Το χρονικό των Δεκεμβριανών
Παρασκευή, 1/12/1944: Ο βρεττανός αντιστράτηγος Ρόναλντ
Σκόμπι (διοικητής των εν Ελλάδι βρεττανικών και ελληνικών δυνάμεων)
εκδίδει διαταγή για την αποστράτευση των μαχητών τής Εθνικής Αντίστασης.
Η διαταγή αυτή αντιβαίνει σε όσα έχουν συμφωνηθεί με την συμφωνία τού
Λιβάνου. Ο ΕΛΑΣ δεν υπακούει. Έχει πληροφορίες πως ο Ζέρβας κάνει
εκκαθαρίσεις στην Ήπειρο με ισχυρότατες δυνάμεις. Νωρίς το πρωί, ο
Γεώργιος Παπανδρέου διαβεβαιώνει τον βρεττανό πρέσβη Ρέτζιναλντ Λήπερ
ότι δεν θα υποχωρήσει σε τίποτα. Ο Λήπερ απαντά ότι αντιλαμβάνεται την
κατάσταση και είναι έτοιμος να αναλάβει την ευθύνη. Οι δυο τους
συμφωνούν: καμμιά εκλογή και κανένα δημοψήφισμα πριν εξουδετερωθεί το
ΕΑΜ. Το απόγευμα ο Παπανδρέου καλεί σε σύσκεψη τους υπουργούς που δεν
πρόσκεινται στο ΕΑΜ και εκδίδεται υπουργική απόφαση που διατάσσει την
πολιτοφυλακή του ΕΛΑΣ να παραδώσει τα όπλα της στην σχηματιζόμενη
εθνοφυλακή. Το βράδυ παραιτούνται οι τέσσερις ΕΑΜικοί υπουργοί (Σβώλος,
Τσιριμώκος, Αρσενίου, Ασκούτσης). Το Α' Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ συντάσσει
σχέδιο αντίδρασης σε κάθε προσπάθεια πραξικοπήματος.
Σάββατο, 2/12/1944: Παραιτούνται από την κυβέρνηση Παπανδρέου οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ Ζεύγος και Πορφυρογένης μη αποδεχόμενοι τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Η Κ.Ε. του ΚΚΕ συνεδριάζει και αποφασίζει, μεταξύ άλλων, συλλαλητήριο στο Σύνταγμα την επομένη και γενική απεργία την μεθεπομένη. Ο Παπανδρέου εκδίδει διαταγή που απαγορεύει το συλλαλητήριο.
Κυριακή, 3/12/1944: Το συλλαλητήριο πραγματοποιείται. Το πλήθος είναι τεράστιο. Η αστυνομία τού Έβερτ ανοίγει πυρ (αργότερα θα ειπωθεί ότι τα πρώτα πυρά έπεσαν από βρεττανούς, από τα μπαλκόνια τής Μεγάλης Βρεττανίας), παρ' ότι οι διαδηλωτές είναι άοπλοι. Πέφτουν 28 νεκροί και 140 τραυματίες. Το Α' Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ εκδίδει διαταγή επιχειρήσεων. Την επομένη θα κινηθεί για τον αφοπλισμό των αστυνομικών τμημάτων και της χωροφυλακής αλλά θα αποφύγει να συμπλακεί με βρεττανούς για να μη προκαλέσει.
Δευτέρα, 4/12/1944: Το δεύτερο σύνταγμα της 2ης μεραρχίας τού ΕΛΑΣ αιφνιδιάζεται από βρεττανικές δυνάμεις και αφοπλίζεται στην Φιλοθέη. Άλλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτίθενται και καταλαμβάνουν πολλά αστυνομικά τμήματα σε Αθήνα και Πειραιά ενώ χτυπούν με επιτυχία και τις θέσεις που κατέχει η οργάνωση Χ στο Θησείο. Βρεττανικές δυνάμεις αρχίζουν να αποβιβάζονται στον Πειραιά.
Τρίτη, 5/12/1944: Ο ΕΛΑΣ της Στερεάς ξεκινά για αφοπλισμό των δυνάμεων του Ζέρβα. Προκειμένου να απομακρύνουν σημαντικές ελασίτικες δυνάμεις από την Αθήνα, οι βρεττανοί έκαναν λόγο για ισχυρές δυνάμεις τού ΕΔΕΣ ενώ ο Ζέρβας είχε ελάχιστους άνδρες και την βοήθεια των χωροφυλάκων. Στην Αθήνα, ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τις φυλακές Συγγρού, όπου κρατούνται χιλιάδες αγωνιστές χωρίς κατηγορία. Άλλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ χτυπούν την Ειδική και την Γενική Ασφάλεια Αθηνών.
Τετάρτη, 6/12/1944: Η Ειδική Ασφάλεια πέφτει. Το Δ' Τμήμα Χωροφυλακής περισφίγγεται. Το απόγευμα ο ΕΛΑΣ επιτίθεται στο Τμήμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη, σε βοήθεια του οποίου έχουν σπεύσει και βρεττανοί. Για να ενισχύσει την άμυνά της, η χωροφυλακή εξοπλίζει χίτες, δωσίλογους, εγκληματίες κλπ και καταφέρνει να αντισταθεί. Ομάδες παρακρατικών με επί κεφαλής αξιωματικούς της χωροφυλακής επιτίθενται στην Καισαριανή, καίγοντας σπίτια και εκτελώντας κατοίκους.
Πέμπτη, 7/12/1944: Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ επιχειρεί να εμποδίσει την συνεχιζόμενη αποβίβαση βρεττανικών δυνάμεων. Οι άγγλοι αντιδρούν χτυπώντας με άρματα τα γραφεία τού ΕΑΜ και βομβαρδίζοντας τον Πειραιά. Ο Τσώρτσιλ παραγγέλνει στον Σκόμπυ να δράσει σαν να βρίσκεται σε πόλη υπό κατοχή.
Παρασκευή, 8/12/1944: Οι μάχες στον Πειραιά συνεχίζονται. Χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες χτυπούν και πάλι την Καισαριανή αλλά αυτή την φορά οι κάτοικοι τους περιμένουν οργανωμένα και τους αποδεκατίζουν.
Σάββατο, 9/12/1944: Ο ΕΛΑΣ επιτίθεται και πάλι στο τμήμα Μακρυγιάννη αλλά ούτε τώρα τα καταφέρνει. Επιτίθεται και στην σχολή ευελπίδων, καταφέρνοντας να πάρει αρκετό οπλισμό. Μετά τον Πειραιά, οι βρεττανοί αρχίζουν να βομβαρδίζουν και περιοχές των Αθηνών. Ο Σκόμπυ τηλεγραφεί στον Τσώρτσιλ ότι χρειάζεται επειγόντως ενισχύσεις.
Κυριακή, 10/12/1944: Ο ΕΛΑΣ επιτίθεται και πάλι σε Μακρυγιάννη και Ευελπίδων, οι χωροφύλακες επιτίθενται και πάλι στην Καισαριανή, οι άγγλοι βομβαρδίζουν Καισαριανή και Νέα Σμύρνη. Χάρη στην αεροπορική τους ισχύ, οι βρεττανοί αρχίζουν να σταθεροποιούν τις θέσεις τους.
Δευτέρα, 11/12/1944: Οι άγγλοι επιχειρούν να θέσουν υπό έλεγχο τους κεντρικούς δρόμους τής Αθήνας. Ο ΕΛΑΣ χτυπά ξανά Μακρυγιάννη και ευελπίδων. Φτάνει στην Αθήνα ο βρεττανός στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ και αντικαθιστά τον Σκόμπυ με τον Τζον Χόκσγουερθ. Ο Σκόμπυ παραμένει στην Ελλάδα και ορίζεται υπεύθυνος διαπραγματεύσεων.
Τρίτη, 12/12/1944: Η πρώτη προσπάθεια του Σκόμπυ για συνεννόηση των δυο πλευρών πέφτει στο κενό. Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει επί τέλους την ευελπίδων. Σε αντίποινα, οι χωροφύλακες χτυπούν το νοσοκομείο Σωτηρία, σφάζοντας όποιον βρίσκουν μέσα: ανάπηρους στρατιώτες, αντάρτες, πολίτες τραυματίες από τους αγγλικούς βομβαρδισμούς. Πρόκειται για ένα από τα φρικωδέστερα εγκλήματα (αν όχι το φρικωδέστερο) του εμφυλίου.
Τετάρτη, 13/12/1944: Νέες αγγλικές δυνάμεις αποβιβάζονται στον Πειραιά, όπου ξεσπούν νέες μάχες μεταξύ βρεττανών και ΕΛΑΣ. Αγγλικά πλοία κανονιοβολούν την πόλη. Οι ελασίτικες δυνάμεις οπισθοχωρούν και αναδιατάσσονται. Το βράδυ, ο ΕΛΑΣ επιτίθεται σε Μοσχάτο και Φάληρο, πλήττοντας καίρια τις βρεττανικές δυνάμεις.
Πέμπτη, 14/12/1944: Νέες βρεττανικές αποβάσεις στον Πειραιά. Οι άγγλοι δείχνουν να κερδίζουν την μάχη για τον έλεγχο της πόλης.
Παρασκευή, 15/12/1944: Έχοντας σταθεροποιήσει τον έλεγχό τους στον Πειραιά, οι άγγλοι προωθούνται στην Αθήνα και καταλαμβάνουν τον Παρθενώνα, όπου στήνουν πυροβόλα για να στηρίξουν την άμυνα των χωροφυλάκων στου Μακρυγιάννη. Ο ΕΛΑΣ ανατινάσσει την Γενική Ασφάλεια. Μέσα στην ημέρα, οι βρεττανοί επιτίθενται σε Μακρυγιάννη και Προφήτη Ηλία ενώ βομβαρδίζουν τα Λιόσια και τους Αγίους Αναργύρους.
Σάββατο, 16/12/1944: Οι άγγλοι συνεχίζουν να αποβιβάζουν δυνάμεις στον Πειραιά και να τις προωθούν στην Αθήνα. Τα βρεττανικά τανκς έχουν γεμίσει τους δρόμους και τα αεροπλάνα βομβαρδίζουν ασταμάτητα. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ οπισθοχωρούν, εγκαταλείποντας τον Πειραιά και τον κέντρο τής Αθήνας. Αντίθετα, ο ΕΛΑΣ Στερεάς έχει πάρει σβάρνα τον Ζέρβα μέχρι πάνω από την Πρέβεζα, αναγκάζοντάς τον να καταφύγει στην Κέρκυρα.
Κυριακή, 17/12/1944: Παρά την λυσσαλέα αντίσταση των ελασιτών, οι άγγλοι προχωρούν, έστω και αργά. Είναι πλέον σαφές ότι οι αντάρτες έχουν ανάγκη ενισχύσεων.
Δευτέρα, 18/12/1944: Άγγλοι και χωροφύλακες επιτίθενται σε Ζάππειο, Μακρυγιάννη, Βεΐκου, Φιλοπάππου, Καλλιθέα και Νέα Σμύρνη, θέτοντας υυπό τον έλεγχό τους όλη την περιοχή μέχρι το κέντρο τής Αθήνας, εκτός από το Ζάππειο. Τα βρεττανικά αεροπλάνα χτυπούν πλέον τις θέσεις του ΕΛΑΣ στο Μαρούσι. Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τις φυλακές Αβέρωφ και συλλαμβάνει 130 δωσίλογους.
Τρίτη, 19/12/1944: Νέες αποβάσεις άγγλων στον Πειραιά. Αποτυχημένη προσπάθεια κυβερνητικών δυνάμεων να ανακαταλάβουν τις φυλακές Αβέρωφ. Οι βρεττανοί χτυπούν την Κυψέλη με τανκς και αεροπλάνα. Ο ΕΛΑΣ επιφέρει σημαντικό πλήγμα στους βρεττανούς, καταλαμβάνοντας το στρατηγείο τους στην Κηφισιά και συλλαμβάνοντας πολλούς αξιωματικούς (ανάμεσά τους κι έναν στρατηγό) και οπλίτες.
Τετάρτη, 20/12/1944: Οι άγγλοι θέτουν υπό τον έλεγχό τους Νέα Σμύρνη, Κουκάκι και Καλλιθέα. Το Ζάππειο αντέχει ακόμη.
Πέμπτη, 21/12/1944: Οι βρεττανικές δυνάμεις περιορίζονται σε αδιάκοπο σφυροκόπημα με όλμους και άλλα πυροβόλα περιοχών όπως η Κυψέλη, το Γαλάτσι, ο Άγιος Παντελεήμονας και τα Πατήσια.
Παρασκευή, 22/12/1944: Οι δυνάμεις τού ΕΛΑΣ οπισθοχωρούν σε Δραπετσώνα, Πετράλωνα, Καισαριανή, Ακαδημία Πλάτωνος. Αποτυγχάνει η προσπάθεια για κατάληψη του Ρουφ.
Σάββατο, 23/12/1944: Η σθεναρή και με αυταπάρνηση άμυνα του ΕΛΑΣ σε ολόκληρη την περιοχή πρωτευούσης, ανακόπτει την προώθηση των άγγλων. Όμως, η έλλειψη ενισχύσεων είναι κρίσιμη για τις ελασίτικες δυνάμεις.
Κυριακή, 24/12/1944: Οι κυβερνητικοί αρχίζουν και πάλι να κερδίζουν έδαφος. Η Καισαριανή βομβαρδίζεται ολονυκτίς και ισοπεδώνεται. Ο ΕΛΑΣ πιέζεται σε Ψυρρή, Πλάκα και Κεραμεικό αλλά στην Δραπετσώνα καταφέρνει να περάσει στην αντεπίθεση. Το απόγευμα ανατινάζονται οι φυλακές Χατζηκώστα. Το βράδυ, μέσω υπόγειας σήραγγας, ο ΕΛΑΣ παγιδεύει με εκρηκτικά την Μεγάλη Βρεττανία αλλά η ανατίναξη αναβάλλεται για την επομένη, όταν θα έφτανε ο Τσώρτσιλ.
Δευτέρα, 25/12/1944: Ο Τσώρτσιλ προσγειώνεται στο Καλαμάκι και ενημερώνεται από Λήπερ και Αλεξάντερ πριν καν βγει από το αεροπλάνο. Αγγλικές δυνάμεις καταλαμβάνουν τον σταθμό του ηλεκτρικού στο Μοσχάτο. Σκληρές οδομαχίες σε Ρέντη και Δραπετσώνα. Οι αντάρτες αποφασίζουν να μην ανατινάξουν την Μεγάλη Βρεττανία και ειδοποιούν τους άγγλους να εξουδετερώσουν τα εκρηκτικά.
Τρίτη, 26/12/1944: Ο αρχιεπίσκοπος και αντιβασιλεύς Δαμασκηνός προΐσταται συσκέψεως, στην οποία συμμετέχουν ο Τσώρτσιλ, ο Ήντεν, ο πρέσβυς των ΗΠΑ ΜακΒη και οι έλληνες πολιτικοί Παπανδρέου, Σοφούλης, Πλαστήρας, Μάξιμος και Καφαντάρης. Από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ έχουν προσκληθεί οι Σιάντος, Παρτσαλίδης και Μάντακας, οι οποίοι φτάνουν τελευταίοι και διαπιστώνυν ότι οι άλλοι είχαν αρχίσει δίχως να τους περιμένουν. Η σύσκεψη καταλήγει σε αδιέξοδο.
Τετάρτη, 27/12/1944: Οι κυβερνητικοί καταλαμβάνουν Ψυρρή και Μεταξουργείο ενώ πέφτει και το Ζάππειο. Νέα αδιέξοδη σύσκεψη ΕΑΜ, Παπανδρέου και βρεττανών.
Πέμπτη, 28/12/1944: Ο ΕΛΑΣ καταφέρνει να απωθήσει τους άγγλους από την Καισαριανή. Οι άγγλοι απαντούν με ολονύκτιους βομβαρδισμούς των ανατολικών συνοικιών.
Παρασκευή, 29/12/1944: Οι δυνάμεις τού ΕΛΑΣ δέχονται ισχυρή πίεση σε Αμπελόκηπους και Γηροκομείο ενώ συνεχίζονται οι βομβαρδισμοί. Οι αναφορές δείχνουν πως οι ελασίτικες δυνάμεις δεν ξεπερνούν πλέον τους 4.500 άνδρες σε ολόκληρη την περιοχή τής πρωτεύουσας.
Σάββατο, 30/12/1944: Οι άγγλοι καταλαμβάνουν πλήρως τον Βύρωνα και την Καισαριανή. Οι δυνάμεις τού ΕΛΑΣ υποχωρούν προς τον Υμηττό και συμπτύσσονται στο Κορωπί.
Κυριακή, 31/12/1944: Η μέρα κυλάει μάλλον ήρεμα, με μικρές αψιμαχίες. Οι άγγλοι οργανώνονται, σταθεροποιώντας τον έλεγχό τους στις ανατολικές συνοικίες.
Δευτέρα, 1/1/1945: Αγγλική επίθεση, αρχικά σε Αμπελόκηπους και Γηροκομείο και στην συνέχεια σε Νέα Ιωνία και Καλογρέζα, με υποστήριξη πυροβολικού.
Τρίτη, 2/1/1945: Σκληρές μάχες στο Γηροκομείο, το οποίο περνάει στον έλεγχο πότε της μιας πλευράς και πότε της άλλης, για να καταλήξει στους άγγλους. Ο ΕΛΑΣ επιχειρεί ανεπιτυχώς να αντεπιτεθεί στο κέντρο της πόλης. Το ίδιο ανεπιτυχείς είναι και οι επιχειρήσεις σε Καισαριανή, Βύρωνα, Κοκκινιά και Πειραιά ενώ η Δραπετσώνα κρατιέται με τα δόντια. Από την άλλη, οι άγγλοι σαρώνουν σε Εξάρχεια, Χατζηκώστα και Νεάπολη.
Τετάρτη, 3/1/1945: Οι λιγοστές δυνάμεις τού ΕΛΑΣ στον Πειραιά απειλούνται με εγκλωβισμό. Οι άγγλοι θέτουν υπό τον έλεγχό τους τα Τουρκοβούνια, καταλαμβάνουν το Ψυχικό και προωθούνται στου Γκύζη. Ο ΕΛΑΣ συμπτύσσεται στην Καλογρέζα και στις φυλακές Αβέρωφ..
Πέμπτη, 4/1/1945: Κατά την διάρκεια της νύχτας, ο ΕΛΑΣ επιχειρεί ανεπιτυχώς να ανακαταλάβει τα Τουρκοβούνια και το Ψυχικό. Οι αντάρτες εκκενώνουν τον Πειραιά και συμπτύσσονται στον Ασπρόπυργο. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, όλες οι ελασίτικες μονάδες διατάσσονται να συμπτυχθούν προς Κουκουβάουνες, Βαρυμπόμπη και Μενίδι.
Παρασκευή, 5/1/1945: Με συντεταγμένη υποχώρηση και υπό συνεχείς αεροπορικές επιθέσεις, οι ελασίτες φτάνουν στο Μενίδι. Επιχειρείται αναδιάταξή τους σε Τατόι και Κακοσάλεσι.
Σάββατο, 6/1/1945: Νέα υποχώρηση του ΕΛΑΣ προς Χασιά και Μπογιάτι.
Κυριακή, 7/1/1945: Το απόγευμα εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ παραδίδει στους βρεττανούς μήνυμα του Ζεύγου για κατάπαυση του πυρός και διαπραγματεύσεις. Ο Σκόμπυ τον διαβεβαιώνει ότι είναι έτοιμος να συνεργαστεί με τον ΕΛΑΣ.
Πέμπτη, 11/1/1945: Ενώ οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έχουν αποτραβηχτεί πλήρως από το λεκανοπέδιο, υπογράφεται ανακωχή ανάμεσα σε βρεττανούς και ΕΛΑΣ. Για τους βρεττανούς, υπέγραψε ο Σκόμπυ. Για τον ΕΛΑΣ υπέγραψαν οι Παρτσαλίδης, Ζεύγος, Αθηνέλλης και Μακρίδης. Όλα είχαν τελειώσει.
Είχαν τελειώσει, όμως; ...
Σάββατο, 2/12/1944: Παραιτούνται από την κυβέρνηση Παπανδρέου οι εκπρόσωποι του ΚΚΕ Ζεύγος και Πορφυρογένης μη αποδεχόμενοι τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ. Η Κ.Ε. του ΚΚΕ συνεδριάζει και αποφασίζει, μεταξύ άλλων, συλλαλητήριο στο Σύνταγμα την επομένη και γενική απεργία την μεθεπομένη. Ο Παπανδρέου εκδίδει διαταγή που απαγορεύει το συλλαλητήριο.
Κυριακή, 3/12/1944: Το συλλαλητήριο πραγματοποιείται. Το πλήθος είναι τεράστιο. Η αστυνομία τού Έβερτ ανοίγει πυρ (αργότερα θα ειπωθεί ότι τα πρώτα πυρά έπεσαν από βρεττανούς, από τα μπαλκόνια τής Μεγάλης Βρεττανίας), παρ' ότι οι διαδηλωτές είναι άοπλοι. Πέφτουν 28 νεκροί και 140 τραυματίες. Το Α' Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ εκδίδει διαταγή επιχειρήσεων. Την επομένη θα κινηθεί για τον αφοπλισμό των αστυνομικών τμημάτων και της χωροφυλακής αλλά θα αποφύγει να συμπλακεί με βρεττανούς για να μη προκαλέσει.
 |
| 3/12/1944. Οι πρώτοι νεκροί ενός εμφυλίου που μόλις άρχιζε και θα βαστούσε πέντε χρόνια. |
Δευτέρα, 4/12/1944: Το δεύτερο σύνταγμα της 2ης μεραρχίας τού ΕΛΑΣ αιφνιδιάζεται από βρεττανικές δυνάμεις και αφοπλίζεται στην Φιλοθέη. Άλλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιτίθενται και καταλαμβάνουν πολλά αστυνομικά τμήματα σε Αθήνα και Πειραιά ενώ χτυπούν με επιτυχία και τις θέσεις που κατέχει η οργάνωση Χ στο Θησείο. Βρεττανικές δυνάμεις αρχίζουν να αποβιβάζονται στον Πειραιά.
Τρίτη, 5/12/1944: Ο ΕΛΑΣ της Στερεάς ξεκινά για αφοπλισμό των δυνάμεων του Ζέρβα. Προκειμένου να απομακρύνουν σημαντικές ελασίτικες δυνάμεις από την Αθήνα, οι βρεττανοί έκαναν λόγο για ισχυρές δυνάμεις τού ΕΔΕΣ ενώ ο Ζέρβας είχε ελάχιστους άνδρες και την βοήθεια των χωροφυλάκων. Στην Αθήνα, ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τις φυλακές Συγγρού, όπου κρατούνται χιλιάδες αγωνιστές χωρίς κατηγορία. Άλλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ χτυπούν την Ειδική και την Γενική Ασφάλεια Αθηνών.
Τετάρτη, 6/12/1944: Η Ειδική Ασφάλεια πέφτει. Το Δ' Τμήμα Χωροφυλακής περισφίγγεται. Το απόγευμα ο ΕΛΑΣ επιτίθεται στο Τμήμα Χωροφυλακής Μακρυγιάννη, σε βοήθεια του οποίου έχουν σπεύσει και βρεττανοί. Για να ενισχύσει την άμυνά της, η χωροφυλακή εξοπλίζει χίτες, δωσίλογους, εγκληματίες κλπ και καταφέρνει να αντισταθεί. Ομάδες παρακρατικών με επί κεφαλής αξιωματικούς της χωροφυλακής επιτίθενται στην Καισαριανή, καίγοντας σπίτια και εκτελώντας κατοίκους.
Πέμπτη, 7/12/1944: Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ επιχειρεί να εμποδίσει την συνεχιζόμενη αποβίβαση βρεττανικών δυνάμεων. Οι άγγλοι αντιδρούν χτυπώντας με άρματα τα γραφεία τού ΕΑΜ και βομβαρδίζοντας τον Πειραιά. Ο Τσώρτσιλ παραγγέλνει στον Σκόμπυ να δράσει σαν να βρίσκεται σε πόλη υπό κατοχή.
