθεσή τους με την ΕΣΣΔ και η ανησυχία τους για την επίδραση που θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να ασκήσει η ΕΣΣΔ στον Αλιέντε και γενικότερα στη Χιλή. Στα απόρρητα έγγραφα της Διεθνούς Τηλεφωνικής και Τηλεγραφικής εταιρείας (ITT) αποτυπώνονται τέτοιες ανησυχίες και προβληματισμοί: «Ενδιαφέρει ... ποια θα είναι τα πρώτα βήματα που θα κάνουν οι κομμουνιστές για να στερεώσουν το οικοδόμημά τους. Ενας από τους πιθανούς στόχους είναι ο ίδιος ο Αλιέντε. Αν και είναι μαρξιστής και θαυμαστής του Κάστρο, ο Αλιέντε θεωρεί τον εαυτό του σαν Τίτο του Δυτικού ημισφαιρίου, θέλει να οικοδομήσει ένα δικό του ουτοπιστικό όραμα του σοσιαλισμού, που θα είναι αποδεκτό και από την Ουάσιγκτον και από τη Μόσχα...οι κομμουνιστές μπορούν να πάρουν και θα πάρουν τα απαραίτητα μέτρα για να ελέγχουν τον Αλιέντε...Χωρίς βοήθεια από την Ουάσιγκτον, ο Αλιέντε θα υποχρεωθεί να καταφύγει στους κομμουνιστές και στη Μόσχα. Οι Ρώσοι δεν θέλουν να έχουν έναν άλλο Τίτο...»13
Τέλος, στην πορεία των εξελίξεων, έπαιξε ρόλο η ανησυχία της αστικής τάξης για τη δυναμική της ταξικής πάλης (ανεξάρτητα από την πολιτική γραμμή του ΚΚ Χιλής) και η ανάγκη να κρατηθεί αυτή εντός επιτρεπτών ορίων, χωρίς να αμφισβητείται η σταθερότητα του καπιταλιστικού συστήματος.
Ορισμένα βασικά συμπεράσματα
Η πορεία της ταξικής πάλης στη Χιλή με την τραγική της κατάληξη για το λαό της Χιλής καθώς και το πραξικόπημα του Α. Πινοσέτ επιβεβαιώνουν ότι η εργατική τάξη δεν έχει συμφέρον να συμμαχήσει με κανένα τμήμα αστικής τάξης, ούτε να επιλέξει πλευρά στο πλαίσιο των αναπτυσσόμενων ενδοαστικών αντιθέσεων, αντίθετα πρέπει να παλέψει για τη δική της εξουσία, ανατρέποντας την εξουσία των κεφαλαιοκρατών. Τα διδάγματα από αυτήν την πορεία επιβεβαιώνουν τις θέσεις του ΚΚΕ ότι το επαναστατικό - εργατικό κίνημα, το ΚΚ δεν μπορεί να αξιοποιήσει οποιαδήποτε κυβέρνηση στο έδαφος του καπιταλισμού στην πάλη του για το σοσιαλισμό, πολύ περισσότερο να τη θέτει ως προγραμματικό στόχο.
Παραπομπές:
1. Στρατιωτική χούντα που αυτοαποκαλούνταν «σοσιαλιστική δημοκρατία» της Χιλής το 1932.
2. Ρεζί Ντεμπρέ, «Ο δρόμος της Χιλής», σελ. 136, εκδόσεις «Μνήμη».
3. Jorge Palacios, Chile, An Attempt at «Historic Compromise, The Real Story of the Allende Years, Banner Press, σελ. 128-129
4. ό.π σελ. 137
5. ό.π. σελ. 137
6. ό.π. σελ.. 129
7. ό.π. σελ.. 143
8. ό.π. σελ. 240-241
9. «Χιλή, Η ταξική αναμέτρηση», εκδόσεις «Βέργος», σελ. 34
10. ό.π. σελ. 40
11. Παρατίθεται στο: «Επανάσταση και Αντεπανάσταση στην Χιλή», «Πωλ Σουήζη, Χάρρυ Μαγκντόνοφ», σελ. 54 - 55, εκδόσεις «Καρανάση»
12. Jorge Palacios, Chile, An Attempt at «Historic Compromise, The Real Story of the Allende Years, Banner Press, p. 142
13. Προς: Χαλ Χέντριξ, I.T.T.HQ., N.Y., Από: Ρόμπερτ Μπέρελεζ- I.T.T. LABA (Λατινική Αμερική - Μπουένος Αϊρες) CHILTELCO, στο: Ο ιμπεριαλισμός εναντίον της Χιλής. Μυστικά Ντοκουμέντα της I.T.T. (Η προβοκάτσια σαν επιστήμη), Εκδοση της κυβέρνησης Αλιέντε, εκδόσεις «Ωκεανίς», σελ. 80- 81
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου