ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ... με οδηγό τον Λένιν

 ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΣ ... με οδηγό τον Λένιν

     

   Ο Λένιν βασίζεται στην επαναστατική μαρξιστική θεωρία, συλλαμβάνοντας το επαναστατικό μεδούλι της και πάνω του χτίζει ένα πλέγμα αναλύσεων που στην ουσία έχουν να κάνουν με τρία βασικά δεδομένα, τα οποία εκ των πραγμάτων δεν μπορούσαν να αναλύσουν οι Μάρξ-Ενγκελς.

Το πρώτο είναι ο σαφέστατος και εξελισσόμενος ιμπεριαλιστικός χαρακτήρας του καπιταλισμού. Οι Μάρξ-Ενγκελς σκιαγραφήσαν τις τάσεις κίνησης του καπιταλισμού προς τον ιμπεριαλισμό ξεκάθαρα, μα δεν μπορούσαν να τον αναλύσουν στην πράξη επειδή δεν διέθεταν στην εποχή τους όλα τα δεδομένα. Για την ακρίβεια διέθεταν ελάχιστα. Στην ουσία πρόβλεψαν τον ιμπεριαλισμό και το καθήκον για την διαλεκτική αναλυσή του έπεφτε στους ώμους και στο μυαλό του Λένιν. Οπως θα δούμε παρακάτω αυτή η ανάλυση του ιμπεριαλισμού έγινε απο τον Λένιν με “θρησκευτική προσήλωση” στις μαρξιστικές αρχές έτσι όπως είδαμε οτι έγινε και για τον ρόλο του κράτους στην προλεταριακή επανάσταση. Αρα λοιπόν τίθεται η πρώτη βασική διαπίστωση. Ο λενινισμός είναι ο μαρξισμός της εποχής του ιμπεριαλισμού. Το δεύτερο δεδομένο είναι οτι ο μαρξισμός στα χρόνια της δεύτερης διεθνούς (1889 – 1914) “κακοποιήθηκε” αγρίως απο κάθε λογής οπορτουνιστική λογική και τακτική. Η βασική στοχευσή τους ήταν να απογυμνωθεί ο μαρξισμός απο το επαναστατικό του περιεχόμενο γιατί έτσι εξυπηρετούσε τα σχέδια τους. Ο Λένιν λοιπόν είχε και αυτό το καθήκον. Να “αναστήσει” το επαναστατικό μήνυμα του μαρξισμού αποκαλύπτοντας τον πραγματικό αντεπαναστατικό ιστορικό ρόλο του οπορτουνισμού. Το τρίτο δεδομένο είναι συνυφασμένο στενά με τα δύο προηγούμενα. Ο Λένιν είχε και το καθήκον να προβεί σε θεωρητική ανάλυση της εξέλιξης της επαναστατικής κατάστασης και στην οριοθέτηση της τακτικής προς την δικτατορία του προλεταριάτου, μέσα στην τροποποιημένη νέα κατάσταση. Αλλος καπιταλισμός (ιμπεριαλισμός), εθνικισμός, νέοι αντίπαλοι της επανάστασης τώρα πιά (καπιταλιστές και οπορτουνιστές), ειδικές συνθήκες στην πατρίδα του την Ρωσία. Οποιος πιστεύει οτι όλα αυτά τα καθήκοντα, ο Λένιν τα υπηρέτησε, τα διεκπεραίωσε και τα υλοποίησε απαρέγκλιτα πάνω στις μαρξιστικές αρχές, τότε εύκολα μπορεί να διατυπώσει πως ο λενινισμός είναι η ανάπτυξη και η εξέλιξη του μαρξισμού.

    Πολλοί βέβαια υποστηρίζουν πως και οι οπορτουνιστές ανέπτυξαν τον μαρξισμό προς κατέθυνση διαφορετική απο εκείνη του Λένιν. Αλλά νομίζω πως έχει ξεκάθαρα αποδειχθεί οτι ανάπτυξη του μαρξισμού χωρίς να περιέχει την πρωτοπορεία και την δικτατορία του προλεταριάτου δια της καταστροφής του αστικού κράτους και τις μαρξιστικές θέσεις για τον ρόλο, την λειτουργία και τα όρια του προλεταριακού κράτους ... δεν είναι ανάπτυξη του μαρξισμού, αλλά βολικός ακρωτηριασμός του. Εχοντας λοιπόν δικαίωμα στην “ποιητική άδεια” διατυπώνω πως οι Μάρξ-Ενγκελς ήταν οι πρώτοι λενινιστές της ιστορίας.

     

   Ας προσεγγίσουμε σιγά-σιγά την λενινιστική ανάλυση του ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ. Οταν ο Μάρξ έγραφε το “Κεφάλαιο” όλοι οι οικονομολόγοι της εποχής θεωρούσαν και πίστευαν σαν απαραβίαστο “φυσικό νόμο” ... τον καπιταλιστικό ελεύθερο συναγωνισμό. Ηλθε όμως ο Μάρξ να αποδείξει ατράνταχτα πως ο ελεύθερος συναγωνισμός γεννά νομοτελειακά την συγκέντρωση μέσων παραγωγής και αυτή σε κάποια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης, γεννά το μονοπώλιο. Σημειώνει ο Λένιν “Τώρα το μονοπώλιο είναι πια γεγονός. Οι οικονομολόγοι γράφουν βουνά απο βιβλία, που περιγράφουν τις διάφορες εκδηλώσεις του μονοπωλίου και συνεχίζουν με μια φωνή να δηλώνουν οτι “ο μαρξισμός έχει αναιρεθεί”. Τα γεγονότα όμως είναι πεισματάρικα πράγματα ...” Το όνειρο λοιπόν του καπιταλιστικού “ελεύθερου συναγωνισμού” που πυροδοτεί τα όνειρα δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλη την υφήλιο δεν είναι παρά ένα ψέμα που το στραγγαλίζει το μονοπώλιο. Μερικές χιλιάδες επιχειρήσεις τα έχουν όλα. Εκατομμύρια μικρές επιχειρήσεις δεν έχουν τίποτα. Μερικές δεκάδες γιγάντιες επιχειρήσεις έρχονται σε συνεννόηση μεταξύ τους, δυσκολεύουν τον συναγωνισμό, δημιουργούν το μονοπώλιο. Λειτουργεί ο συνδυασμός των επιχειρήσεων δηλαδή η συνένωση σε μια επιχείρηση διαφόρων κλάδων της βιομηχανίας, που αποτελούν διαδοχικές βαθμίδες απο την επεξεργασία της πρώτης ύλης ως το τελικό προιόν, είτε επεξεργασίες που παίζουν βοηθητικό ρόλο η μια σε σχέση με την άλλη. Ο συνδυασμός επιχειρήσεων ισοφαρίζει τις διακυμάνσεις της οικονομικής συγκυρίας, παραμερίζει ως ένα σημείο το εμπόριο, προσφέρει τεχνολογικές τελειοποιήσεις με μικρότερο κόστος, ενισχύει την θέση της συνδυσμένης επιχείρησης σε σχέση με τις “καθαρές” (δηλαδή της μη συνδυασμένες) που δραστηριοποιούνται στον ίδιο τομέα. Ο συνδυασμός εντείνει παραπέρα την γέννεση του μονοπωλίου. Η πρώτη μεγάλη περίοδος ανάπτυξης των μονοπωλίων αρχίζει με την διεθνή ύφεση της βιομηχανίας στην δεκαετία 1870-1880 και φτάνει ως το 1900. Εκεί λοιπόν αρχίζει να πεθαίνει ο ελεύθερος συναγωνισμός. Εκεί ο καπιταλισμός μετατρέπει τον ελεύθερο συναγωνισμό σε μονοπώλιο. Ο καπιταλισμός έχει μετατραπεί σε ιμπεριαλισμό. Τα καρτέλ κλείνουν συμφωνίες για τους όρους πώλησης, για τις προθεσμίες πληρωμής. Μοιράζονται μεταξύ τους τις περιοχές πώλησης. Καθορίζουν την ποσότητα των προιόντων που πρέπει να παραχθούν. Κανονίζουν τις τιμές. Κατανέμουν τα κέρδη ανάμεσα στις διάφορες επιχειρήσεις. Ας καταγράψουμε κάποια μονοπώλια που γεννήθηκαν εκείνα τα χρόνια και κάποιες πρακτικές που χρησιμοποιούνται απο τότε. Συνδικάτο κάρβουνου Ρήνου-Βεστφαλίας, Standard Oil Company, United States Steel Corporation. Θυγατρικές εταιρείες των μονοπωλίων με μόνο σκοπό την αγορά διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, τμήματα των μονοπωλίων με σκοπό την ανάπτυξη της τεχνολογίας-developping engineers, bonus για εφευρέσεις που ελαττώνουν το κόστος παραγωγής, μεταγραφές μηχανικών απο μονοπώλιο σε άλλο μονοπώλιο έναντι αμοιβής, οικονομικός έλεγχος των μονοπωλίων σε ατμοπλοικά και σιδηροδρομικά δίκτυα, στέρηση πρώτων υλών σε επιχειρήσεις που αρνούνται να μπούν σε μονοπωλιακούς ομίλους, στέρηση εργατικών χεριών σε τέτοιες επιχειρήσεις μέσω ελεγχόμενων εργατικών συνδικάτων, αποκλεισμός αυτών των επιχειρήσεων απο την κατανάλωση μέσω ελέγχου απο τα μονοπώλια των εμπορικών δικτύων πώλησης, σχεδιασμένες μειώσεις τιμών για την καταστροφή με αυτό τον τρόπο των ανταγωνιστών, στερήσεις πιστώσεων σε ανταγωνιστές μέσω του ελέγχου των μεγάλων μονοπωλίων στο τραπεζικό σύστημα, αποτελεσματικότερη οργάνωση της κερδοσκοπίας, διαδόσεις φημών εκ μέρους των μονοπωλίων για την άσχημη κατάσταση του τάδε κλάδου – πτώση των μετοχών – εξαγορά των ανταγωνιστών έναντι πινακίου φακής, κλπ κλπ. Κανονικό πνίξιμο κάτω απο την μπότα του μονοπωλίου.

Αλήθεια όλα αυτά δεν γίνονται και σήμερα ?? Σήμερα γίνεται κάτι άλλο ?? Δεν επαληθεύεται ούτε καν ο ευσεβής πόθος των πρώτων αστών οικονομολόγων οτι μέσω της μονοπωλιακής επικράτησης θα ελέγχονατι οι οικονομικές κρίσεις. Η παταγώδης επιβεβαίωση του Καρόλου !!

   

    Σε όλο αυτό το μεταβαλλόμενο οικονομικό και επιχειρηματικό πλέγμα ένα βασικό εργαλείο είναι οι τράπεζες και ο νέος ρόλος που θα κληθούν να διαδραματίσουν. Οι τράπεζες μετατρέπουν το αδρανές χρηματικό κεφάλαιο σε ενεργό, δηλαδή σε κεφάλαιο που φέρνει κέρδος, συγκεντρώνουν χρηματικά έσοδα όλων των ειδών και τα θέτουν στην διάθεση της τάξης των καπιταλιστών. Ακολουθώντας και οι τράπεζες παρόμοιο μονοπωλιακό δρόμο δραστηριότητας, μετεξελίσσονται απο απλό μεσολαβητή στην διακίνηση χρήματος σε πανίσχυρο μονοπωλητή κεφαλαίων. Η συγκέντρωση τραπεζών είναι βασικό γνώρισμα του ιμπεριαλισμού. Οι μεγάλες τράπεζες απορροφούν τις μικρότερες. Ο πιο απλός τρόπος είναι η “συμμετοχή” της μεγάλης τράπεζας στα κεφάλαια και στις μετοχές της μικρής. Ετσι η μεγάλη ελέγχει τις κινήσεις των μικρών. Στα χρόνια του Λένιν η γνωστή μας σήμερα Deutsche Bank “συμμετείχε”- έλεγχε εξολοκλήρου ή μερικά, 87 τράπεζες. Τέτοιοι μονοπωλιακοί τραπεζικοί όμιλοι απλώνουν ένα τεράστιο δίκτυο υποκαταστημάτων (στο όνομα της αποκέντρωσης), που τελικά όπως λέει ο Λένιν καταλήγει στην πραγματικότητα στην υποταγή σε ένα ενιαίο κέντρο. Μια χούφτα μονοπωλητές κεφαλαίου υποτάσσουν τις εμπορικές και βιομηχανικές πράξεις όλης της καπιταλιστικής κοινωνίας, ελέγχουν όλες τις δραστηριότητες του παραγωγικού ιστού. Με ένα τεράστιο πλέγμα πρακτικών το τραπεζικό κεφάλαιο έρχεται σε σύμφυση με το βιομηχανικό (η ρήση του Ν.Ι. Μπουχάριν). Το ίδιο συμβαίνει και με τις κρατικές ή αποταμιευτικές τράπεζες όπου υπάρχουν. Οι συνδυασμένες επιχειρήσεις (καρτέλ) συμφύονται στενά με μονοπωλιακούς τραπεζικούς ομίλους και σχηματίζουν το τράστ. Γνωστές απο εκείνα τα χρόνια είναι οι αμερικάνικες τράπεζες Rockefeller και JPMorgan, που όσο ολοκλήρωναν την συγκεντροποίηση, τόσο στένευε ο κύκλος των ιδρυμάτων στα οποία μπορούσε να απεθυνθεί κανείς για να ζητήσει πιστώσεις, πράγμα που μεγάλωνε την εξάρτηση της μεγάλης βιμηχανίας απο λίγες ομάδες τραπεζών. Παράλληλα αναπτύσεται και η προσωπική ένωση των τραπεζών με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της βιομηχανίας και του εμπορίου, η συγχωνευσή τους με την κατοχή μετοχών, με την είσοδο διευθυντών των τραπεζών στα Εποπτικά συμβούλια των εμποροβιομηχανικών επιχειρήσεων και αντίστροφα. Ο διευθυντής της γνωστής μας Krupp, εκείνα τα χρόνια συμμετείχε σε διοικητικά συμβούλια έξι γερμανικών τραπεζών. Αυτή η “προσωπική ένωση” των τραπεζών με την βιομηχανία συμπληρώνεται με την “προσωπική ένωση” αυτών η εκείνων των εταιριών με την κυβέρνηση, μετέχοντας διάφοροι πολιτικοί στα διοικητικά συμβούλια βιομηχανιών ή τραπεζών ή και τα δύο. Απο την άλλη οι τράπεζες αποκτούν ή και απαιτούν όλο και μεγαλύτερο ρόλο στον βιομηχανικό σχεδιασμό και στην ανάπτυξη, δηλαδή στην βιομηχανική διαδικασία παραγωγής και κατ΄επέκταση στην ρύθμιση του καπιταλιστικού ανταγωνισμού που γίνεται όλο και σε μεγαλύτερη έκταση ελεγχόμενος απο τις τράπεζες.

  

