Χαμηλώνουν οι εκτιμήσεις για την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη

Χαμηλώνουν οι εκτιμήσεις για την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη

Το κτίριο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας

Αν και τα ρεπορτάζ γύρω από την πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ εστίασαν αποκλειστικά σχεδόν στο Προσφυγικό και τη συμφωνία ΕΕ - Τουρκίας, εντούτοις αυτή ασχολήθηκε και με τις εξελίξεις στην οικονομία της ΕΕ και της Ευρωζώνης. Μάλιστα, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μ. Ντράγκι, για πολλοστή φορά, φρόντισε να χτυπήσει καμπανάκι για την καπιταλιστική ανάπτυξη στην Ευρωζώνη και στην ΕΕ, αναφέροντας ότι τα δημοσιονομικά μέτρα της ΕΚΤ δεν αρκούν για να φέρουν ανάκαμψη.

Τα μέτρα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν φτάνουν

Ο Μ. Ντράγκι είπε στη Σύνοδο: «Κατέστησα σαφές ότι αν και η νομισματική πολιτική ήταν η μόνη που υποστήριξε την ανάκαμψη τα τελευταία χρόνια, δεν μπορεί να αντιμετωπίσει ορισμένες βασικές διαρθρωτικές αδυναμίες της οικονομίας της Ευρωζώνης (...) Χρειάζονται διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, κυρίως με την πρόθεση να αυξήσουν το επίπεδο της ζήτησης, δημόσιες επενδύσεις και χαμηλότερη φορολογία». Είναι επισημάνσεις που αποτελούν προϋποθέσεις για την καπιταλιστική ανάπτυξη, κυρίως οι δημόσιες επενδύσεις και η χαμηλή φορολογία.
Στις 25/3/2016 η «Καθημερινή» δημοσίευσε ρεπορτάζ με τίτλο «Κόβει ταχύτητα η ανάκαμψη στην Ευρωζώνη», στο οποίο αναφερόταν: «Συνεχίζεται η οικονομική ανάκαμψη στην Ευρωζώνη, αν και με χαμηλότερο ρυθμό απ' ό,τι περιμέναμε στις αρχές του έτους, λόγω του πιο αδύναμου εξωτερικού περιβάλλοντος». Εκτίμηση αναφερόμενη στο οικονομικό δελτίο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) στις 24/3/2016. Στο ίδιο δελτίο αναφέρεται: «Η ανάπτυξη στην Κίνα εξακολουθεί να επιβραδύνεται, με αρνητικές επιπτώσεις για τις υπόλοιπες αναδυόμενες οικονομίες, ειδικότερα στην Ασία, και οι χώρες που βασίζονται στις εξαγωγές πρώτων υλών πρέπει να προσαρμοστούν και άλλο στις χαμηλότερες τιμές των πρώτων υλών». Εκτιμούν επίσης ότι η ισοτιμία του ευρώ σε σχέση με άλλα νομίσματα, ιδιαίτερα των κρατών των οποίων η οικονομία βρίσκεται σε επιβράδυνση, έχει ενισχυθεί, άρα χτυπιέται η ανταγωνιστικότητα των εξαγωγών των κρατών - μελών της Ευρωζώνης.
Η ΕΚΤ, μάλιστα, κάνει λόγο για «δυσμενή εξέλιξη» και αναφέρει ότι στα τέλη του 2015 οι οικονομικές εξελίξεις δεν ήταν τόσο θετικές όσο περίμεναν, ούτε στις ανεπτυγμένες οικονομίες ούτε στις αναπτυσσόμενες. Στις ΗΠΑ υπήρξε αξιοσημείωτη επιβράδυνση το τέταρτο τρίμηνο, η ιαπωνική οικονομία συρρικνώθηκε. Επισημαίνει ακόμη ότι το Φλεβάρη παρατηρήθηκε «σημαντική πτώση στη δραστηριότητα στον τομέα των υπηρεσιών», ενώ παράλληλα συνεχίστηκε η αδύναμη επίδοση του τομέα μεταποίησης της Ευρωζώνης.
Η ΕΚΤ λέει επίσης ότι η εσωτερική ζήτηση στην Ευρωζώνη «θα πρέπει να βρει στήριγμα και την ενίσχυση της απασχόλησης χάρη στην εφαρμογή στο παρελθόν διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Επιπλέον, η χαμηλή τιμή του πετρελαίου θα πρέπει να υποστηρίξει το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και την ιδιωτική κατανάλωση, όπως επίσης και την εταιρική κερδοφορία και τις επενδύσεις».

Υποδείξεις αντιφατικές

Οι υποδείξεις της ΕΚΤ για μέτρα που θα στηρίξουν την ανάπτυξη (σημειωτέον, τις ίδιες κάνουν το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ), είναι αντιφατικές. Η ΕΚΤ προβάλλει την ανάγκη ενίσχυσης της εσωτερικής ζήτησης ως βασικό μοχλό στήριξης της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Και τη στηρίζει στη δυνατότητα αύξησης της απασχόλησης λόγω της εφαρμογής στο παρελθόν «διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων». Αυτό σημαίνει ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, μοίρασμα μιας θέσης εργασίας σε δύο ή περισσότερους εργαζόμενους κ.λπ. Είναι ένας τρόπος έντασης της εκμετάλλευσης και αύξησης των κερδών. Είναι επίσης ένας τρόπος που συμβάλλει στην καταγραφή μικρότερης ανεργίας. Ετσι μετρούν την πτώση στα ποσοστά ανεργίας. Αλλά ταυτόχρονα μειώνονται δραστικά και οι μισθοί. Για παράδειγμα, υπάρχουν μισθοί στη Γερμανία γύρω στα 180 ευρώ το μήνα για 4ωρη ή 5ωρη ημερήσια εργασία στον τομέα του επισιτισμού. Για ποια αύξηση της εσωτερικής ζήτησης μπορεί να γίνει λόγος;
Πράγματι, στη Γερμανία το 2004 η σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση εφάρμοσε τις αντεργατικές - αντιλαϊκές μεταρρυθμίσεις «Ατζέντα 2010». Χτυπήθηκαν παροχές που έδινε το κράτος, όπως επιδόματα ανεργίας, μειώθηκε και το ύψος τους και ο χρόνος που δινόταν, παροχές Υγείας, επιβλήθηκαν αύξηση συμμετοχής στα φάρμακα και μείωση των κρατικών δαπανών, κόψιμο πρόωρων συντάξεων, αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, απελευθέρωση των απολύσεων, καθήλωση μισθών, ακόμη και μείωσή τους, κ.λπ. Κέρδη έφεραν τεράστια, αλλά δεν απέτρεψαν την οικονομική κρίση. Αλλωστε, η καπιταλιστική ανάπτυξη φέρνει την οικονομική κρίση.
Ούτε τώρα βεβαίως φαίνεται ότι τέτοιες αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις μπορούν να φέρουν δυναμική ανάπτυξη. Απλά αυξάνουν το ποσοστό κέρδους. Ούτε η χαμηλή τιμή πετρελαίου στηρίζει το διαθέσιμο λαϊκό εισόδημα. Οταν σε συνθήκες οικονομικής κρίσης το λαϊκό νοικοκυριό κάνει δραστικές περικοπές στην ικανοποίηση των αναγκών του, όταν το εισόδημα παραμένει το ίδιο χαμηλό και στην ανάκαμψη, η χαμηλή τιμή του πετρελαίου δεν το ενισχύει. Απλά, δε χρησιμοποιεί πετρέλαιο.
Είναι επίσης γεγονός ότι μόνο η ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης δεν φέρνει δυναμική ανάκαμψη. Γι' αυτό η ΕΚΤ προτείνει και την προώθηση δημόσιων επενδύσεων. Ούτε όμως αυτές φτάνουν, χρειάζονται και ιδιωτικές, αλλά ούτε τέτοιες γίνονται.
Πάλι με παράδειγμα τη Γερμανία, υπάρχει πτώση και στον τομέα της μεταποίησης και στον τομέα των υπηρεσιών. Η γερμανική κυβέρνηση αναθεώρησε τις προβλέψεις της για ανάπτυξη το 2016, από 1,8% σε 1,7%, το Φλεβάρη. Τώρα, οι οικονομικοί σύμβουλοι της γερμανικής κυβέρνησης εκτιμούν πως η ανάπτυξη της οικονομίας θα διαμορφωθεί στο 1,5% το 2016. Εστιάζουν δε στην επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας και στο εμπόριο, το οποίο μειώνεται.
Επομένως, ο τομέας των εξαγωγών δεν μπορεί να ενισχύσει την ανάπτυξη, με δεδομένη τη μείωση των εξαγωγών αφενός λόγω επιβράδυνσης της Κίνας, των ΗΠΑ, των λεγόμενων αναδυόμενων (υπάρχει κρίση στη Βραζιλία, στη Ρωσία, αν και εδώ ισχύουν και οι οικονομικές κυρώσεις εναντίον της λόγω της ουκρανικής κρίσης), αφετέρου λόγω του ισχυρότερου, σε σχέση με τα νομίσματα των αναδυόμενων, ευρώ, της πτώσης της τιμής των πρώτων υλών, της υπερπαραγωγής εμπορευμάτων.
Αλλά έτσι λειτουργεί ο καπιταλισμός, μέσα από αντιφάσεις, αξεπέραστες μάλιστα, είναι νομοτέλεια.

Οι επιχειρήσεις δεν δανείζονται

Ενα στοιχείο που αποκαλύπτει επίσης ότι δεν γίνονται επενδύσεις στην Ευρωζώνη, τέτοιες που να δώσουν ώθηση στην καπιταλιστική ανάπτυξη, είναι το μεγάλο πλεόνασμα ρευστότητας των τραπεζών της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με το τελευταίο δελτίο της ΕΚΤ, η ρευστότητα των τραπεζών αυξήθηκε κατά 116,4 δισ. ευρώ, κατά μέσο όρο, από τις 28 Οκτώβρη 2015 έως τις 26 Γενάρη 2016, και έφτασε στα 600,3 δισ. ευρώ. Η αύξηση της πλεονάζουσας ρευστότητας οφείλεται στο ότι οι τράπεζες πήραν από την ΕΚΤ περισσότερα κεφάλαια από όσα χρειάζονταν για να καλύψουν τις ανάγκες τους.
Την ίδια ώρα, βεβαίως, οι τράπεζες πληρώνουν στην ΕΚΤ αρνητικά επιτόκια (πληρώνουν φύλακτρα στην ουσία) για τα κεφάλαιά τους, αντί να δανείζουν. Από τον Ιούνη του 2014, οπότε και η ΕΚΤ είχε αρχίσει να χρεώνει τις τράπεζες με -0,1% επιτόκιο για τις καταθέσεις τους (το Μάρτη 2015 -0,4% επιτόκιο), αυτές έχουν εξαπλασιαστεί, ενώ ο δανεισμός σε επιχειρήσεις έχει αυξηθεί ελάχιστα, το ίδιο σε νοικοκυριά. Από τα 646 δισ. ευρώ που έχουν προσθέσει οι τράπεζες στα περιουσιακά τους στοιχεία, το 85% το έχουν τοποθετήσει για φύλαξη στην ΕΚΤ. Αυτό γίνεται επειδή δεν υπάρχει ζήτηση για δάνεια, δεν υπάρχουν επενδύσεις. Δείκτης ότι η οικονομία της Ευρωζώνης εξακολουθεί να είναι αδύναμη. Ενας ακόμη λόγος που δεν υπάρχει ζήτηση για δάνεια από τις επιχειρήσεις είναι το μεγάλο κρατικό χρέος που εμποδίζει τις δημόσιες επενδύσεις (χωρίς αυτές δε γίνονται ιδιωτικές), αλλά και τα «κόκκινα» δάνεια, που στο τέλος του 2014 έφταναν στο ένα τρισ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής (EBA).

Οι προβλέψεις για την ανάπτυξη

Σχετικά με την παγκόσμια οικονομία, ο ΟΟΣΑ, στις τελευταίες προβλέψεις του δίνει τα εξής στοιχεία: Αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2016 3%, από 3,3% στην προηγούμενη πρόβλεψή του, με συντονισμένη πτωτική τάση σε Ευρωζώνη - ΗΠΑ - Ιαπωνία και επιβράδυνση των αναδυόμενων καπιταλιστικών οικονομιών. Προβλέπει: Ευρωζώνη: 1,4% από 1,8%. ΗΠΑ: 2% από 2,5%. Ιαπωνία: 0,8% από 1%. Βρετανία: 2,1% από 2,4%. Κίνα: 6,5%, από 6,5%. Βραζιλία: Πτώση 4% από πτώση 1,2% πριν.
Ας δούμε τώρα τις χειμερινές προβλέψεις της Κομισιόν (η ΕΚΤ αναθεωρεί προς τα κάτω αυτές τις προβλέψεις σύμφωνα με τον Μ. Ντράγκι στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, αλλά και τις εκθέσεις και τα δελτία της).
Σύμφωνα με την Κομισιόν (Φλεβάρης 2016), στην Ευρωζώνη αναμένεται ισχνός ρυθμός ανάκαμψης: 1,7% για το 2016 (από 1,8% στις προηγούμενες εκτιμήσεις). Στην ΕΕ αναμένεται ρυθμός ανάκαμψης 1,9% το 2016, από 2% πριν. Για τα ισχυρά κράτη η Κομισιόν προβλέπει ανάκαμψη για το 2016: Γερμανία 1,8, Γαλλία 1,3%, Ιταλία 1,4%, Ισπανία 2,8%.
Την ίδια ώρα, η Φινλανδία βρίσκεται σε οικονομική κρίση εδώ και τέσσερα χρόνια (προβλέπουν 0,3% το 2016) όπως και η Ελλάδα (με πτώση 0,7% το 2016), η Ολλανδία είχε σχεδόν μηδενική ανάπτυξη για εφτά χρόνια, έως το 2015, τώρα προβλέπουν ανάπτυξη 2% για το 2016, η Πορτογαλία, σύμφωνα με εκτίμηση της Κομισιόν, θα έχει ανάπτυξη 1,7% το 2016, οι άλλες, με εξαίρεση την Ιρλανδία που αναπτύχθηκε με 7,8% το 2015, βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα. Βεβαίως, η Ιρλανδία, στην οποία, πρέπει να υπενθυμίσουμε, από τις αρχές της δεκαετίας του '90 είχε εκδηλωθεί καπιταλιστική οικονομική κρίση, είχε στη συνέχεια ρυθμούς ανάπτυξης πάνω από 8% αλλά εκδηλώθηκε ξανά κρίση στις αρχές της δεκαετίας του 2000, την οποία ξεπέρασε πάλι με μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης, ώσπου ξαναεκδηλώθηκε κρίση μετά το 2008 και μάλιστα μπήκε σε μνημόνιο. Ετσι, η ανάπτυξή της προετοιμάζει την επόμενη κρίση της.
Η Ευρωζώνη, τα επιτελεία της, τα επιτελεία των κρατών - μελών της ανησυχούν επίσης λόγω πτώσης των ρυθμών ανάπτυξης της βιομηχανίας σε Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, αλλά και σε άλλες, όπως π.χ. η Φινλανδία.
Σε πρόσφατο άρθρο των «Financial Times» («euro2day», 28/3/2016) αναφέρεται ότι «υπάρχει πιθανότητα η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση να κάνει ένα βήμα προς τα πίσω (...) Η παραγωγή αρκετών κρατών της Ευρωζώνης δεν έχει επιστρέψει ακόμα σε προ κρίσης επίπεδα». Ενώ δεν αποκλείει «η κρίση της Ευρωζώνης να επιστρέψει».
Ολ' αυτά εξελίσσονται σε συνθήκες βαθιάς αλληλεξάρτησης των καπιταλιστικών οικονομιών, οξύτατου ανταγωνισμού, ανισομετρίας και επιβράδυνσης της παγκόσμιας οικονομίας που επιδρούν αρνητικά στην πορεία της οικονομίας της Ευρωζώνης. Ζήτημα που δεν αφήνει ανεπηρέαστη και την καπιταλιστική οικονομία της Ελλάδας. Μεγαλώνουν επομένως οι δυσκολίες για την ανάκαμψη της οικονομίας της. Που αντανακλούν στις δυσκολίες της κυβέρνησης (η αστάθεια που εκτιμούν συνεχίζεται), συνολικά του αστικού πολιτικού συστήματος. Η οικονομία είτε ανακάμψει είτε όχι, κερδισμένο θα είναι το κεφάλαιο, ενώ η εργατική τάξη, τα άλλα φτωχά λαϊκά στρώματα θα ζουν με τσακισμένα τα δικαιώματά τους, ενώ οι αντεργατικές, αντιλαϊκές μεταρρυθμίσεις θα εφαρμόζονται ασταμάτητα. Γι' αυτό, είναι μονόδρομος η αντικαπιταλιστική, αντιμονοπωλιακή πάλη, που θα οξύνει κι άλλο τις δυσκολίες της κυβέρνησης, του αστικού συστήματος, μέχρι την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, για να κοινωνικοποιηθούν τα μονοπώλια ώστε να μπει η οικονομία στην υπηρεσία κάλυψης των λαϊκών αναγκών και να ανοίξει οριστικά ο δρόμος της λαϊκής ευημερίας.