Ο αδύναμος κρίκος της Λατινικής Αμερικής

 Ο αδύναμος κρίκος της Λατινικής Αμερικής

Η Λατινική Αμερική ήταν αδύναμος κρίκος σχεδόν από πάντα. Από την ανακάλυψη και κατάκτηση του "Νέου Κόσμου", που παραπέμπει συνειρμικά στο νέο κόσμο που πρέπει να κατακτήσουμε και να χτίσουμε εμείς σήμερα. Και βασικά τουλάχιστον από την εποχή του Μπολίβαρ και μερικών από τις πρώτες αστικές, εθνικο-απελευθερωτικές επαναστάσεις της ιστορίας. Μια γειτονιά, που έχει μάλλον πολιτισμική παρά γεωγραφική έννοια (δε σταματά δηλ στη διώρυγα του Παναμά και την Κολομβία), με αρκετά κοινά, συνδετικά στοιχεία, όπως την ιστορία και τη γλώσσα (ακόμα και τα πορτογαλικά των Βραζιλιάνων μοιάζουν με βλάχικα ισπανικά) και όπου αν μη τι άλλο... "συμβαίνουν πράγματα", πυκνές, πολιτικές εξελίξεις που δε σε αφήνουν να πλήξεις.

Ένας τέτοιος μήνας πυκνών εξελίξεων ήταν κι ο προηγούμενος, ένας θερμός λατινο-αμερικάνικος Αύγουστος, όπως εύστοχα έγραψε ο Βαγγέλης Γονατάς στο Ατέχνως, σε ένα κείμενο που μπορεί να χρησιμεύσει ως εισαγωγικό, για όποιον δεν είχε ιδιαίτερη επαφή με τη διεθνή επικαιρότητα. Πρώτος σταθμός (όχι σε χρονική σειρά, αλλά σε σημασία) ήταν η ανακοίνωση της κατάπαυσης του πυρός και της ένοπλης δράσης του ηρωικού FARC στην Κολομβία και η υπογραφή ειρηνευτικής συμφωνίας με την κυβέρνηση. Μια απόφαση που κανείς δεν μπορεί να κρίνει αφ' υψηλού και απ' την ασφάλεια του πληκτρολογίου του. Κι η οποία σημειώνει εμφατικά κυρίως τη δική μας αδυναμία, την αδυναμία της διεθνούς αλληλεγγύης να ενισχύσει αποφασιστικά το αντάρτικο και να σπάσει την απομόνωσή του. Καθώς και την ισχύ του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ (το επίθετο "αμερικάνικος" έχει πολύ διαφορετική σημασία, ανάλογα με το ημισφαίριο στο οποίο βρίσκεσαι), που έγειρε την πλάστιγγα στη μεριά του κυβερνητικού στρατοπέδου.

Ιμπεριαλιστικός δάχτυλος βρέθηκε πίσω κι από την απεργία των συνεταιρισμών των ανθρακωρύχων στη Βολιβία, που κατέληξε στη δολοφονία του υφυπουργού Εργασίας και παραλίγο να εξελιχθεί σε μια μεγάλων διαστάσεων προβοκάτσια, που θα οδηγούσε σε γενικευμένη εξέγερση και στην πτώση της κυβέρνησης του Μοράλες -τη βολιβιανή εκδοχή του τσαβισμού.

Αντιγράφω από το κείμενο στο Ατέχνως.

Το πραξικόπημα ήταν επαγγελματικό. Υπήρχε επιτελείο, χρηματοδότηση και επιχειρησιακό σχέδιο. Παγιδεύτηκε με δυναμίτη ένας ολόκληρος λόφος με στόχο να ανατιναχθεί όταν μπει η αστυνομία και να προκαλέσει πάνω από 200 νεκρούς. Δολοφονήθηκε ο υφυπουργός Ροδόλφο Ιγιάνες, όταν πήγε να διαπραγματευτεί με τους συνεταιρισμούς από πλευράς της κυβέρνησης και σκοτώθηκαν επίσης 4 ανθρακωρύχοι, 3 από πυρά της αστυνομίας και 1 όταν του έσκασε δυναμίτης στα χέρια.
Το σχέδιο ήταν να υπάρξουν εκατοντάδες νεκροί (μεταξύ αυτών και μέλη της κυβέρνησης), ώστε να δοθεί η εικόνα γενικευμένης πολύνεκρης εξέγερσης και κατάρρευσης της κυβέρνησης Μοράλες. Το σχέδιο απέτυχε και ένας από τους λόγους αυτής της αποτυχίας, είναι ότι το Συνδικάτο των εργαζόμενων ανθρακωρύχων στα κρατικά ορυχεία, υποστήριξε την κυβέρνηση Μοράλες.

Παρόμοια ερμηνεία θα μπορούσε να δοθεί και στα γεγονότα της Βραζιλίας, με το... "δικαστικό πραξικόπημα" (αντιφατικός όρος που δείχνει τα  ελαστικά όρια της αστικής νομιμότητας) κατά της Ρούσεφ (μολονότι η πολιτική του Λούλα και της διαδόχου του δεν μπορεί να θεωρηθεί καν σαν μια μετριοπαθής, ήπια εκδοχή του τσαβισμού) και τη "διακριτική παρουσία"-επέμβαση των ΗΠΑ σε μία από τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη -κι όχι σε κάποια εξωτική "μπανανία"- και μάλιστα την παραμονή των Ολυμπιακών του Ρίο -οι οποίοι υπαγόρευσαν μια σύντομη ανακωχή στον ενδοαστικό πόλεμο συμφερόντων.

Μήπως όμως είναι λίγο αντιφατικό να μιλάμε ταυτόχρονα για ιμπεριαλιστικό δάχτυλο ή "δικαστικό πραξικόπημα" (εντός ή εκτός εισαγωγικών) και για ενδοαστική κόντρα; Καθόλου! Η κυβέρνηση της Ρούσεφ δεν εκπροσωπούσε προφανώς το λαϊκό κίνημα ενάντια στους πραξικοπηματίες (όπου περιλαμβάνονται και κάποιοι παλιοί της σύμμαχοι), κάτι που γίνεται φανερό από τα αποτελέσματα της διακυβέρνησής της και την εξαθλίωση του βραζιλιάνικου λαού. Αυτό δε σημαίνει βέβαια πως το λαϊκό κίνημα παραμένει αδιάφορο για τις πολιτικές εξελίξεις, ιδίως όταν αποδεικνύουν πόσο σαθρά είναι τα θεμέλια της αστικής δημοκρατίας και κουρελιάζεται το περίβλημα της αστικής νομιμότητας, αφήνοντας το βασιλιά γυμνό.

Το ζήτημα είναι με ποιον τρόπο θα αναμιχτεί, ποια θέση θα πάρει κι αν θα διατηρήσει την πολιτική, στρατηγική του αυτονομία ή θα πολεμήσει κάτω από ξένες σημαίες και θα συστρατευτεί με το "μικρότερο κακό". Όσο απλό ακούγεται στη θεωρία, άλλο τόσο σύνθετο μπορεί να αποδειχτεί στην πράξη. Πχ στη Βενεζουέλα, όπου ο τσαβισμός και ο "σοσιαλισμός του 21ου αιώνα" φαίνεται να έχουν φτάσει στα όριά τους (που δε θέλουν και δεν μπορούν να τα υπερβούν). Αυτό δε σημαίνει ωστόσο πως κρατάμε ίσες αποστάσεις και πως μας είναι βασικά διάφορο το ενδεχόμενο μιας ήττας του Μαδούρο και της επικράτησης της ανοιχτά αντιδραστικής αντιπολίτευσης.

Οι αιχμές της πραγματικότητας μπορεί να αποδειχτούν δίκοπο μαχαίρι για το ΚΚ Βενεζουέλας, που έχει μια πολύ προσεκτική στάση κριτικής υποστήριξης στην κυβέρνηση, διατηρώντας παράλληλα την οργανωτική, πολιτική του αυτονομία και το δικαίωμα της κριτικής, χωρίς να υποκύψει πχ στην πίεση για τη διάλυση-συγχώνευση όλων των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού σε ένα ενιαίο μόρφωμα.

Αυτή ακριβώς είναι η διαχωριστική γραμμή που επιχειρούν να χαράξουν οι Μεξικάνοι σύντροφοι στην πολύ σημαντική ανακοίνωσή τους για τη διεθνή συνάντηση Κομμουνιστικών κι Επαναστατικών Κομμάτων της Καραϊβικής και Λατινικής Αμερικής, στη Λίμα του Περού, όπου όμως κλήθηκαν και μια σειρά σοσιαλδημοκρατικά και οπορτουνιστικά κόμματα (που κρατάνε μεν τον τίτλο, αλλά στην πράξη στηρίζουν και συμμετέχουν σε κυβερνήσεις συνεργασίας με σ/δ και άλλες αστικές δυνάμεις). Το ΚΚ Μεξικού καταγγέλλει το πλαίσιο της συνάντησης, το περιεχόμενο της (κάθε άλλο παρά κοινής) διακήρυξης που εκδόθηκε για τη "δική μας Αμερική" και την αλλοίωση της φυσιογνωμίας αυτών των συναντήσεων, και του επαναστατικού-κομμουνιστικού χαρακτήρα των δυνάμεων που συμμετέχουν.

Κι αυτό είναι που καθορίζει το βασικό διακύβευμα για την αναγέννηση του κομμουνιστικού κινήματος στη Λατινική Αμερική. Γιατί μπορεί η ήπειρος (με τη γεωγραφική ή την πολιτισμική της έννοια) να είναι ένα καζάνι που βράζει από τις εκρηκτικές κοινωνικές αντιθέσεις, αλλά η οργανωμένη πρωτοπορία πρέπει να έχει λυμένα βασικά ζητήματα, όπως την πολιτική της αυτονομία, για να είναι σε θέση να αξιοποιήσει αυτές τις αντιθέσεις, σε μια επαναστατική φυσιογνωμία.