Επιβραδύνεται η οικονομία των ΗΠΑ;

Επιβραδύνεται η οικονομία των ΗΠΑ;

Μπ. Ομπάμα

«Σύμφωνα με τα πρακτικά της διήμερης συνεδρίασης της αρμόδιας επιτροπής για τη χάραξη της νομισματικής πολιτικής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, που έλαβε χώρα στις 16 και 17 Ιουνίου 2015, οι αξιωματούχοι της Fed χρειάζονται περισσότερα σημάδια ενδυνάμωσης της αμερικανικής οικονομίας προτού προχωρήσουν σε αύξηση των επιτοκίων. Συγκεκριμένα, εννέα από τα δέκα μέλη υποστήριξαν πως θα χρειαστεί να υπάρξουν περισσότερες ενδείξεις για ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη, συνεχιζόμενη βελτίωση της αγοράς εργασίας και αύξηση του πληθωρισμού προς το επίπεδο - στόχο της Κεντρικής Τράπεζας, έτσι ώστε η Fed να προβεί σε πιο σφικτή νομισματική πολιτική. Επιπρόσθετα, τα πρακτικά της συνεδρίασης του Ιουνίου αποκαλύπτουν την ανησυχία των αξιωματούχων αναφορικά με τις εξελίξεις στην Ελλάδα και το ρυθμό ανάπτυξης στην Κίνα και άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες. Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, οι οποίες δημοσιεύτηκαν νωρίτερα στην εβδομάδα, ο ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας των ΗΠΑ αναμένεται να αυξηθεί οριακά στο 2,5% φέτος (χαμηλότερα από 3,1% που αναμενόταν τον Απρίλιο) από 2,4% το 2014, ενώ το 2016 προβλέπεται να παρουσιάσει περαιτέρω ανάκαμψη στο 3,0% (έναντι 3,1% προηγουμένως)».(«Καθημερινή» 10/7/2015).

Το ζήτημα της νομισματικής πολιτικής της Fed με το ερώτημα πότε θα αυξήσει τα επιτόκιά της, βρίσκεται σε συνεχή συζήτηση στα ρεπορτάζ των αστικών ΜΜΕ, από τις αρχές του 2014. Αφενός ως ένα από τα μέτρα που θα βάλουν τέλος στη χαλαρή νομισματική πολιτική που εφαρμόστηκε στις ΗΠΑ προκειμένου να ενισχυθεί η ανάκαμψη της οικονομίας από την καπιταλιστική κρίση, που επίσης θα ήταν απόδειξη ότι έχουν περάσει οι κίνδυνοι επιστροφής σε ύφεση και κρίση, και αφετέρου από τις επιπτώσεις που έχει μια τέτοια εξέλιξη στην παγκόσμια οικονομία. Ως προς αυτό το τελευταίο, εκτιμάται από διεθνείς διακρατικούς καπιταλιστικούς οργανισμούς, όπως το ΔΝΤ, ότι μια αύξηση των επιτοκίων της Fed θα ωθήσει σε φυγή κεφαλαίων από τις λεγόμενες αναδυόμενες καπιταλιστικές οικονομίες προς τις ΗΠΑ. Και αν συμβεί αυτό, θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία. Πράγματι από πέρσι το ΔΝΤ προειδοποιεί τη Fed να αντιμετωπίσει με πολλή προσοχή το θέμα της αύξησης των επιτοκίων. Γιατί οι καπιταλιστικές οικονομίες έχουν τόσο βαθιά αλληλοδιαπλοκή μεταξύ τους, που η φυγή κεφαλαίων από μια ισχυρή οικονομία, όπως οι αναδυόμενες, σε μια άλλη ισχυρή την ενισχύει μεν, αλλά υπονομεύει τις οικονομικές της σχέσεις με αυτήν (π.χ. μειώνει τις εξαγωγές της και τις εισαγωγές από άλλες οικονομίες).

Ποια ανάπτυξη;

Ας δούμε όμως την αιτία του μη τερματισμού και της συνέχισης της πολιτικής χαλάρωσης άρα της μη αύξησης των επιτοκίων: «Χρειάζονται περισσότερες ενδείξεις για ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη» εκτιμούν στη Fed. Και αυτό όταν οι ΗΠΑ βρίσκονται ήδη σε ανάπτυξη με ρυθμό 2,4% το 2014. Τι είναι αυτό που τους κάνει διστακτικούς; Θέλουν περισσότερα σημάδια. Αρα δεν υπάρχει σιγουριά για συνεχή οικονομική ανάπτυξη, δεν υπάρχει σιγουριά ότι εξαλείφθηκαν οι πιθανότητες να πισωγυρίσουν σε ύφεση.
Πράγματι το πρώτο τρίμηνο του 2015, υπήρχε επιβράδυνση, αφού το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,2% σε ετήσια βάση. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, οι παραγγελίες διαρκών αγαθών των ΗΠΑ υποχώρησαν κατά 1,8% τον Μάη. Τους πρώτους πέντε μήνες του 2015, οι επενδύσεις των επιχειρήσεων ήταν 2,6% χαμηλότερες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2014.
Αρα το πραγματικό πρόβλημα είναι η οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ που επιβραδύνεται, ενώ τέτοια πρόβλεψη κάνει τώρα και το ΔΝΤ, 2,5% το 2015, χαμηλότερα από 3,1% που προέβλεπε τον Απρίλη, για τον ίδιο χρόνο. Ο ΟΟΣΑ εκτιμά ότι η ιδιωτική κατανάλωση κράτησε το ΑΕΠ σε ίδια επίπεδα με το τέταρτο τρίμηνο του 2014, ενώ η μείωση των εξαγωγών ώθησε στην επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης.
Μείωση των εξαγωγών όμως σημαίνει ότι η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία συνεχίζει να βρίσκεται σε περιδίνηση και όχι σε σταθερή τροχιά εξόδου από την ύφεση και σε ανάπτυξη. Για παράδειγμα, το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι οικονομίες της Ευρωζώνης και της Κίνας, ωστόσο αποτελούν και οι δύο πηγές κινδύνου. Η Κίνα βρίσκεται σε συνεχή επιβράδυνση, 7% και κάτω, ενώ η Ευρωζώνη σε στασιμότητα με τάση ανάκαμψης, αλλά ασταθούς, αφού Γαλλία, Ιταλία βρίσκονται σε στασιμότητα ενώ η Γερμανία που είχε ανάπτυξη βρίσκεται σε επιβράδυνση και μάλιστα με μείωση της βιομηχανικής παραγωγής της.
Ουσιαστικά όλα τα παραπάνω δείχνουν ότι δε γίνονται καπιταλιστικές επενδύσεις στις ΗΠΑ, ενώ υπάρχει και μείωση της παραγωγής σε ορισμένους τομείς, όπως η Ενέργεια και μάλιστα το πετρέλαιο και λόγω μείωσης της τιμής και λόγω μείωσης της παγκόσμιας ζήτησης, ακριβώς λόγω στασιμότητας ή πιο σωστά μιας ελάχιστης μόνο και εύθραυστης ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας.
Ετσι σύμφωνα με την αμερικανική Υπηρεσία Πληροφορίας Ενέργειας, μειώνεται η παραγωγή πετρελαίου, αφού μειώθηκαν κατά 42 οι πετρελαιοπηγές που είναι σε λειτουργία, σήμερα είναι λιγότερες και από το 2010. «Οδεύουμε προς έναν αναπόφευκτο γκρεμό», λόγω της μείωσης των εξεδρών γεώτρησης, λέει ο Carl Larry, επικεφαλής αγοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου της «Frost & Sullivan».
Επίσης, αρνητική επίδραση είχε στην αμερικανική αγορά (ελάχιστα στις άλλες) η αναπάντεχη πτώση των λιανικών πωλήσεων τον Ιούνη στις ΗΠΑ, που ανακοίνωσε την Τρίτη το αμερικανικό υπουργείο Εμπορίου.
Η πτώση οφείλεται στη σημαντική κάμψη που εμφάνισαν οι αγορές αυτοκινήτων και μια σειρά άλλων διαρκών καταναλωτικών αγαθών από τα αμερικανικά νοικοκυριά, εξέλιξη που έκανε πολλούς να σκέπτονται μήπως η οικονομία των ΗΠΑ αρχίσει πάλι να συρρικνώνεται.

Αξεπέραστες αντιφάσεις

Δε γίνονται επενδύσεις, λοιπόν, αλλά έξοδος από την κρίση και καπιταλιστική ανάπτυξη σημαίνει βασικά νέες επενδύσεις. Η παγκόσμια οικονομία όμως βρίσκεται σε τέτοια κατάσταση και με συνεχείς προς τα κάτω τις προβλέψεις για τους ρυθμούς ανάπτυξης (επιβράδυνση προβλέπει το ΔΝΤ 3,3% από 3,5% που προέβλεπε τον περασμένο Απρίλη, με δεδομένη την ανάπτυξη της Κίνας στο 6,8%), που δεν μπορεί να απορροφά μεγαλύτερη παραγωγή συγκριτικά με τη σημερινή. Να θυμίσουμε ότι το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ επιμένουν συνεχώς ότι χρειάζεται τόνωση της εσωτερικής ζήτησης, αλλά αυτό απαιτεί τόνωση των εργατικών, των λαϊκών εισοδημάτων. Αν γίνει αυτό, μειώνεται το ποσοστό κέρδους των καπιταλιστών (από την εργατική δύναμη παράγεται η υπεραξία, άρα βγαίνει και το κέρδος). Είναι ενδογενής και αξεπέραστη αντίφαση του καπιταλισμού. Δεν αυξάνουν λοιπόν το εργατικό εισόδημα. Η όξυνση των ανταγωνισμών σε συνδυασμό με τις δυσκολίες αναπαραγωγής του κεφαλαίου και την κρίση που δεν έχει γίνει ακόμη παρελθόν, έχει καθηλωμένους τους μισθούς.
Πράγματι στις ΗΠΑ οι μισθοί είναι καθηλωμένοι -όσο και στην περίοδο της κρίσης- και οι εργασιακές σχέσεις λάστιχο. Αυτές οι εργασιακές σχέσεις βοηθούν στο να φαίνεται ότι μειώνεται η ανεργία, αφού μειώνονται αριθμητικά οι άνεργοι χωρίς να αυξάνονται οι ώρες δουλειάς στο σύνολο της παραγωγής.
Ο ΟΟΣΑ («Καθημερινή» 7/7/2015) προτείνει επίσης ως διέξοδο για την καπιταλιστική ανάπτυξη την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας. Σωστά. Η παραγωγή περισσότερων εμπορευμάτων ή υπηρεσιών στη μονάδα του χρόνου ωθεί στην καπιταλιστική ανάπτυξη, την αύξηση της αναπαραγωγής κερδών και κεφαλαίου. Ταυτόχρονα όμως απαιτεί επενδύσεις σε μέσα παραγωγής που να συμβάλουν στην άνοδο της παραγωγικότητας που μπορούν να λειτουργούν παράγοντας με λιγότερο εργατικό δυναμικό. Πρόσφατη έρευνα του ΟΟΣΑ αναφέρει ότι «οι μεταρρυθμίσεις μπορούν να αναζωογονήσουν τη διάχυση της καινοτομίας και να συνδράμουν στην καλύτερη χρησιμοποίηση των ταλέντων των εργαζομένων. Αυτό θα οδηγούσε σε μεγαλύτερη και πιο ολοκληρωμένη αύξηση της παραγωγικότητας. Η παραγωγικότητα μεταφράζεται όχι στο "εργάζομαι σκληρότερα", αλλά στο "εργάζομαι εξυπνότερα". Το χάσμα μεταξύ εταιρειών υψηλής παραγωγικότητας και των άλλων, διευρύνεται τα τελευταία χρόνια, κάνοντας φανερά τα εμπόδια στη διάχυση της καινοτομίας». Επενδύσεις όμως δε γίνονται αφού υπάρχει επιβράδυνση στην παγκόσμια οικονομία.
Ο ΟΟΣΑ προκειμένου να διευκολύνει τις επενδύσεις σε νέα μέσα παραγωγής (καινοτομία), γνωρίζοντας ότι αυτό δεν πρόκειται να αυξήσει τις θέσεις εργασίας, προτείνει παράλληλα μεταρρυθμίσεις για ακόμη μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά εργασίας. Ετσι στην ίδια έρευνα, «βοηθητικά θα λειτουργούσαν μεταρρυθμίσεις στην αγορά προϊόντων και στην πτωχευτική νομοθεσία, ώστε να μην τιμωρείται υπερβολικά η αποτυχία και να ενθαρρύνονται οι επιχειρήσεις να πειραματίζονται με νέες τεχνολογίες. Επιπλέον, ευνοϊκό ρόλο θα διαδραμάτιζαν πολιτικές υπέρ της κινητικότητας των εργαζομένων, καθώς και περισσότερες δημόσιες επενδύσεις στη βασική έρευνα».
Βλέπουμε όμως ότι αυτή η τελευταία επισήμανση, ενώ στις ΗΠΑ εφαρμόζεται, (ευέλικτη αγορά εργασίας), δεν απέτρεψε την επιβράδυνση της οικονομίας. Κέρδη δίνει, ανάκαμψη δεν φέρνει. Είναι άλλο ένα φαινόμενο των αντιφάσεων του καπιταλισμού.

Μονόδρομος για το λαό η αντικατάσταση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας από την κοινωνική

Η συνολική εικόνα της οικονομίας των ΗΠΑ, (το ΔΝΤ εκτιμά ότι συμβάλλει στην επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας), δείχνει τις τεράστιες δυσκολίες της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας να βγει από την κρίση σε όφελος του κεφαλαίου, παρά τις διαφορετικές πολιτικές διαχείρισης που εφαρμόζονται και τις οποίες εναλλάσσουν, πασχίζοντας να εφαρμόζουν πολιτική που να ανταποκρίνεται στη φάση του κύκλου κάθε φορά σε συνδυασμό με την πολιτική φτώχειας και εξαθλίωσης των εργαζομένων. Βεβαίως φιλολαϊκή διέξοδος μέσα στον καπιταλισμό δεν μπορεί να υπάρξει. Η αιτία της κρίσης βρίσκεται στην καπιταλιστική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Μονόδρομος λοιπόν για την εργατική τάξη και τους συμμάχους της είναι η πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου για να αντικατασταθεί η καπιταλιστική ιδιοκτησία από την κοινωνική, να εξαλειφθούν οι κρίσεις, να μπει η οικονομία, με κεντρικό σχεδιασμό και εργατικό έλεγχο, στην υπηρεσία κάλυψης των ολοένα αυξανόμενων αναγκών των εργαζομένων.