70 χρόνια μετά

 70 χρόνια μετά

Σήμερα είναι η 70ή επέτειος από τη ρίψη της δεύτερης ατομικής βόμβας στο Ναγκασάκι της Ιαπωνίας. Με την αφορμή αυτή, η κε του μπλοκ αντιγράφει και δημοσιεύει ένα σχετικό απόσπασμα από το βιβλίο του μουλά Βασίλη Σαμαρά «1917-1953, η ιστορία διδάσκει κι εμπνέει», που έτυχε να ξαναδιαβάσει πρόσφατα.

Αμέσως μετά τη Γιάλτα, τα «πνεύματα» στη Δύση (όσον αφορά τους ιθύνοντες και όχι τους λαούς) αρχίζουν να αλλάζουν. Το διαφαινόμενο τέλος του πολέμου δυναμώνει εκείνες τις τάσεις που θεωρούν τη Σ.Ε ως κύριο εχθρό. Στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται για κάτι καινούριο. Πρόκειται για την κυρίαρχη άποψη στη Δύση, η οποία είχε υποχωρήσει ενόψει του κινδύνου που είχε αρχίσει να αποτελεί για αυτήν ο Χίτλερ. Από εκεί και πέρα, οι Δυτικοί όλο και περισσότερο προσανατολίζονται, κρατώντας ή όχι τα προσχήματα, σε ρήξη με τη Σ.Ε.

Και η ρήξη αυτή επέρχεται σχεδόν επίσημα με τη διάσκεψη του Πότσδαμ. Καθοριστικό ρόλο σε αυτό έπαιξε η πετυχημένη δοκιμή της ατομικής βόμβας στο Αλαμογκόρντο, ακριβώς την παραμονή της διάσκεψης. Ο συσχετισμός δυνάμεων ανατρέπεται με δραματικό τρόπο. Οι ΗΠΑ αισθάνονται πλέον πανίσχυρες. Μετά την αναμφισβήτητη και συντριπτική οικονομική τους υπεροχή, αποκτούν και στο στρατιωτικό πεδίο τα μέσα εκείνα που τους δίνουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν τον Κόκκινο Στρατό (που, ας σημειωθεί, μέχρι την εμφάνιση της ατομικής βόμβας είχε αποκτήσει σαφέστατη υπεροχή απέναντι σ’ όλους τους άλλους στρατούς).

Ο Τρούμαν –που είχε ενημερωθεί σχετικά- φέρεται πλέον με τέτοιο τρόπο που οδηγεί τη διάσκεψη σε αποτυχία. Παρά τις συμφωνίες στις οποίες κατέληξαν, η διάσκεψη, από ουσιαστική άποψη, είχε τιναχτεί στον αέρα. Κατά τη γνώμη μας, εκεί βρίσκεται και η αφετηρία του «ψυχρού πολέμου». Ενός πολέμου για τον οποίο πολιτικά οι Δυτικοί ετοιμάζονταν από καιρό και που η ήττα της Γερμανίας και η απόκτηση της ατομικής βόμβας τους έδινε τη δυνατότητα να τον εξαπολύσουν. Όχι ακόμα εντελώς ανοιχτά, βέβαια. Το κλίμα που είχε δημιουργήσει στις συνειδήσεις σε παγκόσμια κλίμακα η αντιφασιστική συμμαχία και η πάλη ενάντια στον Άξονα δεν επέτρεπε ακόμα κάτι τέτοιο. Έπρεπε να μεσολαβήσουν και κάποια άλλα πράγματα, πριν φτάσουμε στην ανοιχτή διακήρυξη του δόγματος Τρούμαν, το 1947. Και ένα απ’ αυτά ήταν η «δοκιμή» σε ζωντανό στόχο της ατομικής βόμβας: Χιροσίμα και Ναγκασάκι. Ας σταθούμε σ’ αυτό.

Στις 6 Αυγούστου ρίχνεται η πρώτη αμερικάνικη (και πρώτη στην Ιστορία) ατομική βόμβα στη Χιροσίμα. Πρόκειται για την εν ψυχρώ δολοφονία εκατοντάδων χιλιάδων αθώων ανθρώπων (αν συνυπολογίσουμε και τους νεκρούς του Ναγκασάκι), για ένα έγκλημα ενάντια στην ανθρωπότητα. Βεβαίως, ο Τρούμαν δε δικάστηκε ποτέ σαν εγκληματίας πολέμου. Ήταν ο νικητής. Αυτό όμως δεν άλλαζε την ουσία του πράγματος. Να πούμε συνοπτικά την άποψή μας.

Η εξαπόλυση των ατομικών βομβών από τις ΗΠΑ δεν εξυπηρετούσε κανένα πολεμικό στόχο. Η Ιαπωνία είχε ήδη συντριβεί και ήταν έτοιμη να συνθηκολογήσει. Πολύ περισσότερο που σε λίγο θα έμπαινε στη μάχη και ο Κόκκινος Στρατός (όπως επίμονα ζητούσαν οι ΗΠΑ, μέχρις ότου αποκτήσουν την ατομική βόμβα). Ταυτόχρονα, ενάντια στην Ιαπωνία κινούνταν μετά τη λήξη του πολέμου στην Ευρώπη και το μεγαλύτερο μέρος των δυτικών δυνάμεων. Την πραγματικότητα αυτή τη γνώριζαν καλύτερα απ’ όλους οι ιθύνοντες της Ιαπωνίας, που ήδη έκαναν διάφορες διαβουλεύσεις, επιδιώκοντας τη συνθηκολόγηση. Άλλα όμως ήταν τα σχέδια και οι επιδιώξεις των ΗΠΑ. Με την ατομική βόμβα πλέον στα χέρια τους, αισθάνονταν αρκετά ισχυρές ώστε να διεκδικήσουν την παγκόσμια ηγεμονία.

Αυτόν ακριβώς το στόχο εξυπηρετούσε το ρίξιμο της βόμβας: την παγκόσμια κυριαρχία των ΗΠΑ. Πιο συγκεκριμένα, στόχευε στην αποτροπή της παρέμβασης του Κόκκινου Στρατού που, από απαραίτητη μέχρι τότε, κρινόταν πλέον «περιττή» και «ενοχλητική». Στόχευε στην τρομοκράτηση των λαών και πρώτα και κύρια της Σ.Ε., αποδείχνοντας με χειροπιαστό (και ματωμένο) τρόπο όχι μόνο την ισχύ που είχαν πλέον στα χέρια τους οι ΗΠΑ αλλά και το πόσο αδίσταχτες είναι στη χρησιμοποίησή της. Δεν πρόκειται για σχήμα λόγου. Υπήρχαν προτάσεις να ριχτεί η βόμβα σε ακατοίκητη περιοχή, έτσι ώστε να δουν οι Γιαπωνέζοι τη δύναμή της και να υποκύψουν. Ο Τρούμαν, ωστόσο, τις «χρειαζόταν» αυτές τις εκατοντάδες χιλιάδες νεκρών. Γι’ αυτό και επέμενε στη «δοκιμή» της ατομικής βόμβας σε ζωντανό στόχο.

(…)

Καθοριστικής σημασίας ήταν ο συσχετισμός που διαμορφώθηκε με τη λήξη του πολέμου. Από στρατιωτική άποψη έχουμε τα εξής δεδομένα. Η Σ.Ε αναδεικνύεται στην ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη στον κόσμο, όσον αφορά το στρατό ξηράς. Μια δύναμη που δείχνει ικανή να αντιμετωπίσει στο ευρωπαϊκό πεδίο (με τις περισσότερες πιθανότητες υπέρ της) όλους μαζί τους άλλους στρατούς. Αυτό που έρχεται να ανατρέψει αυτή την υπεροχή είναι η αμερικάνικη ατομική βόμβα.

Πολύ ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις διαθέτουν οι ΗΠΑ, ιδιαίτερα σε αεροπορία αλλά και με ένα ναυτικό που τους έχει χαρίσει την κυριαρχία των θαλασσών. Η ατομική βόμβα ωστόσο είναι εκείνη που τους δίνει το μεγάλο πλεονέκτημα.

(…)

Συνολικά μπορούμε να πούμε τα εξής. Η εικόνα που εμφανίζουν τα πράγματα, αλλά και η αίσθηση που περνάει στον πολύ κόσμο, είναι ότι οι ΗΠΑ με την ατομική βόμβα διαθέτουν μια απόλυτη υπεροχή. Είναι έτσι, αλλά όχι ακριβώς. Μόνο που αυτό το τελευταίο το ξέρουν μόνοι οι ίδιοι οι Αμερικάνοι ενώ, όσον αφορά τους άλλους, πιθανόν κάποιοι να το υποθέτουν.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι υπήρχαν εκτιμήσεις αμερικάνων αξιωματούχων που ξεκαθάριζαν πως οι ΗΠΑ «δε διέθεταν το απόθεμα βομβών», αλλά και τα μέσα μεταφοράς στο βαθμό που απαιτούνταν «για να γονατίσει η Ρωσία». Ταυτόχρονα, υπήρχαν και παράλληλες εκτιμήσεις (από την ίδια πλευρά) που θεωρούσαν πως σε περίπτωση πολέμου οι σοβιετικές μεραρχίες ήταν ικανές να προελάσουν ταχύτατα ως τη Μάγχη, πράγμα που θα έβαζε ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα. Τόσο από την άποψη ότι θα ‘ταν υποχρεωμένες να ρίξουν ατομικές βόμβες στις χώρες των συμμάχων τους, όσο και από την άποψη των πρόσθετων μέσων που θα χρειάζονταν για κάτι τέτοιο. Και αν το πρώτο μπορούσαν ίσως να το παραβλέψουν (εμείς τους έχουμε ικανούς και γι’ αυτό), το δεύτερο θα συνέχιζε να υπάρχει έτσι ή αλλιώς. Οπωσδήποτε, αυτό που θα πρέπει να θεωρούμε δεδομένο παρ’ όλες αυτές τις περιπλοκές είναι ότι το ατομικό μονοπώλιο έδινε στις ΗΠΑ μια σαφέστατη υπεροχή απέναντι στη Σ.Ε..