   “Η συγκέντρωση της παραγωγής, τα μονοπώλια που ξεπηδούν απο αυτή, η συγχώνευση ή η σύμφυση των τραπεζών με την βιομηχανία, αποτελούν την ιστορία της γέννησης του χρηματιστικού κεφαλαίου”. Ενα όλο και μεγαλύτερο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου δεν ανήκει στους βιομήχανους που το χρησιμοποιούν. Αυτοί αποκτούν το δικαίωμα να διαθέτουν αυτό το κεφάλαιο μόνο μέσω της τράπεζας, που αντιπροσωπεύει απεναντί τους τον ιδιοκτήτη αυτού του κεφαλαίου. Απο το άλλο μέρος και η τράπεζα είναι αναγκασμένη ένα διαρκώς αυξανόμενο μέρος των κεφαλαίων της να το διαθέτει στην βιομηχανία. Η τράπεζα μετατρέπεται σε βιομήχανο καπιταλιστή. Αυτό το τραπεζικό κεφάλαιο που η τράπεζα στην ουσία το μετατρέπει σε βιομηχανικό, είναι το χρηματιστικό κεφάλαιο. Ο Λένιν περιγράφει παραστατικότατα πως αυτό το “ευκίνητο” κεφάλαιο συμμετέχει μέσω του πολυδαίδαλου και αλληλοπλεκόμενου μηχανισμού συμμετοχής διαφόρων μονοπωλίων (βιομηχανικών, τραπεζικών, εμπορικών) στα μετοχικά σχήματα των άλλων. “ Ο διευθυντής ελέγχει την βασική εταιρία (την εταιρία-μητέρα). Αυτή με την σειρά της ελέγχει τις εξαρτημένες απ΄αυτήν εταιρίες (τις εταιρίες-θυγατέρες), αυτές οι τελευταίες τις εταιρίες-εγγονές κλπ. Ετσι χωρίς πολύ μεγάλα κεφάλαια μπορεί κανείς να ελέγχει γιγάντιους τομείς της παραγωγής. Και πραγματικά, εαν η κατοχή του 50% του κεφαλαίου αρκεί πάντα για τον έλεγχο μιας μετοχικής εταιρίας, τότε φτάνει να έχει ο διευθυντής μονάχα 1 εκατομμύριο, για να μπορεί να ελέγχει κεφάλαιο 8 εκατομμυρίων στις εταιρίες-εγγονές. Και αν αυτό το αλληλομπλέξιμο τραβήξει παραπέρα, μπορεί με 1 εκατομμύριο να ελέγχει 16 ή 32 κλπ εκατομμύρια. Στην πραγματικότητα η πείρα δείχνει οτι αρκεί να κατέχει κανείς το 40% των μετοχών για να διευθύνει τις υποθέσεις μια μετοχικής εταιρίας, γιατί ένα ορισμένο μέρος των σκόρπιων μικρών μετόχων δεν έχει στην πράξη καμμιά δυνατότητα να παίρνει μέρος στις γενικές συνελεύσεις. Ο “εκδημοκρατισμός” της κατοχής των μετοχών, απο τον οποίον οι αστοί σοφιστές και οι οπορτουνιστές περιμένουν τον “εκδημοκρατισμό του κεφαλαίου”, και το δυνάμωμα του ρόλου και της σημασίας της μικρής παραγωγής, στην πραγματικότητα είναι μια απο τις μεθόδους για την αύξηση της δύναμης της χρηματιστικής ολιγαρχίας. Για αυτό τον λόγο, ανάμεσα στα άλλα, στις πιο προηγμένες ή στις πιο παλιές και έμπειρες καπιταλιστικές χώρες η νομοθεσία επιτρέπει να εκδίδονται μετοχές μικρότερης αξίας. Στην Γερμανία, ο νόμος δεν επιτρέπει μετοχές μικρότερης αξίας απο 1000 μάρκα και οι Γερμανοί μεγιστάνες του χρηματιστικού κεφαλαίου βλέπουν με φθόνο την Αγγλία όπου ο νόμος επιτρέπει μετοχές και 1 λίρας στερλίνας (= 20 μάρκα). Ο Siemens (ναι – ναι, ο γνωστός που μας ταλαιπωρεί ακόμα και το 2014) ,ένας απο τους μεγαλύτερους βιομηχάνους και “βασιλιάδες του χρηματιστικού κεφαλαίου” της Γερμανίας, δήλωσε στις 7 Ιουνίου του 1900 στο Ράιχσταγκ (και πολιτικός παρακαλώ) οτι “η μετοχή της μιας λίρας στερλίνας είναι η βάση του βρετανικού ιμπεριαλισμού”. Ο έμπορος αυτός καταλαβαίνει πολύ πιο βαθιά, πιο “μαρξιστικά” τι είναι ιμπεριαλισμός, απο κάποιον θρασύ συγγραφέα, που θεωρείται θεμελιωτής του ρώσικου μαρξισμού (αναφέρεται στον οπορτουνιστή Πλεχάνοφ) και νομίζει οτι ο ιμπεριαλισμός είναι κακό χαρακτηριστικό γνώρισμα ενος μόνο λαού.”   Μεγαλειώδης Λένιν. 

   Να ακόμα μερικές πρακτικές που διαμορφώθηκαν εκείνη την εποχή και αντέχουν μέχρι σήμερα. Ο διευθυντής της εταιρίας-μητέρας δεν έχει νομική ευθύνη για την εταιρία-θυγατέρα, δανειοδοτήσεις των εταιριών-θυγατέρων απο την εταιρία-μητέρα χωρίς να λαμβάνουν γνώση οι μετοχοί της, όταν τέτοιες ενδοομιλικές συναλλαγές κινδυνεύουν να αποτύχουν ή αποκαλυφθούν προβαίνουν σε έγκαιρη και κατευθυνόμενη πώληση των μετοχών, διαχωρισμός της ενιαίας επιχείρησης σε πολλά τμήματα ή εταιρίες-θυγατέρες για την απόκρυψη των οικονομικών κινήσεων ακόμα και των παράνομων ( γνωστή μας απο εκείνα τα χρόνια είναι η γερμανική AEG που αγκάλιαζε με αυτό τον τρόπο περίπου 200 άλλες εταιρίες), κρυφοί ισολογισμοί, δωροδωκίες ελεγκτικών μηχανισμών, υπερκεφαλαιοποίηση εταιριών υπολογίζοντας μελλοντικά κέρδη, υπερτιμολογημένα νεοεκδιδόμενα ομόλογα και τέλος ένα μεγάλο και κερδοφόρο πεδίο επένδυσης του χρηματιστικού κεφαλαίου ήταν τα δάνεια προς κράτη που επέβαλαν στην ουσία φόρο υποτελείας στην κοινωνία προς τους μονοπωλητές χρήματος. Κανονική τοκογλυφία προς τα κράτη που δανείζουν. Απο την άλλη το χρηματιστικό κεφάλαιο παίζει ιδαίτερα σημαντικό ρόλο και στις κυκλικές κρίσεις. Είναι ευνόητο οτι στην φάση της βιομηχανικής ανόδου τα κέρδη είναι τεράστια, ενώ στις φάσεις της ύφεσης οι μικρές και ασταθείς επιχειρήσεις χάνονται και οι τράπεζες συμμετέχουν στην εξαγορά τους σε φτηνή τιμή ή στις εξυγιάνσεις τους. Ετσι το χρηματιστικό κεφάλαιο απο την μιά συμμετέχει σε επικερδείς πράξεις και απο την άλλη ταυτόχρονα βάζει κάτω απο την εξαρτησή του τις εταιρίες που βρεθήκαν στην ανάγκη. Αλλο κερδοφόρο πεδίο του χρηματιστικού κεφαλαίου είναι η κερδοσκοπία με τα οικόπεδα στα προάστια των γοργά αναπτυσόμενων μεγαλουπόλεων. Ο Λένιν αναφέρει ένα παράδειγμα απο την ανάπτυξη της πόλης του Βερολίνου το 1914. Στο όνομα της οικονομίας των συγκοινωνιών της πόλης έγινε συγχώνευση των εταιριών των λεοφωρείων των τράμ και του ηλεκτρικού. Την συνένωση την καθοδηγούσε και την έλεγχε η Deutsche Bank, η οποία στην ουσία όρισε το μελλοντικό πλάνο ανάπτυξης του δικτύου της νέας εταιρίας. Φρόντισε λοιπόν η τράπεζα, οι νέες γραμμές των σιδηροδρόμων να περάσουν απο τις περιοχές εκείνες που η τράπεζα είχε στην ιδιοκτησίας της. Οι τιμές εκτινάχθηκαν στα ύψη, όπως και τα κέρδη της.

Για τον παλιό καπιταλισμό που κυριαρχούσε ο ελεύθερος συναγωνισμός, χαρακτηριστική ήταν η εξαγωγή εμπορευμάτων. Για τον μονοπωλιακό καπιταλισμό έγινε χαρακτηριστική η εξαγωγή κεφαλαίων.

Στις συνθήκες του καπιταλισμού είναι αναπόφευκτη η ανισόμετρη ανάπτυξη των διαφόρων επιχειρήσεων, των διαφόρων κλάδων της βιομηχανίας και των διαφόρων χωρών. Η Αγγλία η πρώτη καπιταλιστική χώρα στα μέσα του 19ου αιώνα ήταν ο αποκλειστικός παγκόσμιος προμηθευτής βιομηχανικών προιόντων και επομένως ο μεγαλύτερος αγοραστής πρώτων υλών. Αυτό το βρετανικό μονοπώλιο υποσκάφθηκε στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, γιατί μια σειρά χώρες, αφού υπεράσπισαν τον εαυτό τους με προστατευτικούς τελωνειακούς δασμούς, εξελίχθηκαν σε αυτοτελή καπιταλιστικά κράτη. Η μονοπωλιακή μετεξέλιξη του καπιταλισμού σε λίγες πλούσιες χώρες (Αγγλία, ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία) οδήγησε σε γιγάντιες συσσωρεύσεις κεφαλαίων την ίδια στιγμή που το βιοτικό επίπεδο των μαζών καθυστερούσε τραγικά σε σχέση με την ακραία και πρωτοφανή τεχνολογική εξέλιξη. “Οσο ο καπιταλισμός θα εξακολουθεί να είναι καπιταλισμός, το περίσσευμα του κεφαλαίου δεν θα χρησιμεύει για το ανέβασμα του βιοτικού επιπέδου των μαζών σε μια δοσμένη χώρα, γιατί αυτό θα μείωνε τα κέρδη των καπιταλιστών, μα για το ανέβασμα των κερδών με την εξαγωγή κεφαλαίου στο εξωτερικό, στις καθυστερημένες χώρες. Σ΄αυτές τις καθυστερημένες χώρες, το κέρδος είναι συνήθως σχετικά μεγάλο, γιατί έχουν λίγα κεφάλαια, η τιμή της γής δεν είναι μεγάλη, ο μισθός εργασίας είναι χαμηλός και οι πρώτες ύλες φτηνές.” Τα κεφάλαια που εξάγονται τοποθετούνται σε βιομηχανικές επιχειρήσεις άλλων χωρών ή γίνονται δάνεια προς κράτη. Η εξαγωγή κεφαλαίων συντελεί στην καπιταλιστική ανάπτυξη των χωρών που κατευθύνεται. Οταν λοιπόν μεγάλες μονοπωλιακές τράπεζες εξάγουν κεφάλαια, στην συμφωνία χορήγησης του δανείου πάντα μπαίνουν και όροι που καθορίζουν οτι συγκεκριμένο μέρος του δανείου θα πρέπει να καταναλωθεί για την αγορά προιόντων απο την πιστώτρια χώρα και είναι ευνόητο πως οι εταιρίες που ευνοούνται ανήκουν στο κύκλο συμφερόντων της τράπεζας που εξάγει τα κεφάλαια. Απο εκείνα τα χρόνια ως και σήμερα σε αυτές τις συμφωνίες κυριαρχούν οι “υποχρεωτικές” αγορές πολεμικού εξοπλισμού. Οι πιό πλούσιες χώρες φαίνεται οτι έχουν μοιράσει πολιτικά τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής. Στην ουσία όμως, το χρηματιστικό κεφάλαιο οδήγησε στο πραγματικό μοίρασμα του κόσμου.

 

   Ο Λένιν περιγράφει την διαδικασία συγκέντρωσης και δημιουργίας μονοπωλίου με παράδειγμα την εξέλιξη του παγκόσμιου επιχειρηματικού χάρτη στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Περιγράφει την διαδικασία συγκέντρωσης που έγινε σε δύο πόλους παγκόσμια. Ο γερμανικός δημιούργησε την AEG και ο αμερικάνικος την GEC (General Electric Company). Το 1907 λοιπόν, υπογράφτηκε μεταξύ τους συμφωνία για το μοίρασμα του κόσμου. Ο ανταγωνισμός για την ώρα παραμερίζεται. Η GEC “παίρνει” τις ΗΠΑ και τον Καναδά, ενώ η AEG σχεδόν όλη την Ευρώπη. Υπογράφτηκαν ιδιαίτερες συμφωνίες (φυσικά μυστικές) σχετικά με τις εταιρίες-θυγατέρες (θυγατρικές) και την διεισδυσή τους σε νέους τομείς, καθώς και συμφωνίες αμοιβαίας ανταλλαγής εφευρέσεων. Ο ανταγωνισμός άλλων εταιριών ενάντια σε αυτό το τράστ είναι εξαιρετικά δυσμενής, αλλά αυτό δεν αποκλείει ένα καινούριο ξαναμοίρασμα του κόσμου, αν αλλάξει ο συσχετισμός των δυνάμεων λόγω της ανισόμετρης ανάπτυξης, των πολέμων, των χρεοκοπιών κλπ. Ο Λένιν περιγράφει μια προσπάθεια για ξαναμοίρασμα που αφορούσε εκείνα τα χρόνια την βιομηχανία πετρελαίου. Η παγκόσμια αγορά ήταν χωρισμένη απο την αμερικάνικη Standard Oil Company του Ροκφέλερ και τα αφεντικά του ρώσικου πετρελαίου του Μπακού, των Ρότσιλντ και Νόμπελ. Αυτά τα δύο τράστ είχαν στενούς δεσμούς μεταξύ τους αλλά άρχισε να απειλείται η θέση τους απο δεδομένους παράγοντες όπως η εξάντληση των αμερικάνικων πηγών, μια ανταγωνιστική εταιρία του Μπακού, η ανακάλυψη των ρουμάνικων κοιτασμάτων και τα κοιτάσματα των ολλανδικών κτήσεων που βρίσκονταν στην κατοχή της Shell που συνδεόταν με αγγλικά κεφάλαια. Την ανάπτυξη της βιομηχανίας των ρουμάνικων πετρελαίων ανέλαβε η Deutsche Bank, την ίδια στιγμή που ο Ροκφλέλερ ίδρυε θυγατρική στην Ολλανδία για να πλήξει την ολλανδοαγγλική Shell. Οι Γερμανοί με τον έλεγχο στα ρουμάνικα πετρέλαια προσπάθησαν να συνενωθούν με το τράστ των ρώσικων. Αλλά κέρδισε και πάλι ο Ροκφέλερ γιατί διέθεται περισσότερα κεφάλαια και πληρέστερο όπως και ταχύτερο δίκτυο μεταφοράς και διανομής. Ο αγώνας τελείωσε το 1907 με την υποταγή του γερμανικού τράστ και μάλιστα υπογράφτηκε και συμφωνία ασύμφορη για την Deutsche Bank. Ομως μέσα σε αυτή την συμφωνία προβλεπόταν πως ο ανταγωνισμός θα μπορούσε να ξαναρχίσει εαν το γερμανικό κράτος αποφάσιζε με νόμο την ίδρυση κρατικού μονοπωλίου πετρελαίου. Λίγο μετά η διεύθυνση της Deutsche Bank βάζει σε κίνηση έναν τεράστιο προπαγανδιστικό μηχανισμό και ο γερμανικός τύπος της εποχής “πνίγεται” απο “πατριωτικές” κραυγές ενάντια στον ζυγό του αμερικάνικου τράστ και τελικά τον Μάρτη του 1911 ψηφίζεται ο νόμος. Ομως το αλισβερίσι είχε και άλλα επεισόδια. Η Γερμανική τράπεζα “Εταιρία Προεξοφλήσεων” καταγγέλει την Deutsche Bank για ιδιοτελή συμφέροντα. Σκοτωμός για το μοίρασμα της λείας. Εν τω μεταξύ η γερμανική κυβέρνηση λύγισε απο τον φόβο του ανταγωνισμού με τον Ροκφέλερ επειδή το ρουμάνικο πετρέλαιο δεν αρκούσε για τις γερμανικές ανάγκες, όπως “λύγισε” και απο την χορηγεία ενός δισεκατομμυρίου του Ροκφέλερ το 1913 για την πολεμική προετοιμασία της Γερμανίας. Ομορφος κόσμος ηθικός, αγγελικά πλασμένος. Αφού οι Γερμανοί δεν μπόρεσαν άμεσα να ανταγωνισθούν το αμερικάνικο τράστ πετρελαίου, αποφάσισαν να ανταγωνισθούν το ίδιο το πετρέλαιο. Οχι πιά το πετρέλαιο για κινητήρια βιομηχανική δύναμη αλλά ο ηλεκτρισμός. Εμπρός λοιπόν για την “ηλεκτρική ανάπτυξη”. Η δύναμη του νερού να μετατραπεί σε φτηνή ηλεκτρική ενέργεια. Ομως το γερμανικό ηλεκτρικό μονοπώλιο (που όπως είδαμε πριν είχε δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια) ήδη είχε αρχίσει να μπαίνει σε ύφεση την στιγμή που το γερμανικό χρηματιστικό κεφάλαιο αποφάσισε πως το χρειάζεται με στρατηγικό χαρακτήρα. Και όταν τα ιδιωτικά κεφάλαια “δυσκολεύονται”, την δουλειά αναλαμβάνει το κράτος με εξοδά του. Ετσι το ιδιωτικό ηλεκτρικό γερμανικό μονοπώλιο ... εξυγιάνθηκε απο το κράτος ... σκιαγραφόντας με τον πιό ξεκάθαρο τρόπο την αλληλοδιαπλοκή ιδιωτικών και κρατικών μονοπωλίων υπο τον έλεγχο του χρηματιστικού κεφαλαίου. Παρόμοιες ιστορίες μοιράσματος της υδρογείου εκτυλίχθηκαν στις ακτοπλοικές συγκοινωνίες, στα σιδηροδρομικά δίκτυα, στην παραγωγή χάλυβα και στην πολεμική βιομηχανία. Μέσα σε αυτή την κατάσταση οικονομικού μοιράσματος του κόσμου, βρέθηκαν ορισμένοι πρώην μαρξιστές (με κυριώτερο εκπρόσωπο τον Κάουτσκι) να διατυπώσουν πως αυτές οι εκδηλώσεις διεθνοποίησης και παγκοσμιοποίησης του κεφαλαίου μας δίνουν την δυνατότητα να ελπίζουμε οτι στις συνθήκες του καπιταλισμού μπορεί να επικρατήσει ειρήνη ανάμεσα στους λαούς που δεν θα αναγκάζονται να καταφεύγουν πια στους πολέμους εφ΄όσον “βρέθηκαν” ειρηνικές φόρμες μοιράσματος. Εξαρχής αυτή την θέση ο Λένιν την χαρακτηρίζει σαν σοφιστεία για τον λόγο οτι προσπαθεί εξετάζοντας τον τρόπο της πάλης μεταξύ των ενώσεων των καπιταλιστών (σήμερα ειρηνικός, αύριο πολεμικός και μάλιστα δίνοντας και ελπίδες οτι μπορεί να είναι πάντοτε ειρηνικός) να αποκρύψει το για πιό πράγμα γίνεται η πάλη. Δηλαδή για να αποκρύψει το ουσιαστικό περιεχόμενο της πάλης. Οι καπιταλιστές μοιράζουν τον κόσμο για την εξασφάλιση του κέρδους και μάλιστα τον μοιράζουν ανάλογα με τα κεφαλαιά τους, δηλαδή ανάλογα με την δυναμή τους. Η δύναμη όμως αλλάζει ανάλογα με την οικονομική και πολιτική ανάπτυξη. Δηλαδή όσο οι ενώσεις των καπιταλιστών πραγματοποιούν το οικονομικό μοίρασμα του κόσμου, με βάση αυτό και παράλληλα και σε σχέση με αυτό, ανάμεσα στις πολιτικές ενώσεις και ανάμεσα στα κράτη, διαμορφώνεται η βάση για το εδαφικό μοίρασμα του κόσμου. Είναι η πάλη για τις αποικίες. Το 1895 ο Σέσιλ Ρόντς ένας άγγλος εκατομμυριούχος βασιλιάς του χρηματιστικού κεφαλαίου έλεγε με απύθμενο κυνισμό μετά το τέλος μιας εργατικής συγκέντρωσης με αίτημα το ψωμί !! “Για να σωθούν τα 40 εκατομμύρια κάτοικοι του Ηνωμένου Βασιλείου απο τον φονικό εμφύλιο πόλεμο πρέπει εμείς οι πολιτικοί να κατακτήσουμε νέα εδάφη, για να εγκαταστήσουμε τον περίσσιο πληθυσμό, για να αποκτήσουμε καινούργιες περιοχές πώλησης ... Αν δεν θέλετε εμφύλιο, πρέπει να γίνεται ιμπεριαλιστές.” Ο Λένιν εξετάζοντας λεπτομεριακά την αποικιοκρατική εξάπλωση των μεγάλων δυνάμεων ιδίως στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, καταλήγει πως η αποικιακή πολιτική των καπιταλιστικών χωρών τερμάτισε την αρπαγή των μη κατεχόμενων εδαφών του πλανήτη. Ο κόσμος είναι πια μοιρασμένος, έτσι που στο εξής θα γίνονται μόνο ξαναμοιράσματα , δηλαδή πέρασμα κατεχόμενου εδάφους απο τον ένα κάτοχο στον άλλον. Τα ξαναμοιράσματα είναι αναπόφευκτα.  

   Το έργο του Λένιν για τον ιμπεριαλισμό γράφτηκε στις αρχές του 1917 (και δημοσιεύθηκε τον Απρίλη). Η λενινιστική ανάλυση του μονοπωλιακού καπιταλισμού, κατά την γνώμη μου, διαθέτει σε όλο το πλάτος και το βάθος της ... ανατριχιαστικές ομοιότητες με την σημερινή κατάσταση, επαληθεύοντας καθημερινά τους μαρξιστικούς νόμους ανάλυσης του καπιταλισμού. Η σημαντική διαφορά της σημερινής κατάστασης απο εκείνη των αρχών του 20ου αιώνα είναι οτι στις μέρες μας έχει εκλείψει η αποικιοκρατία με την πολιτική της μορφή. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ορισμένα δεδομένα. Οι αποικιοκράτες, με τρόπο επιβολής την πυγμή, επέβαλαν την κυριαρχία τους σε καθυστερημένες χώρες απ΄τις οποίες λυμαινόταν βασικά τις πρώτες ύλες. Ταυτόχρονα όμως οι περιοχές αυτές ήταν πεδία καπιταλιστικής επέκτασης, ήταν ο προορισμός μεγάλων μεταναστευτικών κυμάτων εργατικού δυναμικού απο τις ήδη αναπτυγμένες χώρες, ήταν εν τέλει οι μελλοντικές νέες αγορές. Οι ντόπιοι πληθυσμοί, παρά την αρχική τους αντίσταση στις αλλαγές που επέβαλε η νέα κατάσταση, τελικά “συνέδεσαν” την καπιταλιστική ανάπτυξη που άρχιζε στα μέρη τους με την μελλοντική τους ευημερία. Εκείνες οι κοινωνίες άρχιζαν να ανταποκρίνονται στις “νέες” καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής που εγκαθιδρύονταν αλλού αργά και αλλού πιο γοργά, με αποτέλεσμα να διαμορφώνεται στις κοινωνίες τους σταδιακά αλλά αναπότρεπτα η καπιταλιστική κοινωνική διαστρωμάτωση. Παντού γεννήθηκε η ντόπια αστική τάξη (πολυποίκιλα εξαρτημένη απο τα καπιταλιστικά κέντρα), το ντόπιο προλεταριάτο, οι ντόπιες μεσαίες τάξεις. Οι νέες κοινωνίες “πλάθονται” ... κατ΄εικόνα και κατ΄ομοίωση. Ηταν νομοτελειακά αναπόδραστο και στις αποικίες ο καπιταλισμός να δράσει με τα “γενετικά” του χαρακτηριστικά. Αναρχη και ανισόμετρη ανάπτυξη με μόνο γνώμονα το κέρδος. Για την απ΄την φύση της πολυδαίδαλη ανάπτυξη του καπιταλισμού, κάποιος μπορεί να συνοψίσει πως απο τις μεγάλες καπιταλιστικές αποικιοκρατικές χώρες (Αγγλία, ΗΠΑ, Γαλλία και Γερμανία) τα κεφάλαια έφευγαν προς τις αποικίες “ελκόμενα και κατευθυνόμενα” απο το εύκολο κέρδος της βιομηχανικής επένδυσης στις αποικίες και το τοκογλυφικό κέρδος των δανειοδοτήσεων που τελικά δομούσε άλλον έναν μηχανισμό εξάρτησης και ελέγχου πέρα απο την στρατιωτική επιβολή. Ηταν προδιαγεγραμένο πως στον αναπτυσόμενο τώρα κόσμο, θα ξεφύτρωναν νέα κέντρα καπιταλιστικής ανάπτυξης την ίδια στιγμή που η βιομηχανική παραγωγή των ισχυρών κρατών ήδη κατά μεγάλο τμήμα της είχε μεταφερθεί στις αποικίες τους. Οι ισχυρές αποικιοκρατικές χώρες απο εισαγωγείς πρώτων υλών και εξαγωγείς προιόντων, άρχισαν να μετασχηματίζονται σταθερά σε εξαγωγείς κεφαλαίων και εισαγωγείς προιόντων. Ηταν μοιραίο να αρχίσουν να αλλάζουν οι παγκόσμιες ισορροπίες. Το άναρχο καπιταλιστικό κυνήγι του κέρδους, όπλισε τα αναπτυσόμενα κέντρα με τα όπλα που θα έμελλε να ανταγωνισθούν τις καπιταλιστικές μητροπόλεις. Οι ντόπιες αστικές τάξεις παρά την διοικητική τους υποτέλεια στο κράτος που κατείχε την αποικία, οργάνωναν παντού καπιταλιστικές δομές βομηχανικού, τραπεζικού και χρηματιστικού κεφαλαίου που παρά την εξάρτηση του, άρχισε να γίνεται όλο και πιο ανταγωνιστικό. Με λίγα λόγια το κόστος διατήρησης των αποικιών άρχισε να γίνεται υπέρογκο, συνυπολογίζοντας και το διοικητικό και το στρατιωτικό, πέρα απο τις μειώσεις κερδών λόγω ανταγωνισμού. Η καπιταλιστική ανάπτυξη στις αποικίες όμως εκτός απο ντόπια αστική τάξη, δημιούργησε και ντόπιο προλεταριάτο όπως και μεσαίες κυρίως ασχολούμενες με την υπαλληλία τάξεις. Η ύπαρξη της Σοβιετικής Ενωσης και του υπόλοιπου σοσιαλιστικού κόσμου με την έμπρακτη βοηθειά της πυροδότησε σε όλη την υφήλιο ένα πύρινο κύμα χειραφέτησης των λαών και έκρηξης εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων. Υπό αυτές τις συνθήκες, το κόστος διατήρησης των αποικιών για τις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες, συνυπολογίζοντας και το κόστος συντήρησης του Ψυχρού πολέμου και των εξοπλισμών, έγειρε την πλάστιγγα και όρισε την μοίρα της αποικικρατίας. Ο ρόλος της στην ιστορία είχε τελειώσει. Μια τεράστια σειρά αποικιών απέκτησαν την πολιτική τους ανεξαρτησία. Οι μεγάλες καπιταλιστικές χώρες με σύμμαχο την ντόπια αστική τάξη των νέων χωρών, μπήκαν στην μάχη του οικονομικού ελέγχου τους. Ο ανταγωνισμός των νέων καπιταλιστικών κέντρων προς τις μεγάλες χώρες και η συνεχής προσπάθεια των μεγάλων δυνάμεων να επικυριαρχούν όσο μπορούν οικονομικά, διαμορφώνει την σύγχρονη καπιταλιστική πυραμίδα που χαρακτηρίζεται απο ποικίλες μορφές και βαθμούς αλληλεξάρτησης. Το ιστορικό τέλος της αποικιοκρατίας, σε τίποτα δεν αναιρεί την λενινιστική ανάλυση του ιμπεριαλισμού. Αντίθετα την ισχυροποιεί, γιατί αποδείχνει για άλλη μια φορά και δια ζώσης τα χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού καπιταλισμού. Η ανισόμετρη καπιταλιστική ανάπτυξη κάνει τα ξαναμοιράσματα, αναπόφευκτα. Εαν ρίξει κάποιος μια ματιά στον σύγχρονο παγκόσμιο οικονομικό χάρτη θα δεί πως οι παλιές μεγάλες δυνάμεις κρατούν μεν τα ηνία του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος σαφώς δε πιο αδύνατες, έχοντας να αντιμετωπίσουν τον ανταγωνισμό καπιταλιστικών χωρών που δυνάμωσαν. Και οι περισσότερες είναι πρώην αποικίες. Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Νότια Αφρική. Μαζί τους και η πρώην σοσιαλιστική Ρωσία. Δεν μένει παρά οι ενισχυμένοι να απαιτήσουν το μερίδιο που τους αναλογεί.

 

   Συνολικά μέχρι τώρα είδαμε με οδηγό τον Λένιν πως ο καπιταλισμός ξεκίνησε στην ιστορία με βασικό του γνώρισμα τον ελεύθερο συναγωνισμό, μέσα απο τον οποίον ξεπήδησε το αντιθετό του. Δηλαδή το μονοπώλιο. Αυτό ήταν αναπόφευκτο με βάση την γενική καπιταλιστική τάση συγκέντρωσης που ανέλυσε ο Μάρξ. Ο σύντομος ορισμός του Λένιν είναι οτι: ο ιμπεριαλισμός είναι το μονοπωλιακό στάδιο του καπιταλισμού. Ομως ο Λένιν έκανε αναλυτική οριοθέτηση του φαινομένου που ονομάζουμε ιμπεριαλισμό. Είναι τα περίφημα πέντε σημεία.

1. Συγκέντρωση παραγωγής και κεφαλαίου, που έχει φτάσει σε τέτοια βαθμίδα ανάπτυξης, ώστε να δημιουργεί μονοπώλια που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική ζωή.
2. Συγχώνευση του τραπεζικού κεφαλαίου με το βιομηχανικό και δημιουργία μιας χρηματιστικής ολιγαρχίας πάνω στην βάση αυτού του “χρηματιστικού κεφαλαίου”.
3. Εξαιρετικά σπουδαία σημασία αποκτάει η εξαγωγή κεφαλαίου, σε διάκριση απο την εξαγωγή εμπορευμάτων.
4. Συγκροτούνται διεθνείς μονοπωλιακές ενώσεις των καπιταλιστών, οι οποίες μοιράζουν τον κόσμο και
5. έχει τελειώσει το εδαφικό μοίρασμα της γής ανάμεσα στις μεγάλες καπιταλιστικές Δυνάμεις.
6. Με διαλεκτική ανάλυση και βασισμένος στις μαρξιστικές αρχές ο Λένιν κατέγραψε πως οι μεταβολές της λειτουργίας της καπιταλιστικής οικονομίας οδηγούν στην γέννηση του ιμπεριαλισμού, όρισε του κανόνες κίνησης του και περιέγραψε τα κύρια γνωρισματά του. Εχει ιδιαίτερη σημασία η προσηλωσή του στις μαρξιστικές αρχές για τον λόγο οτι άμεσα αρχίσαν οι προσπάθειες για διαφορετικές ερμηνείες του φαινομένου του ιμπεριαλισμού απο άλλες θεωρητικές οπτικές, οι οποίες δηλώναν και αυτές με την σειρά τους οτι είναι μαρξιστικές.
   Εχει σημασία να παρακολουθήσουμε κάποιες απο αυτές για να κατανοήσουμε με ποιόν ακριβώς τρόπο φτάσαν σε “τερατώδη” συμπεράσματα, που βέβαια έκρυβαν συγκεκριμένους πολιτικούς σκοπούς πολύ γνώριμους στις μέρες μας. Μια τέτοια “διάσημη” προσπάθεια ερμηνείας του ιμπεριαλισμού την επιχείρησε ένας πρώην μαρξιστής. Ο Κάουτσκι. Ισχυριζόμενος οτι παραμένει μαρξιστής, διατύπωσε πως ο ιμπεριαλισμός δεν είναι οικονομική φάση (ή βαθμίδα ανάπτυξης) του καπιταλισμού αλλά πολιτική του ποικιλία. Μία μορφή του. Με άλλα λόγια ο ιμπεριαλισμός δεν ταυτίζεται υποχρεωτικά με τον σύγχρονο καπιταλισμό ή αλλοιώς οτι ο μονοπωλιακός καπιταλισμός μπορεί και να μην είναι αρπακτικός και βίαιος πολιτικά. Ο Κάουτσκι αποσπά την πολιτική του ιμπεριαλισμού απο την οικονομία, έμμεσα διατυπώνοντας πως μπορεί να υπάρξει μονοπωλιακός καπιταλισμός που δεν θα είναι ανταγωνιστικός σε σχέση και ενάντια σε άλλους καπιταλιστές και κατ΄επέκταση αναγκαστικά βίαιος και επεκτατικός. Δηλαδή τα μεγάλα καπιταλιστικά κράτη, όπου έχει αναπτυχθεί ο μονοπωλιακός καπιταλισμός, θεωρητικά κατά τον Κάουτσκι μπορούν να βρούν μορφές ανταγωνισμού που να συνυπάρχουν με μη ιμπεριαλιστικές πολιτικές. Εδώ αρχίζει σταδιακά να διαμορφώνεται ένα τερατώδες συμπέρασμα του Κάουτσκι. Ο μονοπωλιακός ανταγωνισμός μπορεί να διεξαχθεί με “ειρηνικούς” κανόνες, οι οποίοι όταν μεταφερθούν στην εξωτερική πολιτική των καπιταλιστικών κρατών (ούλτραιμπεριαλισμο ή υπέριμπεριαλισμο τον ονόμαζε), θα έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο συνένωσης και συμφωνίας των ιμπεριαλιστών όλου του κόσμου και οχι της πάλης αναμεσά τους, στην φάση του σταματήματος των πολέμων στις συνθήκες του καπιταλισμού, στην φάση της απο κοινού εκμετάλλευσης του κόσμου απο το διεθνικά ενωμένο χρηματιστικό κεφάλαιο. Είναι η φάση του “ειρηνικού” ιμπεριαλισμού. Το τερατώδες γεγονός είναι πως ένας κατά δηλωσή του μαρξιστής, αποσπά την προσοχή απο το βάθος των αντιθέσεων που χαρακτηρίζουν τον καπιταλιστικό κόσμο, σκορπώντας φρούδες ελπίδες πως η κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου μπορεί να αμβλύνει και να εξασθενίσει την ανισομετρία και τις αντιθέσεις μέσα στην παγκόσμια οικονομία, ενώ στην πραγματικότητα τις ενισχύει. Απο εδώ κατάγονται και οι επίσης φρούδες ελπίδες περί “κατάργησης” των πολέμων.
   

   

      Ο Λένιν, με στοιχεία της εποχής του, αποδεικνύει πως η καπιταλιστική ανάπτυξη μετά την κυριαρχία του χρηματιστικού κεφαλαίου είναι απαραίτητα ανισόμετρη με ενισχυτική πάντα τάση, αποδεικνύει πως η ανισομετρία γεννά διαταραχές της προυπάρχουσας ισορροπίας που επιλύεται με αναπόφευκτα ξαναμοιράσματα του κόσμου, αποδεικνύει πως στα πλαίσια του καπιταλισμού δεν υπάρχει άλλος τρόπος παρά ο πόλεμος για την επίλυση της αναντιστοιχίας ανάμεσα στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και την συσώρευση του κεφαλαίου απο την μια μεριά και στο μοίρασμα των σφαιρών επιρροής του χρηματιστικού κεφαλαίου απο την άλλη. Αποδεικνύει πως η ιδέα του υπεριμπεριαλισμού απο οικονομική και πολιτική άποψη είναι μια “υπερανοησία”. Αυτές οι θεωρίες στην ουσία είναι απολογητικές του καπιταλισμού που προσπάθησαν να φυτέψουν μέσα στους λαούς ιδέες ενός καλύτερου και πιο ανθρώπινου καπιταλισμού, ιδέες που προσπάθησαν να συνδεθούν οργανικά με συγκεκριμένες πολιτικές δράσεις που τις διαπερνά όλες σαν κόκκινη κλωστή η ύπαρξη δυνατότητας ενός τέτοιου πολιτικού αγώνα που θα μπορεί να “ελέγχει” και να ρυθμίζει την αρπακτικότητα, την βιαιότητα και την βαρβαρότητα του καπιταλισμού χωρίς να χρειάζεται να τον ανατρέψει. Ιδέες που έκτοτε διαψεύσθηκαν οικτρά με δύο παγκόσμιους πολέμους και θα ήταν απίθανο να μην επανέλθουν στο προσκήνιο ειδικά μετά την ήττα του σοσιαλισμού στο τέλος του 20ου αιώνα. Επίσης δεν είναι καθόλου παράξενο που οι “μοντέρνοι” φορείς αυτών των ιδεών στις μέρες μας ... είναι οι ίδιοι και απαράλαχτοι με εκείνους στα χρόνια του Λένιν. Οι οπορτουνιστές.

   
   

      
   

   

   
   Το μονοπώλιο λοιπόν κατακτά αποφασιστικό ρόλο στην οικονομική και κατ΄επέκταση στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Αλλά όπως διδάσκει η διαλεκτική, τα πάντα λειτουργούν με τις αντιθέσεις τους και τις αντιφάσεις τους. Το μονοπώλιο για να μειώσει το κόστος παραγωγής (με σκοπό την αύξηση του κέρδους) έχει την τάση να εντάσει στην παραγωγική διαδικασία τεχνικές βελτιώσεις και ανακαλύψεις και επομένως απο αυτή την πλευρά βοηθά την τεχνική πρόοδο και την γενική κίνηση προς τα μπρός. Απο την άλλη οσο πιο ενισχυμένη θέση έχει το ίδιο μονοπώλιο στο κλάδο που δραστηριοποιείται τόσο πιο εύκολα μπορεί να καθορίζει μονοπωλιακές τιμές, που εξασφαλίζουν το κέρδος χωρίς μάλιστα την ανάγκη να εντάξει νέες τεχνικές ανακαλύψεις στην παραγωγή και αποφεύγοντας έτσι το κόστος τους. Εδώ ο Λένιν αναφέρει παραδείγματα μονοπωλίων που αγοράζουν ευρεσιτεχνίες, για να εμποδίσουν την χρησιμοποιησή τους απο ανταγωνιστές. Εδώ λοιπόν αρχίζουμε να βλέπουμε τις πτυχές του μονοπωλιακού πια ανταγωνισμού. (Εξαρχής είδαμε πως το μονοπώλιο, για να καταφέρει να αποκτήσει την θέση του σαν μονοπώλιο αναιρεί και καταργεί τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Οχι όμως σε όλο το μήκος και πλάτος της παραγωγικής διαδικασίας. Η γέννεση του μονοπωλίου στην πράξη καταστρέφει τον ελεύθερο ανταγωνισμό στα χαμηλά επίπεδα παραγωγής, συγκεντρώνοντας σκόρπια και μικρά μέσα παραγωγής. Η διαδικασία γέννεσης του μονοπωλίου, καταστρέψει πολλούς μικρούς καπιταλιστές, για να το αποκτήσει ένας. Αποκόπτει δηλαδή πολλούς απο την κατοχή μέσων παραγωγής και στην ουσία σε αυτό το επίπεδο καταργεί βίαια οποιαδήποτε μορφή ανταγωνισμού. Ομως το μονοπώλιο, σε ανώτερα επίπεδα παραγωγής και συγκέντρωσης κεφαλαίων, συνυπάρχει με τον ανταγωνισμό άλλων μονοπωλίων οργανωμένων στην ίδια ή διαφορετική εθνική βάση. Εκεί ο ανταγωνισμός είναι αμείλικτος, με το αναδυόμενο μονοπώλιο να έχει την τάση να ενσωματώνει νέες τεχνικές στην διαδικασία παραγωγής και με αυτό τον τρόπο να ανταγωνισθεί το καθιερωμένο και ισχυρό μονοπώλιο που έχει την τάση να εξασφαλίζει το κέρδος του με τακτικές καθιέρωσης μονοπωλιακών τιμών και κατ΄επέκταση εξολόθρευσης του ανταγωνιστή και συνάμα στασιμότητας της προόδου της τεχνολογίας. Το υπερμονοπώλιο που θα ελέγχει σε έναν κλάδο την παγκόσμια παραγωγή χωρίς κανέναν ανταγωνισμό σε όλη την υφήλιο είναι ανέφικτο στις συνθήκες του καπιταλισμού.) Με λίγα λόγια, σε αυτό το ανώτερο επίπεδο συγκεντρωμένης παραγωγής, ο αμείλικτος και θανατηφόρος καπιταλιστικός ανταγωνισμός συνεχώς δημιουργεί αναδυόμενα μονοπώλια που στην αναδυσή τους προσφέρουν μεν τεχνική πρόοδο, αλλά όσο κατακτούν μεγαλύτερα μερίδια των αγορών μπαίνουν σταδιακά στην θέση των προκατόχων τους και τώρα πιά, για να διατηρήσουν και να ενισχύσουν αυτή την θέση πρέπει να ανταγωνισθούν τους νέους επίδοξους ανταγωνιστές τους με τα ίδια μέσα που ανταγωνίσθηκαν τους ίδιους. Αυτή είναι μια κατάσταση επιδεινούμενης στασιμότητας στην οποία η τεχνολογική πρόοδος όσο θα τίθεται στην υπηρεσία του καπιταλιστικού κέρδους τελικά θα αναγκάζει την τεχνολογία να ανταγωνίζεται την προοδό της μέχρι το σημείο που θα διαμορφώνονται νέες συνθήκες ούτως ώστε ένα νέο τεχνολογικό βήμα να αποδώσει ξανά κέρδη μέσα σε ένα περιβάλλον ακραίου και αρπακτικού μονοπωλιακού ανταγωνισμού. Αυτός ο ανταγωνισμός γεννά την ανισόμετρη και άναρχη καπιταλιστική ανάπτυξη (σήμερα σε εθνικό επίπεδο ... αύριο ίσως σε διαφορετικό) και αυτή με την σειρά της την αναγκαιότητα συνεχών αναδιανομών και ξαναμοιρασμάτων του κόσμου (σήμερα σε εθνικό επίπεδο ... αύριο ίσως σε διαφορετικό, άλλοτε με ειρηνικά μέσα σαν τα καρτέλ κλπ, άλλοτε με πολεμικά και βίαια). Και όλα λειτουργούν υπό την νομοτελειακή τάση (όπως απέδειξε ο Μάρξ) συνεχούς μείωσης του καπιταλιστικού κέρδους που οδηγεί αναπόφευκτα στην ενίσχυση του μονοπωλιακού χαρακτήρα του καπιταλισμού με όλα τα παρεπόμενα, στην υποβάθμιση της αξίας της ανθρώπινης εργασίας (την στιγμή που μόνο απο αυτή προκύπτουν τα κέρδη) και στην ακραία επέκταση και εκμετάλλευση απο τον καπιταλισμό όλης της υδρογείου. Οι περιοχές της γής για παραπέρα εκμετάλλευση έχουν στερέψει, η ανθρώπινη εργασία έχει υποβαθμισθεί σε σημεία βαρβαρότητας και αυτή την διαμορφωμένη κατάσταση έρχεται να την διαχειρισθεί ο ιμπεριαλισμός. Αυτό το τοπίο ο Λένιν το ονομάζει κατάσταση στασιμότητας και σαπίσματος του ιμπεριαλισμού.
   

   

     

      Μέχρι σήμερα όλες οι τάσεις κίνησης των κοινωνιών που περιγράφει ο Λένιν ... επιβεβαιώνονται μέχρι κεραίας και μάλιστα μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, ο μονοπωλιακός χαρακτήρας του καπιταλισμού μαζί και τα συνοδά χαρακτηριστικά του σαπίσματος, αποκτούν παγκοσμιοποιημένα και υπερεθνικά χαρακτηριστικά. Τον ίδιο δρόμο ακολουθεί και η τεχνολογική εξέλιξη και πρόοδος. Μετά την εδραίωση του πρώτου σοσιαλιστικού κράτους της υφηλίου και του πρώτου ιστορικού παραδείγματος για το πώς η τεχνολογική πρόοδος μπαίνει στην υπηρεσία των κοινωνιών (και όχι στην υπηρεσία του κέρδους), τα παγκόσμια τεχνολογικά άλματα ήταν ραγδαία οχι γιατί ο μονοπωλιακός καπιταλισμός είχε την ενδογενή τάση να τα επιτύχει, αλλά γιατί απο την ύπαρξη και μόνο και την τεχνολογική πρόοδο της ΕΣΣΔ, “εκβιάσθηκε” και αναγκάσθηκε να μπεί στον ιδιότυπο παγκόσμιο τεχνολογικό ανταγωνισμό με τον ιδεολογικό αντίπαλο θυσίαζοντας μέρος των κερδών στο βωμό αυτου του αγώνα, όπως εξάλλου και για τον ίδιο λόγο, προέβει στις μισθολογικές και κοινωνικές παροχές στους πολίτες του Δυτικού κόσμου. Η ύπαρξη και η ενίσχυση της ΕΣΣΔ και του σοσιαλιστικού κόσμου μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο ανάγκασε τον ιμπεριαλισμό να αμβλύνει προσωρινά τις εσωτερικές του αντιθέσεις, τον ανάγκασε να ανακόψει ως ένα βαθμό την τάση του για σάπισμα, αλλά σε καμμιά στιγμή δεν κατάφερε να υπερκεράσει την κατάσταση στασιμότητας. Κανένα όμως απο τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του μονοπωλιακού καπιταλισμού δεν ανετράπει, πολύ δε περισσότερο κανένα δεν τροποποιήθηκε με τρόπο που να εκφεύγει απο τις βασικές γραμμές που καθόρισε εκείνα τα χρόνια ο Λένιν. Μετά την κατάρρευση του υπαρκτού, όλα άρχισαν να παίρνουν και πάλι τον γνώριμο και αναπόδραστο δρόμο τους. Στις μέρες μας η τεχνολογία αιχμής είναι απόλυτα εξαρτημένη στον μονοπωλιακό μηχανισμό του κέρδους σε σημείο που να αναφύονται ακραίες εκδηλώσεις και συμπτώματα σήψης. Σε τεράστια έκταση και σε συντριπτικά ποσοστά κάθε νέα έρευνα και εξέλιξη είναι συνδεδεμένη πρώτα και κύρια με την πολεμική τεχνολογία. Το σημαντικό δεν είναι οτι τα ερευνητικά κονδύλια σε ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά κατευθύνονται προς την στρατιωτική βιομηχανία (τα οποία μετά την ήττα του αντίπαλου δέους θα έπρεπε να μειωθούν δραστικά), αλλά οτι κάθε νέο στοιχείο προόδου όλων των τομέων της έρευνας, ακόμα κα των λεγόμενων “κοινωνικών” επιστημών, πρώτα “παραδίδεται” με την απαιτούμενη μυστικότητα στο στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα, εκείνο φιλτράρει κάθε νέα γνώση και όποια κρίνεται οτι περιέχει μελλοντικά στρατηγικά χαρακτηριστικά τοποθετείται στα άκρως απόρρητα και όποια δεν αξιολογείται σαν τέτοια παραδίνεται με όρους μονοπωλιακού ανταγωνισμού στο υπόλοιπο βιομηχανικό σύμπλεγμα προς εκμετάλλευση. Στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες αυτές οι διαδικασίες είναι πλήρως νομοθετημένες. Χιλιάδες νέες ανακαλύψεις της ιατρικής, της βιολογίας, της γενετικής, της φαρμακολογίας, της ψυχιατρικής, της γεωπονίας, της μηχανολογίας, της χημείας, των υπολογιστικών συστημάτων, της πυρηνικής, της τεχνολογίας των υλικών κλπ κλπ κλπ ... περνούν κάθε μέρα στα “φίλτρα” της στρατιωτικής βιομηχανίας, στερώντας απο τις κοινωνίες τεράστια οφελήματα που θα μπορούσαν να εκριζώσουν πάμπολλες μάστιγες της ανθρωπότητας. Αλλά ακόμα και εκείνες οι τεχνολογίες που τελικά θα λάβουν την έγκριση της στρατιωτικής βιομηχανίας και θα “βγούν στην παραγωγή” με κανένα τρόπο δεν εξυπηρετούν τις κοινωνικές ανάγκες εαν πρώτα και κύρια δεν εξάγουν το υπερκέρδος. Ακλόνητο χαρακτηριστικό παράδειγμα σήψης είναι η συμπεριφορά της φαρμακοβιομηχανίας όσο αφορά την νόσο του AIDS όπου κανονική συγκρότηση καρτέλ, με πολυπλόκαμες διαδικασίες, κρατά τις τιμές των φαρμάκων ψηλά την στιγμή που στο νότιο ημισφαίριο εκτυλίσεται πανδημία της νόσου. Αραγε ποιός προσφέρει τεχνολογικές λύσεις αιχμής στην τάχα παράνομη βιομηχανία των ναρκωτικών ?? Σάπισμα !! Και η υψηλή τεχνολογία υπολογιστών, δικτύων και επικοινωνιών που διευκολύνει (και καταγράφει αδιάκοπα) την ζωή των ανθρώπων (έναντι ακριβού τιμήματος βεβαίως), άραγε πόσα στρατιωτικά φίλτρα πέρασε για να φτάσει σε μας ?? Η στρατιωτική βιομηχανία πόσα επίπεδα τεχνολογίας αιχμής είχε εξασφαλίσει στα συρτάρια της πριν επιτρέψει να μπούν στην “κυκλοφορία” και στην δημόσια χρήση τα δίκτυα Internet, GPS και WiFi ?? Αλήθεια τι τρομερό φαινόμενο σαπίσματος είναι ... οι κοινωνίες να πιστεύουν πως οι τεχνολογίες κάνουν άλματα στα γκαράζ των Steve Jobs και στις γκαρσονιέρες των Bill Gates !! Σάπισμα είναι ... η γνώση που παράγουν τα μέλη της κοινωνίας ... να κατευθύνονται με μαθηματική ακρίβεια σε τέτοιους ρυπαρούς μηχανισμούς. Η γνώση της κοινωνίας, στην υπηρεσία των εκμεταλλευτών της.
7. Αλλά ας επιστρέψουμε και πάλι στον Λένιν. Εδώ καταπιάνεται με τις επιδράσεις που επιφέρει στις κοινωνίες η λειτουργία του χρηματιστικού κεφαλαίου, του κεφαλαίου εκείνου που χαρακτηρίζει και καθορίζει τον ιμπεριαλισμό. Τεράστια συσσώρευση κεφαλαίων στα χέρια λίγων καπιταλιστών, λίγων χωρών.
   

   Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ==>>

   ΤΟ ΠΕΡΙΛΗΨΑΡΙ ΤΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ ... με οδηγό τον Λένιν. #3

     
   

   

   
       Με διαλεκτική ανάλυση και βασισμένος στις μαρξιστικές αρχές ο Λένιν κατέγραψε πως οι μεταβολές της λειτουργίας της καπιταλιστικής οικονομίας οδηγούν στην γέννηση του ιμπεριαλισμού, όρισε του κανόνες κίνησης του και περιέγραψε τα κύρια γνωρισματά του. Εχει ιδιαίτερη σημασία η προσηλωσή του στις μαρξιστικές αρχές για τον λόγο οτι άμεσα αρχίσαν οι προσπάθειες για διαφορετικές ερμηνείες του φαινομένου του ιμπεριαλισμού απο άλλες θεωρητικές οπτικές, οι οποίες δηλώναν και αυτές με την σειρά τους οτι είναι μαρξιστικές.
   

   Η ΣΥΝΕΧΕΙΑ ==>>

.