ΠΛΟΥΤΩΝΑΣ Κόσμος απρόσμενης ποικιλίας στα παγωμένα άκρα του ηλιακού συστήματος

ΠΛΟΥΤΩΝΑΣ

Κόσμος απρόσμενης ποικιλίας στα παγωμένα άκρα του ηλιακού συστήματος

Καταπληκτικές λεπτομέρειες φαίνονται σε αυτήν τη φωτογραφία υψηλής ανάλυσης του Χάροντα, του μεγαλύτερου δορυφόρου του Πλούτωνα, που τράβηξε το σκάφος «Νέοι Ορίζοντες», στις 14 Ιούλη 2015, λίγο πριν την κοντινότερη προσέγγιση στον πλανήτη

Από την ανοιχτόχρωμη περιοχή σε σχήμα καρδιάς, μέχρι την εκτεταμένη ατμόσφαιρα και τα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος φεγγάρια, η αποστολή «Νέοι Ορίζοντες» της NASA αποκάλυψε ένα βαθμό ποικιλίας και συνθετότητας στο σύστημα του Πλούτωνα, που λίγοι περίμεναν να συναντήσουν στα παγωμένα άκρα του ηλιακού συστήματος.
Τρεις μήνες μετά το πέρασμα από τον Πλούτωνα, η επιστημονική ομάδα της αποστολής δημοσίευσε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Science» την πρώτη μελέτη με τίτλο «Το σύστημα του Πλούτωνα: Αρχικά αποτελέσματα από την εξερεύνησή του από τους Νέους Ορίζοντες». Η διαστημοσυσκευή συγκέντρωσε τόσο πολλά δεδομένα που υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον άλλοι 12 μήνες για να τα τηλεμεταδώσει στη Γη. Η αποστολή «Νέοι Ορίζοντες» δε θα επιτρέψει μόνο τη δημιουργία του πρώτου εγχειριδίου, για το σε μεγάλο βαθμό άγνωστο έως τώρα σύστημα του Πλούτωνα, αλλά αναμφίβολα θα αποτελέσει και έμπνευση για τις επόμενες γενιές να συνεχίσουν να ψάχνουν τι υπάρχει μετά τον επόμενο λόφο, όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Τζιμ Γκριν, διευθυντής των διαπλανητικών αποστολών της NASA.
Οι φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης που έχουν φτάσει ήδη στη Γη, δείχνουν εκπληκτικά μεγάλη ποικιλομορφία στη μορφολογία και στην ηλικία των διάφορων περιοχών της επιφάνειας του Πλούτωνα, διαφορές στο χρωματισμό, στη σύνθεση και στην ανακλαστικότητα. Εντοπίστηκαν περιοχές ιδιαίτερα πλούσιες σε πάγο νερού, πολλαπλά στρώματα από αχλή μέσα στην ατμόσφαιρα και γενικά περισσότεροι πάγοι απ' ό,τι αναμενόταν.

Αυτή η υψηλής ανάλυσης φωτογραφία του Πλούτωνα συνδυάζει 3 φωτογραφίες που πάρθηκαν με φίλτρα υπερύθρου, μπλε και κόκκινου χρώματος. Η μεγάλη ανοιχτόχρωμη περιοχή είναι ο δυτικός λοβός της «καρδιάς», ενός χαρακτηριστικού σχηματισμού πάνω στον πλανήτη. Η ανεπίσημη ονομασία του είναι Πεδιάδα Σπούτνικ και διαπιστώθηκε ότι αποτελείται κυρίως από παγωμένο άζωτο, μονοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο

Η αχλή δίνει γαλάζια απόχρωση στον ουρανό του Πλούτωνα, παρότι αποτελείται από γκρίζα ή κοκκινωπά συσσωματώματα θολινών, ουσιών που σχηματίζονται από χημική αντίδραση μεταξύ του αζώτου και του μεθανίου, η οποία πραγματοποιείται υπό την επίδραση των υπεριωδών ακτίνων του Ηλιου. Στην επιφάνεια των σωματιδίων συμπυκνώνονται πτητικά αέρια σχηματίζοντας μια επικάλυψη πάγου, πριν τα σωματίδια καταπέσουν στην επιφάνεια δίνοντας στον Πλούτωνα την κοκκινωπή του απόχρωση.
Ο πάγος νερού εντοπίστηκε σε διάσπαρτες μικρές περιοχές, πιθανώς επειδή στο μεγαλύτερο μέρος της η επιφάνεια του Πλούτωνα καλύπτεται από πάγους πτητικών αερίων. Οι επιστήμονες προσπαθούν να καταλάβουν γιατί ο πάγος νερού εκτίθεται μόνο σε μερικές περιοχές και γιατί μόνο στις συγκεκριμένες. Επιπλέον θέλουν να εξηγήσουν γιατί αυτές οι περιοχές ταυτίζονται με εκείνες που το χρώμα της επιφάνειας είναι πιο κοκκινωπό. Προφανώς υπάρχει κάποια συσχέτιση νερού - θολινών, για την οποία δεν γνωρίζουμε.
Από την αποστολή «Νέοι Ορίζοντες» οι επιστήμονες έμαθαν ότι οι μικροί πλανήτες μπορεί να παραμένουν ενεργοί επί δισεκατομμύρια χρόνια μετά το σχηματισμό τους και πήραν χρήσιμα μαθήματα από το βαθμό γεωλογικής συνθετότητας τόσο του Πλούτωνα, όσο και του μεγαλύτερου δορυφόρου του, Χάροντα. Στο Χάροντα περίμεναν να συναντήσουν έναν τυπικό δορυφόρο διάτρητο από κρατήρες, αλλά βρήκαν μια μορφολογία γεμάτη βουνά, φαράγγια, κατολισθήσεις, χρωματικές διαφοροποιήσεις κ.λπ. Ενα φαράγγι 1.600 χιλιομέτρων, τέσσερις φορές πιο μακρύ από το Γκραντ Κάνιον και δυο φορές πιο βαθύ, διατρέχει όλη την όψη του Χάροντα, αποκαλύπτοντας μια τιτάνιων διαστάσεων γεωλογική αναταραχή στο παρελθόν του. Οι πεδιάδες νότια του φαραγγιού, που ανεπίσημα ονομάζονται Πεδιάδα του Βούλκαν, έχουν λιγότερους κρατήρες συγκριτικά με τις βορειότερες περιοχές, ένδειξη ότι είναι γεωλογικά νεότερες. Η λεία επιφάνειά τους και άλλα χαρακτηριστικά είναι ενδείξεις προέλευσης από κρυοηφαιστειακή δραστηριότητα. Ισως ένας υπόγειος ωκεανός πάγωσε στο παρελθόν σπάζοντας σαν τσόφλι αυγού την επιφάνεια του Χάροντα, με ανάβλυση μεγάλης ποσότητας νερού, που πάγωσε, σχηματίζοντας την πεδιάδα.

Η γαλάζια απόχρωση της αραιής ατμόσφαιρας του Πλούτωνα, φαίνεται καθαρά σε αυτήν τη φωτογραφία την ώρα που ο πλανήτης βρίσκεται ανάμεσα στο «Νέοι Ορίζοντες» και τον Ηλιο

Μερικές από τις διεργασίες στον Πλούτωνα φαίνεται να έγιναν πρόσφατα (με τη γεωλογική έννοια), ανάμεσά τους αυτές που σχετίζονται με τους πλούσιους σε νερό πάγους και ακόμη περισσότερο με τους πιο πτητικούς πάγους αερίων, όπως εκείνοι στο δυτικό λοβό της «καρδιάς» του Πλούτωνα. Οι ερευνητές της NASA δεν θεωρούν απίθανο άλλα μεγάλα ουράνια σώματα της ζώνης Κούιπερ, όπως οι νάνοι πλανήτες Εριδα, Μάκεμακε και Χαουμέα, να έχουν επίσης σύνθετες γεωλογικές ιστορίες, που να συναγωνίζονται εκείνες του Αρη και της Γης. Σκέψεις διατυπώνουν και για τον Τρίτωνα, που θεωρείται κι αυτός πρώην νάνος πλανήτης της ζώνης Κούιπερ, ο οποίος κάποια στιγμή έπεσε στην αρπάγη του βαρυτικού πεδίου του Ποσειδώνα. Σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα της αποστολής, οι γεωλογίες του Τρίτωνα και του Πλούτωνα μπορεί τελικά να είναι πολύ διαφορετικές, αλλά περιμένουν περισσότερα στοιχεία για να βγάλουν οριστικά συμπεράσματα.

Περιοχές στην επιφάνεια του Πλούτωνα όπου εντοπίστηκε πάγος νερού (χρωματισμένος τεχνητά στη φωτογραφία με μπλε χρώμα)

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: http:www.nasa.gov, http://blogs.esa.int