Παρασκευή, 8/12/1944: Οι μάχες στον Πειραιά συνεχίζονται. Χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες χτυπούν και πάλι την Καισαριανή αλλά αυτή την φορά οι κάτοικοι τους περιμένουν οργανωμένα και τους αποδεκατίζουν.
Σάββατο, 9/12/1944: Ο ΕΛΑΣ επιτίθεται και πάλι στο τμήμα Μακρυγιάννη αλλά ούτε τώρα τα καταφέρνει. Επιτίθεται και στην σχολή ευελπίδων, καταφέρνοντας να πάρει αρκετό οπλισμό. Μετά τον Πειραιά, οι βρεττανοί αρχίζουν να βομβαρδίζουν και περιοχές των Αθηνών. Ο Σκόμπυ τηλεγραφεί στον Τσώρτσιλ ότι χρειάζεται επειγόντως ενισχύσεις.
Κυριακή, 10/12/1944: Ο ΕΛΑΣ επιτίθεται και πάλι σε Μακρυγιάννη και Ευελπίδων, οι χωροφύλακες επιτίθενται και πάλι στην Καισαριανή, οι άγγλοι βομβαρδίζουν Καισαριανή και Νέα Σμύρνη. Χάρη στην αεροπορική τους ισχύ, οι βρεττανοί αρχίζουν να σταθεροποιούν τις θέσεις τους.
Δευτέρα, 11/12/1944: Οι άγγλοι επιχειρούν να θέσουν υπό έλεγχο τους κεντρικούς δρόμους τής Αθήνας. Ο ΕΛΑΣ χτυπά ξανά Μακρυγιάννη και ευελπίδων. Φτάνει στην Αθήνα ο βρεττανός στρατάρχης Χάρολντ Αλεξάντερ και αντικαθιστά τον Σκόμπυ με τον Τζον Χόκσγουερθ. Ο Σκόμπυ παραμένει στην Ελλάδα και ορίζεται υπεύθυνος διαπραγματεύσεων.
Τρίτη, 12/12/1944: Η πρώτη προσπάθεια του Σκόμπυ για συνεννόηση των δυο πλευρών πέφτει στο κενό. Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει επί τέλους την ευελπίδων. Σε αντίποινα, οι χωροφύλακες χτυπούν το νοσοκομείο Σωτηρία, σφάζοντας όποιον βρίσκουν μέσα: ανάπηρους στρατιώτες, αντάρτες, πολίτες τραυματίες από τους αγγλικούς βομβαρδισμούς. Πρόκειται για ένα από τα φρικωδέστερα εγκλήματα (αν όχι το φρικωδέστερο) του εμφυλίου.
Τετάρτη, 13/12/1944: Νέες αγγλικές δυνάμεις αποβιβάζονται στον Πειραιά, όπου ξεσπούν νέες μάχες μεταξύ βρεττανών και ΕΛΑΣ. Αγγλικά πλοία κανονιοβολούν την πόλη. Οι ελασίτικες δυνάμεις οπισθοχωρούν και αναδιατάσσονται. Το βράδυ, ο ΕΛΑΣ επιτίθεται σε Μοσχάτο και Φάληρο, πλήττοντας καίρια τις βρεττανικές δυνάμεις.
Πέμπτη, 14/12/1944: Νέες βρεττανικές αποβάσεις στον Πειραιά. Οι άγγλοι δείχνουν να κερδίζουν την μάχη για τον έλεγχο της πόλης.
Παρασκευή, 15/12/1944: Έχοντας σταθεροποιήσει τον έλεγχό τους στον Πειραιά, οι άγγλοι προωθούνται στην Αθήνα και καταλαμβάνουν τον Παρθενώνα, όπου στήνουν πυροβόλα για να στηρίξουν την άμυνα των χωροφυλάκων στου Μακρυγιάννη. Ο ΕΛΑΣ ανατινάσσει την Γενική Ασφάλεια. Μέσα στην ημέρα, οι βρεττανοί επιτίθενται σε Μακρυγιάννη και Προφήτη Ηλία ενώ βομβαρδίζουν τα Λιόσια και τους Αγίους Αναργύρους.
Σάββατο, 16/12/1944: Οι άγγλοι συνεχίζουν να αποβιβάζουν δυνάμεις στον Πειραιά και να τις προωθούν στην Αθήνα. Τα βρεττανικά τανκς έχουν γεμίσει τους δρόμους και τα αεροπλάνα βομβαρδίζουν ασταμάτητα. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ οπισθοχωρούν, εγκαταλείποντας τον Πειραιά και τον κέντρο τής Αθήνας. Αντίθετα, ο ΕΛΑΣ Στερεάς έχει πάρει σβάρνα τον Ζέρβα μέχρι πάνω από την Πρέβεζα, αναγκάζοντάς τον να καταφύγει στην Κέρκυρα.
Κυριακή, 17/12/1944: Παρά την λυσσαλέα αντίσταση των ελασιτών, οι άγγλοι προχωρούν, έστω και αργά. Είναι πλέον σαφές ότι οι αντάρτες έχουν ανάγκη ενισχύσεων.
Δευτέρα, 18/12/1944: Άγγλοι και χωροφύλακες επιτίθενται σε Ζάππειο, Μακρυγιάννη, Βεΐκου, Φιλοπάππου, Καλλιθέα και Νέα Σμύρνη, θέτοντας υυπό τον έλεγχό τους όλη την περιοχή μέχρι το κέντρο τής Αθήνας, εκτός από το Ζάππειο. Τα βρεττανικά αεροπλάνα χτυπούν πλέον τις θέσεις του ΕΛΑΣ στο Μαρούσι. Ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τις φυλακές Αβέρωφ και συλλαμβάνει 130 δωσίλογους.
Τρίτη, 19/12/1944: Νέες αποβάσεις άγγλων στον Πειραιά. Αποτυχημένη προσπάθεια κυβερνητικών δυνάμεων να ανακαταλάβουν τις φυλακές Αβέρωφ. Οι βρεττανοί χτυπούν την Κυψέλη με τανκς και αεροπλάνα. Ο ΕΛΑΣ επιφέρει σημαντικό πλήγμα στους βρεττανούς, καταλαμβάνοντας το στρατηγείο τους στην Κηφισιά και συλλαμβάνοντας πολλούς αξιωματικούς (ανάμεσά τους κι έναν στρατηγό) και οπλίτες.
Τετάρτη, 20/12/1944: Οι άγγλοι θέτουν υπό τον έλεγχό τους Νέα Σμύρνη, Κουκάκι και Καλλιθέα. Το Ζάππειο αντέχει ακόμη.
Πέμπτη, 21/12/1944: Οι βρεττανικές δυνάμεις περιορίζονται σε αδιάκοπο σφυροκόπημα με όλμους και άλλα πυροβόλα περιοχών όπως η Κυψέλη, το Γαλάτσι, ο Άγιος Παντελεήμονας και τα Πατήσια.
Παρασκευή, 22/12/1944: Οι δυνάμεις τού ΕΛΑΣ οπισθοχωρούν σε Δραπετσώνα, Πετράλωνα, Καισαριανή, Ακαδημία Πλάτωνος. Αποτυγχάνει η προσπάθεια για κατάληψη του Ρουφ.
Σάββατο, 23/12/1944: Η σθεναρή και με αυταπάρνηση άμυνα του ΕΛΑΣ σε ολόκληρη την περιοχή πρωτευούσης, ανακόπτει την προώθηση των άγγλων. Όμως, η έλλειψη ενισχύσεων είναι κρίσιμη για τις ελασίτικες δυνάμεις.
Κυριακή, 24/12/1944: Οι κυβερνητικοί αρχίζουν και πάλι να κερδίζουν έδαφος. Η Καισαριανή βομβαρδίζεται ολονυκτίς και ισοπεδώνεται. Ο ΕΛΑΣ πιέζεται σε Ψυρρή, Πλάκα και Κεραμεικό αλλά στην Δραπετσώνα καταφέρνει να περάσει στην αντεπίθεση. Το απόγευμα ανατινάζονται οι φυλακές Χατζηκώστα. Το βράδυ, μέσω υπόγειας σήραγγας, ο ΕΛΑΣ παγιδεύει με εκρηκτικά την Μεγάλη Βρεττανία αλλά η ανατίναξη αναβάλλεται για την επομένη, όταν θα έφτανε ο Τσώρτσιλ.
Δευτέρα, 25/12/1944: Ο Τσώρτσιλ προσγειώνεται στο Καλαμάκι και ενημερώνεται από Λήπερ και Αλεξάντερ πριν καν βγει από το αεροπλάνο. Αγγλικές δυνάμεις καταλαμβάνουν τον σταθμό του ηλεκτρικού στο Μοσχάτο. Σκληρές οδομαχίες σε Ρέντη και Δραπετσώνα. Οι αντάρτες αποφασίζουν να μην ανατινάξουν την Μεγάλη Βρεττανία και ειδοποιούν τους άγγλους να εξουδετερώσουν τα εκρηκτικά.
Τρίτη, 26/12/1944: Ο αρχιεπίσκοπος και αντιβασιλεύς Δαμασκηνός προΐσταται συσκέψεως, στην οποία συμμετέχουν ο Τσώρτσιλ, ο Ήντεν, ο πρέσβυς των ΗΠΑ ΜακΒη και οι έλληνες πολιτικοί Παπανδρέου, Σοφούλης, Πλαστήρας, Μάξιμος και Καφαντάρης. Από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ έχουν προσκληθεί οι Σιάντος, Παρτσαλίδης και Μάντακας, οι οποίοι φτάνουν τελευταίοι και διαπιστώνυν ότι οι άλλοι είχαν αρχίσει δίχως να τους περιμένουν. Η σύσκεψη καταλήγει σε αδιέξοδο.
Τετάρτη, 27/12/1944: Οι κυβερνητικοί καταλαμβάνουν Ψυρρή και Μεταξουργείο ενώ πέφτει και το Ζάππειο. Νέα αδιέξοδη σύσκεψη ΕΑΜ, Παπανδρέου και βρεττανών.
Πέμπτη, 28/12/1944: Ο ΕΛΑΣ καταφέρνει να απωθήσει τους άγγλους από την Καισαριανή. Οι άγγλοι απαντούν με ολονύκτιους βομβαρδισμούς των ανατολικών συνοικιών.
Παρασκευή, 29/12/1944: Οι δυνάμεις τού ΕΛΑΣ δέχονται ισχυρή πίεση σε Αμπελόκηπους και Γηροκομείο ενώ συνεχίζονται οι βομβαρδισμοί. Οι αναφορές δείχνουν πως οι ελασίτικες δυνάμεις δεν ξεπερνούν πλέον τους 4.500 άνδρες σε ολόκληρη την περιοχή τής πρωτεύουσας.
Σάββατο, 30/12/1944: Οι άγγλοι καταλαμβάνουν πλήρως τον Βύρωνα και την Καισαριανή. Οι δυνάμεις τού ΕΛΑΣ υποχωρούν προς τον Υμηττό και συμπτύσσονται στο Κορωπί.
Κυριακή, 31/12/1944: Η μέρα κυλάει μάλλον ήρεμα, με μικρές αψιμαχίες. Οι άγγλοι οργανώνονται, σταθεροποιώντας τον έλεγχό τους στις ανατολικές συνοικίες.
 |
| Από τον εξώστη τού μεγάρου Σλήμαν, Σκόμπυ (αριστερά) και Αλεξάντερ παρακολουθούν παρέλαση των αγγλικών δυνάμεων, μετά την υπογραφή τής ανακωχής. |
Δευτέρα, 1/1/1945: Αγγλική επίθεση, αρχικά σε Αμπελόκηπους και Γηροκομείο και στην συνέχεια σε Νέα Ιωνία και Καλογρέζα, με υποστήριξη πυροβολικού.
Τρίτη, 2/1/1945: Σκληρές μάχες στο Γηροκομείο, το οποίο περνάει στον έλεγχο πότε της μιας πλευράς και πότε της άλλης, για να καταλήξει στους άγγλους. Ο ΕΛΑΣ επιχειρεί ανεπιτυχώς να αντεπιτεθεί στο κέντρο της πόλης. Το ίδιο ανεπιτυχείς είναι και οι επιχειρήσεις σε Καισαριανή, Βύρωνα, Κοκκινιά και Πειραιά ενώ η Δραπετσώνα κρατιέται με τα δόντια. Από την άλλη, οι άγγλοι σαρώνουν σε Εξάρχεια, Χατζηκώστα και Νεάπολη.
Τετάρτη, 3/1/1945: Οι λιγοστές δυνάμεις τού ΕΛΑΣ στον Πειραιά απειλούνται με εγκλωβισμό. Οι άγγλοι θέτουν υπό τον έλεγχό τους τα Τουρκοβούνια, καταλαμβάνουν το Ψυχικό και προωθούνται στου Γκύζη. Ο ΕΛΑΣ συμπτύσσεται στην Καλογρέζα και στις φυλακές Αβέρωφ..
Πέμπτη, 4/1/1945: Κατά την διάρκεια της νύχτας, ο ΕΛΑΣ επιχειρεί ανεπιτυχώς να ανακαταλάβει τα Τουρκοβούνια και το Ψυχικό. Οι αντάρτες εκκενώνουν τον Πειραιά και συμπτύσσονται στον Ασπρόπυργο. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, όλες οι ελασίτικες μονάδες διατάσσονται να συμπτυχθούν προς Κουκουβάουνες, Βαρυμπόμπη και Μενίδι.
Παρασκευή, 5/1/1945: Με συντεταγμένη υποχώρηση και υπό συνεχείς αεροπορικές επιθέσεις, οι ελασίτες φτάνουν στο Μενίδι. Επιχειρείται αναδιάταξή τους σε Τατόι και Κακοσάλεσι.
Σάββατο, 6/1/1945: Νέα υποχώρηση του ΕΛΑΣ προς Χασιά και Μπογιάτι.
Κυριακή, 7/1/1945: Το απόγευμα εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ παραδίδει στους βρεττανούς μήνυμα του Ζεύγου για κατάπαυση του πυρός και διαπραγματεύσεις. Ο Σκόμπυ τον διαβεβαιώνει ότι είναι έτοιμος να συνεργαστεί με τον ΕΛΑΣ.
Πέμπτη, 11/1/1945: Ενώ οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ έχουν αποτραβηχτεί πλήρως από το λεκανοπέδιο, υπογράφεται ανακωχή ανάμεσα σε βρεττανούς και ΕΛΑΣ. Για τους βρεττανούς, υπέγραψε ο Σκόμπυ. Για τον ΕΛΑΣ υπέγραψαν οι Παρτσαλίδης, Ζεύγος, Αθηνέλλης και Μακρίδης. Όλα είχαν τελειώσει.
Είχαν τελειώσει, όμως; ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου