«NORD STREAM 2» Το ρωσογερμανικό «σύμφωνο» περιπλέκει τους ανταγωνισμούς

«NORD STREAM 2»

Το ρωσογερμανικό «σύμφωνο» περιπλέκει τους ανταγωνισμούς

Από τα εγκαίνια της κατασκευής του πρώτου «Nord Stream», το 2010

Μία επιπλέον εστία στους ανταγωνισμούς μεταξύ Ρωσίας και ευρωατλαντικών δυνάμεων, κυρίως των ΗΠΑ και κάποιων συμμάχων τους στην ανατολική Ευρώπη, σε σχέση με τον έλεγχο της ενεργειακής τροφοδοσίας της ΕΕ, έχει ανοίξει τους τελευταίους μήνες, έπειτα και από την επίσημη ανακοίνωση ίδρυσης της κοινοπραξίας διαχείρισης του νέου αγωγού φυσικού αερίου «Nord Stream 2» τον περασμένο Σεπτέμβρη.
Ο νέος διπλός αγωγός θα διασχίζει τη Βαλτική Θάλασσα και θα καταλήγει στη Γερμανία, τροφοδοτώντας την ευρωπαϊκή αγορά με 55 δισ. κ.μ. φυσικού αερίου ετησίως, διπλασιάζοντας τις ποσότητες ρωσικού φυσικού αερίου με τις οποίες εφοδιάζεται η ΕΕ μέσω της Γερμανίας. Στην κοινοπραξία του «Nord Stream 2» συμμετέχουν, εκτός από την Gazprom, η οποία διατηρεί το 50% του μετοχικού κεφαλαίου, ακόμη 5 μεγάλοι ευρωπαϊκοί ενεργειακοί όμιλοι: Οι γερμανικές ΕΟΝ και BASF, η αυστριακή ΟΜV, η ολλανδοβρετανική «Shell» και η γαλλική «ENGIE», με ποσοστό 10% ο καθένας.

Εντείνονται οι αντιθέσεις

Η κατασκευή του αγωγού αποτελεί τμήμα του γενικότερου σχεδιασμού της Ρωσίας, να παρακάμψει σταδιακά την Ουκρανία ως χώρα - κόμβο, μέσω της οποίας διοχετεύονται μέχρι στιγμής οι μεγαλύτερες ποσότητες φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Βεβαίως, το ζήτημα των ενεργειακών ανταγωνισμών στην Ευρώπη, με επίκεντρο την Ουκρανία, και τους αγωγούς «Nord Stream, περιπλέκεται. Γι' αυτούς τους αγωγούς έχουν συμφέροντα και τα ρωσικά μονοπώλια, αλλά και αυτά της Γερμανίας και των άλλων χωρών της ΕΕ που συμμετέχουν στο έργο. Ταυτόχρονα, η αύξηση της ενεργειακής εξάρτησης της ΕΕ από τη Ρωσία δημιουργεί αντιθέσεις μέσα στην ίδια την ΕΕ που εκφράζεται με εναντίωση στο νέο αγωγό, στον οποίο εναντιώνεται και η Ουκρανία βεβαίως και οι ΗΠΑ.
Την ίδια ώρα, για κίνδυνο αποσταθεροποίησης που θα επιφέρει στην Ουκρανία η κατασκευή και λειτουργία του «Nord Stream 2» φαίνεται να μιλούν, σύμφωνα με το ειδησεογραφικό πρακτορείο «Reuters», 10 κράτη - μέλη της ΕΕ με επιστολή που φέρονται να έστειλαν στις 26/11 προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με την οποία ζητούν να τεθεί το θέμα στην επόμενη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ. Οι 10 χώρες που την υπέγραφαν σύμφωνα με το «Reuters» ήταν οι: Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, Ρουμανία, Βουλγαρία και Ελλάδα.
Από την ελληνική κυβέρνηση, ουδέποτε υπήρξε επίσημη επιβεβαίωση ή διάψευση του δημοσιεύματος, ωστόσο μετά την επίσκεψη του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Π. Σκουρλέτη, στη Μόσχα και τη συνάντηση με τον Ρώσο ομόλογό του, Αλ. Νόβακ, στην ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Ενέργειας αναφέρθηκε πως ο Ελληνας υπουργός αρνήθηκε ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει υπογράψει την επιστολή.
Επισήμως, μόνο η Βουλγαρία και η Τσεχία έχουν αρνηθεί τη συμμετοχή τους στην παραπάνω εμφανιζόμενη πρωτοβουλία, με τον Τσέχο υπουργό Βιομηχανίας, Γ. Μλάντεκ, να δηλώνει χαρακτηριστικά ότι ο «Nord Stream 2» θα έχει «θετικά αποτελέσματα για την Τσεχία», αν και όπως είπε η χώρα του συνεχίζει να υποστηρίζει τη διατήρηση του σημερινού ρόλου της Ουκρανίας ως κόμβου μεταφοράς του ρώσικου φυσικού αερίου.
Η Πολωνία, μαζί με τη Σλοβακία και τις Βαλτικές χώρες μέχρι στιγμής, έχουν αναλάβει την... «εργολαβία» παρεμπόδισης κατασκευής του αγωγού, αξιοποιώντας και τον Σλοβάκο Επίτροπο για την «Ενεργειακή Ενωση» της ΕΕ, Μ. Σέφτσοβιτς, που μέσω δηλώσεών του το τελευταίο διάστημα εκφράζει έντονες επιφυλάξεις για τη χρησιμότητα του έργου. Οσο για την Ουκρανία, η αντιδραστική πολιτική ηγεσία του Κιέβου καλεί συστηματικά το τελευταίο διάστημα την ΕΕ να μην επιτρέψει την υλοποίηση του έργου. Ο πρωθυπουργός της Ουκρανίας, Α. Γιάτσενιουκ, πρόσφατα δήλωσε πως ο «Nord Stream 2» θα βλάψει την ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ και επιπλέον θα βοηθήσει τη Ρωσία να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο των αγορών Ενέργειας της περιοχής.

Οι διαδρομές του ρωσικού φυσικού αερίου και οι «ανησυχίες» του Κιέβου

Οι ανησυχίες του Κιέβου, πάντως, εδράζονται στα δεδομένα που λένε ότι εάν ολοκληρωθεί ο νέος αγωγός, η Ουκρανία μόνο από την απώλεια των δικαιωμάτων διέλευσης θα χάσει έσοδα σχεδόν 2 δισ. δολαρίων ετησίως. Παράλληλα, φαίνεται ότι θα υποβαθμιστεί ο ρόλος της αστικής τάξης της χώρας στο ευρωενωσιακό ενεργειακό «παιχνίδι».
Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του επικεφαλής της ουκρανικής ενεργειακής εταιρείας «Naftogaz», Α. Κομπόλεφ, πως η κατασκευή του νέου αγωγού θα σημάνει το τέλος της Ουκρανίας ως χώρας «transit» για το ρώσικο φυσικό αέριο και ταυτόχρονα θα καταστρέψει ολόκληρη την επιχειρηματική αλυσίδα που έχει χτιστεί στη χώρα επάνω σε αυτόν το ρόλο. Μαζί με όλα αυτά, θα πρέπει να υπολογιστεί και το γεγονός πως το Κίεβο έχει ήδη δεχτεί ισχυρό πλήγμα, χάνοντας ουσιαστικά τον έλεγχο στις ρωσόφωνες ανατολικές του επαρχίες, όπου βρίσκονται τα κύρια αποθέματα της χώρας σε άνθρακα και τα εκεί λειτουργούντα ορυχεία.
Η σπουδαιότητα της Ουκρανίας για τις δυνάμεις εκείνες που επιθυμούν τον έλεγχο - και όχι τον αποκλεισμό - των εξαγωγών φυσικού αερίου από τη Ρωσία στην Ευρώπη, μπορεί να κατανοηθεί περισσότερο εάν εξετάσουμε την υφιστάμενη κατανομή του δικτύου αγωγών του ρώσικου κρατικού μονοπωλίου της «Gazprom», μέσω του οποίου γίνονται οι προμήθειες του πολύτιμου αυτού ενεργειακού αγαθού. Το υπάρχον δίκτυο αγωγών της Ουκρανίας έχει δυνατότητα ετήσιας παροχής 151 δισ. κ.μ., όμως ήδη μετά τη λειτουργία του «Nord Stream 1» η τροφοδοσία έχει πέσει κάτω από το μισό της δυναμικότητας και πέρσι στα 62 δισ. κ.μ. Η λειτουργία του δεύτερου διπλού υποθαλάσσιου αγωγού μέσω της Βαλτικής δυναμικότητας 55 δισ. κ.μ., ουσιαστικά θα εξουδετερώσει τη σπουδαιότητα του δικτύου που διασχίζει το έδαφος της Ουκρανίας. Εκτός από την δίοδο της Βαλτικής και της Ουκρανίας, η «Gazprom» διαθέτει δύο ακόμη βασικά συστήματα αγωγών: Τον «Yamal», μέγιστης δυναμικότητας 33 δισ. κ.μ. το χρόνο, που διά μέσου Λευκορωσίας και Πολωνίας καταλήγει στη Γερμανία και τον «Blue Stream» δυναμικότητας 16 δισ. κ.μ., ο οποίος διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα και καταλήγει στην Τουρκία.

Το «ζουμί» πίσω από την κόντρα

Ακρως χαρακτηριστικά για όλα όσα έχουμε προαναφέρει, είναι τα όσα ακούστηκαν κατά τη διάρκεια του διεθνούς ενεργειακού φόρουμ που διοργάνωσε στην Κωνσταντινούπολη τον περασμένο Νοέμβρη το «Ατλαντικό Συμβούλιο» (σ.σ. το «Atlantic Council» περιγράφεται ως «think tank» διεθνών θεμάτων, με έδρα την Ουάσιγκτον), κατά τη διάρκεια του οποίου ο εκπρόσωπός του, Α. Ράιλι, καθηγητής στο City College του Λονδίνου εμφανίστηκε καθ' όλα αρνητικός στην κατασκευή του αγωγού, εκφράζοντας μια σειρά νομικά και πολιτικά αίτια. Πολύ περισσότερο όμως σημείωσε το πλήγμα που θα υποστεί η Ουκρανία, από την οποία εάν αφαιρεθεί, όπως είπε, ο διαμετακομιστικός της ρόλος στην προμήθεια ρώσικου φυσικού αερίου, θα καταστεί ακόμη πιο ευάλωτη έναντι της Ρωσίας, αλλά και πολύ λιγότερο «ενδιαφέρουσα» για τις Βρυξέλλες, το Παρίσι και το Βερολίνο. Ο ίδιος φρόντισε επίσης να «καρφώσει» την επικοινωνία που είχε ο αντικαγκελάριος της Γερμανίας Ζ. Γκάμπριελ, με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλ. Πούτιν, σχετικά με τα ενδεχόμενα «νομικά κολλήματα» που μπορεί να εγερθούν από τις νομικές υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην κατασκευή του «Nord Stream 2». Ο Ζ. Γκάμπριελ φέρεται να είπε πως η Γερμανία δεν ανησυχεί καθόλου για τον σχετικό έλεγχο, εκφράζοντας με αυτόν τον τρόπο τη βεβαιότητα ότι το έργο θα ολοκληρωθεί και θα τεθεί σε λειτουργία σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα. Σε αυτό το ύφος κινούνται και οι τοποθετήσεις Ρώσων αξιωματούχων, όπως αυτή του Αλ. Πασέτσνικ, επικεφαλής του γραφείου αναλύσεων του «Εθνικού Ταμείου Ενεργειακής Ασφάλειας» της Ρωσίας, ο οποίος μιλώντας στο ρώσικο ειδησεογραφικό πρακτορείο «Sputnik News», εμφανίστηκε βέβαιος πως οι δυτικοευρωπαϊκές εταιρείες που συμμετέχουν στην κοινοπραξία διαχείρισης του έργου θα επισπεύσουν τις διαδικασίες λειτουργίας του. Το ίδιο δημοσίευμα, που φέρει τον τίτλο «Η Ουάσινγκτον αποπειράται να τορπιλίσει τον Nord Stream 2», σημειώνει πως πίσω από την επιστολή των 10 - που στην πορεία έγιναν 7 - προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πιθανότατα βρίσκονται οι ΗΠΑ στην προσπάθειά τους να εξυπηρετήσουν δύο σκοπούς: Τον προφανή, δηλαδή να διατηρήσουν το σημερινό ρόλο της Ουκρανίας στα ενεργειακά ζητήματα της Ευρώπης, αλλά και για να ενισχύσουν τις δικές τους εξαγωγές LNG προς την Ευρώπη.

Φ.Κ.