Η πηγάδα - 3. Η τριήμερη μάχη
Πριν καλά-καλά χαράξει η Τετάρτη 13 Σεπτεμβρίου, οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ
εκδηλώνουν την επίθεσή τους, παρ' ότι οι προϋποθέσεις δεν είναι
ευνοϊκές. Όπως είπαμε ήδη, οι δυο αντίπαλες παρατάξεις διέθεταν περίπου
ίσο αριθμό μαχητών, ενώ είναι γνωστό ότι στις πολιορκίες ο επιτιθέμενος
πρέπει να διαθέτει πολλαπλάσιες δυνάμεις για να έχει ελπίδες νίκης. Επί
πλέον, ο οπλισμός των ανταρτών είναι και λιγώτερος και κατώτερος εκείνου
των αμυνομένων και τα πυρομαχικά που διαθέτουν είναι σαφώς
περιορισμένα. Όπως διηγείται ο ελασίτης γιατρός Γιάννης Καναβός, "κάθε σφαίρα, είναι ακριβότερη κι από το χρυσό. Είσαι υποχρεωμένος χίλιες να σφυρίζουν στ' αυτιά σου και ν' απαντάς με μία".
Με τέτοια δεδομένα, οι ταγματασφαλίτες αντέχουν. Η ελασίτικη επίθεση συνεχίζεται όλη την ημέρα αλλά και μέχρι αργά το απόγευμα της επομένης, δίχως αποτέλεσμα. Βέβαια, είναι σίγουρο πως κάποια στιγμή ο ΕΛΑΣ θα επικρατήσει αλλά φαίνεται πως η πολιορκία θα συνεχιστεί μέχρι να φτάσουν ενισχύσεις και πολεμοφόδια. Ήδη στοιχεία τού 11ου συντάγματος του ΕΛΑΣ με τον Άρη Βελουχιώτη είναι καθ' οδόν προς Μελιγαλά (*).
Λίγο πριν το σούρουπο της 14ης Σεπτεμβρίου, φτάνει στον Μελιγαλά μια ομάδα άγγλων τής συμμαχικής οργάνωσης Force-133, με επί κεφαλής τον λοχαγό Ντόναλντ Γκίμπσον. Σκοπός τους είναι να πείσουν τους ταγματασφαλίτες να παραδοθούν για να δικαστούν από την εθνική κυβέρνηση, προσφέροντάς τους εγγυήσεις ότι δεν θα κινδυνέψει η ζωή τους. Οι επί κεφαλής των ελασίτικων δυνάμεων (οι ταγματάρχες Ηλίας Κλάπας και Τάσος Αναστασόπουλος, ο επιτελάρχης λοχαγός Σταύρος Νικολόπουλος και ο καπετάνιος Γιάννης Μιχαλόπουλος - "Ωρίων") δεν χρειάστηκε να συσκεφθούν πολλή ώρα για να δεχθούν την αγγλική πρόταση.
Έτσι, λίγο πριν τις 9 το βράδυ ο Γκίμπσον με έναν ακόμη άγγλο αξιωματικό μπαίνουν στην πόλη, συνοδευόμενοι από τον αρχιμανδρίτη Ιωήλ Γιαννακόπουλο, έναν κληρικό που τον εκτιμούσαν οι πάντες. Η συνάντησή τους με τους αρχηγούς των ταγματασφαλιτών κανονίζεται στο σπίτι τού Γιώργου Θεοφιλόπουλου. Σ' αυτήν παίρνουν μέρος ο διοικητής τού Τ.Α. Μελιγαλά ταγματάρχης Διονύσιος Παπαδόπουλος, ο υποδιοικητής του ταγματάρχης Παναγιώτης Καζάκος, ο ταγματάρχης χωροφυλακής Ιωάννης Φραγκουδάκης, ο κατοχικός νομάρχης Μεσσηνίας γιατρός Δημήτριος Περρωτής (είχε ξεφύγει από την Καλαμάτα και κατέφυγε στον Μελιγαλά), ο πρώην βουλευτής Περικλής Μπούτος (πατέρας του μετέπειτα υπουργού και διοικητή της ΤτΕ Ιωάννη Μπούτου) και μερικοί ακόμη.
Ο Παπαδόπουλος δέχεται την πρόταση των άγγλων αλλά συναντά την κατηγορηματική άρνηση των Καζάκου και Περρωτή, οι οποίοι αντιπροτείνουν να επιχειρηθεί έξοδος προς τους Γαργαλιάνους, με σκοπό να συναντήσουν τις δυνάμεις του Στούπα. Οι διαβουλεύσεις κράτησαν μέχρι την επόμενη μέρα και ενώ η εκεχειρία εξακολουθούσε. Τελικά, καμμιά διακοσαριά ταγματασφαλίτες αποφασίζουν να ακολουθήσουν τον Καζάκο, μερικοί συντάσσονται με τον Παπαδόπουλο και δέχονται να παραδοθούν ενώ οι υπόλοιποι αποφασίζουν να συνεχίσουν την μάχη. Ποιά ήταν η τύχη όλων αυτών;
Ο Παπαδόπουλος ακολουθεί τον Γκίμπσον, παραδίδεται στον ΕΛΑΣ, ανακρίνεται με την παρουσία των άγγλων και... αφήνεται ελεύθερος! Συνέχισε την στρατιωτική του καρριέρα, συμμετείχε στο κίνημα του ΙΔΕΑ το 1951 και αργότερα αποστρατεύθηκε δόξη και τιμή με τον βαθμό τού ταξίαρχου. Στο μεταξύ, το 1952, η εφημερίδα Μεσσηνία δημοσίευσε σε συνέχειες το "πόνημά" του με τίτλο "Η ιστορία των ταγμάτων ασφαλείας" αλλά και τα απομνημονεύματά του από τον Μελιγαλά.
Ο Καζάκος με τους διακόσιους του διέσχισαν τον κάμπο προς Γαργαλιάνους αλλά αποδεκατίστηκαν από τον ΕΛΑΣ που τους πέτυχε και τους τσάκισε. Ο Καζάκος ήταν ανάμεσα σ' εκείνους που κατάφεραν να διαφύγουν. Συνέχισε κι αυτός την στρατιωτική του καρριέρα. Το 1955, ως αντισυνταγματάρχης πια, ανέλαβε για λογαριασμό τής "Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού" να γράψει την ιστορία τού Τ.Α. Μελιγαλά με τον δικό του "αντικειμενικό" τρόπο (300 αμυνόμενοι θα νικούσαν 3 συντάγματα ελασιτών αν δεν έχαναν το ηθικό τους επειδή τους αποκήρυξε η κυβέρνηση κλπ). Έφυγε από την υπηρεσία ως ταξίαρχος.
Όσοι έμειναν πίσω και δέχτηκαν να παραδοθούν (καμμιά τριακοσαριά), ακολουθώντας τις οδηγίες τού Γκίμπσον αποσύρθηκαν και κλείστηκαν στα σπίτια. Οι υπόλοιποι κατάλαβαν σύντομα ότι κάθε περαιτέρω αντίσταση θα ήταν μάταιη. Έρριξαν μερικούς πυροβολισμούς νωρίς το πρωί, για την τιμή των όπλων (**), ώσπου αποφάσισαν κι αυτοί να παραδοθούν. Στις δώδεκα το μεσημέρι ήχησαν οι καμπάνες τ' αηΓιαννιού (δίπλα στο δημαρχείο), στέλνοντας μήνυμα στον ΕΛΑΣ ότι η πόλη παραδίνεται. Και κάπου εδώ τελειώνει το παραμυθάκι των φασιστοειδών ότι οι ελασίτες μπήκαν στον Μελιγαλά καίγοντας και σφάζοντας. Ο Μελιγαλάς δεν αλώθηκε ποτέ. Παραδόθηκε.
Οι ελασίτες μπήκαν στην πόλη και γυρνούσαν τους δρόμους, καλώντας με χωνιά τους παραδομένους να συγκεντρωθούν είτε στην αγορά τής πόλης (τουρκικά "Μπεζεστένι", εκεί δηλαδή όπου μέχρι τότε τα Τ.Α. κρατούσαν όσους εαμίτες συνελάμβαναν ώσπου να τους εκτελέσουν) είτε στην πλατεία με τις "μουριές του Δεληγιάννη". Τα όσα ακολούθησαν θα τα δούμε στην συνέχεια με απόλυτη ψυχραιμία.
------------------------------------------------
(*) Η λεπτομέρεια αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι η "εθνικόφρων" βιβλιογραφία υποστηρίζει πως την επίθεση κατά του Μελιγαλά διηύθυνε ο ίδιος ο Άρης, ο οποίος διέταξε τους στρατιώτες του να μη πιάσουν κανέναν αιχμάλωτο αλλά να σφάξουν όποιον βρίσκουν μπροστά τους, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Ο Άρης έφτασε στον Μελιγαλά το μεσημέρι τού Σαββάτου 16 Σεπτεμβρίου, ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο μετά την παράδοση της πόλης.
(**) Ο ελασίτης Στάθης Καναβός γράφει πολλά χρόνια αργότερα:
"Όταν το παράλλο πρωινό, αιχμάλωτοι πια του ΕΛΑΣ, οι διπλοπουλημένοι αυτοί στους ξένους επιδρομείς 'εθνικόφρονες' ρωτήθηκαν γιατί έστω και την τελευταία στιγμή δε δέχτηκαν να σταματήσουν την αιματοχυσία, η απάντησή τους ήταν και πάλι αυτή του αναίσθητου, επαγγελματία προδότη.
- Οι Εγγλέζοι μας πίεσαν να συνεχίσουμε..."
Προσωπικά, δεν αμφισβητώ την μαρτυρία τού Καναβού. Όμως, αμφισβητώ έντονα τον ισχυρισμό των ταγματασφαλιτών. Όχι πως δεν έχω τους άγγλους ικανούς για κάθε βρομιά. Απλώς, αυτός ο ισχυρισμός δεν επιβεβαιώνεται ούτε από τον ταγματάρχη Παπαδόπουλο ούτε από τον αρχιμανδρίτη Γιαννακόπουλο ούτε από άλλον παριστάμενο στην βραδυνή σύσκεψη.
Με τέτοια δεδομένα, οι ταγματασφαλίτες αντέχουν. Η ελασίτικη επίθεση συνεχίζεται όλη την ημέρα αλλά και μέχρι αργά το απόγευμα της επομένης, δίχως αποτέλεσμα. Βέβαια, είναι σίγουρο πως κάποια στιγμή ο ΕΛΑΣ θα επικρατήσει αλλά φαίνεται πως η πολιορκία θα συνεχιστεί μέχρι να φτάσουν ενισχύσεις και πολεμοφόδια. Ήδη στοιχεία τού 11ου συντάγματος του ΕΛΑΣ με τον Άρη Βελουχιώτη είναι καθ' οδόν προς Μελιγαλά (*).
 |
| Αηδία... Νομάρχης είναι ο δωσίλογος γιατρός Δημήτριος Περρωτής. |
Λίγο πριν το σούρουπο της 14ης Σεπτεμβρίου, φτάνει στον Μελιγαλά μια ομάδα άγγλων τής συμμαχικής οργάνωσης Force-133, με επί κεφαλής τον λοχαγό Ντόναλντ Γκίμπσον. Σκοπός τους είναι να πείσουν τους ταγματασφαλίτες να παραδοθούν για να δικαστούν από την εθνική κυβέρνηση, προσφέροντάς τους εγγυήσεις ότι δεν θα κινδυνέψει η ζωή τους. Οι επί κεφαλής των ελασίτικων δυνάμεων (οι ταγματάρχες Ηλίας Κλάπας και Τάσος Αναστασόπουλος, ο επιτελάρχης λοχαγός Σταύρος Νικολόπουλος και ο καπετάνιος Γιάννης Μιχαλόπουλος - "Ωρίων") δεν χρειάστηκε να συσκεφθούν πολλή ώρα για να δεχθούν την αγγλική πρόταση.
Έτσι, λίγο πριν τις 9 το βράδυ ο Γκίμπσον με έναν ακόμη άγγλο αξιωματικό μπαίνουν στην πόλη, συνοδευόμενοι από τον αρχιμανδρίτη Ιωήλ Γιαννακόπουλο, έναν κληρικό που τον εκτιμούσαν οι πάντες. Η συνάντησή τους με τους αρχηγούς των ταγματασφαλιτών κανονίζεται στο σπίτι τού Γιώργου Θεοφιλόπουλου. Σ' αυτήν παίρνουν μέρος ο διοικητής τού Τ.Α. Μελιγαλά ταγματάρχης Διονύσιος Παπαδόπουλος, ο υποδιοικητής του ταγματάρχης Παναγιώτης Καζάκος, ο ταγματάρχης χωροφυλακής Ιωάννης Φραγκουδάκης, ο κατοχικός νομάρχης Μεσσηνίας γιατρός Δημήτριος Περρωτής (είχε ξεφύγει από την Καλαμάτα και κατέφυγε στον Μελιγαλά), ο πρώην βουλευτής Περικλής Μπούτος (πατέρας του μετέπειτα υπουργού και διοικητή της ΤτΕ Ιωάννη Μπούτου) και μερικοί ακόμη.
Ο Παπαδόπουλος δέχεται την πρόταση των άγγλων αλλά συναντά την κατηγορηματική άρνηση των Καζάκου και Περρωτή, οι οποίοι αντιπροτείνουν να επιχειρηθεί έξοδος προς τους Γαργαλιάνους, με σκοπό να συναντήσουν τις δυνάμεις του Στούπα. Οι διαβουλεύσεις κράτησαν μέχρι την επόμενη μέρα και ενώ η εκεχειρία εξακολουθούσε. Τελικά, καμμιά διακοσαριά ταγματασφαλίτες αποφασίζουν να ακολουθήσουν τον Καζάκο, μερικοί συντάσσονται με τον Παπαδόπουλο και δέχονται να παραδοθούν ενώ οι υπόλοιποι αποφασίζουν να συνεχίσουν την μάχη. Ποιά ήταν η τύχη όλων αυτών;
Ο Παπαδόπουλος ακολουθεί τον Γκίμπσον, παραδίδεται στον ΕΛΑΣ, ανακρίνεται με την παρουσία των άγγλων και... αφήνεται ελεύθερος! Συνέχισε την στρατιωτική του καρριέρα, συμμετείχε στο κίνημα του ΙΔΕΑ το 1951 και αργότερα αποστρατεύθηκε δόξη και τιμή με τον βαθμό τού ταξίαρχου. Στο μεταξύ, το 1952, η εφημερίδα Μεσσηνία δημοσίευσε σε συνέχειες το "πόνημά" του με τίτλο "Η ιστορία των ταγμάτων ασφαλείας" αλλά και τα απομνημονεύματά του από τον Μελιγαλά.
Ο Καζάκος με τους διακόσιους του διέσχισαν τον κάμπο προς Γαργαλιάνους αλλά αποδεκατίστηκαν από τον ΕΛΑΣ που τους πέτυχε και τους τσάκισε. Ο Καζάκος ήταν ανάμεσα σ' εκείνους που κατάφεραν να διαφύγουν. Συνέχισε κι αυτός την στρατιωτική του καρριέρα. Το 1955, ως αντισυνταγματάρχης πια, ανέλαβε για λογαριασμό τής "Διεύθυνσης Ιστορίας Στρατού" να γράψει την ιστορία τού Τ.Α. Μελιγαλά με τον δικό του "αντικειμενικό" τρόπο (300 αμυνόμενοι θα νικούσαν 3 συντάγματα ελασιτών αν δεν έχαναν το ηθικό τους επειδή τους αποκήρυξε η κυβέρνηση κλπ). Έφυγε από την υπηρεσία ως ταξίαρχος.
Όσοι έμειναν πίσω και δέχτηκαν να παραδοθούν (καμμιά τριακοσαριά), ακολουθώντας τις οδηγίες τού Γκίμπσον αποσύρθηκαν και κλείστηκαν στα σπίτια. Οι υπόλοιποι κατάλαβαν σύντομα ότι κάθε περαιτέρω αντίσταση θα ήταν μάταιη. Έρριξαν μερικούς πυροβολισμούς νωρίς το πρωί, για την τιμή των όπλων (**), ώσπου αποφάσισαν κι αυτοί να παραδοθούν. Στις δώδεκα το μεσημέρι ήχησαν οι καμπάνες τ' αηΓιαννιού (δίπλα στο δημαρχείο), στέλνοντας μήνυμα στον ΕΛΑΣ ότι η πόλη παραδίνεται. Και κάπου εδώ τελειώνει το παραμυθάκι των φασιστοειδών ότι οι ελασίτες μπήκαν στον Μελιγαλά καίγοντας και σφάζοντας. Ο Μελιγαλάς δεν αλώθηκε ποτέ. Παραδόθηκε.
Οι ελασίτες μπήκαν στην πόλη και γυρνούσαν τους δρόμους, καλώντας με χωνιά τους παραδομένους να συγκεντρωθούν είτε στην αγορά τής πόλης (τουρκικά "Μπεζεστένι", εκεί δηλαδή όπου μέχρι τότε τα Τ.Α. κρατούσαν όσους εαμίτες συνελάμβαναν ώσπου να τους εκτελέσουν) είτε στην πλατεία με τις "μουριές του Δεληγιάννη". Τα όσα ακολούθησαν θα τα δούμε στην συνέχεια με απόλυτη ψυχραιμία.
 |
| Ο "Ανώτατος Αρχηγός των Τ.Α." Βάλτερ Σιμάνα (δεύτερος από αριστερά) επιβλέπει εκπαίδευση ευζώνων. |
------------------------------------------------
(*) Η λεπτομέρεια αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική διότι η "εθνικόφρων" βιβλιογραφία υποστηρίζει πως την επίθεση κατά του Μελιγαλά διηύθυνε ο ίδιος ο Άρης, ο οποίος διέταξε τους στρατιώτες του να μη πιάσουν κανέναν αιχμάλωτο αλλά να σφάξουν όποιον βρίσκουν μπροστά τους, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Ο Άρης έφτασε στον Μελιγαλά το μεσημέρι τού Σαββάτου 16 Σεπτεμβρίου, ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο μετά την παράδοση της πόλης.
(**) Ο ελασίτης Στάθης Καναβός γράφει πολλά χρόνια αργότερα:
"Όταν το παράλλο πρωινό, αιχμάλωτοι πια του ΕΛΑΣ, οι διπλοπουλημένοι αυτοί στους ξένους επιδρομείς 'εθνικόφρονες' ρωτήθηκαν γιατί έστω και την τελευταία στιγμή δε δέχτηκαν να σταματήσουν την αιματοχυσία, η απάντησή τους ήταν και πάλι αυτή του αναίσθητου, επαγγελματία προδότη.
- Οι Εγγλέζοι μας πίεσαν να συνεχίσουμε..."
Προσωπικά, δεν αμφισβητώ την μαρτυρία τού Καναβού. Όμως, αμφισβητώ έντονα τον ισχυρισμό των ταγματασφαλιτών. Όχι πως δεν έχω τους άγγλους ικανούς για κάθε βρομιά. Απλώς, αυτός ο ισχυρισμός δεν επιβεβαιώνεται ούτε από τον ταγματάρχη Παπαδόπουλο ούτε από τον αρχιμανδρίτη Γιαννακόπουλο ούτε από άλλον παριστάμενο στην βραδυνή σύσκεψη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου