Τα κέρδη στην Ιαπωνία δεν φέρνουν ανάκαμψη

Τα κέρδη στην Ιαπωνία δεν φέρνουν ανάκαμψη

Αστεγοι σε παλιότερη ουρά για συσσίτιο, στο Τόκιο. Η αναζήτηση διεξόδου για τις επιχειρήσεις μεγαλώνει τα ζόρια για το λαό

Associated Press

Σύμφωνα με άρθρο του «REUTERS», η «Καθημερινή» 2/7/2015, δημοσίευσε ρεπορτάζ για τις συνέπειες στην καπιταλιστική οικονομία της Ιαπωνίας από την επιβράδυνση της οικονομίας της Κίνας με τίτλο: «Επιβράδυνση πλήττει τις ιαπωνικές εταιρείες».
Γράφει, μεταξύ άλλων: «Οπως αναφέρεται σε δημοσιεύματα αμερικανικών εφημερίδων, ότι ο όγκος εξαγωγών από την Ιαπωνία έχει μειωθεί, ενώ η βιομηχανική της παραγωγή εξασθενεί. Οι οικονομολόγοι και οι αναλυτές επισημαίνουν πως μέχρι στιγμής τα δεδομένα δηλώνουν πως η οικονομία της Ιαπωνίας ίσως να έχει περισταλεί σχεδόν 1,5% το δεύτερο τρίμηνο του 2015», ενώ το πρώτο τρίμηνο είχε αύξηση του ΑΕΠ κατά 3,9% σε ετήσια βάση, πλήττοντας, όπως εκτιμούν τα κυβερνητικά σχέδια για αναζωογόνηση της ιαπωνικής οικονομίας. «Πάντως, τα κέρδη των επιχειρήσεων της χώρας ενισχύθηκαν την τελευταία διετία, επειδή ωφελήθηκαν από την υποχώρηση της ισοτιμίας του γιεν προς το δολάριο».
Φαίνεται ότι η κατάσταση είναι αρκετά σοβαρή αν συνδυαστεί με το γεγονός ότι το μήνα Μάη, ο όγκος των ιαπωνικών εξαγωγών στην Κίνα μειώθηκε κατά 4,5%. «Πρόκειται για την τέταρτη διαδοχική μείωση σε μηνιαία βάση, όταν η Κίνα συνιστά τη δεύτερη μεγαλύτερη εξαγωγική αγορά της Ιαπωνίας με πρώτη εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών. Η κινεζική αγορά, ειδικότερα, απορροφά σχεδόν το ένα πέμπτο των εξαγωγών της Ιαπωνίας. Σοβαρότερο πλήγμα δέχονται οι κομβικοί κλάδοι της χώρας, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, οι ημιαγωγοί και ο χάλυβας, αναφέρει σε άρθρο της η The Wall Street Journal. Τους τελευταίους μήνες, οι εξαγωγές ιαπωνικών αυτοκινήτων στην Κίνα διαμορφώνονται σχεδόν στο ήμισυ των επιπέδων του αντιστοίχου διαστήματος του 2014. Οι δε εξαγωγές χάλυβα ελαττώνονται αδιαλείπτως τους προηγούμενους εννέα μήνες.

Αυτό παρατηρείται ανεξαρτήτως του γεγονός ότι οι επιχειρηματικοί όμιλοι της Ιαπωνίας εξάγουν τα προϊόντα τους στις χαμηλότερες τιμές από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 και μέχρι σήμερα, όπως αποτυπώνεται στα επίσημα στοιχεία της Τραπέζης της Ιαπωνίας. Ο όμιλος Komatsu, ένας από τους μεγαλύτερους διεθνώς στην κατασκευή εξοπλισμού οικοδομών, είδε τις πωλήσεις υδραυλικών εκσκαφέων στην Κίνα να μειώνονται 40% και πλέον τον Απρίλιο και τον Μάιο. Ο δε πρόεδρος της Casio Computer, Καζουχίρο Κασίο, δήλωσε τέλος ότι η εταιρεία του είχε αυξημένες πωλήσεις ψηφιακών φωτογραφικών μηχανών στην Κίνα, αλλά διατηρεί τις επιφυλάξεις του για επέκταση της παραγωγής εκεί».

Η αλληλεπίδραση των οικονομιών

Μια πρώτη επισήμανση είναι ότι η βαθιά διεθνοποίηση των οικονομιών, ιδιαίτερα των ισχυρών, δηλαδή των μεγάλων κρατών, ασκεί μεγάλη αλληλεπίδραση στην πορεία ανάπτυξής τους. Η επιβράδυνση στην Κίνα έχει ανησυχήσει τους διεθνείς διακρατικούς καπιταλιστικούς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ, τον ΟΟΣΑ, αλλά και την Ευρωζώνη. Γιατί ακριβώς μειώνονται οι εξαγωγές άλλων καπιταλιστικών κρατών, όπως στο παράδειγμα της Ιαπωνίας. Και αυτή η μείωση επιδρά αρνητικά στην καπιταλιστική ανάπτυξη, δηλαδή φέρνει επιβράδυνση. Αλλωστε, η διέξοδος από την κρίση διαφόρων απαιτεί επενδύσεις. Επίσης, όλο το χρονικό διάστημα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, αστοί οικονομολόγοι, πολιτικοί, οι καπιταλιστές, επιμένουν σε δύο ζητήματα για την ανάκαμψη. Στην άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας και στην εξωστρέφεια, δηλαδή στην αύξηση των εξαγωγών. Η άνοδος της παραγωγικότητας γιατί αυξάνει το ποσοστό κέρδους, και οι εξαγωγές, γιατί η εσωτερική αγορά είναι κορεσμένη. Στην προκειμένη περίπτωση, το πρόβλημα βρίσκεται στις εξαγωγές της Ιαπωνίας στην Κίνα. Η μείωσή τους επιδρά αρνητικά στην ιαπωνική καπιταλιστική οικονομία.
Και μια δεύτερη επισήμανση, τα κέρδη των επιχειρήσεων της Ιαπωνίας αυξήθηκαν την τελευταία διετία, επειδή ωφελήθηκαν από την υποχώρηση της ισοτιμίας του γιεν προς το δολάριο. Πράγματι, η δημοσιονομική πολιτική του Αμπε αύξησε τα κέρδη των επιχειρηματικών ομίλων, αλλά δεν αύξησε τις επενδύσεις.
Να θυμίσουμε ένα παράδειγμα που έχουμε ξαναγράψει στο «Ριζοσπάστη» 16/5/2015 για την Ιαπωνία. «Η Toyota, η οποία έχει αποκομίσει μέχρι στιγμής 18 δισ. δολάρια σε κέρδη από τις αρχές της χρονιάς, έχει ευεργετηθεί πολύ από την οικονομική πολιτική του Ιάπωνα πρωθυπουργού, Σίνζο Αμπε. Ούτως ή άλλως, το εξασθενημένο γιεν, το οποίο βρίσκεται στο επίκεντρο της πολιτικής του, σχεδιάστηκε να συνδράμει την παραγωγή των μεγάλων εξαγωγέων της χώρας. Ωστόσο, αντί να τα επενδύσει εντός συνόρων, προσφάτως η εταιρεία ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να κατασκευάσει νέα εργοστάσια στην Κίνα και στο Μεξικό και αυτό μεταφράζεται σε επενδύσεις 1,4 δισ. δολαρίων».

Φεύγουν ιαπωνικές επιχειρήσεις από την Κίνα

Βεβαίως δεν ξέρουμε αν η «Τογιότα» θα επενδύσει στην Κίνα, αλλά η τάση είναι αυτή. Τεράστια κέρδη αλλά όχι επενδύσεις στην Ιαπωνία. Θα περίμενε κανείς επενδύσεις μετά την κρίση, δηλαδή διευρυμένη αναπαραγωγή του κεφαλαίου μέσα στην Ιαπωνία. Αλλά στο νόμο του κέρδους, απόλυτο νόμο του καπιταλισμού, επιδρούν πολλοί παράγοντες και μάλιστα αντιφατικά. Το φτηνό γιεν αύξησε τα κέρδη, αλλά στην οικονομία της Ιαπωνίας δεν αυξήθηκαν οι πωλήσεις λόγω χαμηλών μισθών. Αν όμως αυξάνονταν οι μισθοί, θα μειώνονταν τα κέρδη. Η «Τογιότα» προτιμά εξαγωγή κεφαλαίων γιατί βρίσκει φτηνό εργατικό δυναμικό, μεγάλες αγορές με μειωμένο κόστος μεταφοράς, αφού τα εργοστάσια που θέλει να κατασκευάσει είναι μέσα ή δίπλα στις αγορές που θέλει να απλωθεί, βορειοαμερικάνικη και κινέζικη.
Είπαμε πιο πάνω ότι δεν ξέρουμε αν κατασκευάσει εργοστάσιο στην Κίνα. Και αυτό γιατί, σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Καθημερινής», «η αύξηση του κόστους της εργασίας στην Κίνα σε συνδυασμό με την επιβράδυνση των ρυθμών ανάπτυξης, αλλά και την αυστηρότητα των κινεζικών αρχών εξωθούν πολλές ξένες επιχειρήσεις να εγκαταλείπουν τη χώρα. Το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα οξύ για τις ιαπωνικές επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν, αφενός το διπλασιασμό του κόστους της εργασίας μέσα στα τελευταία πέντε χρόνια και αφετέρου την υποτίμηση του ιαπωνικού νομίσματος. Είναι ενδεικτικό ότι στον κρίσιμο για την Κίνα τομέα της μεταποίησης, οι αποδοχές ενός εργαζομένου έχουν σχεδόν τετραπλασιασθεί σε διάστημα λίγων χρόνων: το 2012 έφθασαν τα 13 γουάν την ώρα, ενώ το 2000 δεν ξεπερνούσαν τα 3,4 γουάν την ώρα.
Παράλληλα, ο Τζια Βάιχενγκ, νομικός σύμβουλος επιχειρήσεων δηλώνει βέβαιος πως "θα εξακολουθήσει να αυξάνεται ο αριθμός των ιαπωνικών εταιρειών που θα εγκαταλείπουν την Κίνα". Η εικόνα αυτή της Κίνας, 40 χρόνια από τότε που η χώρα άνοιξε τις πόρτες της έστω και διστακτικά στον εξωτερικό κόσμο, προκύπτει από ρεπορτάζ της ιαπωνικής οικονομικής εφημερίδας Nihon Keizai Shimbun, που θεωρείται αντίστοιχη της Wall Street Journal και των Financial Times. Σε αυτό τονίζεται ότι στην οικονομική δυσπραγία των ιαπωνικών επιχειρήσεων προστίθεται και η αυστηρότητα των κινεζικών ρυθμιστικών αρχών που με μεγάλη ευκολία πλέον επιβάλλουν πρόστιμα και κυρώσεις στις ξένες επιχειρήσεις, καθώς οι κινεζικές επιχειρήσεις δεν ενδιαφέρονται πλέον για την τεχνογνωσία που στο πρόσφατο παρελθόν τους προσέφεραν οι ξένες επιχειρήσεις. Ετσι από έρευνα του ιαπωνικού υπουργείου Οικονομίας προκύπτει ότι μέσα στο 2013 έφυγαν από την Κίνα 205 ιαπωνικές επιχειρήσεις όταν μόλις ένα χρόνο νωρίτερα είχαν φύγει μόνον 17.
Το αποτέλεσμα είναι να επιβραδύνονται διαρκώς οι ξένες επενδύσεις στην Κίνα: τους πρώτους πέντε μήνες του έτους δεν αυξήθηκαν παρά μόνον κατά 10,5% φθάνοντας στα 47 δισ. ευρώ. Σημειωτέον ότι στο ίδιο χρονικό διάστημα οι κινεζικές επενδύσεις στο εξωτερικό σημείωσαν αύξηση 47,4% φθάνοντας στα 40 δισ. ευρώ».

Εσωτερική αγορά και εξαγωγές κεφαλαίων

Είναι γεγονός ότι η κυβέρνηση της Κίνας σχετικά με την προοπτική ανάπτυξης κάνει στροφή στην εσωτερική αγορά και στις εξαγωγές κεφαλαίων.
Από τον Οκτώβρη του 2014 γράφονταν άρθρα σε διεθνή οικονομικά περιοδικά ότι ο Πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, προωθεί οικονομικές μεταρρυθμίσεις και στην ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς, με ενίσχυση του τομέα των υπηρεσιών, αντί να εξαρτάται η ανάπτυξη της οικονομίας μόνο από τις εξαγωγές που μειώνονται συνεχώς λόγω της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης. Η εσωτερική αγορά της Κίνας είναι τεράστια και υπάρχει μεγάλο έδαφος ανάπτυξης.
Βεβαίως, στην προτελευταία Σύνοδο Κορυφής της Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας - Ειρηνικού (APEC) στο Πεκίνο, ο Πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, ανακοίνωσε την αναβίωση του Δρόμου του Μεταξιού, ενός δικτύου θαλάσσιων και χερσαίων υποδομών για μεταφορές από την Κίνα μέχρι τη Μεσόγειο, την Ευρώπη και την Αφρική, με τη δημιουργία επενδυτικού ταμείου 40 δισ. δολαρίων για τη χρηματοδότηση αυτών των έργων. Το ταμείο θα δημιουργήσει ένα δίκτυο που θα συνδέει λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικούς σταθμούς και πόλεις της Κεντρικής και της Νότιας Ασίας, αλλά και την Ασία με τις άλλες ηπείρους. Στόχος είναι η επέκταση του εμπορίου της Κίνας και του ελέγχου της στις θαλάσσιες μεταφορές. Το συγκεκριμένο ταμείο είναι «Αποθεματικό Ταμείο» των BRICS, κόντρα στο ΔΝΤ. Οι BRICS αποφάσισαν επίσης τη δημιουργία «Αναπτυξιακής Τράπεζας», κόντρα στην Παγκόσμια Τράπεζα, με έδρα τη Σαγκάη, τη θέση του προέδρου της οποίας ανέλαβε για την επόμενη πενταετία η Ινδία. Το κεφάλαιο με το οποίο θα ξεκινήσει θα είναι 50 - 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Αντίστοιχα, το αρχικό κεφάλαιο του Ταμείου θα είναι 100 δισ. δολάρια.
Η Κίνα αποφάσισε να διαθέσει 40 δισ. δολάρια κρατικό χρήμα στο πλαίσιο του γενικότερου προγράμματος τόνωσης της επιβραδυνόμενης κινεζικής οικονομίας, ενώ στο εσωτερικό φαίνεται ότι προσανατολίζονται σε πολιτική ενίσχυσης της ζήτησης. Αρα όντως αυξάνει μισθούς.
Ετσι, η Κίνα επιμένει, στην εσωτερική ανάπτυξη και στις εξαγωγές κεφαλαίων. Την ίδια περίοδο, ο Πρόεδρος της Κίνας, Σι Τζινπίνγκ, δήλωνε ότι «υπάρχουν κίνδυνοι, αλλά δεν είναι για να τρομοκρατούμαστε». Αλλωστε, με επιβράδυνση της οικονομίας της η Κίνα αναμένεται να πιάσει ρυθμούς γύρω στο 7% του ΑΕΠ το 2015.

Μόνο οικονομικοί οι λόγοι;

Τέλος, δεν είναι σίγουρο ότι οι ιαπωνικές επιχειρήσεις φεύγουν από την Κίνα μόνο για τους λόγους που αναφέρονται ή υπάρχουν και άλλοι. Με βασικό την επιδίωξη των ΗΠΑ για ζώνη ελεύθερου εμπορίου στον Ειρηνικό με συμμετοχή 12 κρατών και από τις δύο όχθες του, Αμερική και Ασία, ανάμεσά τους και οι Ιαπωνία, Καναδάς, Μεξικό, Μαλαισία κ.λπ., που γίνεται και κόντρα στην Κίνα, με στόχο την υπονόμευσή της. Αρα μπορεί να είναι και γεωπολιτικοί λόγοι.
Σε πρόσφατο ντοκουμέντο του αμερικάνικου Πενταγώνου αναφέρεται: «Οι ενέργειες της Κίνας αποτελούν πηγή εντάσεων στην περιοχή Ασίας - Ειρηνικού», παραπέμποντας στις εδαφικές διαφορές της Κίνας με γείτονές της για διαφιλονικούμενα νησιά στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας και τις προσπάθειες του ασιατικού γίγαντα για ενίσχυση της αμυντικής του ικανότητας. Αλλωστε και οι κόντρες Κίνας - Ιαπωνίας στη συγκεκριμένη περιοχή οξύνονται. Βεβαίως, είναι καθαρό ότι η πολιτική υπηρετεί την οικονομία, ακόμη και με άλλα μέσα όπως είναι ο πόλεμος. Οι ανταγωνισμοί συνολικά είναι οξυμένοι όσο ποτέ. Με κινδύνους μακελέματος λαών.