Επιχειρησιακά vs κλαδικά σωματεία
Αυτές τις μέρες, διαβάζω ένα βιβλίο του Περικλή Κυριακόπουλου για το
εργατικό πρόβλημα και το εργατικό κίνημα των αρχών της Μεταπολίτευσης,
γραμμένο από αναρχική σκοπιά, που είναι τελείως απλοϊκή και αστεία από
θεωρητική άποψη, αλλά έχει κάποια ενδιαφέροντα ιστορικά και στατιστικά
στοιχεία.
Ένα βασικό ζήτημα που απασχολούσε το εργατικό κίνημα εκείνων των χρόνων, ήταν το δίλημμα που αναφέρεται και στον τίτλο της ανάρτησης: επιχειρησιακά ή κλαδικά σωματεία (πού έπρεπε να δοθεί δηλ βάρος και προτεραιότητα); Υπέρ των πρώτων τασσόταν ο αριστερισμός της εποχής κι η αναρχία, ενώ επικοινωνούσαν με τάσεις και θέσεις του ΠαΣοΚ περί ακηδεμόνευτου και ακομμάτιστου συνδικαλισμού, για να απορροφηθούν εν τέλει εύκολα από το κύμα της Αλλαγής. Στον αντίποδα, η δική μας πάγια θέση ήταν (και είναι και σήμερα) υπέρ των κλαδικών σωματείων, θεωρώντας πως τα επιχειρησιακά είναι εύκολος στόχος για την εργοδοσία και μπορεί να αλωθούν από μέσα.
Ο βασικός αντίλογος (ή ένα από τα βασικά του επιχειρήματα) είναι πως σε ένα εργοστάσιο, όπου συνυπάρχουν πολλές ειδικότητες (δηλ πολλοί κλάδοι) λειτουργεί καλύτερα ένα εργοστασιακό, επιχειρησιακό σωματείο, που να καλύπτει όλους τους εργαζόμενους και να κηρύσσει πιο ευέλικτα απεργία, παρά κι ενάντια στους περιορισμούς του Καραμανλικού, αντιαπεργιακού νόμου 3330 (εφόσον μιλάμε για την εποχή εκείνη). Ο οποίος προέβλεπε μεταξύ άλλων και το λοκ-άουτ (την ανταπεργία της εργοδοσίας, με το εκβιαστικό κλείσιμο της επιχείρησης). Κάθε σύγκριση με τη... "σοσιαλμανία" της σημερινής αριστερής κυβέρνησης, που έχει στα σκαριά την επαναφορά αυτής της δυνατότητας, και ετοιμάζεται να φέρει νέο συνδικαλιστικό νόμο, διαλύοντας παράλληλα όσα εργασιακά δικαιώματα έχουν μείνει όρθια, είναι θεμιτή και επιβαλλόμενη.
Η κε του μπλοκ δεν είναι σε θέση (και δεν έχει την πρόθεση) να παρουσιάσει λεπτομερώς τη διακύμανση-εξέλιξη της αντιπαράθεσης και την έκφρασή της στην πράξη. Για παράδειγμα, δεν έχω υπόψη μου κάποια αυτοκριτική προσέγγιση από την άλλη πλευρά, που να ερμηνεύει την καθίζηση των "αυτόνομων, εργοστασιακών σωματείων" και τους παράγοντες που καθόρισαν την πορεία τους. Από την άλλη, σε καθαρά θεωρητικό (και όχι σε πρακτικό) επίπεδο, θα μπορούσε να διαπιστώσει κανείς μερικές συγκλίσεις, ως προς την αναγκαιότητα να συνδυάζεται η δουλειά στη βάση με τον πανεργατικό συντονισμό σε ανώτερο (δευτεροβάθμιο, κτλ) επίπεδο. Θεωρητικά λοιπόν (ή και στην πράξη) κάποια από τα εργοστασιακά σωματεία επιχείρησαν να συντονιστούν και να συγκροτήσουν μια ομοσπονδία (ο συγγραφέας αποδίδει, χωρίς να πρωτοτυπεί, την αποτυχία της προσπάθειας, στη στάση της ΕΣΑΚ).
Είναι αυτονόητο επίσης, πως ένα κλαδικό σωματείο πρέπει να έχει γερές βάσεις σε κάθε εργοστάσιο και χώρο δουλειάς, για να είναι δραστήριο, ενεργό και όχι μια απλή, τυπική σφραγίδα. Οπότε, γιατί υπάρχει αυτή η αντιπαράθεση, εφόσον υπάρχει ως βάση αυτή η κοινή παραδοχή;
Αντί να ανατρέξουμε σε ιστορικά παραδείγματα, θεωρώ πιο χρήσιμο να δούμε μια σύγχρονη περίπτωση, που είναι και λιγότερο ιδεολογικά φορτισμένη, με την έννοια πως δεν υπάρχει ευθεία αντιπαράθεση διαφορετικών πολιτικών λογικών, απλώς τα γεγονότα κι η ερμηνεία τους.
Το επιχειρησιακό σωματείο στο Μαρινόπουλο είχε ταξική, αγωνιστική κατεύθυνση και γενικά θετικό απολογισμό μέχρι (χοντρικά) το ξέσπασμα της κρίσης. Σταδιακά τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και μαζί τους κι ο ρόλος που έπαιζε η διοίκηση του σωματείου. Η οποία δε συνέβαλε στην αγωνιστική εγρήγορση των εργαζομένων, στην απόκρουση του σχεδίου για την προώθηση ατομικών συμβάσεων, ενώ το κερασάκι στην τούρτα ήταν η πρόσφατη συμφωνία με την εργοδοσία, που υποτίθεται πως εξασφαλίζει τους εργαζόμενους του Μαρινόπουλου και τους μισθούς τους, στη βάση μιας αόριστης καλής θέλησης και μιας ακόμα πιο αόριστης προφορικής δέσμευσης, χωρίς καμία αξία. Ακόμα και αυτή την ύστατη ώρα δηλ, παίζει το παιχνίδι του Μαρινόπουλου, που θέλει να απαλλαγεί από τα 'περιττά βαρίδια' και να κρατήσει κάποια μεγάλα καταστήματα-φιλέτα, κι εφησυχάζει τους εργαζόμενους του ομίλου με υποσχέσεις και νανουρίσματα, αντί να τους ενημερώνει και να τους προετοιμάζει για αυτό που έρχεται.
Την ίδια στιγμή, εμπόδισε την απρόσκοπτη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών (που έγιναν επιλεκτικά, όπου τον βόλευαν) και κατήγγειλε το παράρτημα της Θεσσαλονίκης, που κράτησε συνεπή ταξική στάση και προχώρησε πρόσφατα (την πιο κρίσιμη ώρα) στη δημιουργία ξεχωριστού σωματείου στη Βόρεια Ελλάδα. Το εργοδοτικό σωματείο έχει μάλιστα προνομιακή μεταχείριση από όλες τις διευθύνσεις των υποκαταστημάτων, που βάση εντολής (και ως παγκόσμια ίσως πρωτοτυπία για εργοδότη) φροντίζουν να αναρτούν τις ανακοινώσεις του στο σχετικό πίνακα, κατεβάζοντας αυτές του ταξικού σωματείου.
Ο πρόεδρος του επιχειρησιακού σωματείου (Χόρτης) ήταν επιρροή του κόμματος για αρκετά χρόνια, που οργανώθηκε στις γραμμές του και φυσικά διαγράφτηκε μετά από τη μετάλλαξή του και τις μάταιες προσπάθειες των συντρόφων να συζητήσουν μαζί του και να τον μεταπείσουν. Η μόνιμη παρουσία του στα γραφεία της διοίκησης, ο συγχρωτισμός του με τα στελέχη της, η καλλιέργεια μιας τάσης"προσωποκεντρικής αντίληψης" για το σωματείο, έπαιξαν προφανώς καθοριστικό ρόλο σ' αυτή την εξέλιξη. Και όπως μαθεύτηκε πρόσφατα, ο Χόρτης προσέγγισε τη ΛαΕ και το ΜΕΤΑ!
Αυτό μου θύμισε, παρεμπιπτόντως, ένα ανέκδοτο περιστατικό που μου μεταφέρθηκε για τη συνέλευση του ταξικού σωματείου στη Θεσσαλονικη, που θέλησε να την παρακολουθήσει και ένα μέλος της διοίκησης της ΕΔΟΘ (ΑΔΕΔΥ). Όταν ρωτήθηκε, καλοπροαίρετα και πληροφοριακά, από μέλος του ΔΣ του σωματείου, σε ποια παράταξη ανήκει, αρχικά τα μάσησε κι αναμάσησε τα γνωστά κλισέ περί ανεξάρτητων δυνάμεων, κτλ, για να παραδεχτεί τελικά πως πρόσκειται στο ΜΕΤΑ... Αλλά όχι στο συμβιβασμένο και κυβερνητικό ΜΕΤΑ, αλλά την καλή εκδοχή-μερίδα του. Σα να λέμε στον καλό Σύριζα. Δηλ στη ΛαΕ. Που συνεργάζεται με το Χόρτη και τους εργοδοτικούς. Τόσο καλά...
Αύριο το ταξικό σωματείο της Β. Ελλάδας προχωρά σε απεργιακή κινητοποίηση. Στο σωματείο με έδρα την Αθήνα, υπάρχουν μειοψηφικές δυνάμεις που δίνουν, παρά τα σοβαρά προσκόμματα, τον αγώνα, καθώς και η πολύτιμη αρωγή του κλαδικού σωματείου των εμποροϋπαλλήλων. Όσο για το ζήτημα που μας απασχόλησε στην αρχή του κειμένου, η εμπειρία του Μαρινόπουλου προσφέρει χρήσιμα συμπεράσματα και διδάγματα.
Ένα βασικό ζήτημα που απασχολούσε το εργατικό κίνημα εκείνων των χρόνων, ήταν το δίλημμα που αναφέρεται και στον τίτλο της ανάρτησης: επιχειρησιακά ή κλαδικά σωματεία (πού έπρεπε να δοθεί δηλ βάρος και προτεραιότητα); Υπέρ των πρώτων τασσόταν ο αριστερισμός της εποχής κι η αναρχία, ενώ επικοινωνούσαν με τάσεις και θέσεις του ΠαΣοΚ περί ακηδεμόνευτου και ακομμάτιστου συνδικαλισμού, για να απορροφηθούν εν τέλει εύκολα από το κύμα της Αλλαγής. Στον αντίποδα, η δική μας πάγια θέση ήταν (και είναι και σήμερα) υπέρ των κλαδικών σωματείων, θεωρώντας πως τα επιχειρησιακά είναι εύκολος στόχος για την εργοδοσία και μπορεί να αλωθούν από μέσα.
Ο βασικός αντίλογος (ή ένα από τα βασικά του επιχειρήματα) είναι πως σε ένα εργοστάσιο, όπου συνυπάρχουν πολλές ειδικότητες (δηλ πολλοί κλάδοι) λειτουργεί καλύτερα ένα εργοστασιακό, επιχειρησιακό σωματείο, που να καλύπτει όλους τους εργαζόμενους και να κηρύσσει πιο ευέλικτα απεργία, παρά κι ενάντια στους περιορισμούς του Καραμανλικού, αντιαπεργιακού νόμου 3330 (εφόσον μιλάμε για την εποχή εκείνη). Ο οποίος προέβλεπε μεταξύ άλλων και το λοκ-άουτ (την ανταπεργία της εργοδοσίας, με το εκβιαστικό κλείσιμο της επιχείρησης). Κάθε σύγκριση με τη... "σοσιαλμανία" της σημερινής αριστερής κυβέρνησης, που έχει στα σκαριά την επαναφορά αυτής της δυνατότητας, και ετοιμάζεται να φέρει νέο συνδικαλιστικό νόμο, διαλύοντας παράλληλα όσα εργασιακά δικαιώματα έχουν μείνει όρθια, είναι θεμιτή και επιβαλλόμενη.
Η κε του μπλοκ δεν είναι σε θέση (και δεν έχει την πρόθεση) να παρουσιάσει λεπτομερώς τη διακύμανση-εξέλιξη της αντιπαράθεσης και την έκφρασή της στην πράξη. Για παράδειγμα, δεν έχω υπόψη μου κάποια αυτοκριτική προσέγγιση από την άλλη πλευρά, που να ερμηνεύει την καθίζηση των "αυτόνομων, εργοστασιακών σωματείων" και τους παράγοντες που καθόρισαν την πορεία τους. Από την άλλη, σε καθαρά θεωρητικό (και όχι σε πρακτικό) επίπεδο, θα μπορούσε να διαπιστώσει κανείς μερικές συγκλίσεις, ως προς την αναγκαιότητα να συνδυάζεται η δουλειά στη βάση με τον πανεργατικό συντονισμό σε ανώτερο (δευτεροβάθμιο, κτλ) επίπεδο. Θεωρητικά λοιπόν (ή και στην πράξη) κάποια από τα εργοστασιακά σωματεία επιχείρησαν να συντονιστούν και να συγκροτήσουν μια ομοσπονδία (ο συγγραφέας αποδίδει, χωρίς να πρωτοτυπεί, την αποτυχία της προσπάθειας, στη στάση της ΕΣΑΚ).
Είναι αυτονόητο επίσης, πως ένα κλαδικό σωματείο πρέπει να έχει γερές βάσεις σε κάθε εργοστάσιο και χώρο δουλειάς, για να είναι δραστήριο, ενεργό και όχι μια απλή, τυπική σφραγίδα. Οπότε, γιατί υπάρχει αυτή η αντιπαράθεση, εφόσον υπάρχει ως βάση αυτή η κοινή παραδοχή;
Αντί να ανατρέξουμε σε ιστορικά παραδείγματα, θεωρώ πιο χρήσιμο να δούμε μια σύγχρονη περίπτωση, που είναι και λιγότερο ιδεολογικά φορτισμένη, με την έννοια πως δεν υπάρχει ευθεία αντιπαράθεση διαφορετικών πολιτικών λογικών, απλώς τα γεγονότα κι η ερμηνεία τους.
Το επιχειρησιακό σωματείο στο Μαρινόπουλο είχε ταξική, αγωνιστική κατεύθυνση και γενικά θετικό απολογισμό μέχρι (χοντρικά) το ξέσπασμα της κρίσης. Σταδιακά τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και μαζί τους κι ο ρόλος που έπαιζε η διοίκηση του σωματείου. Η οποία δε συνέβαλε στην αγωνιστική εγρήγορση των εργαζομένων, στην απόκρουση του σχεδίου για την προώθηση ατομικών συμβάσεων, ενώ το κερασάκι στην τούρτα ήταν η πρόσφατη συμφωνία με την εργοδοσία, που υποτίθεται πως εξασφαλίζει τους εργαζόμενους του Μαρινόπουλου και τους μισθούς τους, στη βάση μιας αόριστης καλής θέλησης και μιας ακόμα πιο αόριστης προφορικής δέσμευσης, χωρίς καμία αξία. Ακόμα και αυτή την ύστατη ώρα δηλ, παίζει το παιχνίδι του Μαρινόπουλου, που θέλει να απαλλαγεί από τα 'περιττά βαρίδια' και να κρατήσει κάποια μεγάλα καταστήματα-φιλέτα, κι εφησυχάζει τους εργαζόμενους του ομίλου με υποσχέσεις και νανουρίσματα, αντί να τους ενημερώνει και να τους προετοιμάζει για αυτό που έρχεται.
Την ίδια στιγμή, εμπόδισε την απρόσκοπτη διεξαγωγή των αρχαιρεσιών (που έγιναν επιλεκτικά, όπου τον βόλευαν) και κατήγγειλε το παράρτημα της Θεσσαλονίκης, που κράτησε συνεπή ταξική στάση και προχώρησε πρόσφατα (την πιο κρίσιμη ώρα) στη δημιουργία ξεχωριστού σωματείου στη Βόρεια Ελλάδα. Το εργοδοτικό σωματείο έχει μάλιστα προνομιακή μεταχείριση από όλες τις διευθύνσεις των υποκαταστημάτων, που βάση εντολής (και ως παγκόσμια ίσως πρωτοτυπία για εργοδότη) φροντίζουν να αναρτούν τις ανακοινώσεις του στο σχετικό πίνακα, κατεβάζοντας αυτές του ταξικού σωματείου.
Ο πρόεδρος του επιχειρησιακού σωματείου (Χόρτης) ήταν επιρροή του κόμματος για αρκετά χρόνια, που οργανώθηκε στις γραμμές του και φυσικά διαγράφτηκε μετά από τη μετάλλαξή του και τις μάταιες προσπάθειες των συντρόφων να συζητήσουν μαζί του και να τον μεταπείσουν. Η μόνιμη παρουσία του στα γραφεία της διοίκησης, ο συγχρωτισμός του με τα στελέχη της, η καλλιέργεια μιας τάσης"προσωποκεντρικής αντίληψης" για το σωματείο, έπαιξαν προφανώς καθοριστικό ρόλο σ' αυτή την εξέλιξη. Και όπως μαθεύτηκε πρόσφατα, ο Χόρτης προσέγγισε τη ΛαΕ και το ΜΕΤΑ!
Αυτό μου θύμισε, παρεμπιπτόντως, ένα ανέκδοτο περιστατικό που μου μεταφέρθηκε για τη συνέλευση του ταξικού σωματείου στη Θεσσαλονικη, που θέλησε να την παρακολουθήσει και ένα μέλος της διοίκησης της ΕΔΟΘ (ΑΔΕΔΥ). Όταν ρωτήθηκε, καλοπροαίρετα και πληροφοριακά, από μέλος του ΔΣ του σωματείου, σε ποια παράταξη ανήκει, αρχικά τα μάσησε κι αναμάσησε τα γνωστά κλισέ περί ανεξάρτητων δυνάμεων, κτλ, για να παραδεχτεί τελικά πως πρόσκειται στο ΜΕΤΑ... Αλλά όχι στο συμβιβασμένο και κυβερνητικό ΜΕΤΑ, αλλά την καλή εκδοχή-μερίδα του. Σα να λέμε στον καλό Σύριζα. Δηλ στη ΛαΕ. Που συνεργάζεται με το Χόρτη και τους εργοδοτικούς. Τόσο καλά...
Αύριο το ταξικό σωματείο της Β. Ελλάδας προχωρά σε απεργιακή κινητοποίηση. Στο σωματείο με έδρα την Αθήνα, υπάρχουν μειοψηφικές δυνάμεις που δίνουν, παρά τα σοβαρά προσκόμματα, τον αγώνα, καθώς και η πολύτιμη αρωγή του κλαδικού σωματείου των εμποροϋπαλλήλων. Όσο για το ζήτημα που μας απασχόλησε στην αρχή του κειμένου, η εμπειρία του Μαρινόπουλου προσφέρει χρήσιμα συμπεράσματα και διδάγματα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου