29 Ιαν 2012

Η κοινωνική ρίζα του οπορτουνισμού



Η κοινωνική ρίζα του οπορτουνισμού
«Εργατική αριστοκρατία», διάσπαση της εργατικής ενότητας

Αυτό που δε φαίνεται ακόμα τόσο καθαρά, είναι η επιβεβαίωση της λενινιστικής πρόβλεψης ότι η διεθνής γενίκευση του φαινομένου της «εργατικής αριστοκρατίας» δημιουργεί επίσης τις συνθήκες για την αποδυνάμωση του ρόλου της. Ομως αυτό είναι αναμενόμενο στην περίοδο που βρισκόμαστε. Η «εργατική αριστοκρατία» στην Ασία δεν είναι ακόμα αρκετά δυνατή και αντίστροφα η πορεία σταδιακής απώλειας προνομίων των αντίστοιχων τμημάτων των εργαζομένων στη Δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι ιστορικά πρόσφατη, διανύει μόλις την τρίτη δεκαετία της.
Αξίζει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό την παρατήρηση του γνωστού καθηγητή Paul Krougman πως μετά από δύο δεκαετίες υψηλού ρυθμού καπιταλιστικής ανάπτυξης, ο μέσος μισθός σε ορισμένες ασιατικές χώρες (π.χ. Νότια Κορέα, Ταϊβάν) προσεγγίζει πλέον το χαμηλό μηνιαίο εισόδημα ενός Αμερικανού εφήβου που εργάζεται στα Μακ Ντόναλντς.18
Τη σημαντική μείωση της διαφοράς μεταξύ του κατά κεφαλήν εισοδήματος της Κίνας, της Ινδίας και άλλων ασιατικών κρατών με τα ισχυρά ιμπεριαλιστικά κράτη, τεκμηριώνει ο νεοφιλελεύθερος καθηγητής Σάλα - ι - Μαρτίν σε αρκετές μελέτες του, στις οποίες προσπαθεί ν' αναδείξει το θετικό ρόλο της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης» για τους φτωχούς λαούς.19
Φυσικά, η αξιοποίηση του δείκτη του κατά κεφαλήν εισοδήματος συγκαλύπτει τις μεγάλες ταξικές ανισότητες στο εσωτερικό των ασιατικών χωρών. Ομως, αντανακλά και την αργή τάση μείωσης της τεράστιας ψαλίδας μεταξύ του μέσου μισθού αυτών των κρατών και των μεγάλων δυτικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, μετά την επιτάχυνση της καπιταλιστικής ανάπτυξης των συγκεκριμένων χωρών λόγω της εξαγωγής κεφαλαίου.
Σύμφωνα με άρθρο20 των «The New York Times» του 2006, την τελευταία τριετία ο μέσος μισθός στις μεγάλες πόλεις της Κίνας (Σαγκάη, Πεκίνο, Σενζέν κλπ.) έχει αυξηθεί με βάση τα κρατικά στοιχεία κατά 25% και ταυτόχρονα έχουν πολλαπλασιαστεί οι επιχειρήσεις που δυσκολεύονται πλέον να βρουν χαμηλόμισθους εργάτες.
Επομένως, η δυνατότητα διασφάλισης ενός βιοτικού επιπέδου των Αμερικανών και Δυτικοευρωπαίων εργατών που στηρίζεται στα φτηνά ασιατικά εμπορεύματα δε θα διαρκέσει πολλές δεκαετίες. Η υπονόμευση της διασφάλισης αυτού του υψηλού επιπέδου επιταχύνεται και με τη μετατόπιση αρκετών βιομηχανικών μονάδων παραγωγής από τη Δυτική προς την Ανατολική Ευρώπη την τελευταία δεκαετία.
Ταυτόχρονα, η δυσκολία συνολικής αναπαραγωγής του κοινωνικού κεφαλαίου γίνεται όλο και πιο ορατή στις ΗΠΑ και την ΕΕ. Οι προσωρινές αστικές διέξοδοι και ρυθμίσεις για το υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο με την «απελευθέρωση» τομέων της οικονομίας από την κρατική προστασία, τις νέες προτεινόμενες επενδύσεις της λεγόμενης «πράσινης οικονομίας», τη διόγκωση των στεγαστικών και καταναλωτικών δανείων δεν μπορούν να αναιρέσουν τις καπιταλιστικές νομοτέλειες. Παραμένει, βέβαια, η διέξοδος των ιμπεριαλιστικών πολέμων και επεμβάσεων που συμβάλλουν εκτός των άλλων στην καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων και δίνουν νέες διεξόδους στο υπερσυσσωρευμένο κεφάλαιο.
Γ. ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΟΠΟΡΤΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Ο ρόλος του στρώματος της «εργατικής αριστοκρατίας» σαν κοινωνικής βάσης του οπορτουνισμού μέσα στο πολιτικό εργατικό κίνημα εξηγεί τόσο την πολυμορφία όσο και την επιμονή της οπορτουνιστικής πολεμικής ενάντια στη λενινιστική θέση για το συγκεκριμένο ζήτημα. Στο περιορισμένο πλαίσιο του παρόντος άρθρου δε θα επιχειρήσουμε μια αναλυτική ιστορική επισκόπηση των ποικίλων κριτικών προσεγγίσεων στη χρονική εξέλιξή τους. Θα σταθούμε όμως συνοπτικά στην κριτική ορισμένων βασικών επιχειρημάτων και θέσεων του οπορτουνιστικού ρεύματος που δεσπόζουν στις σύγχρονες προσεγγίσεις του ζητήματος.
Καταρχήν, θα εστιάσουμε σε ορισμένους εκπροσώπους του τροτσκισμού και του λεγόμενου «δυτικού μαρξισμού», που επιχειρούν να υποβαθμίσουν την ίδια τη σημασία του ζητήματος.
Στην κατηγορία αυτή ξεχωρίζει η άποψη των Kevin Corr και Andy Brown21 ότι οι Μαρξ και Ενγκελς προσεγγίζουν το θέμα με περιγραφικό, ασαφή τρόπο.
Αντίθετα με τους οπορτουνιστικούς ισχυρισμούς, οι Μαρξ και Ενγκελς είναι απρόσμενα σαφείς για την ουσία του ζητήματος, συγκριτικά με το περιορισμένο διαθέσιμο ερευνητικό υλικό τους.
Παράλληλα με την πολιτική αντιπαράθεση με τους ηγέτες των αγγλικών Τρέιντ Γιούνιονς στο πλαίσιο της Διεθνούς των Εργατών, προσδιορίζουν - όπως ήδη αναφέραμε - στην περίοδο 1850 - 1892, τόσο τη βασική αιτία γέννησης της «εργατικής αριστοκρατίας» στη Βρετανία, καθώς και την έκτασή της.
Μόλις το 1858 ο Ενγκελς, σε γράμμα του προς τον Μαρξ, αναφέρεται συνολικά στην όλο και μεγαλύτερη αστικοποίηση του αγγλικού προλεταριάτου και γενικεύει, χαρακτηρίζοντας συνολικά το βρετανικό έθνος, σαν έθνος που εκείνη την περίοδο εκμεταλλεύεται ολόκληρο τον κόσμο. Είναι η περίοδος του «μονοπωλίου της Αγγλίας στην παγκόσμια αγορά». Δεκαετίες αργότερα, στο μνημειώδη πρόλογό του στη 2η έκδοση της «Κατάστασης της εργατικής τάξης στην Αγγλία» (1892) θα διακρίνει την εργατική αριστοκρατία των παλιών Τρέιντ Γιούνιονς από τη μάζα των ανειδίκευτων εργατών.
Νωρίτερα ο Μαρξ, μιλώντας το 1871 στο Συνέδριο του Λονδίνου της Πρώτης Διεθνούς, είχε κι αυτός περιλάβει στην εργατική αριστοκρατία όλους τους Βρετανούς εργάτες που ανήκουν στα Τρέιντ Γιούνιονς, σε αντιπαράθεση με τους φτωχότερους εργάτες που δεν ανήκουν σε αυτά εκείνη την περίοδο.22
Θεωρούμε ότι η επίθεση των Corr & Brown δε γίνεται στην πραγματικότητα από ακαδημαϊκό ερευνητικό ενδιαφέρον για τις λεπτομέρειες. Είναι ενταγμένη στη δικαιολόγηση της συμμαχικής πολιτικής που ακολουθεί σταθερά το τροτσκιστικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (SWP) απέναντι στις βασικές επιλογές του βρετανικού Εργατικού κόμματος, του βασικού σημερινού εκφραστή της βρετανικής εργατικής αριστοκρατίας.
Γενικότερα, δεν είναι τυχαίο ότι το άθλημα εύρεσης αντιφάσεων στα σχετικά κείμενα των κλασικών του μαρξισμού ανθεί ιδιαίτερα στη Βρετανία και στις ΗΠΑ.
Μια δεύτερη κατηγορία επικριτών (Charlie Post, Kim Moody, Bob Brenner) είναι αυτοί που αρνούνται συνολικά τη λενινιστική θεωρία του ιμπεριαλισμού και τις αιτίες που προσδιορίζει για τη δημιουργία μαζικής «εργατικής αριστοκρατίας».23 Ισχυρίζονται ότι αντίθετα από τη λενινιστική πρόβλεψη η εργατική αριστοκρατία έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο για τη νικηφόρα πορεία των μπολσεβίκων στη Ρωσία.
Στη συνέχεια, αναφέρονται στο θετικό ρόλο της «εργατικής αριστοκρατίας» στους μαζικούς εργατικούς αγώνες στη Δυτική Ευρώπη, π.χ. Γαλλία και Ιταλία (1968 - 69), Βρετανία (1967 - 75), Γαλλία (1995). Τονίζουν ότι αυτά τα προνομιούχα στρώματα της εργατικής τάξης πρωταγωνίστησαν στην αντίσταση ενάντια στην πολιτική των αναδιαρθρώσεων τις δύο τελευταίες δεκαετίες (π.χ. εργαζόμενοι σε μεγάλες δημόσιες επιχειρήσεις τηλεπικοινωνιών, ενέργειας, μεταφορών κλπ.).
Οι επισημάνσεις τους δεν ευσταθούν για τους μπολσεβίκους της δεκαετίας του '20. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, επιχειρείται αυθαίρετα να ταυτιστεί με την εργατική αριστοκρατία το βιομηχανικό προλεταριάτο των μεγάλων πόλεων, συγκρινόμενο με τους εξαθλιωμένους εργάτες γης στη ρωσική επαρχία. Ταυτίζεται, δηλαδή, λαθεμένα με την εργατική αριστοκρατία όλο το τμήμα του προλεταριάτου που δε ζει σε συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης.
Αντίθετα, για τις μεταπολεμικές εξελίξεις στη Δυτική Ευρώπη επισημαίνουν σωστά ως ένα βαθμό ορισμένα γεγονότα, δε βγάζουν όμως τα ορθά συμπεράσματα. Πράγματι, η εργατική αριστοκρατία συμμετείχε και συνέβαλε στην οργάνωση εργατικών αγώνων ενάντια στην πολιτική των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων. Ταυτόχρονα, λόγω της φύσης της έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην κυριαρχία του ρεφορμιστικού προσανατολισμού σε αυτούς τους αγώνες, του εγκλωβισμού του εργατικού κινήματος στη λογική της ταξικής συνεργασίας.24
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
Σημειώσεις:
18. Paul Krugman: «In Praise of Cheap Labor». Slate Magazine (21.03.97).
19. Xavier Sala - i - Martin: «The Disturbing Rise of Clobal Income Inequality», NBER Working Paper, 2002.
20. Αναδημοσίευση στην εφημερίδα «Ημερησία» στις 4.04.2006.
21. K. Corr - A. Brown: Labour Aristocracy, and the roots of reformism. Περιοδικό International Socialism, τ. 59 (1993).
22. «Στιγμές από το Συνέδριο του Λονδίνου της Α΄ Διεθνούς», στη Συλλογή: Marx & Engels, Collected Works, t. 22.
23. Charlie Post: «Εξηγώντας το συντηρητισμό της εργατικής τάξης: Ο μύθος της "εργατικής αριστοκρατίας"» (www.allacademic.com, 2006).
24. Δες και Ελένη Μπέλλου: «Για την ανάπτυξη επαναστατικής συνείδησης σε μη επαναστατικές συνθήκες», ΚΟΜΕΠ, τ. 6/2006.

Του
Μάκη ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ*
*Ο Μάκης Παπαδόπουλος είναι υπεύθυνος του Τμήματος Οικονομίας της ΚΕ του ΚΚΕ


ByΦιλιππος Ανθης στις

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Εγγραφή σε: Σχόλια ανάρτησης (Atom)

TOP READ